Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2019 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa W. Ż. i A. J. (1)

przeciwko (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionych przez obie strony

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 13 lipca 2018 r. sygn. akt I C 209/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie I w ten sposób, że z asądza od pozwanego(...) w W. na rzecz powódki W. Ż. kwotę 162.500 (sto sześćdziesiąt dwa tysiące pięćset) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty;

b)  w punkcie II, w ten sposób, że zasądza od pozwanego (...) w W. na rzecz powódki W. Ż. comiesięczną rentę w wysokości 223,70 (dwieście dwadzieścia trzy 70/100) złotych, płatną z góry do 10-ego każdego miesiąca, począwszy od dnia 8 marca 2019 roku, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat i w pozostałym zakresie powództwo w tym zakresie oddala;

c)  w punkcie IV w ten sposób, że zasądza od powódki W. Ż. na rzecz pozwanego(...) w W. kwotę 3 245,10 (trzy tysiące dwieście czterdzieści pięć 10/100 złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

d)  w punkcie V w ten sposób, że nakazuje pobrać od pozwanego(...) w W. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Białymstoku) kwotę 8 325 zł, tytułem części brakujących kosztów sądowych;

e)  w punkcie VI w ten sposób, że nakazuje pobrać od powódki W. Ż., z zasądzonego roszczenia, na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Białymstoku) kwotę 33 300 zł, tytułem części brakujących kosztów sądowych,

f)  w punkcie VII w ten sposób, że zasądza od pozwanego (...) w W. na rzecz powódki A. J. (1) kwotę 162.500 (sto sześćdziesiąt dwa tysiące pięćset) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty;

g)  w punkcie VIII w ten sposób, że go uchyla i powództwo w tym zakresie oddala;

II.  oddala obie apelacje w pozostałej części;

III.  zasądza od powódki W. Ż. na rzecz pozwanego (...) w W. kwotę 6 152 (sześć tysięcy sto pięćdziesiąt dwa) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancje odwoławczą;

IV.  zasądza od powódki A. J. (1) na rzecz pozwanego(...)w W. kwotę 6 920 (sześć tysięcy dziewięćset dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancje odwoławczą;

V.  nakazuje pobrać od pozwanego(...) w W. kwotę 2 458 (dwa tysiące czterysta pięćdziesiąt osiem) złotych tytułem części opłat od apelacji, od których powódki były zwolnione.

(...)

UZASADNIENIE

Powódka W. Ż. wniosła o zasądzenie od(...)w W. kwoty 475 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę i cierpienia jakich doznała w związku ze śmiercią matki A. J. (2); zasądzenie od pozwanego (...) w W. kwoty 237 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej na skutek śmierci matki A. J. (2); zasądzenie od pozwanego renty w kwocie po 10 000 zł miesięcznie płatnej do rąk przedstawiciela ustawowego powódki – P. Ż. z góry do dnia 10 – go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia wniesienia pozwu.

Powódka A. J. (1) wniosła o zasądzenie od (...) w W. kwoty 475 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę i cierpienia jakich powódka doznała w związku ze śmiercią matki A. J. (2); zasądzenie od (...) w W. na rzecz powódki A. J. (1) kwoty 237 500 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej powódki na skutek śmierci matki A. J. (2); zasądzenie od pozwanego (...)w W. renty w kwocie po 10 000 zł miesięcznie płatnej do rąk powódki z góry do dnia 10 – go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia wniesienia pozwu.

Pozwane (...)w W. wniosła o oddalenie obu powództw w całości oraz zasądzenie od każdej z powódek na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy wynikało, że w dniu (...) w miejscowości K., gm.(...)doszło do wypadku komunikacyjnego, w którym śmierć poniosła A. J. (2). Sprawczynią wypadku była M. A., która za ten czyn została skazana wyrokiem Sądu Rejonowego w Suwałkach z dnia 21 października 2016 roku, II K 150/16

A. J. (2) osierociła dwie córki: A. J. (1) oraz W. Ż.. W dacie śmierci miała czterdzieści dwa lata. Z zawodu była doradcą podatkowym, jej ostatnim miejscem pracy była (...) S.A. w W., gdzie pełniła funkcję(...) i osiągała miesięczne wynagrodzenie w kwocie 23 000 zł brutto A. J. (2) była właścicielką trzech nieruchomości, w tym mieszkania o powierzchni 69m ² położonego w W. o wartości 350 000 zł, zakupionego za środki z kredytu hipotecznego zaciągniętego w kwocie 460 000 zł; mieszkania o powierzchni 46,43m ² położonego w B. o wartości 116 000 zł oraz działki o powierzchni 0,5076 ha położonej w Z. o wartości 150 000 zł. A. J. (2) posiadała w (...) S.A. rachunek inwestycyjny, na którym na dzień 13 kwietnia 2015 roku saldo środków własnych wynosiło 131 508,88 zł. Ponadto pozostawiła po sobie ruchomości o wartości 8 200 zł.

Zmarła objęta była ochroną ubezpieczeniową w ramach (...). Z tytułu przedmiotowej umowy w kwietniu 2015 roku na rzecz M. M. (1) (matki zmarłej) wypłacono świadczenie w łącznej kwocie 131 000 zł.

