Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział VIII Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca SSO Małgorzata Kończal (spr.),

Sędziowie SO Jadwiga Siedlaczek, SO Katarzyna Borowy

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2019 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa R. C.

przeciwko D. C.

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku świadczenia z art. 27 k.r.o.

na skutek zażalenia powoda

na postanowienie Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie

z dnia 23 stycznia 2019 r.

sygn. akt III RC 182/18

w przedmiocie zabezpieczenia powództwa

postanawia: oddalić zażalenie.

/SSO Jadwiga Siedlaczek/ /SSO Małgorzata Kończal/ /SSO Katarzyna Borowy/

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie w sprawie z powództwa R. C. przeciwko D. C. o ustalenie wygaśnięcia obowiązku świadczenia z art. 27 k.r.o. oddalił wniosek powoda o udzielenie zabezpieczenia poprzez: a) zawieszenie obowiązku świadczenia z art. 27 k.r.o. na czas trwania postępowania oraz b) zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego M. B. toczącego się pod sygn. Kmp 26/18 i uchylenia zajęcia renty powoda. W uzasadnieniu pozwu i wniosku powód wskazał, że warunki, będące postawą ustalenia obowiązku świadczenia przez powoda na rzecz pozwanej z art. 27 k.r.o. w kwocie 1000 zł miesięcznie, uległy zmianie. Podniesiono, że strony od około sześciu lat de facto nie tworzą rodziny. Nie posiadają wspólnych dzieci, nie maja nikogo na swoim utrzymaniu. Wszelkie więzi duchowe, gospodarcze i fizyczne zostały zerwane. Pomiędzy stronami doszło do faktycznego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Fakt pozostawania w małżeństwie jest formalnością. Strony od kilku lat nie mieszkają razem, o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego w tym wypadku nie ma więc mowy. Wnioskodawca podkreślił też, że zmianie uległy możliwości zarobkowe i majątkowe powoda, o których mowa w art. 27 k.r.o., będące ponadto przesłankami nałożenia obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. R. C. zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej pod nazwą R. C. PPHU (...) G. N.. Od sierpnia 2018 r. powód utrzymuje się jedynie z prowadzonego w O. gospodarstwa rolnego oraz z otrzymywanej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w wysokości 993,81 zł brutto. Nadto postanowieniem Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie, w sprawie I Ns 211/18 powód został pozbawiony całkowicie prowadzenia gospodarstwa rolnego w O.. Sąd postanowił, że to pozwana będzie wyłącznie uprawniona do posiadania i korzystania z nieruchomości położonych w O., w związku z tym będzie czerpać teraz wszelkie dochody z gospodarstwa rolnego. Pozwana może sama zaspokajać swoje potrzeby poprzez pracę w gospodarstwie rolnym w O.. Nadto powód opłaca pozwanej składki na ubezpieczenia zdrowotne na rzecz KRUS w wysokości 390 zł za trzymiesięczny okres. Powód ze względów zdrowotnych nie jest zdolny do tego, aby podjąć jakąkolwiek dodatkową pracę, z której uzyskiwałby dochód. Powód w obecnej sytuacji sam znalazł się w niedostatku. Otrzymywane świadczenie z tytułu renyt pozwala na zapewnienie mu minimum egzystencji. Powód przez pewien czas zaprzestał wywiązywania się z nałożonego obowiązku. Wskutek tego pozwana skierowała wniosek do Komornika Sądowego przy Sądzie przy Rejonowym w W. M. B. o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. W obecnej chwili powód uiścił pozwanej zaległe świadczenia. Wypełnił również swój obowiązek za miesiąc grudzień 2018 r. i styczeń 2019 r.

