Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2019 roku

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie Wydział III Cywilny

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Rejonowego Anna Szarek

Protokolant – stażysta W. G.

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2019 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa C. C.

przeciwko A. P. (1) i A. P. (2)

przy udziale Prokuratora Prokuratury (...) w S.

o ustalenie i zapłatę

I zasądza od pozwanych A. P. (1) i A. P. (2) na rzecz powódki C. C. kwotę 75 000 (siedemdziesięciu pięciu tysięcy) złotych, z tym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalania z obowiązku zapłaty drugiego z pozwanych do wysokości dokonanej zapłaty;

II umarza postępowanie w zakresie żądania unieważnienia aktu notarialnego
rep. (...) z dnia 19 listopada 2010 roku sporządzonego przed notariuszem G. O. z uwagi na wadę oświadczenia woli powódki powstałą
w wyniku braku świadomości wyrażenia woli przez powódkę, błędu i groźby ze strony pozwanych;

III zasądza solidarnie od pozwanych A. P. (1) i pozwanej A. P. (2) na rzecz powódki C. C. kwotę 3 600 (trzech tysięcy sześciuset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV nakazuje pobrać solidarnie od pozwanych A. P. (1) i pozwanej A. P. (2) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie kwotę 3 750 (trzech tysięcy siedmiuset pięćdziesięciu) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt III C 2652/18

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 29 marca 2019 roku

/w postępowaniu zwykłym/

C. C., pozwem z dnia 20 grudnia 2012 roku, wniosła pozew przeciwko A. P. (1) i A. P. (2) o unieważnienie aktu notarialnego rep. (...) z dnia 19 listopada 2010 roku sporządzonego przed notariuszem G. O. z uwagi na wadę oświadczenia woli powódki powstałą
w wyniku braku świadomości wyrażenia woli przez powódkę, błędu i groźby ze strony pozwanych oświadczając, że uchyla się od skutków oświadczenia woli wyrażonej przez powódkę w w.w. akcie notarialnym, ewentualnie o zwrot przez pozwanych na rzecz powódki kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy wartością mieszkania powódki w S. przy
ul. (...) faktycznie zapłaconą kwotą wierzytelności z tytułu umowy pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że ma 83 lata, a na skutek bezprawnego działania pozwanych wobec niej stała się osobą bezdomną i mieszka na działkach. Wyjaśniła, że potrzebowała pieniędzy i zaciągnęła pożyczkę u pozwanych w kwocie
20 000 zł, z czego faktycznie wypłacono jej 17 000 zł, gdyż 3 000 zł zatrzymano na odsetki. Po udzieleniu pożyczki pozwany starał się zdobyć zaufanie powódki odwiedzając powódkę
w jej mieszkaniu oraz twierdząc, że jest jej przyjacielem, chce jej pomóc i nigdy jej nie skrzywdzi. Podczas tych wizyt wypytywał powódkę o jej sytuację rodzinną, oglądał mieszkanie. Pozwany przedstawiał powódce wyliczenia rzekomego zadłużenia z tytułu umowy pożyczki informując o tym, że narastają odsetki. Powódka nie rozumiała dlaczego pozwany informuje ją o narastających odsetkach skoro zostały one potrącone przy wypłacie pożyczki. Gdy kwota odsetek według wyliczeń pozwanego była wysoka pozwany zaczął namawiać powódkę na zastawienie mieszkania, przy czym początkowo stosował łagodną perswazję, a następnie zaczął grozić powódce, że brak spłaty wirtualnych odsetek spowoduje utratę mieszkania. Pozwany nachodził powódkę i przekonywał ją, że musi zastawić mieszkanie do czasu spłaty odsetek. W dniu 19 listopada 2010 roku powódka
i pozwani podpisali u notariusza umowę pożyczki oraz umowę przewłaszczenia
na zabezpieczenie, z której wynikało, że powódka otrzymała od pozwanych 34 750 zł oraz że w celu zabezpieczenia długu przeniosła na pozwanych lokal mieszkalny przy
ul. (...) w S.. W tym dniu faktycznie nie doszło do zawarcia umowy pożyczki, albowiem umowę pożyczki na 20 000 zł powódka zawarła wcześniej. Powódka nie rozumiała skomplikowanych dokumentów, ale podpisała je, bo pozwani przekonywali, że są one dla niej korzystne. Powódka podała, że notariusz nie zapytał jej dlaczego w wieku 80 lat przepisuje swoje mieszkanie na zupełnie obce osoby. W par. 9 umowy zapisano, że odsetki wynoszą 20 %, a krypto odsetki 30 %, co jest rażąco niezgodne z przepisami prawa, albowiem maksymalna wysokość odsetek nie może przekroczyć wysokości odsetek maksymalnych, a ponadto odsetki zostały już potrącone przy zawarciu umowy. Według pozwanych kwota zadłużenia na dzień 25 października 2012 roku wyniosła 38 747 zł. Zdaniem powódki nawet gdyby tak było, a nie jest, gdyż nie otrzymała od pozwanych pożyczki w kwocie 34 750 zł, to mieszkanie warte jest wielokrotnie więcej. Zabezpieczenie spłaty pożyczki było niewspółmierne do wartości pożyczki. W dniu 27 czerwca 2011 roku powódka spisała z pozwanymi umowę najmu mieszkania przy ul. (...)
w S., w której została obciążona opłatą za najem w kwocie 500 zł miesięcznie
i innymi opłatami. Kiedy rodzina powódki dowiedziała się o tym, co się stało, próbowała spłacić pozwanych i odzyskać mieszkanie. Pozwani wyliczyli rzekome zadłużenie. Córki powódki zdecydowały się spłacić zadłużenie, pomimo że wiedziały, że kwota zadłużenia jest wymyślona, bo chciały, by powódka mogła mieszkać w swoim mieszkaniu. Powódka złożyła pieniądze u notariusza, ale pozwani twierdzili, że chwilowo nie mogą się stawić u notariusza. Dzień przed planowanym terminem podpisania aktu notarialnego w dniu 20 listopada
2012 roku osoby działające na zlecenie pozwanych włamały się do mieszkania powódki
i wyrzuciły jej rzeczy na klatkę schodową, wymielili zamki i nie pozwoli powódce wrócić do mieszkania, pomimo że umowa najmu nigdy nie została wypowiedziana. Powódka podała, że przez pozwanych przeżyła wielką tragedię. Została przez nich wprowadzona w błąd, zastraszona i zmuszona do przepisania na nich mieszkania, które było jej całym dobytkiem, a potem wyrzucona jak śmieć na ulicę. Działanie pozwanych było rażąco niezgodne
z przepisami prawa i normami współżycia społecznego. Pozwani w celu osiągnięcia z góry zamierzonego celu wykorzystali podeszły wiek powódki i niezrozumienie treści dokumentów, które podstępnie podsuwali jej do podpisu.