W dniu 13 kwietnia 2015 roku notariusz K. M. w akcie notarialnym Rep. (...) nr (...) poświadczyła, że spadek po A. J. (2), córce E. i M., urodzonej w dniu (...) w B., zmarłej w dniu (...) w miejscowości K. na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza odziedziczyły córka A. J. (1) w ½ części oraz córka W. Ż. w ½ części.

Sąd Okręgowy ustalił, że dzięki wysokim dochodom A. J. (2) była w stanie zapewnić córkom wysoki poziom życia. A. J. (1) uczęszczała do prywatnego (...) po ukończeniu którego rozpoczęła studia w(...). A. J. (1) i W. Ż. wraz z matką wyjeżdżały na zagraniczne wycieczki, do parku wodnego w D. na L.. A. J. (2) finansowała zakupy markowej odzieży, robiła kosztowne prezenty (kurs na prawo jazdy, skok na bungee, bilety na koncerty znanych wykonawców).

Powódka A. J. (1) w dacie śmierci matki miała dwadzieścia dwa lata. Zmarła była jej jedynym rodzicem, bowiem ojciec powódki zmarł, gdy miała trzy lata. W tym czasie powódka zamieszkiwała razem z nią oraz młodszą siostrą W. Ż. w mieszkaniu należącym do A. J. (2) położonym w W.. Powódka nie uczyła się, ani nie pracowała, przerwała rozpoczęte rok wcześniej studia prawnicze. Pozostawała na utrzymaniu matki. Decyzją z dnia 13 września 2016 roku (...) Oddział w B. przyznał powódce rentę rodzinną z dodatkiem dla sieroty zupełnej w łącznej kwocie 1 151,33 zł. Renta była wypłacana do dnia 31 marca 2018 roku. Obecnie A. J. (1) zamieszkuje w B. w mieszkaniu stanowiącym majątek spadkowy. Uczy się w szkole policealnej (...). W planach ma podjęcie studiów.

Małoletnia W. Ż. w dacie śmierci matki miała czternaście lat i była uczennicą gimnazjum w W.. Zamieszkiwała wraz z matką i starszą siostrą A. J. (1). Rodzice małoletniej powódki byli rozwiedzeni. Ojciec powódki P. Ż. zamieszkiwał wraz ze swoją partnerką w B.. Po śmierci A. J. (2), powódka W. Ż. zamieszkała w B. wraz z ojcem i jego partnerką. Obecnie jest uczennicą liceum ogólnokształcącego w B.. Małoletnia powódka na skutek traumy doznanej w związku ze śmiercią matki do chwili obecnej korzysta z pomocy psychologicznej.

W toku postępowania likwidacyjnego pozwany wypłacił powódkom tytułem zadośćuczynienia kwoty po 25 000 zł oraz z tytułu odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej w związku ze śmiercią osoby najbliższej kwoty po 12 500 zł.

Postanowieniem z dnia 9 listopada 2017 roku Sąd Okręgowy w Białymstoku dokonał zabezpieczenia roszczeń powódek W. Ż. oraz A. J. (1) w ten sposób, że zobowiązał pozwanego(...) w W. do zapłaty tytułem renty alimentacyjnej kwot po 1 500 zł na rzecz każdej z powódek, poczynając od dnia 8 lutego 2017 roku (data wniesienia powództwa) (k. 152). Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2018 roku Sąd Apelacyjny w Białymstoku, sygn. akt I ACz 50/18 oddalił zażalenia powódek oraz pozwanego na powyższe orzeczenie (k. 198).

W tak ustalonym stanie faktycznym, w ocenie Sądu Okręgowego powództwo

zasługiwało na uwzględnienie co do zasady. Pozwana ponosi odpowiedzialność cywilną wobec powódek za skutki tego wypadku. Zgodnie z treścią art. 446 § 4 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Jak wynika z treści powyższego przepisu kompensacja krzywdy ma charakter fakultatywny. Określenie zawarte w treści przepisu, że „sąd może przyznać”, nie oznacza jednak dowolności w korzystaniu z udzielonej przez prawo kompetencji.

Sąd I instancji podkreślał, że bezsporne jest, iż śmierć najbliższej osoby, jaką dla powódek była matka wiąże się z głębokimi przeżyciami psychicznymi. Okoliczność ta nie była kwestionowana w toku procesu. Dla A. J. (1) matka była jedynym rodzicem. Od momentu przeprowadzki do W., po rozwodzie A. J. (2) z P. Ż., matkę i córkę łączyły bardzo silne więzi. W związku z tym, że relacje powódki z żyjącymi dziadkami nie są najlepsze, jedyną bliską jej osobą jest młodsza siostra W. Ż., mieszkająca na co dzień ze swym biologicznym ojcem. Powódka nie korzysta z pomocy psychologicznej. Z uwagi na fakt, iż obecnie nadal się uczy, nie posiada ubezpieczenia zdrowotnego. Mimo, że 8 marca 2015 roku powódka była już pełnoletnia, to dopiero śmierć matki wymusiła na niej szybkie przejście w dorosłość i przejęcie odpowiedzialności za siebie. Dla W. Ż. natomiast śmierć matki była przeżyciem traumatycznym. Małoletnia powódka w tym czasie miała zaledwie czternaście lat, na informację o śmierci A. J. (2) zareagowała histerią i stwierdzeniem „że takie rzeczy dzieją się tylko w filmach”. Skutki wypadku zburzyły jej uporządkowane życie, wymusiły przeprowadzkę z W. do B., gdzie zamieszkała w domu ojca i jego partnerki. Podkreślał, iż była to kolejna przeprowadzka małoletniej, bowiem w 2011 roku po rozwodzie rodziców wyjechała wraz z matką z B. do W.. Konieczność opuszczenia środowiska, do którego zdążyła się już przyzwyczaić w ocenie Sądu Okręgowego spotęgowała negatywne przeżycia psychiczne powódki. O sile doznanej traumy świadczy fakt, że mimo upływu trzech lat małoletnia powódka nadal korzysta z pomocy psychologa. Sąd Okręgowy wskazywał, że krzywdę powódek związaną ze śmiercią matki dostrzegł także pozwany przyznając im zadośćuczynienie w kwotach po 25 000 zł, co jednakże w ocenie Sądu I instancji było niewystarczające.