W ocenie Sądu Rejonowego wniosek powoda o zabezpieczenie nie zasługiwał na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy, dokonując wykładni przepisu art. 730 ¹ § k.p.c. w zw. z art. 753 §1 k.p.c., uznał, że powód nie uprawdopodobnił roszczenia. Sąd ten wskazał, że niewątpliwie strony są małżeństwem od dnia 17 stycznia 1976 r. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Chełmnie VIII Zamiejscowy Wydział Rodzinny i Nieletnich z/s w W. z dnia 17 kwietnia 2014 r., sygn. akt VIII RC 20/13, zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego VIII Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 19 listopada 2014 r., sygn. akt VIII Ca 503/14 R. C. został zobowiązany do uiszczania na rzecz D. C. renty alimentacyjnej w kwocie 1.000 zł miesięcznie, płatnej do jej rąk, do dnia piątego każdego miesiąca. R. C. podniósł, że od 6 lat nie tworzy rodziny z D. C.. Nie posiadają wspólnych dzieci i nie mają nikogo na swoim utrzymaniu. Nadto powód wskazał, że żyje z pozwaną w faktycznym rozłączeniu. Między stronami nie toczy się i nie toczyło postępowanie o orzeczenie rozwodu.

W ocenie Sądu Rejonowego, z prawnego punktu widzenia, mimo faktycznej separacji i braku dzieci, małżeństwo stron - a zatem i rodzina, którą założyli, istnieje nadal. Z treści art. 27 k.r.o. (tak jak art. 23 zd. 2 k.r.o.) wynika, że rodzina powstaje bowiem przez zawarcie małżeństwa. Obowiązek małżonków przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa, a gaśnie z chwilą jego ustania lub unieważnienia. Istnieje on też niezależnie od składu rodziny. Sąd Najwyższy na ogół podkreśla, że ustanie wspólnego pożycia (zaistnienie separacji faktycznej) nie uchyla obowiązku małżonków zaspokajania potrzeb rodziny, ale może mieć wpływ na jego zakres (uchw. SN (PSIC) z 16.12.1987 r. (III CZP 91/86, OSNCP 1988, Nr 4, poz. 42, uzasadnienie tezy I); wyr. SN z 17.11.1999 r. (III CKN 446/98, Legalis); wyr. SN z 6.8.1976 r. (III CRN 151/76, Legalis); uchw. SN z 7.6.1972 r. (III CZP 43/72, OSNC 1972, Nr 11, poz. 198); wyr. SA w Poznaniu z 15.2.2014 r. (I ACz 108/14, niepubl.). Nawet wówczas gdy małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, mają oni prawo do życia na porównywalnym poziomie - tzw. zasada równej stopy życiowej małżonków (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1976 r., III CZP 49/76).

Sąd Rejonowy zwrócił też uwagę, że powód wskazał, iż zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej pod nazwą R. C. PPHU(...) G. N., a jego sytuacja materialna diametralnie uległa pogorszeniu. Od sierpnia 2018 r. utrzymuje się jedynie z prowadzonego w O. gospodarstwa rolnego oraz z otrzymywanej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w wysokości 993,81 zł brutto. Natomiast postanowieniem Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie z dnia 20 listopada 2018 r., w sprawie I Ns 211/18 został pozbawiony całkowicie prowadzenia gospodarstwa rolnego w O., w związku z czym, w ocenie powoda, pozwana ma możliwość zaspokojenia swoich potrzeb związanych z utrzymaniem.

W tym zakresie Sąd Rejonowy wskazał, że rozwiązanie przyjęte w w/w postanowieniu ma charakter tymczasowy - do momentu prawomocnego zakończenia sprawy o podział majątku wspólnego. Nadto Sąd Rejonowy podkreślił, że zgodnie z orzecznictwem (wyr. SA w Gdańsku z 15.7.2015 r., I ACa 205/15, Legalis) obowiązek alimentacyjny między małżonkami na podstawie art. 27 k.r.o. ma charakter bezwzględny i nie uchyla go zdolność małżonka do samodzielnego utrzymania się z pracy zarobkowej lub prowadzonej działalności gospodarczej. Sąd Rejonowy zaznaczył też, że obecnie nie jest dokładnie znana sytuacja majątkowa i zdrowotna, a także możliwości dochodowe i majątkowe D. C..