Postanowienie z dnia 27 grudnia 2012 roku Sąd zwolnił powódkę od kosztów sądowych w całości, ustanowił dla powódki pełnomocnika z urzędu oraz oddalił wniosek
o zabezpieczenie roszczenia wskazując, że powódka nie uprawdopodobniła, aby skierowała do pozwanych oświadczenie o uchyleniu się od skutków złożonego oświadczenia woli,
w szczególności w terminie zakreślonym w par. 88 par. 2 kc (k. 20).

A. P. (1) i A. P. (2) w odpowiedziach na pozew wnieśli o oddalenie powództwa w całości kwestionując roszczenie powódki co do zasady i co do wysokości oraz zaprzeczając twierdzeniem powódki. Zdaniem pozwanych powódka chce w niniejszym postępowaniu uzyskać nienależne świadczenie oraz uchylić się od prawidłowo zawartej umowy pożyczki i przewłaszczenia na zabezpieczenie. Pozwani wskazali, że poza umową pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku udzieli powódce jeszcze dwóch pożyczek:
w dniu 29 sierpnia 2011 roku na kwotę 34 750 zł i w dniu 13 lutego 2012 roku na kwotę 1 000 zł pozostając w przekonaniu, że posiadane zabezpieczenie pożyczek w postaci umowy przewłaszczenia w pełnym zakresie zabezpieczy spłatę pożyczek wraz z odsetkami
i kosztami. Pozwani podali, że z zaciągniętej sumy pożyczek powódka, pomimo wielokrotne prolongaty terminu spłaty, zwróciła jedynie 6 000 zł. Po rozliczeniu kwoty ze sprzedaży mieszkania powódka na chwilę obecną pozostaje jeszcze winna pozwanym 21 255,23 zł. Pozwani podali, że ich działania w zakresie udzielania powódce pożyczek, ustanowionych zabezpieczeń spłaty, możliwości zamieszkiwania w lokalu na podstawie korzystnej umowy najmu, jak również dokonanie zbycia przedmiotu zabezpieczenia po prawie półtora roku od daty wymagalności pierwotnej pożyczki były zgodne z prawem i korzystne dla powódki. Umowa pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku byłą skonstruowana w ten sposób, że jeżeli powódka spłaciłaby zaciągniętą pożyczkę w terminie do dnia 19 maja 2011 rok, to uzyskałaby wymierną korzyść, albowiem nie płaciłaby odsetek.

W piśmie z dnia 18 października 2013 roku powódka zmieniła powództwo
o unieważnienie aktu notarialnego w ten sposób, że wniosła o zapłatę 50 000 zł z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 kc) wskazując, że podstawą żądania kwoty jest uznanie, że przedłożone umowy pożyczek wraz z umowę ustanawiającą przewłaszczenie na zabezpieczenie nieruchomości położonej w S. przy ul. (...) uznać należy za nieważne jako naruszające zasady współżycia społecznego, o których mowa
w art. 58 par. 2 kc. Kwota dochodzona pozwem stanowi różnicę pomiędzy wysokością niespłaconego pozwanemu długu z umowy pożyczki w kwocie 20 000 zł, która to kwota wraz z odsetkami wynosiła 23 518,90 zł i w części co do kwoty 6 000 zł została przez powódkę spłacona, a wartością nieruchomości przewłaszczonej na pozwanych szacowaną przez powódkę na kwotę 67 518,90 zł, która została przez pozwanych sprzedana.

Na rozprawie w dniu 27 marca 2014 roku powódka oświadczyła, że cofa pozew
w zakresie żądania sformułowanego w pkt 1 pozwu bez zrzeczenia się roszczenia, a pozwani wyrazili zgodę na cofnięcie pozwu bez zrzeczenia się roszczenia.

Postanowieniem z dnia 13 stycznia 2015 roku Sąd zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 par. 1 pkt 4 kpc z uwagi na toczące się postępowanie karne przed Sądem Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie pod sygn. IV K 786/14 (k. 266).

Postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2018 roku Sąd podjął zawieszone postępowanie (k. 334).

W piśmie z dnia 12 kwietnia 2018 roku Prokurator Prokuratury (...)
w S. zgłosił swój udział w postępowaniu (k. 327).

W piśmie z dnia 27 maja 2018 roku pełnomocnik powódki z urzędu zmienił powództwo w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki kwoty 75 000 zł wskazując, że podwyższona kwota odpowiada wartości rzeczywistej utraconej przez powódkę w wyniku popełnienia przestępstwa przez A. P. (1) pomniejszonej o wartość zaciągniętej pożyczki przez powódkę od pozwanego na kwotę 20 000 zł (k. 368-369) oraz o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej według norm przepisanych. Na rozprawie w dniu 25 lutego 2019 roku pełnomocnik powódki z urzędu sprecyzował żądanie wskazując, że wnosi o zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kwoty 75 000 zł (k. 443).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

C. C. w 2010 roku potrzebowała środków finansowych, gdyż groziła jej egzekucja komornicza i w tym celu nawiązała kontakt z S. N. (1), który
z kolei skontaktował ją z A. P. (1) udzielającym pożyczek osobom fizycznym. S. N. (1) nie miał zarejestrowanej działalności gospodarczej w zakresie doradztwa finansowego czy pośrednictwa w zawieraniu umów pożyczek. Informację o świadczonych przez siebie usługach rozpowszechniał za pomocą ulotek reklamowych adresowanych do osób zainteresowanych uzyskaniem pożyczki z podanym numerem telefonu. Za świadczone przez siebie usługi pobierał prowizję w wysokości 10 % kwoty udzielonej pożyczki.

Dowód:

- zeznania świadka S. N. (1) (k. 251 – 252).