Sąd I instancji następnie stwierdził, że na przestrzeni lat orzecznictwo wypracowało pewną standaryzację wysokości zadośćuczynień za śmierć osoby najbliższej. Najczęściej jest to kwota 100 000 zł, która w zależności od okoliczności sprawy może być bądź podwyższana bądź też obniżana. Tytułem przykładu wskazał, że w wyroku z dnia 28 maja 2014 r., I CSK 332/13, Sąd Najwyższy uznał, iż zadośćuczynienie dla rodziców w związku ze śmiercią dorosłego, lecz zamieszkującego z nimi syna, jednego spośród ósemki ich dzieci, powinna wynosić po 100.000 zł. W wyroku z dnia 27 czerwca 2014 r., V CSK 445/13, Sąd Najwyższy za odpowiednią sumę zadośćuczynienia dla matki zmarłej w wypadku drogowym 20 - letniej córki uznał 130.000 zł. W wyroku z dnia 6 lutego 2015 r., II CSK 334/14, Sąd Najwyższy za odpowiednią sumę zadośćuczynienia dla ojca dorosłego i żyjącego osobno syna uznał kwotę 100.000 zł. (por. postanowienie SN Izby Cywilnej z dnia 27 lutego 2018 roku, I CSK 634/17).

Biorąc pod uwagę przytoczone powyżej okoliczności, dotyczące każdej z powódek Sąd Okręgowy uznał, iż należne im zadośćuczynienie powinno wynosić 125 000 zł. Uwzględniając dotychczas wypłacone z tego tytułu kwoty, stwierdził że należało zasądzić na rzecz każdej z nich kwoty po 100 000 zł. W pozostałym zaś zakresie żądanie zadośćuczynienia podlegało oddaleniu jako wygórowane.

Przechodząc do analizy żądania powódek dotyczącego roszczenia z art. 446 § 3 k.c. Sąd I instancji uznał, iż jest ono zasadne. Wskazał, że zgodnie z treścią powyższego przepisu sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. obejmuje szkody majątkowe, często nieuchwytne lub trudne do obliczenia, prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej. Nie podlegają natomiast wynagrodzeniu pieniężnemu same cierpienia moralne będące następstwem śmierci poszkodowanego (tak Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 26 października 1970 r., III PZP 22/70, OSNCP 1971, nr 7-8, poz. 120, zasada prawna).Określając natomiast wysokość odszkodowania przyznanego najbliższym członkom rodziny osoby zmarłej z powodu wypadku zawinionego przez inną osobę, jeżeli wskutek śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej, sąd jest obowiązany wziąć pod uwagę różnicę między stanem, w jakim znaleźli się członkowie rodziny zmarłego po jego śmierci, a ich przewidywanym stanem materialnym, gdyby zmarły żył. Sąd nie uwzględnia natomiast cierpień i krzywdy moralnej bliskich zmarłego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2004 roku, I CK 83/04, M.Prawn. 2004/16/726). W przepisie tym chodzi bowiem o naprawienie szkód majątkowych. Podnosił, że pogorszenie sytuacji życiowej to nie tylko aktualny uszczerbek materialny, lecz także utrata możliwości polepszenia warunków życiowych w przyszłości lub konieczność ograniczenia planów życiowych, w związku z pogorszeniem się sytuacji życiowej. Pogorszenie się sytuacji życiowej musi być obiektywnym i przyczynowo uzasadnionym wynikiem śmierci osoby najbliższej, a nie wynikać tylko z subiektywnych reakcji i ich życiowych konsekwencji. Zauważał też, że w art. 446 § 3 k.c. mowa jest o „stosownym” odszkodowaniu. Cecha stosowności jest wynikiem oceny dokonywanej przez Sąd i dopiero wykazanie, że żądane przez powodów odszkodowanie jest rażąco wysokie, mogłoby prowadzić do jego obniżenia. Niektórych strat nie da się przeliczyć na pieniądze, gdyż są one niematerialne. Wskazał, że przykładem takiej straty jest śmierć osoby najbliższej. Dlatego należy uważnie rozważyć jakie odszkodowanie będzie adekwatne w zaistniałej sytuacji. Śmierć najbliższego członka rodziny (w niniejszej sprawie matki), to przede wszystkim strata duchowa i nie ma prostego przełożenia na pieniądze. Jednak odszkodowanie powinno być odpowiednio wysokie, aby straty nie umniejszać. Celem odszkodowania przyznanego na powyższej podstawie jest rekompensata rzeczywistego znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego, nie może być ono natomiast źródłem wzbogacenia się tych osób. Przenosząc te rozważania na grunt sprawy, stwierdził, że znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej powódek w związku ze śmiercią matki jest oczywiste i pozostaje poza sporem. Przyznał to także sam pozwany wypłacając powódkom kwoty po 12 500 zł odszkodowania z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci matki. W jego ocenie dotychczas wypłacone z tego tytułu odszkodowanie było zbyt niskie. Śmierć A. J. (2) pozbawiła powódki kontaktu z matką, poczucia bezpieczeństwa także tego w wymiarze finansowym, bowiem zmarła jako osoba dobrze zarabiająca była w stanie nie tylko utrzymać dzieci, ale również zapewnić im rozmaite atrakcje. Stąd, w ocenie Sądu I instancji powyższe uzasadniało przyjęcie, iż należne każdej z powódek odszkodowanie z tego tytułu powinno wynosić po 50 000 zł. Uwzględniając dotychczas wypłacone świadczenie, należało zasądził na rzecz każdej z powódek kwotę po 37 500 zł. W pozostałym zakresie żądanie odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej powódek oddalił. Wskazał, że powódki odziedziczyły po matce majątek w postaci środków znajdujących się na koncie maklerskim oraz trzech nieruchomości. Dodatkowo, jak wynika z okoliczności sprawy zmarła była właścicielką dwóch innych rachunków bankowych, na których prawdopodobnie także zostały zdeponowane środki finansowe. W tej sytuacji dochodzenie przez powódki dalszych 200 000 zł z tytułu odszkodowania, zdaniem Sądu Okręgowego nie stanowiłoby rekompensaty rzeczywistego pogorszenia sytuacji życiowej, a stanowiłoby jedynie źródło wzbogacenia.