Nadto Sąd Rejonowy wskazał, że powód powołując się na swe względy zdrowotne, jakoby nie był zdolny do podjęcia jakąkolwiek dodatkowej pracy, nie wyjaśnił na czym te problemy zdrowotne polegają.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy wskazał, że nie przesądzając racji żadnej ze stron, uznać należy, iż bez wnikliwej oceny możliwości zarobkowych pozwanej, a także powoda, ich sytuacji zdrowotnej, nie ma podstaw, na obecnym etapie, do udzielenia zabezpieczenia w żądany sposób. Dopiero postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie pozwoli na dokładne ustalenie sytuacji stron. Sąd Rejonowy podkreślił też tymczasowy charakter rozstrzygnięcia.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył powód, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez orzeczenie zgodnie z wnioskiem. Skarżący zarzucił:

1) błąd w ustaleniach faktycznych mających istotny wpływ na wynik sprawy poprzez uznanie, że strony tworzą rodzinę, podczas gdy w pozwie zostało dostatecznie wykazane, iż powód z pozwaną takiej rodziny w rzeczywistości nie tworzą,

2) naruszenie art. 730 ¹ § 1 k.p.c. mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie, poprzez jego błędną wykładnię uznając, że roszczenie powoda nie zostało uprawdopodobnione, podczas gdy wykazana została wiarygodność roszczenia.

W odpowiedzi na zażalenie pozwana wniosła o jego oddalenie oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenia podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 27 k.r.o. oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Obowiązek, o jakim mowa w tym przepisie nie ma charakteru stricte alimentacyjnego. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r. (III CZP 39/11, OSNC z 2012 nr 3 poz. 33) pomiędzy obowiązkiem ustanowionym w art. 27 k.r.o. a obowiązkiem alimentacyjnym (art. 128 i nast. k.r.o.) istnieje pewne podobieństwo, jednak o tożsamości tych obowiązków nie może być mowy; można mówić co najwyżej o „alimentacyjnym charakterze” obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, konstatacja ta nie upoważnia jednak do formułowania tezy, że między małżonkami - w czasie trwania małżeństwa - istnieje obowiązek alimentacyjny sensu stricto.

Trzeba też podkreślić, że w odniesieniu do świadczeń z art. 27 k.r.o., a więc dokonywanych na rzecz własnej rodziny, obowiązuje zasada równej stopy życiowej. Małżonkowie powinni zatem żyć na takim samym poziomie. Małżonek lepiej zarabiający nie może więc żyć na wyższej stopie. Zasada równej stopy życiowej nie obejmuje jednak zachowań związanych bezpośrednio z działalnością zawodową (Tomasz Sokołowski, Komentarz do art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, teza nr 3, SIP LEX 2019 r.).

W sytuacji zatem, gdy jedno z małżonków nie posiada dochodów lub jego dochody są znacznie niższe, to drugie z nich, stosownie do treści art. 27 k.r.o. w stosunku do swoich możliwości zarobkowych obowiązane jest do pomocy poprzez łożenie ze swoich dochodów na zaspokajanie wspólnych potrzeb małżonków, a także potrzeb małżonka nie posiadającego dochodu lub posiadającego dochody znacznie niższe.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy w sposób właściwy uznał, że powód nie uprawdopodobnił roszczenia.