W dniu 19 listopada 2010 roku C. C. oraz A. P. (2) i A. P. (1) podpisali u notariusza umowę pożyczki oraz umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie. W par. 1 umowy postanowiono, że A. P. (2) i A. P. (1) pożyczają C. C. kwotę 34 750 zł, która została w całości wypłacona C. C.. W par. 2 C. C. zobowiązała się zwrócić całą kwotę 34 750 zł w terminie do dnia 19 maja 2011 roku, przy czym w przypadku zwrotu pożyczki do dnia 19 maja 2011 roku w całości pożyczka jest nieoprocentowana, a w przypadku zwłoki w spłacie pożyczki, pożyczka zostanie zwrócona wraz z odsetkami w wysokości 20 % w skali roku liczonymi od dnia 20 maja 2011 roku. W par. 5 w celu zabezpieczenia długu wynikającego z umowy pożyczki opisanej w par. 1 i 2 C. C. przeniosła na A. D. i A. P. (1) własność lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...). A. D. i A. P. (1) w par. 6 zobowiązali się do powrotnego przeniesienia na rzecz C. C. własności lokalu mieszkalnego po dokonaniu przez pożyczkobiorcę spłaty pożyczki
w terminie 14 dni od dnia zapłaty przez dłużnika kwoty 32 000 zł wraz z ewentualnymi odsetkami zgodnie z treścią umowy pożyczki. W par. 9 postanowiono, że w przypadku zwłoki pożyczkobiorcy w spłacie pożyczki pożyczkodawca będzie miał prawo do naliczenia kosztów windykacji wynoszących 30 % pozostałej do spłaty części pożyczki oraz odsetek
w wysokości 20 % rocznie liczonych od pozostałej do spłaty części pożyczki wraz z kosztami windykacji od dnia określonego na wezwaniu do zwrotu pożyczki do dnia zaspokojenia całego długu, a następnie zaspokojenia swoich wszystkich należności z przedmiotu przewłaszczenia w drodze sprzedaży prawa własności w.w. nieruchomości. Pożyczkodawca zobowiązał się sprzedać nieruchomość z zachowaniem należytej staranności, a w przypadku gdy cena sprzedaży będzie wyższa od kwoty całej wierzytelności pożyczkodawcy wobec pożyczkobiorcy, pożyczkodawca zwróci pożyczkobiorcy różnicę w terminie 20 dni od daty sprzedaży nieruchomości. C. C. zobowiązała się wydać przedmiot umowy wolny od osób i rzeczy w posiadanie pożyczkodawcy w terminie do dnia 30 czerwca 2011 roku
i odnośnie wykonania tego obowiązku poddała się egzekucji na podstawie art. 777 par. 1 pkt 4 kpc. W przypadku gdy cena ze sprzedaży nieruchomości będzie niższa od kwoty udzielonej pożyczki powiększonej o należne odsetki i koszty windykacji pożyczkobiorca zobowiązał się wyrównać brakującą wartość, to jest dopłacić pożyczkobiorcy odpowiednią kwotę w terminie 5 dni od dnia otrzymania wezwania od pożyczkodawcy. W par. 10 C. C. udzieliła A. P. (1) pełnomocnictwa do złożenia wniosku
o wykreślenie z księgi wieczystej Kw nr (...) roszczenia o powrotne przeniesienie własności na rzecz C. C. w przypadku niezawarcia do dnia
19 czerwca 2011 roku umowy przeniesienia własności lokalu na rzecz C. C.
i zrzekła się prawa do odwołania tego pełnomocnictwa do dnia 31 grudnia 2011 roku ze względu na łączący mocodawcę i pełnomocnika stosunek prawny. W par. 13 strony określiły wartość przewłaszczenia na kwotę 34 750 zł. Przy zawarciu umowy notariusz pobrał od A. i A. P. (1) podatki i opłaty w łącznej kwocie 1 744,06 zł.

Dowód:

- umowa z dnia 19 listopada 2010 roku, rep. A nr 6954/2010 (k. 5-7).

S. N. (1) był obecny u notariusz przy podpisywaniu powyższej umowy. Za skontaktowanie C. C. z A. P. (1) otrzymał od C. C. prowizję w kwocie 3 000 zł.

Dowód:

- zeznania świadka S. N. (1) (k. 251 – 252).

A. P. (1) oferował nieoprocentowane pożyczki, aby zachęcić potencjalnych klientów do zawarcia umowy pożyczki. W chwili zawierania umów liczył na to, że pożyczkobiorca nie spłaci pożyczki w terminie, natomiast ewentualną spłatę pożyczki
w terminie traktował jako ryzyko gospodarcze.

Dowód:

- przesłuchanie pozwanego (k. 465 – 466).

W dniu 21 kwietnia 2011 roku A. K. i A. P. (2) doręczyli C. C. pismo z dnia 19 kwietnia 2011 roku, w którym wyznaczyli jej termin do spłaty pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku i stawienia się w kancelarii notarialnej na dzień
19 maja 2011 roku na godz. 9.00.

Dowód:

- pismo z dnia 19 kwietnia 2011 roku wraz z potwierdzeniem odbioru (k. 62 – 63).

W dniu 19 maja 2011 roku sporządzony został przez notariusza protokół stawiennictwa jednej i niestawiennictwa drugiej strony. W par. 1 A. D. i A. P. (1) oświadczyli, że na dzień dzisiejszy na godz. 9.00 został wyznaczony termin zawarcia umowy powrotnego przeniesienia na C. C. lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy zawartej w dniu 19 listopada 2010 roku. C. C. nie stawiła się w celu zawarcia umowy.

Dowód:

- protokół z dnia 19 maja 2011 roku rep. A. nr 2760/2011 (k. 60 – 61, 103 – 104).

W dniu 1 czerwca 2011 roku C. C. zostało doręczone pismo A. D. i A. P. (1) z dnia 19 kwietnia 2011 roku zawierające wezwanie do zwrotu udzielonej pożyczki wynikającej z aktu notarialnego z dnia 19 listopada 2010 roku w terminie 7 dni.

Dowód:

- pismo z dnia 19 kwietnia 2011 roku z potwierdzeniem doręczenia (k. 76 – 77, 105 – 106, 119 - 120).

W dniu 27 czerwca 2011 roku C. C. jako najemca i A. P. (2) jako wynajmujący podpisały umowę najmu lokalu mieszkalnego położonego
w S. przy ul. (...). Czynsz najmu został ustalony na kwotę 500 zł miesięcznie. Dodatkowo najemcę obciążały wszelkie opłaty. W par. 5 umowy postanowiono, że zostaje ona zawarta na czas określony do dnia 30 czerwca 2021 roku. Strony nie przewidziały możliwości wcześniejszego rozwiązania umowy poza przypadkami szczegółowo określony w treści umowy. Stosownie do par. 6 umowa najemca miał prawo wypowiedzieć umowę bez zachowania terminu wypowiedzenia w przypadku pozostawania przez najemcę w zwłoce w płatności czynszu za jeden pełny okres płatności oraz w przypadku korzystania przez najemcę z przedmiotu najmu w sposób sprzeczny z przeznaczeniem lub naruszania postanowień umowy. W dniu podpisania umowy od najemcy została pobrana kaucja
w kwocie 500 zł (par. 7 ust. 3). W celu zabezpieczenia wszelkich roszczeń wynajmującego wobec najemcy najemca złożył do dyspozycji wynajmującego weksel In blanco i upoważnił wynajmującego do jego wypełnienia na wysokość sumy wekslowej obejmującej kwotę stanowiącą sumę wszystkich należności z tytułu umowy (par. 7 ust. 1).

Dowód:

- umowa najmu z dnia 27 czerwca 2011 roku (k. 10 -13, 64 – 67, 107 – 110).

W dniu 29 sierpnia 2011 roku A. P. (1) wystawił dowód wypłaty kwoty 34 750 zł z tytułu wypłaty pożyczki z terminem zwrotu do 4 stycznia 2012 roku. W rubryce „kwotę powyższą otrzymywałam” C. C. złożyła własnoręczny podpis.