Następnie, Sąd Okręgowy wskazał, że stosownie do treści art. 446 § 2 k.c. osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody - renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Celem renty o jakiej mowa w art. 446 § 2 k.c. jest naprawienie szkody polegającej na tym, że uprawniony do alimentów nie może ich uzyskać wobec śmierci zobowiązanego. Zasądzona renta nie może być wyższa od kwoty, którą zmarły byłby zobowiązany świadczyć z tytułu obowiązku alimentacyjnego, a przy ustalaniu jej wysokości należy stosować kryteria przyjęte w art. 135 k.r. i o. (usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego). Sąd I instancji wskazał, że roszczenie powódek także w tej części było usprawiedliwione co do zasady. Mając na uwadze wiek małoletniej W. Ż. bezsporne jest, że jej rodziców nadal obciąża obowiązek alimentacyjny. Z kolei A. J. (1), mimo tego, że jest już osobą dorosłą, kontynuuje naukę. Korekty wymagała kwota renty należnej każdej z nich po zmarłej matce. Wysokość żądania w tym zakresie (po 10 000 zł miesięcznie na każdą z powódek), w ocenie Sądu Okręgowego była wygórowana, wręcz oderwana od rzeczywistości.

Sąd Okręgowy podkreślał, że miesięczne dochody A. J. (2) przed śmiercią wynosiły 23 000 zł brutto, czyli około 16 000 zł netto. Z powyższej kwoty regulowała zobowiązania kredytowe (rata kredytu za mieszkanie w W. wynosi ponad 2 000 zł miesięcznie), ponosiła bieżące koszty utrzymania nieruchomości (dwa mieszkania, działka w Z.), a także bieżące koszty swego utrzymania. Ponadto zmarła czyniła oszczędności o czym świadczy stan rachunku w domu maklerskim, a także informacja od powódek, że na pozostałych rachunkach należących do A. J. (2) są zgromadzone oszczędności w wysokości kilkudziesięciu tysięcy złotych. Z powyższego wynika zatem wprost, że na utrzymanie dzieci zmarła przeznaczała tylko część swoich dochodów, zaś powódki domagają się renty w łącznej kwocie przewyższającej zarobki matki.

Sąd Okręgowy wskazał, że zakres usprawiedliwionych potrzeb małoletniej powódki W. Ż., na datę śmierci matki, wynosił 3 000 zł miesięcznie. Jest to suma przewyższająca przeciętne koszty utrzymania nastolatki, tym niemniej zdaniem Sądu I instancji zasadna, w kontekście stosunkowo wysokich dochodów A. J. (2). Małoletnia powódka obecnie pozostaje na utrzymaniu ojca – P. Ż., który po rozwodzie z A. J. (2) łożył na utrzymanie córki tytułem alimentów kwotę 600 zł miesięcznie. Powódka ponadto otrzymuje rentę rodzinną w kwocie 1 500 zł miesięcznie. Uwzględniając wysokość renty rodzinnej oraz fakt, że P. Ż. także jest zobowiązany do łożenia na utrzymanie córki, usprawiedliwione potrzeby małoletniej pozostają niezaspokojone w zakresie kwoty 900 zł miesięcznie. W takiej też wysokości należało uwzględnić żądanie renty zgłoszone przez W. Ż..

Ustalając natomiast wysokość renty należnej A. H. J., Sąd I instancji wziął pod uwagę, iż z uwagi na różnicę wieku zakres usprawiedliwionych potrzeb powódki jest inny niż jej młodszej siostry, niższy z uwagi na wydatki związane z edukacją W. Ż. (koszty wyprawek szkolnych, zajęć dodatkowych, korepetycji). Zamyka się on w kwocie 2 500 zł miesięcznie. Do 31 marca 2018 roku powódka pobierała rentę rodzinną po ojcu w kwocie 1 150 zł miesięcznie. Tym samym do dnia 31 marca 2018 roku należna jej od pozwanego renta wyraża się w kwocie 1 350 zł miesięcznie, zaś od 1 kwietnia 2018 roku obejmuje całość usprawiedliwionych kosztów utrzymania powódki i wynosi 2 500 zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji orzekł jak w sentencji.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach jest art. 100 zd. 1 k.p.c, Sąd Okręgowy rozdzielił między stronami obowiązek poniesienia kosztów procesu proporcjonalnie do wygranej.