Nie podlegało wątpliwości, że w rozpoznawanej sprawie uprawdopodobnienie roszczenia sprowadzało się do uprawdopodobnienia ustania przesłanki warunkującej orzeczenie od powoda na rzecz pozwanej obowiązku z art. 27 k.r.o. Tymczasem powód uzasadniając swój wniosek o zabezpieczenie potwierdził dalsze trwanie jego małżeństwa z pozwaną, ze wskazaniem, że małżonkowie żyją w rozłączeniu oraz, że zmniejszyły się możliwości zarobkowe i majątkowe powoda. W świetle zaś art. 27 k.r.o. zawarcie małżeństwa prowadzi do powstania stosunku prawnego, składającego się z praw podmiotowych zarówno o charakterze niemajątkowym, jak i majątkowym. Małżonkowie mają także obowiązek współdziałania w trakcie trwania małżeństwa. Celem współdziałania jest zapewnienie bytu rodzinie, której źródłem jest małżeństwo. Jedną natomiast z form współdziałania jest obowiązek dostarczenia środków w celu prawidłowego funkcjonowania rodziny. Niespełnianie lub nienależyte spełnianie powyższego obowiązku daje podstawę do wystąpienia przez jednego z małżonków do sądu z wnioskiem o zasądzenie świadczenia w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Prawa i obowiązki wskazane w art. 27 k.r.o. składają się na stosunek prawny małżeństwa, o czym może świadczyć sama systematyka przepisu art. 27 k.r.o., który jest zawarty w dziale II, regulującym prawa i obowiązki małżonków, który z kolei został zamieszczony w tytule I, zawierającym przepisy dotyczące małżeństwa (por. Jędrejek Grzegorz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Lex 2019). Powyższe uprawnia do wnioskowania, że obowiązek dostarczenia środków w celu prawidłowego funkcjonowania rodziny, spoczywa na małżonku względem drugiego małżonka przez cały okres trwania małżeństwa, niezależnie od tego, czy małżonkowie posiadają dzieci oraz czy życie między małżonkami układa się harmonijnie.

W sprawie niniejszej poza sporem pozostaje, że małżeństwo między stronami trwa nadal. W dalszym ciągu zatem utrzymuje się jedna z przesłanek orzeczenia obowiązku z art. 27 k.r.o. Niczego w tym względzie nie zmienia natomiast powołane przez powoda orzecznictwo, które w żaden sposób nie przesądza kwestii, czy separacja faktyczna małżonków automatycznie uzasadnia żądanie ustania obowiązku świadczenia z art. 27 k.r.o., odsyłając w tej kwestii do konieczności szczegółowego badania stanu faktycznego konkretnej sprawy. Odnośnie zaś pozostałych przesłanek warunkujących dalsze trwanie obowiązku przedmiotowego świadczenia, wskazać należy, że ich istnienie wyznacza konieczność przesądzenia, że możliwości zarobkowe i majątkowe małżonka pozwalają mu przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. Twierdzenia powoda w tym zakresie nie zostały, zdaniem Sądu Okręgowego, w sposób wystarczający uprawdopodobnione. Wskazać tu należy, że tezy powoda nie są prawdopodobne choćby wobec okoliczności podniesionych przez pozwaną w odpowiedzi na pozew. Ostateczne zaś określenie faktycznych możliwości zarobkowych i majątkowych powoda będzie, jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, przedmiotem dopiero szczegółowego ustalania w toku postępowania głównego. Podobnie też jak będzie możliwe wówczas ostateczne ustalenie, czy i w jakim stopniu potrzeby pozwanej pozostają niezaspokojone.

Trzeba jednocześnie bezwzględnie podkreślić, jak zaznaczył też Sąd I instancji, że jest to rozstrzygnięcie tymczasowe i nie może w żaden sposób wpływać na treść ostatecznego orzeczenia, które zostanie wydane dopiero po wnikliwym przeprowadzeniu całego postępowania dowodowego.

Dlatego na mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji. Natomiast rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego Sąd Okręgowy pozostawił Sądowi Rejonowemu, jako że rozstrzygnięcie takie może być zawarte jedynie w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie w instancji na podstawie art. 108 §1 k.p.c. (por. postanow. SN z dnia 21.06.2012 r., III Cz 30/12, Lex nr 12322778; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 10.05.2012 r., I ACz 708/12, Lex nr 1171393) oraz w zw. z art. 745 §1 k.p.c.

/SSO Jadwiga Siedlaczek/ /SSO Małgorzata Kończal/ /SSO Katarzyna Borowy/