W tym samym dniu C. C. podpisała deklarację wekslową do weksla in blanco wystawionego na zabezpieczenie spłaty pożyczki w kwocie 34 750 zł udzielonej
w dniu 29 sierpnia 2011 roku wraz z odsetkami umownymi w wysokości trzykrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, a w przypadku niedotrzymania terminu zwrotu pożyczki dnia 4 stycznia 2012 roku wraz z odsetkami umownymi karnym
w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Podpis został złożony w obecności notariusza, co zostało przez niego poświadczone.

Dowód:

- dowód wypłaty z dnia 29 sierpnia 2011 roku (k. 58, 101),

- weksel In blanco z deklaracją wekslową z dnia 29 sierpnia 2011 roku i poświadczeniem notarialnym (k. 191 – 193). .

W dniu 24 grudnia 2011 roku zostało doręczone C. C. pismo z dnia
20 grudnia 2011 roku zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu umowy najmu z dnia
27 czerwca 2011 roku na podstawie par. 6 ust. 1 umowy bez zachowania terminu wypowiedzenia z żądaniem niezwłocznego wydania lokalu w stanie wolnym od osób i rzeczy najpóźniej w terminie do dnia 9 stycznia 2012 roku oraz wezwaniem do zapłaty kwoty
3 000 zł z tytułu wymagalnego czynszu najmu.

Dowód:

- pismo z dnia 20 grudnia 2011 roku wraz z potwierdzeniem odbioru (k. 68 – 69, 111 - 112).

W dniu 10 stycznia 2012 roku C. C. podpisała sporządzone pismem komputerowym oświadczenie, że otrzymała od A. i A. P. (1) kwotę 34 750 zł, z czego 14 750 zł zapłaciła S. N. (2) z tytułu prowizji. Bała się zeznać to na Komisariacie Policji, gdyż S. N. (2) zabrał jej umowę i stał się arogancki. Przed zeznaniami na Komisariacie Policji kilka dni wcześniej odwiedził ją i obiecywał zwrot części prowizji w zamian za obciążenie A. P. (1), co w jakimś stopniu uczyniła. Oświadczyła również, że nigdy nie była zastraszana oraz nie czuła się zagrożona ze strony A. P. (1). Pan S. N. (2) nie oddał jej części prowizji mimo że postąpiła, jak oczekiwał. Warunki umowy ze strony A. i A. P. (1) były przejrzyste i wywiązali się oni z umowy. W oświadczeniu wskazała, że składa je w związku z poczuciem winy, które ma na skutek zeznań na Komisariacie Policji oraz że składa je dobrowolnie i bez żadnych przymusów. Podpis pod oświadczeniem został złożony przez C. C. w obecności notariusza, co zostało przez niego potwierdzone.

Dowód:

- oświadczenie z dnia 10 stycznia 2012 roku z poświadczeniem notarialnym Rep. A
nr (...) (k. 51 – 52, 94 – 95).

W dniu 13 lutego 2012 roku C. C. sporządziła własnoręcznie potwierdzenie przyjęcia gotówki w kwocie 1 000 zł z tytułu udzielonej pożyczki.

Dowód:

- potwierdzenie z dnia 13 lutego 2012 roku (k. 59, 102).

W dniu 21 sierpnia 2012 roku C. C. oraz A. K. i A. P. (2) dokonali w formie aktu notarialnego zmiany treści umowy pożyczki oraz przewłaszczenia na zabezpieczenie z dnia 19 listopada 2010 roku w zakresie par. 6 poprzez wpisanie w nim kwoty 34 750 zł.

Dowód:

- umowa z dnia 21 sierpnia 2012 roku rep. A nr 4917/2012 (k. 73 – 75, 116 – 118).

W dniu 10 września 2012 roku C. C. podpisała ugodę pozasądową
z A. K. i A. P. (2). W par. 1 ust. 1 wskazano, że przedmiotem ugody jest uregulowanie spłaty wierzytelności z następujących tytułów:

a)  umowy pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku akt notarialny rep. A (...),
na którą to wierzytelność składa się należność główna w kwocie 34 750 zł wraz
z odsetkami umownymi w wysokości 20 % w skali roku od dnia 20 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

b)  umowy pożyczki z dnia 29 sierpnia 2011 roku zabezpieczonej wekslem In blanco, na którą to wierzytelność składa się należność główna w kwocie 34 750 zł wraz
z odsetkami umownymi w wysokości trzykrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w skali roku od dnia 29 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty całości kwoty,

c)  pokwitowania z dnia 13 lutego 2012 roku na kwotę 1 000 zł z terminem zwrotu na dzień 13 marca 2012 roku z odsetkami ustawowymi od dnia 13 lutego 2012 roku do dnia zapłaty.

Powyższe daty i kwoty zostały wpisane własnoręcznie przez C. C. w treści ugody sporządzone pismem komputerowym.

W par. 1 ust. 3 dłużnik wniósł o dokonanie przez wierzyciela zbycia nieruchomości, to jest lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...), a w par. 1 ust. 4, że opuścił lokal i przekazuje wierzycielowi komplet kluczy do lokalu. W par. 2 ust. 1 dłużnik zobowiązał się do zapłaty wierzytelności o których mowa w par. 1 ust. 1
w terminie do dnia 15 września 2012 roku. W par. 4 postanowiono, że niedotrzymanie któregokolwiek z warunków ugody, w szczególności niezachowanie terminów zapłaty spowoduje, iż niniejsza ugoda traci moc, a wierzyciel ma prawo bez dodatkowego wezwania niezwłocznie skierować sprawę przeciwko dłużnikowi na drogę postępowania sądowego jak również dokonać pełnego rozliczenia należności z ustanowionych na rzecz wierzyciela zabezpieczeń, a w szczególności zbycia przez wierzyciela lokalu.

Podpisy pod ugodą zostały złożone w obecności notariusza, co zostało przez niego potwierdzone.

Dowód:

- ugoda pozasądowa z dnia 10 września 2012 roku z poświadczeniem notarialnym (k. 70 – 72, 113 – 115).

W dniu 5 listopada 2012 roku A. i A. P. (2) sprzedali M. J. lokal mieszkalny położony w S. przy ul. (...) za cenę 100 000 zł. W par. 7 umowy strony oświadczyły, że wydanie przedmiotu umowy wolnego od osób i rzeczy w posiadanie strony kupującej już nastąpiło. Koszty związane z umową poniósł kupujący (par. 10).

Dowód:

- umowa sprzedaży z dnia 5 listopada 2012 roku rep. A. nr 7963/2012 (k. 81 – 84, 124 – 127).