Apelacje od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 13 lipca 2018 r. wniosły wszystkie strony zaskarżając powyższy wyrok w części.

Pozwane (...) w W. zaskarżyło ww. wyrok:

a)  w punkcie I - w zakresie zasądzającym od pozwanego na rzecz powódki W. Ż. kwotę ponad 35.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26.04.2017 r. do dnia zapłaty,

b)  w punkcie II - w całości,

c)  w punkcie IV - w zakresie nieuwzględniającym roszczenia pozwanego o zwrot kosztów zastępstwa procesowego w całości,

d)  w punkcie V - w całości,

e)  w punkcie VII - w zakresie zasądzającym od pozwanego na rzecz powódki A. J. (1) kwotę ponad 35.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26.04.2017 r. do dnia zapłaty,

f)  w punkcie VIII - w całości,

g)  w punkcie X - w zakresie nieuwzględniającym roszczenia pozwanego o zwrot kosztów zastępstwa procesowego w całości,

h)  w punkcie XI - w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucało naruszenie prawa materialnego i procesowego, a w szczególności:

1.  naruszenie art. 446 § 4 k.c. w zw. art. 6 k.c. poprzez przyznanie na rzecz powódek rażąco zawyżonych kwot zadośćuczynienia (po 125.000 zł), wykraczających zdecydowanie ponad kwoty „odpowiednie", podczas gdy:

a.  stan faktyczny sprawy i zaofiarowane przez powódkę dowody nie uzasadniają takiego rozstrzygnięcia w stosunku do powódki W. Ż., nie wykazano w sprawie okoliczności pozwalających ustalić zakres krzywdy tak wielki, który pozwalałby na przyznanie na rzecz powódki kwoty aż 125.000 zł, materiał dowodowy w tym zakresie jest „skąpy", nie wykazano miarodajnym dowodem powstania jakichkolwiek zaburzeń, nieprawidłowości w funkcjonowaniu, nie przeprowadzono dowodu z opinii specjalisty, nie przedstawiono szczegółowej dokumentacji z wizyt psychologicznych, nie można nawet ustalić, czy wizyty u psychologa związane są z faktem straty matki,

b.  stan faktyczny sprawy nie uzasadnia takiego rozstrzygnięcia w stosunku do powódki A. J. (1), z uwagi na to, że w chwili zdarzenia była już osobą dorosłą, zaś powódka sama na rozprawie wskazała, że: „trudno mówić o żałobie, musiałam szybko dorosnąć. Miesiąc, dwa miesiące po śmierci mamy byłam u psychologa. Teraz już radzę sobie znacznie lepiej, jak było wcześniej. Nie biorę leków, nie korzystam z poradni psychologicznej. ", przy czym w toku sprawy nie wykazano dowodem z opinii biegłego sądowego okoliczności wskazujących na patologiczny przebieg żałoby lub powstanie jakichkolwiek zaburzeń związanych ze stratą matki, pozwalających na uznanie za uzasadnione przyznanie tak znacznej i ponadprzeciętnej kwoty zadośćuczynienia jak 125.000,00 zł,

c.  przyznanie na rzecz powódek kwot zadośćuczynienia w zasądzonej wysokości doprowadzi nie tyle do złagodzenia krzywdy, co do ich znacznego wzbogacenia,

d.  nie jest uprawnione i zasadne przyjmowanie „standaryzacji" wysokości zadośćuczynień i odnoszenia jej do samego faktu śmierci osoby bliskiej, zamiast do powstałej w wyniku tego zdarzenia krzywdy,

2.  naruszenie art. 446 § 3 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że kwoty po 50.000,00 zł odpowiadają wymogowi „stosowności" odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej powódek, podczas gdy kwoty te są rażąco zawyżone w kontekście okoliczności sprawy, bowiem nie doszło do tak znacznego pogorszenia się ich sytuacji życiowej, bowiem powódki uzyskały po zmarłej matce znaczne środki finansowe (środki na rachunku inwestycyjnym 131.508,88 zł, środki na rachunkach bankowych co najmniej 70.000 zł, świadczenia od pracodawcy matki na rzecz W. Ż. w kwocie 33.573,48 zł), ruchomości o wartości 8.200 zł oraz nieruchomości (mieszkanie w W., mieszkanie w B., działka nad jeziorem w Z.), wobec czego wypłacone powódkom dotychczas kwoty odszkodowania w wysokości po 12.500,00 zł w całości wyczerpują ich roszczenia w tym zakresie,

3.  naruszenie art. 446 § 2 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez:



nieuzasadnione przyjęcie, że powódka A. J. (1) uprawniona jest do otrzymania renty na podstawie art. 446 § 2 k.c. od kwietnia 2018 r. i na przyszłość, w sytuacji gdy okoliczności sprawy nie pozwalają uznać, że zmarłą nadal - od marca 2018 r. - obciążałby obowiązek alimentacyjny względem powódki, w sytuacji, gdy:

⚫

powódka A. J. (1) w marcu 2018 r. skończyła 25 lat i miała możliwość do tego czasu uzyskać wykształcenie pozwalające jej na podjęcie pracy zarobkowej i usamodzielnienie się,

⚫

już w 2013 r. ukończyła prywatne technikum weterynaryjne, później „robiła sobie przerwę od szkoły", a podjęte studia prawnicze po pierwszym roku zarzuciła „bo kiepsko mi szło", dopiero w 2016 r. w wieku 23 lat podjęła naukę w policealnej szkole Cosinus na kierunku technik rachunkowości (2 letnie nauczanie powinno skończyć się w sierpniu 2018 r.), co pozwala uznać, że kontynuacja kształcenia ma cechy pozorności, nie można uznać, że powódka poświęca cały swój czas na dalsze swoje kształcenie, uczy się zawodu i nie może podjąć pracy celem swego utrzymania,

⚫

w marcu 2018 r. powódka utraciła prawo do renty rodzinnej po rodzicach z ZUS, z uwagi na osiągnięcie 25-go roku życia, co potwierdza pośrednio, że przeciętny okres alimentacyjny rodziców powódki ustał, zaś powódka nie wykazała aby w jej sprawie miał on trwać dłużej niż przeciętnie;

4.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódek renty na podstawie art. 446 § 2 k.c. w sytuacji braku wykazania przez powódki okoliczności uzasadniających przyznanie tych świadczeń; zakres i wysokość potrzeb powódki nie została przez nią wykazana;

5.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie i błędne uznanie, że potrzeby miesięczne powódki A. J. (1) wynoszą 2.500 zł, zaś W. Ż. 3.000 zł, podczas gdy:



Sąd nie wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jakie konkretnie wydatki i potrzeby składają się na ponadprzeciętne kwoty 2.500 zł i 3.000 zł, co pozwala uznać, iż kwoty te zostały ustalone w sposób dowolny,



Powódki oświadczyły we wnioskach o zwolnienie od kosztów sądowych, jakie są ich koszty utrzymania, jednak w toku procesu nie zaofiarowały dowodów na tę okoliczność,



ojciec powódki W. Ż., który obecnie sprawuje opiekę nad powódką zeznał podczas rozprawy, że potrzeby powódki to 2.500 zł, a nie 3.000 zł, jak wskazał Sąd oraz, że przed zdarzeniem ojciec płacił na powódkę co miesiąc 800 zł, a nie 600 zł,



w pozwie przyznano, że powódka W. Ż. otrzymuje kwotę 1.600 zl z tytułu renty rodzinnej, a nie jak wskazał Sąd 1.500 zł.

Wskazując na powyższe zarzuty wnosił o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części tj.

a)  punkcie I - poprzez obniżenie zasądzonej kwoty do 35.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26.04.2017 r. do dnia zapłaty,

b)  w punkcie II - poprzez oddalenie powództwa,

c)  w punkcie IV - poprzez zasądzenie od powódki W. Ż. na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w pełnej wysokości z uwagi na stopień wygrania sprawy zbliżony do 100%,

d)  w punkcie V - poprzez jego uchylenie,

e)  w punkcie VII - poprzez obniżenie zasądzonej kwoty do 35.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26.04.2017 r. do dnia zapłaty,

f)  w punkcie VIII - poprzez oddalenie powództwa,

g)  w punkcie X - poprzez zasądzenie od powódki A. J. (1) na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, w pełnej wysokości z uwagi na stopień wygrania sprawy zbliżony do 100%,

h. w punkcie XI - poprzez jego uchylenie;

2.  zasądzenie od powódki W. Ż. na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym,

3.  zasądzenie od powódki A. J. (1) na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Powódki W. Ż. i A. J. (1) zaskarżyły ww. wyrok w zakresie punktów III, IV, VI, IX, X, XII, zarzucając mu:

a)  naruszenie prawa materialnego - art. 446 § 4 kodeksu cywilnego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że w realiach sprawy niniejszej odpowiednimi sumami na rzecz każdej z Powódek tytułem zadośćuczynienia jest kwota 137.500 zł,

b)  naruszenie prawa materialnego - art. art. 446 § 2 kodeksu cywilnego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie,

c)  naruszenie prawa materialnego - art. art. 446 § 2 kodeksu cywilnego poprzez jego niezastosowanie,

d)  naruszenie prawa procesowego - art. 98 § 1 i 3 k.p.c. poprzez jego zastosowanie wobec Powódek,

e)  naruszenie prawa procesowego - 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie wobec Powódek pomimo występowania w sprawie okoliczności świadczących, że w realiach sprawy niniejszej mamy do czynienia z sytuacją uzasadniającą odstąpienie od obciążania Powódek kosztami procesu.

