Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2018 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy S.-Prezydenta Miasta S.

przeciwko A. G.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 31 stycznia 2018 r., sygn. akt II C 1082/17

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powódki na rzecz pozwanego 4 050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 444/18

UZASADNIENIE

Powódka Gmina S. w pozwie skierowanym przeciwko pozwanemu A. G. wnosiła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 77.091,92 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 20 lipca 2017 r. oraz kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie pozwu powódka podała, że sprzedała należący do niej lokal mieszkalny matce pozwanego z bonifikatą wynoszącą 85 procent jego wartości.

Po śmierci nabywcy pozwany stał się jego właścicielem jako spadkobierca po swej matce i sprzedał go przed upływem 5 lat od jego nabycia.

Jako podstawę prawną żądania powódka wskazała przepisy art. 68 ust. 2, 2a i 2b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, które w jej ocenie uzasadniają żądanie zwrotu zwaloryzowanej wartości bonifikaty udzielonej pierwotnemu nabywcy lokalu.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym z dnia 15 sierpnia 2017 r. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości.

W sprzeciwie od tego nakazu pozwany wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów. Zarzucił, że nie był nabywcą przedmiotowego lokalu mieszkalnego, który powódka zbyła ze wspomnianą bonifikatą a obowiązek jej zwrotu nie obciąża go jako spadkobiercy nabywcy, któremu udzielono bonifikaty.

Pozwany powoływał się też na trudną sytuację życiową, wynikającą z jego złego stanu zdrowia, która uniemożliwiała mu utrzymywanie lokalu odziedziczonego po matce, niezależnie od posiadanego własnego mieszkania.

Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2018 r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanego 5.417 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wyrok Sądu pierwszej instancji został oparty na ustaleniach faktycznych, które nie są sporne między stronami. Zbędnym jest więc powielanie tych ustaleń w motywach Sądu odwoławczego. Sąd Apelacyjny ustalenia te traktuje jako swoje własne. W części motywów orzeczenia dotyczącej zagadnień prawnych Sąd pierwszej instancji przytoczył przepis art. 68 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w jego brzmieniu po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (D. U. Nr 173 poz. 1218) oraz powołał się na orzecznictwo Sądu najwyższego dotyczące wykładni tego przepisu z okresu sprzed nowelizacji.

W ocenie Sądu Okręgowego analiza tego orzecznictwa oraz brzmienia przepisu art. 68 wspomnianej ustawy w obecnym brzemieniu prowadzi do wniosku, że pozwany jako spadkobierca nabywcy lokalu, który nabył go z bonifikatą, nie jest zobowiązany do zwrotu jej zwaloryzowanej wartości, mimo jego zbycia przed upływem pięciu lat od nabycia praw do lokalu.

Ponadto Sąd uznał, że okoliczności w jakich doszło do zbycia przez pozwanego praw do lokalu nakazują uznanie żądania powódki za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu przepisu art. 5 k.c.

Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony apelacją przez powódkę w całości.

Skarżąca w apelacji zarzuciła:

1)  naruszenie przepisów postępowania, a to:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez oparcie wyroku na zeznaniach pozwanego pomimo tego, że nie przedstawił on żadnych dokumentów na przedstawione przez siebie okoliczności, a to utrzymywania się z renty, życiu w samotności, wielu przebytych chorobach i operacjach, niewiedzy o konieczności zwrotu bonifikaty, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa przy zastosowaniu przepisów art. 5 k.c.,

b)  art. 98 k.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a to zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda kwoty 5 417 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu jako kwoty zbyt wygórowanej;

2)  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:

a)  art. 5 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, która w konsekwencji doprowadziła do niewłaściwego zastosowania i przyjęcia, że powódka dochodząc roszczenia czyni ze swego prawa pożytek, który jest sprzeczny ze społeczno-gospodarczym celem lub zasadami współżycia społecznego, gdzie w rzeczywistości całokształt sprawy przemawia za koniecznością dochodzenia przez powoda roszczenia,

b)  art. 68 ust. 2 Ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez jego błędną wykładnię, a to przyjęcie, że spadkodawca nie jest objęty okresem karencji, który miał zastosowanie do uprawnionego i w związku z tym, nie będzie zobligowany do zwrotu kwoty równej zwaloryzowanej bonifikaty,

c)  art. 4 ust. 3b Ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie przez Sąd, że przejście własności nieruchomości na podstawie dziedziczenia nie jest nabyciem nieruchomości w rozumieniu powołanego przepisu, gdzie w rzeczywistości przepis ten mówi o każdej czynności prawnej, mocą której następuje przeniesienie własności,

d)  art. 68 ust. 2b w zw. z art. 68 ust 2 u.g.n. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że przepis ten nie znajduje zastosowania także w stosunku do osoby bliskiej nabywcy lokalu będącej jej spadkobiercą,

e)  art. 922 k.c. poprzez błędną wykładnię, która doprowadziła do niewłaściwego zastosowania i uznania przez Sąd I instancji, że okres karencji dotyczący niezbywania lokalu mieszkalnego przez uprawnionego jako spadkodawcę, nie obejmuje spadkobiercy, a węzeł prawny zostaje rozwiązany w momencie śmierci nabywcy, gdzie w rzeczywistości nie ma to miejsca, a spadkobierca wchodzi w sytuację prawną spadkodawcy.