W dniu 9 listopada 2012 roku C. C. przelała do depozytu notarialnego kwotę 38 747 zł tytułem spłaty zadłużenia wobec A. P. (2) i A. P. (1) wynikającego z tytułu podpisanej w dniu 19 listopada 2010 roku umowy pożyczki oraz umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie w celu uregulowania wszelkich zobowiązań oraz w celu zwrotnego przewłaszczenia na jej rzecz własności lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...), co zostało potwierdzone w protokole przyjęcia depozytu sporządzonym w formie aktu notarialnego w dniu 14 listopada 2012 roku. W par. 4 C. C. oświadczyła, że w przypadku niepodpisania aktu notarialnego – umowy zwrotnego przewłaszczenia do dnia 3 grudnia 2012 roku powyższa kwota zostanie jej zwrócona.

Dowód:

- protokół przyjęcia depozytu z dnia 14 listopada 2012 roku, rep. A nr 12133/2012 (k. 16 – 17).

W dniu 1 lutego 2013 roku M. J. reprezentowany przez A. P. (1) sprzedał E. G. lokal mieszkalny położony w S. przy ul. (...) za cenę 105 000 zł.

Dowód:

- umowa z dnia 1 lutego 2013 roku rep. A nr 662/2013 (k. 158 – 161).

W dniu 29 kwietnia 2013 roku A. K. i A. P. (2) doręczyli C. C. pismo z dnia 10 listopada 2012 roku zawierające rozliczenie po sprzedaży mieszkania. Z treści rozliczenia wynika, że suma należności C. C. wynosi 127 255,23 zł, w tym 34 750 zł z tytułu pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku i 10 187 zł
z tytułu odsetek umownych w wysokości 20 % od dnia 20 maja 2011 roku do dnia 5 listopada 2012 roku, 34 750 zł z tytułu pożyczki z dnia 29 sierpnia 2011 roku, 2 194 zł z tytułu odsetek umownych w wysokości 18 % od 29 sierpnia 2011 roku do 4 stycznia 2012 roku i 6 969 zł z tytułu odsetek karnych w wysokości 24 % za okres od 5 stycznia 2012 roku do 5 listopada 2012 roku, 1 000 zł z tytułu pożyczki z dnia 13 lutego 2012 roku i 95 zł z tytułu odsetek ustawowych za okres od 13 lutego 2012 roku do 5 listopada 2012 roku, 12 207,50 zł z tytułu podatku dochodowego od różnicy ceny nabycia do ceny sprzedaży pomniejszonej o prowizję biura nieruchomości (100 000 zł – 34 750 zł – 65 250 zł; 65 250 zł – 1 000 zł – 64 250 zł; 64 250 zł x 19 % = 12 207,50 zł), 275,52 zł z tytułu kosztu protokołu stawiennictwa, 75 zł
z tytułu kosztu wykreślenia z kw roszczenia o powrotne przeniesienie własności, 8,61 zł
z tytułu kosztu sprostowania omyłki w akcie notarialnym rep. A nr (...), 1 000 zł z tytułu prowizji biura nieruchomości, 17 zł z tytułu zaświadczenia z urzędu o braku osób zameldowanych, 17,75 zł z tytułu kosztów korespondencji, 10 zł z tytułu decyzji
o wymeldowaniu administracyjnym, 3 000 zł z tytułu zaległości za najem zgodnie z umową, 7 000 zł z tytułu odszkodowania za bezumowne korzystanie przez 10 miesięcy, 2 000 zł
z tytułu kary umownej zgodnie z umową najmu, 11 681,10 zł z tytułu kosztów windykacyjnych zgodnie z aktem notarialnym rep. A nr (...). Po uwzględnieniu ceny uzyskanej ze sprzedaży mieszkania w kwocie 100 000 zł i dokonanych wpłat w kwocie 6 000 zł do zapłaty pozostaje kwota 21 255,23 zł płatna w terminie 7 dni od daty doręczenia rozliczenia.

Dowód:

- pismo z dnia 10 listopada 2012 roku z potwierdzeniem odbioru (k. 86 – 88, 128 – 131).

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2017 roku sprawie IV K 786/14 Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie A. P. (1) został uznany winnym tego, że w okresie od 19 listopada 2010 roku do 5 listopada 2012 roku działając w wykonaniu
z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i uzyskania prawa własności lokalu mieszkalnego w S. przy ul. (...) o wartości 100 000 zł, wprowadził w błąd C. C. co do wysokości udzielonej pożyczki, zawierając z w.w. aktem notarialnym Rep. A nr (...) w dniu 19 listopada 2010 roku umowę pożyczki w kwocie 34 750 zł i umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie lokalu mieszkalnego należącego do C. C. położonego w S. przy
ul. (...), po czym przekazał pokrzywdzonej jedynie 20 000 zł z tytułu udzielonej pożyczki, a następnie działając podstępnie, przedkładając C. C. do podpisania różne dokumenty, przedłożył jej do podpisania dokument w postaci dowodu wypłaty z dnia 29 sierpnia 2011 roku potwierdzający fakt udzielenia drugiej pożyczki w kwocie 34 750 zł, podczas gdy pożyczka faktycznie nie została udzielona, po czym w dniu 5 listopada 2012 roku sprzedał lokal mieszkalny przy ul. (...) w S. stanowiący zabezpieczenie pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku za kwotę 100 000 zł, czym doprowadził C. C. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci prawa własności lokalu mieszkalnego w S. przy ul. (...) i za to przestępstwo na podstawie art. 286 par. 1 kk wymierzył mu karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 33 par. 2 kk karę grzywny w wymiarze 200 stawek dziennych po 50 zł każda. A. P. (2) w.w. wyrokiem została uniewinniona od zarzucanego jej czynu.

Z opinii biegłego sądowego z zakresu psychologii sporządzonej w toku postępowania karnego wynika, że ustalenia poczynione w trakcie obserwacji C. C. podczas jej przesłuchania przed Sądem na rozprawie w dniu 26 stycznia 2017 roku oraz analiza jej wypowiedzi, a także wyniki przeprowadzonego w dniu 14 marca 2014 roku badania psychologicznego pozwalają na stwierdzenie, że u C. C. wsytępują oznaki procesu otępiennego o miernym nasileniu, którego podłożem są zmiany organiczne w (...). W obrazie funkcjonowania jej sfery intelektualnej zaznacza się stosunkowo nieznaczne osłabienie zdolności postrzegania, zapamiętywania i odtwarzania zaobserwowanych faktów.

Wyrokiem z dnia 29 marca 2018 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił apelację obrońców oskarżonego od powyższego wyroku.

Dowód:

- wyrok z dnia 25 kwietnia 2017 roku w sprawie IV K 786/14 z uzasadnieniem (k. 303303 – 314),

- wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 29 marca 2018 roku w sprawie IV Ka 1440/17 (k. 328),

- opinia biegłego psychologa z dnia 20 marca 2017 roku sporządzona w postępowaniu w sprawie IV K 786/14 (k. 358 – 359).

W związku z podpisaniem umowy pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku C. C. otrzymała od A. i A. P. (2) kwotę 20 000 zł, a z tytułu pożyczki z dnia 13 lutego 2012 roku 1 000 zł.