W konsekwencji, wnosiły o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w punktach III, IV, VI, IX, X, XII poprzez:

a)  zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powódki W. Ż. dalszej kwoty 337.500 złotych tytułem zadośćuczynienia za krzywdę i cierpienia, jakich Powódka doznała w związku ze śmiercią matki A. J. (2) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 kwietnia 2017r. do dnia zapłaty,

b)  zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powódki W. Ż. kwoty 275.00 złotych tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej w związku ze śmiercią matki A. J. (2) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 kwietnia 2017r. do dnia zapłaty,

c)  zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powódki W. Ż. dalszej comiesięcznej renty w wysokości po 9.100 zł miesięcznie, płatnej z góry do 10-go dnia każdego miesiąca, począwszy od dnia 8 lutego 2017r., wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat,

d)  zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powódki A. J. (1) dalszej kwoty 337.500 złotych tytułem zadośćuczynienia za krzywdę i cierpienia, jakich Powódka doznała w związku ze śmiercią matki A. J. (2) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 kwietnia 2017r. do dnia zapłaty,

e)  zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powódki A. J. (1) kwoty 275.00 złotych tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej w związku ze śmiercią matki A. J. (2) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 kwietnia 2017r. do dnia zapłaty,

f)  zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powódki A. J. (1) dalszej comiesięcznej renty w wysokości po 8.650 zł miesięcznie za okres od dnia 8 lutego 2017r. do dnia 31 marca 2018r. oraz w wysokości po 7.500 zł za okres poczynając od 1 kwietnia 2018r., płatnej z góry do 10-go dnia każdego miesiąca, począwszy od dnia 8 lutego 2017r., wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat,

g)  nieobciążanie Powódek kosztami procesu,

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz każdej z Powódek kosztów postępowania za postępowanie przed sądami obu instancji wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych

ewentualnie o:

3.  uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Białymstoku I Wydziałowi Cywilnemu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

SĄD APELACYJNY USTALIŁ I ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja powódek oraz pozwanego były częściowo zasadne.

Odnosząc się do kwestii należnego zadośćuczynienia w kontekście podniesionych w apelacji zarzutów przypomnieć należy, że zgodnie z utrwalonym poglądem judykatury określenie wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia stanowi istotne uprawnienie sądu merytorycznie rozpoznającego sprawę w I instancji. Sąd ten przeprowadzając postępowanie dowodowe może bowiem dokonać wszechstronnej oceny okoliczności sprawy. Korygowanie przez Sąd odwoławczy wysokości zasądzonego już zadośćuczynienia uzasadnione jest tylko wówczas, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 9 lipca 1970 roku, III PRN 39/70, OSNCP 1971, nr 3, poz. 53).

Aprobując ten pogląd, Sąd Apelacyjny, skupił się na ustaleniu, czy oceniony przez Sąd I instancji rozmiar doznanej przez powódki krzywdy w rzeczywistości nie jest znacznie większy, czy też mniejszy, jak sugerują to w swoich apelacjach Skarżący. Bezspornym w sprawie było, że powódki należą do kręgu osób uprawnionych do otrzymania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 k.c., gdyż w wypadku komunikacyjnym zginęła osoba im najbliższa - matka. Podstawę odpowiedzialności pozwanego stanowi zaś przede wszystkim art. 822 § 1 k.c. zgodnie z którym to, przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie świadczenia za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający lub osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia.

Oceniając żądanie zadośćuczynienia, oparte na art. 446 § 4 k.c. wskazać należy, że ustawodawca nie sprecyzował kryteriów jego ustalenia, pozostawiając w tym zakresie swobodę sądowi orzekającemu.

W judykaturze prezentowany jest pogląd, co słusznie zauważył Sąd I instancji, że fakultatywny charakter zadośćuczynienia za krzywdę nie oznacza przy tym dowolności organu stosującego prawo co do możliwości korzystania z udzielonej mu kompetencji ( vide: wyrok SN z 17 stycznia 2001 r., II KKN 351/99, Prok. I Pr. ( wkładka) 2001, nr 6, s. 11).

W związku z tym, że zadośćuczynienie to ma kompensować krzywdę spowodowaną utratą osoby najbliższej w tym wypadku matki, której rolę w przypadku małoletniej W. poprzez pozbawienie jej opieki osoby najbliższej oraz wsparcia i rad przy wchodzeniu w dorosłe życie, natomiast w przypadku A. wsparcia i pomocy w rozpoczęciu dorosłego życia nie sposób przecenić – zdaniem Sądu Apelacyjnego kwota zadośćuczynienia powinna być wyższa i wynosić w przypadku obu powódek po 150 000 złotych.

W tym kontekście należy wskazać, że zadośćuczynienie jest roszczeniem o charakterze ściśle niemajątkowym mającym za zadanie kompensatę doznanej krzywdy, a zatem nie powinno ono mieć na celu wyrównania strat poniesionych przez członków najbliższej rodziny zmarłego, lecz ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości. W doktrynie i orzecznictwie podnosi się, że istotę szkody niemajątkowej wiąże się z naruszeniem czysto subiektywnych przeżyć człowieka. Ma ona także na celu złagodzenie cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej. Okoliczności wpływające na wysokość tego świadczenia to miedzy innymi: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rola jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, charakter i rodzaj zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny oraz stopień w jakim pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy.

Niewątpliwie powódkom niełatwo przyszło pogodzić się z nagłą i niespodziewaną śmiercią matki, w której mogły mieć oparcie i wymierną pomoc w czynnościach dnia codziennego, bez wątpienia była to dla nich niepowetowana strata. Wraz ze śmiercią matki powódki straciły osobę, na którą zawsze mogły liczyć.

Naruszenie tak silnych więzi rodzinnych, w ocenie Sądu Apelacyjnego zasługiwało na wzmożoną ochronę i wyższą rekompensatę niż przyjął to Sąd I instancji, bo na poziomie właśnie 150 000 zł na rzecz każdej z nich.

Mając powyższe na uwadze, orzeczenie Sądu I instancji wymagało w tym zakresie stosownej korekty.