Powołując się na powyższe powódka wnosiła o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości a także zasądzenie na rzecz powódki kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

2)  ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Ponadto skarżąca wnioskowała o zwrócenie się do Sądu Najwyższego o przedstawienie stanowiska dotyczącego zagadnienie prawnego budzącego poważne wątpliwości prawne a to:

„Czy przewidziany w art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w brzmieniu po nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 173, poz. 1218) obowiązek zwrotu kwoty odpowiadającej udzielonej bonifikacie po waloryzacji obciąża spadkobiercę pierwotnego nabywcy, który zbył lokal przed upływem okresu przewidzianego w art. 68 ust. 2 u.g.n.? Czy następuje rozróżnienie pomiędzy spadkobiercą będącym osobą bliską w stosunku do nabywcy oraz spadkobiercą będącym osobą obcą w stosunku do nabywcy w świetle przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami i ich zobowiązaniem do zwrotu udzielonej bonifikaty?”

Zdaniem skarżącej dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego uznające, że spadkobierców lokalu nie obciąża w razie zbycia praw do niego przed upływem karencji straciło swą aktualność skoro w orzeczeniach wydanych już po nowelizacji wynikającej z ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że obowiązek zwrotu bonifikaty nie jest długiem spadkowym lecz na podstawie nowego brzmienia ustawy powstaje z chwilą zbycia prawa do lokalu przez osobę bliską nabywcy, która zbyła prawo do niego w okolicznościach o jakich mowa w przepisie art. 68 ust. 2 w związku z art. 68 ust. 2b ustawy o gospodarce nieruchomościami. Pozwana zanegowała też podstawy do oddalenia powództwa na podstawie przepisu art. 5 k.c. podnosząc, że pozwany wzbogacił się jej kosztem a oddalenie powództwa niweczyłoby cele ustawy konstruujące instytucję bonifikaty.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów uznając rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji za trafne.

Sąd Apelacyjny w Katowicach zważył co następuje:

Apelacja powódki nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew jej zarzutom w sprawie nie doszło do naruszenia przepisów prawa procesowego. Sąd Okręgowy miał podstawy do poczynienia ustaleń co do okoliczności w jakich pozwany zbył lokal odziedziczony po matce. Wynikają one z dokumentacji lekarskiej oraz zeznań pozwanego złożonych przed Sądem pierwszej instancji. Pozwana nie kwestionowała wiarygodności tych dowodów w dotychczasowym postępowaniu. Obecnie podnoszone zarzuty należy więc uznać za spóźnione. Pozwala to uznać za nietrafny także zarzut naruszenia przepisu art. 5 k.c. Pozwany jest schorowaną osobą w starszym wieku. W toku postępowania przed Sądem okręgowym wykazał, że nie był w stanie utrzymać zajmowanego przez siebie dotychczas mieszkania oraz lokalu odziedziczonego po matce przez okres 5-ciu lat bez uszczerbku dla swoich życiowych interesów. Twierdzenia pozwanego poparto dokumentami złożonymi w postępowaniu przed Sądem Okręgowym i w postępowaniu apelacyjnym należy uznać za wiarygodne. Nie bez znaczenia jest też przekonanie pozwanego, że jako spadkobierca po osobie, która uzyskała prawo do lokalu z udzieloną bonifikatą może je zbyć bez obowiązku jej zwrotu. Dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące tego zagadnienia uzasadniało takie przekonanie.

Odnosząc się do przepisów prawa stanowiących podstawę roszczenia dochodzonego przez powódkę Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko reprezentowane w tym zakresie przez Sąd pierwszej instancji.

Istota sporu i sprowadza się do rozstrzygnięcia czy rygor wynikający z przepisu art. 68 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami ma zastosowanie także do osoby bliskiej, która zbyła nabyty lokal przed upływem 5-ciu lat od jego nabycia przez pierwotnego nabywcę z udzieloną bonifikatą, jeśli nabycie praw do lokalu nastąpiło poprzez spadkobranie (art. 68 ust. 2b wspomnianej ustawy).

W tym zakresie w ocenie Sądu Apelacyjnego w dalszym ciągu należy uznać za aktualne wywody Sądu Najwyższego zawarte w uchwale 7 sędziów tego Sądu z dnia 11 kwietnia 2008 r. sygn. akt III CZP 130/07 sprowadzające się do stwierdzenia, że nabywcą nieruchomości o którym mowa w przepisie art. 68 ust. 2 u.g.n. jest wyłącznie kupujący nieruchomość skarbową lub komunalną. Ponadto nie sposób uznać pozwanego za nabywcę nieruchomości w rozumieniu wspomnianego przepisu skoro zgodnie z art. 4 ust. 3b ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami przez zbywanie lub nabywanie nieruchomości należy rozumieć dokonywanie czynności prawnych na, podstawie których następuje przeniesienie własności nieruchomości.

Pozwany nie nabył praw do lokalu uzyskanego przez pierwotnego nabywcę z bonifikatą na podstawie tego rodzaju czynności. Matka pozwanego nie złożyła bowiem oświadczenia woli o zbyciu lokalu na rzecz syna. Nabycie to nastąpiło bowiem na skutek spadkobrania a zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, na które powołuje się skarżąca, zwrot bonifikaty nie sanowi długu spadkowego lecz obowiązek wynikający z realizacji przesłanek określonych ustawa o gospodarce nieruchomościami.

Skoro więc pozwany nie jest nabywcą w rozumieniu przepisów tej ustawy nie obciąża go obowiązek zwrotu bonifikaty.

Z tych względów zarzuty dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego podniesione w apelacji nie mogły być uznane za zasadne, a przedstawienie zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu zbędne.

Dlatego Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako pozbawioną uzasadnionych podstaw. Dotyczy to też zasądzenia kosztów postępowania w pierwszej instancji którymi obciążono powódkę według minimalnej stawki przewidzianej przepisami obowiązującymi w tym zakresie.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 98 k.p.c.