Dowód:

- przesłuchanie powódki (k. 444 – 445)

- wyrok z dnia 25 kwietnia 2017 roku w sprawie IV K 786/14 z uzasadnieniem (k. 303303 – 314),

- wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 29 marca 2018 roku w sprawie IV Ka 1440/17 (k. 328).

A. P. (1) i A. P. (2) pozostają w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. Środki finansowe przekazane C. C. pochodziły z ich majątku wspólnego. Pieniądze ze sprzedaży lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w S. przeznaczyli na wspólne potrzeby.

Niesporne.

C. C. dokonała wpłat na poczet spłaty zadłużenia wobec A. P. (1) i A. P. (2) w łącznej kwocie 6 000 zł.

Niesporne.

W dniu 27 maja 2008 roku C. C. sporządziła testament notarialny,
w którym do całości spadku powołała swoją córkę B. G..

Decyzją z dnia 27 grudnia 2012 roku B. G. została po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego wszczętego na wniosek A. P. (1) wymeldowana
z lokalu przy ul. (...).

Dowód:

- akt notarialny z dnia 27 maja 2008 roku, rep. A nr 7953/2008 (k. 14),

- decyzja z dnia 27 grudnia 2012 roku (k. 79 – 80).

C. C. o swoich problemach finansowych oraz o nawiązaniu kontaktu
z S. N. (1) i A. P. (1), a następnie o podpisywaniu kolejnych dokumentów nie informowała swoich najbliższych. Podpisywała dokumenty przedkładane jej przez A. P. (3) oraz stawiała się u notariusza początkowo działając w zaufaniu do A. P. (1), który zapewniał ją o tym, że chce jej pomóc i jej nie skrzywdzi, a następnie dlatego, że nie miała środków na spłatę zaciągniętego u A. P. (1) zadłużenia
i obawiała się utraty mieszkania.

B. G. dowiedziała się o problemach matki dopiero w toku postępowania administracyjnego w przedmiocie wymeldowania jej z lokalu już po sprzedaży przez A. K. i A. P. (2) lokalu mieszkalnego przy ul. (...).

Dowód:

- zeznania świadka B. G. (k. 248 – 250),

- zeznania świadka J. G. (k. 250 – 251),

- przesłuchanie powódki (k. 444 – 445).

C. C. ma 89 lat. Z trudem się porusza. Mieszka na ogródkach działkowych w przyczepie kempingowej.

Dowód:

- zeznania świadka B. G. (k. 444),

- przesłuchanie powódki (k. 444 – 445).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się w całości zasadne.

Powódka, pierwotnie domagała się ustalenia „nieważności aktu notarialnego rep. (...) z dnia 19 listopada 2010 roku”, po czym dokonała w piśmie z dnia
18 października 2013 roku zmiany przedmiotowej powództwa domagając się żądania zapłaty
w miejsce dotychczasowego żądania ustalenia. Na powyższą zmianę powództwa pozwani na rozprawie z dnia 27 marca 2014 roku wyrazili zgodę. Po ostatecznym sprecyzowaniu żądania w piśmie z dnia 27 maja 2018 roku oraz na rozprawie w dniu 25 lutego 2019 roku powódka domagała się zapłaty solidarnie od pozwanych kwoty 75 000 zł (k. 368) z tytułu różnicy pomiędzy wartością nieruchomości przy ul. (...) w S., a kwotą, którą winna zwrócić pozwanym wskazując, że podstawą żądania jest uznanie, że przedłożone umowy pożyczek wraz z umową ustanawiającą przewłaszczenie na zabezpieczenie nieruchomości położonej w S. przy ul. (...) uznać należy za nieważne jako naruszające zasady współżycia społecznego, o których mowa
w art. 58 par. 2 kc. Jako podstawę prawną powództwa pełnomocnik powódki z urzędu wskazał art. 405 kc.

Pozwani wskazali, że zawarli z powódką trzy umowy pożyczki, w tym pierwszą w dniu 19 listopada 2010 roku na kwotę 34 750 zł, drugą w dniu 29 sierpnia 2011 roku na kwotę 34 750 zł i trzecią w dniu 13 lutego 2012 roku na kwotę 1 000 zł.

Z zebranego materiału dowodowego wynika, że w dniu 19 listopada 2010 roku powódka i pozwani podpisali umowę pożyczki i umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie, z której treści wynika, że pozwani udzielili powódce nieoprocentowanej pożyczki w kwocie 34 750 zł na okres do dnia 19 maja 2011 roku, która po tym terminie podlegała zwrotowi wraz z odsetkami w wysokości 20 % w skali roku i kosztami windykacji wynoszącymi 30 % pozostałej do spłaty części pożyczki, które miał prawo naliczyć pożyczkodawca. W celu zabezpieczenia długu wynikającego z umowy pożyczki powódka przeniosła na pozwanych własność lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...), a pozwani zobowiązali się do powrotnego przeniesienia na rzecz powódki własności lokalu mieszkalnego po dokonaniu przez pożyczkobiorcę spłaty pożyczki w terminie 14 dni licząc od dnia zapłaty przez dłużnika kwoty pożyczki wraz z ewentualnymi odsetkami zgodnie z treścią umowy pożyczki, ale nie później niż do dnia 2 czerwca 2011 roku.

Powódka od początku postępowania konsekwentnie twierdziła, że otrzymała od pozwanych kwotę 20 000 zł, a nie kwotę 34 750 zł, którą wskazano w umowie pożyczki, natomiast pozwani twierdzeniu temu zaprzeczali.

Stosownie do treści art. 11 kpc ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd
w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną.

Moc wiążącą wyroków karnych wyrażona w powołanym przepisie polega na tym, że sąd rozpoznający sprawę cywilną musi przyjąć, iż skazany popełnił przestępstwo przypisane mu wyrokiem karnym, a zatem nie może samodzielnie dokonywać ustaleń i oceny tych okoliczności, które wynikają z ustaleń zawartych w sentencji prawomocnego wyroku skazującego i przesądzają o popełnieniu przestępstwa. Oznacza to, że okoliczności te nie mogą być przedmiotem postępowania dowodowego oraz wyłączają możliwość dowodzenia okoliczności sprzecznych z tymi, które ustalił sąd karny. W konsekwencji wyłączona jest możliwość podjęcia przez pozwanego skutecznej obrony sprzecznej z ustaleniami wyroku karnego, gdyż ustalenia prawomocnego wyroku co do popełnienia przestępstwa nie mogą być podważone w postępowaniu cywilnym. Z uwagi na treść art. 11 kpc powód zwolniony jest z obowiązku udowodnienia faktów ustalonych w sentencji wyroku karnego istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Do faktów ustalonych w sentencji wyroku karnego, które wiążą sąd w postępowaniu cywilnym na podstawie art. 11 kpc, nie ma zastosowania zasada swobodnej oceny dowodów uregulowana w art. 233 par. 1 kpc, a sąd cywilny dokonuje jedynie subsumcji tych faktów pod odpowiedni przepis prawa cywilnego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1961 roku, II CR 1229/60, OSNC 1962, Nr 3, poz. 118).