Sąd Apelacyjny podziela natomiast ustalenia Sądu I instancji związane z należnym powódkom odszkodowania. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy poczynił je właściwie, bez naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Natomiast nie w pełni aprobuje ustalenia i wnioski jakie Sąd Okręgowy poczynił w przedmiocie należnej każdej z powódek renty.

Renta . jest świadczeniem okresowym, którego celem jest zapewnienie uprawnionemu środków utrzymania. Ma ona stanowić ekwiwalent świadczeń otrzymywanych od bezpośrednio poszkodowanego, stad wartość renty nie może przekroczyć dochodów, jakie osiągałby bezpośrednio poszkodowany. Według art. 446 § 2 k.c., prawo do renty przysługuje osobom, względem których na zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny oraz osobom bliskim zmarłemu, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania. Podstawowymi kryteriami ustalenia renty na rzecz osób, wobec których na zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny, są potrzeby poszkodowanego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zmarłego. Kryteria te wykazują podobieństwo do zasad ustalania renty alimentacyjnej (art. 135 k.r.o..).

Pod pojęciem potrzeb poszkodowanego rozumieć należy przy tym zwykłe potrzeby życiowe, potrzeby uzasadnione stanem zdrowia (leki), potrzeby edukacyjne (jeśli uprawniony do renty nie nabył jeszcze kwalifikacji zawodowych). W sytuacji śmierci rodzica prawo do renty po nim dorosłego dziecka trwa dopóki trwałby zatem jego obowiązek alimentacyjny. Podstawę materialnoprawną roszczeń alimentacyjnych dzieci wobec rodziców reguluje art. 133 § 1 i 135 k.r.o.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego odnośnie zakresu obowiązku alimentacyjnego zmarłej matki powódek wobec córek nie zostało jednak w niniejszej sprawie wystarczająco uprawdopodobnione., w stosunku do małoletniej W. co do wysokości , zaś w przypadku pełnoletniej A. H. co do zasady.

Chociaż wiek dziecka nie ma decydującego znaczenia odnośnie momentu do którego obowiązek alimentacyjny ma trwać, to jednak nie można w niniejszej sprawie tracić z pola widzenia faktu, że dziecko w okolicznościach sprawy ma 25 lat oraz ukończyło technikum weterynaryjne i uzyskało zawód, zaś w dacie śmierci matki nie uczyło się w systemie dziennym i nie wykazało w toku niniejszego postępowania pomimo, że to na nim spoczywał ciężar dowodu, że obecnie w takim systemie się uczy, co kolidowałoby z podjęciem zatrudnienia.. Jest to kryterium, które zazwyczaj pozwala takiej osobie na podjęcie pracy zarobkowej i samodzielne utrzymanie się bez wsparcia finansowego ze strony rodziców oraz utrzymanie własnej rodziny. Żądanie świadczeń alimentacyjnych w takiej sytuacji traktuje się jako nadużycie prawa podmiotowego ze strony uprawnionego. Trudno bowiem w takiej sytuacji nie uznać, że jest to wystarczające przygotowanie do pracy. Powódka nie wykazała bowiem, że dotychczas osiągnięte kwalifikacje oraz stan zdrowia nie pozwalają jej na podjęcie pracy zarobkowej w wyuczonym zawodzie i zapewnienie odpowiedniego poziomu życia. Tym samym nie wykazała, że nie potrafi zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb we własnym zakresie. W tym stanie rzeczy, roszczenie powódki A. J. (1) oparte na treści art.. 446 § 2 k.c. winno było ulec oddaleniu.

Sąd I instancji ustalił, że zmarła A. J. (2) zarabiała 23 000 zł miesięcznie brutto co daje ok.16 000 zł netto, jednakże brak było dowodów, iż całą ww. kwotę przeznacza na utrzymanie córek.

Miesięczny koszt utrzymania małoletniej W. jej przedstawiciel ustawowy określił na kwotę 2 500 zł miesięcznie, a zatem zważywszy, że ojciec małoletniej łożył tytułem alimentów kwotę co najmniej 600 złotych miesięcznie, zaś małoletnia po śmierci matki otrzymuje rentę rodzinną, jak wynika z oświadczenia o stanie majątkowym w kwocie 1676,30 zł, do uzupełnienia jej miesięcznego kosztu utrzymania niezbędna jest kwota w wysokości 223,70 zł miesięcznie. Przy czym z uwagi na zabezpieczenie roszczenia rentowego na czas trwania procesu w kwocie po 1500 zł miesięcznie, kwota ta podlega zaliczeniu na poczet należnej jej renty, a zatem podlegająca zasądzeniu na jej rzecz renta będzie wymagalna od dnia wyrokowania tj. od dnia 8 marca 2019r.

Zasądzona na podstawie art. 446 § 2 k.c. renta nie może być wyższa od kwoty, którą zmarły byłby zobowiązany świadczyć z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Nadal osobą obowiązaną na równi ze zmarłą do alimentowania małoletniej W. jest także jej ojciec.

Z tych względów, na podstawie art. 386 §1 k.p.c. i art. 385 k.p.c., orzeczono jak w sentencji. Zmiana zaskarżonego wyroku wymagała dostosowania zawartego w nim rozstrzygnięcia o kosztach procesu do ostatecznego wyniku sprawy stosownie do treści art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego również orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. przyjmując, że obie powódki wygrały sprawę w 20%, oraz przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265).

(...)