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2017 roku sprawie IV K 786/14 Sąd Rejonowy Szczecin– Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie A. P. (1) został uznany winnym tego, że w okresie od 19 listopada 2010 roku do 5 listopada 2012 roku działając
w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i uzyskania prawa własności lokalu mieszkalnego w S. przy ul. (...) o wartości 100 000 zł, wprowadził w błąd C. C. co do wysokości udzielonej pożyczki, zawierając z w.w. aktem notarialnym Rep. A nr (...) w dniu 19 listopada 2010 roku umowę pożyczki w kwocie 34 750 zł i umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie lokalu mieszkalnego należącego do C. C. położonego w S. przy
ul. (...), po czym przekazał pokrzywdzonej jedynie 20 000 zł z tytułu udzielonej pożyczki, a następnie działając podstępnie, przedkładając C. C. do podpisania różne dokumenty, przedłożył jej do podpisania dokument w postaci dowodu wypłaty z dnia 29 sierpnia 2011 roku potwierdzający fakt udzielenia drugiej pożyczki w kwocie 34 750 zł, podczas gdy pożyczka faktycznie nie została udzielona, po czym w dniu
5 listopada 2012 roku sprzedał lokal mieszkalny przy ul. (...) w S. stanowiący zabezpieczenie pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku za kwotę 100 000 zł, czym doprowadził C. C. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci prawa własności lokalu mieszkalnego w S. przy ul. (...)

Mając powyższe na uwadze Sąd ustalił, że powódka w związku z podpisaniem umowy pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku otrzymała od pozwanych wskazywaną przez siebie kwotę 20 000 zł, który to fakt został ustalony w sentencji powołanego wyroku karnego. Z sentencji tego wyroku wynika również, że pozwany wprowadzając C. C. w błąd co do wysokości udzielonej pożyczki działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
i uzyskania prawa własności lokalu mieszkalnego w S. przy ul. (...), a zatem z zamiarem bezpośrednim kierunkowym. W uchwale z dnia 20 stycznia
1984 roku wydanej w sprawie III CZP 71/83 (OSNCP 1984, Nr 8, poz. 133) Sąd Najwyższy przyjął, że prawomocne skazanie za przestępstwo umyślne wyłącza w świetle art. 11 kpc możliwość ustalenia, że sprawca działał nieumyślnie. Skoro sąd karny, stosując obowiązujące w postępowaniu karnym zasady, ustalił, że sprawca popełnił przestępstwo
z winy umyślnej, to pomniejszenie winy sprawcy drogą ustalenia w postępowaniu cywilnym, że działał nieumyślnie, należy uznać za sprzeczne z ustaleniami prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa. Ograniczenie działania zasady wyrażonej
w art. 11 kpc tylko do samego faktu skazania, przy założeniu, że sąd cywilny związany jest niezbędnym do skazania minimum winy sprawcy przestępstwa, sprzeczne byłoby zarówno
z brzmieniem tego przepisu, jak i jego celem. To zaś prowadzi do wniosku, że związanie ustaleniami co do popełnienia przestępstwa uniemożliwia sądowi cywilnemu łagodzenie oceny działania skazanego przez podważenie jednego z elementów czynu przestępczego, jakim jest wina umyślna sprawcy, i żadne racje nie przemawiają za odmienną wykładnią tego przepisu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2013 r., II PK 54/13, OSNAPiUS 2014, Nr 10, poz. 144).

Jak już wyżej wskazano, co do okoliczności stanowiących znamiona przestępstwa ustalonych w prawomocnym wyroku karnym, Sąd w postępowaniu cywilnym nie ma możliwości poczynienia odmiennych ustaleń. Z tych też względów należało przyjąć, że pozwany zawierając z powódką umowę z dnia 19 listopada 2010 roku działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i uzyskania prawa własności lokalu mieszkalnego
w S. przy ul. (...). Niezależnie od związania Sądu w niniejszym postępowaniu prawomocnym wyrokiem karnym 25 kwietnia 2017 roku wskazać należy, że również analiza całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie potwierdza ustalenia poczynione przez sąd karny. Z treści umowy z dnia 19 listopada
2010 roku wynika, że pozwani udzieli powódce nieoprocentowanej pożyczki. O ile pozwana nie potrafiła wytłumaczyć dlaczego taki zapis znalazł się w umowie, której wraz z pozwanym była stroną, o tyle pozwany wprost w swych zeznaniach wskazał, że była to forma zachęcenia potencjalnych pożyczkobiorców. Wyjaśnił również, że zawierając umowę pożyczki z powódką liczył na to, że będzie miał zysk wtedy, gdy powódka nie spłaci pożyczki w terminie, a gdyby spłaciła w terminie, to wtedy martwiłby się, że miał złą inwestycję. Pozwany podał, że nie weryfikował zdolności pożyczkowej powódki, bo miał zabezpieczenie spłaty pożyczki. Zabezpieczeniem tym było przewłaszczenie nieruchomości na zabezpieczenie.

Z powyższego wynika, że pozwany nie tylko nie był zainteresowany spłaceniem przez powódkę pożyczki w terminie, ale wręcz zależało mu na tym, by pożyczka ta nie została przez powódkę w terminie spłacona, gdyż wówczas jak to określił miałby zysk. Fakt udzielenia powódce przez pozwanych pożyczki nieoprocentowanej nie był motywowany względami osobistymi wynikającymi np. z chęci udzielenia powódce krótkoterminowej pomocy finansowej przez pozwanych, ale był nakierowany na zachęcenie powódki do zawarcia umowy pożyczki poprzez przedstawienie jej warunków umowy jako dla niej korzystnych. Z zasad doświadczenia życiowego wynika, że z usług osób fizycznych trudniących się udzielaniem pożyczek korzystają co do zasady osoby, które nie tylko znajdują się w trudnej sytuacji finansowej i potrzebują wsparcia, ale przede wszystkim z powodu braku zdolności kredytowej nie mogą uzyskać pożyczki w bankach. Tak też – co wynika z zeznań świadka S. N. (1) – było w przypadku powódki. Celem działania pozwanego zdającego sobie sprawę z tego, że powódka potrzebuje środków finansowych, gdyż w celu ich uzyskania od pozwanego została z nim skontaktowana przez S. N. (1), nie było uzyskanie wynagrodzenia za korzystanie przez nią
z pieniędzy pozwanych w okresie objętym umową pożyczki, co stanowiłoby normalne
i akceptowane społecznie zachowanie uczestników obrotu, ale nabycie należącego do niej prawa własności lokalu mieszkalnego w S. przy ul. (...). Już
w samej umowie pożyczki zawyżona została o 14 750 zł kwota pożyczki w stosunku do faktycznie udzielonej, co sztucznie wygenerowało zadłużenie w wyższej aż o 75 % wysokości niż faktycznie istniejące w kwocie 20 000 zł. Dodatkowo pozwani w par. 9 umowy zostali uprawnieni do obciążenia powódki bliżej nieokreślonymi kosztami windykacji
w przypadku niezwrócenia pożyczki w terminie w wysokości 30 % pozostałej do spłaty kwoty pożyczki, co sprzyjało dalszemu generowaniu zadłużenia powódki wobec pozwanych do takich rozmiarów, które w praktyce eliminowało obowiązek zwrotu przez pozwanych powódce nadwyżki ceny uzyskanej ze sprzedaży mieszkania nad jej zadłużeniem z tytułu zawartej umowy pożyczki. Również dalsze działania pozwanego, w tym polegające na przedłożeniu powódce do podpisu potwierdzenia dowodu wypłaty z dnia 29 sierpnia
2011 roku potwierdzającego fakt udzielenia drugiej pożyczki w kwocie 34 750 zł, podczas gdy pożyczka faktycznie nie została udzielona, ewidentnie zmierzały do sztucznego generowania dalszego zadłużenia powódki. Finalnie, jak wynika ze sporządzonego przez pozwanych rozliczenia po sprzedaży mieszkania, powódka, która – zgodnie z poczynionymi przez Sąd ustaleniami – uzyskała od pozwanych na podstawie umów pożyczki z dnia
9 listopada 2010 roku i z dnia 13 lutego 2012 roku zaledwie 21 000 zł, obowiązana była na dzień 5 listopada 2012 roku do zwrotu pozwanym kwoty 121 255,23 zł, czyli 600 % razy wyższej niż kwota, którą od pozwanych uzyskała. Przy uwzględnieniu faktu, że powódka dokonała na rzecz pozwanych wpłaty w kwocie 6 000 zł jej zadłużenie zostało w ciągu zaledwie dwóch lat od podpisania pierwszej umowy pożyczki z pozwanymi wygenerowane do kwoty 127 255,23 zł. Niezależnie od związania sądu rozpoznającego niniejszą sprawą ustaleniami sądu karnego, powyższe okoliczności dla rozsądnie myślącego człowieka, który w swoim życiu kieruje się zasadami uczciwości, nie pozwalają nie dostrzec, że działania podejmowane przez pozwanego stanowiły element obmyślonego, przy wykorzystaniu konstrukcji prawnych, mechanizmu zmierzającego do przejęcia własności mieszkania powódki i rażąco naruszały obowiązujące w społeczeństwie zasady uczciwości, lojalności i zakazu czerpania w sposób niegodziwy korzyści finansowych kosztem innej osoby.

W oparciu o powyższe Sąd ustalił, że działanie pozwanego nie było ukierunkowane na uzyskanie godziwego zysku z oprocentowania pożyczki, które z założenia swego stanowi wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy pożyczkodawcy w okresie na jaki pożyczka została udzielona, ale na uzyskanie prawa własności lokalu mieszkalnego w S. przy ul. (...).

Powyższe okoliczność przemawiają za uznaniem czynności prawnej w postaci umowy pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku za ewidentnie sprzeczną z zasadami współżycia społecznego w postaci zasady lojalności kontraktowej i nienadużywania przez stronę silniejszą swej pozycji dominującej względem drugiej strony czynności prawnej. Zasada wolności umów, stanowiąca fundament gospodarki rynkowej, dopuszcza faktyczną nierówność stron. Nie toleruje jednak tego, aby strona zajmująca silniejszą pozycję wykorzystywała ją do kształtowania stosunków umownych w sposób dla drugiej strony wyraźnie krzywdzący. Czynność prawna w postaci umowy pożyczki z dnia 10 listopada
2010 roku narusza – z przyczyn omówionych powyżej – co najmniej obie powyższe zasady.

Przepis art. 58 par. 2 kc stanowi, że nieważna jest czynność prawna sprzeczna
z zasadami współżycia społecznego.

Na gruncie powołanego przepisu sankcja nieważności odnosi się także do czynności o celu sprzecznym z zasadami współżycia społecznego (vide: wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 25 kwietnia 1989 r., I CR 137/89, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2011 r.,
I CSK 261/10.

Zgodnie z dyspozycją powołanego przepisu umowę pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku należy uznać – jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego – za bezwzględnie nieważną.

Czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna od początku ( ab initio) i z mocy prawa ( ipso iure) oraz nie wywołuje żadnych skutków prawnych w niej wyrażonych.

Dla zabezpieczenia spłaty pożyczki w faktycznie wypłaconej powódce kwocie
20 000 zł strony podpisały w dniu 19 listopada 2010 roku umowę przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie. Jakkolwiek możliwość zawarcia tego rodzaju umowy jest co do zasady dopuszczalna, to jednak w każdym przypadku obowiązkiem Sądu jest wnikliwa analiza czy umowa ta nie narusza zasad uczciwego obrotu oraz lojalności wobec kontrahenta, a konsekwencji czy nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy do ukształtowania stosunków umownych w sposób krzywdzący dla jednej ze stron doszło przy wykorzystaniu przez drugą stronę swojej silniejszej pozycji. W niniejszej sprawie nierównowaga stron stosunku prawnego nawiązanego na podstawie umowy z dnia 19 listopada 2010 roku jest wyraźnie widoczna. Pozwany jest prawnikiem korzystającym przy redagowaniu pism i umów przedkładanych do podpisu powódce z własnej wiedzy oraz posiłkowo także z usług innych prawników, natomiast powódka jest osobą w podeszłym wieku, która przed przejściem na emeryturę pracowała jako kucharka. Dodatkowo w chwili zawierania umowy z dnia 19 listopada 2010 roku znajdowała się w trudnej sytuacji finansowej.

Ustanowione w umowie z dnia 19 listopada 2010 roku zabezpieczenie spłaty pożyczki, jeśli się zważy na wysokość przekazanej powódce z tytułu pożyczki kwoty 20 000 zł i wartość przewłaszczonej nieruchomości, która została sprzedana przez pozwanych za 100 000 zł, należy uznać za nadmiernie wygórowane. Instytucja zabezpieczenia została w rozpoznawanej sprawie wykorzystana przez pozwanych dla celów innych niż zabezpieczenie wierzytelności, to jest do przejęcia za niewielką kwotę lokalu mieszkalnego powódki, zamiast do zabezpieczenia spłaty faktycznego zadłużenia powódki i w konsekwencji naruszyła zasadę słuszności kontraktowej. Tymczasem konstrukcja praw zabezpieczających nie może służyć przejmowaniu przez wierzyciela przedmiotu zabezpieczenia na własność w celu uzyskania zysku z jego sprzedaży. Taka postawa wierzyciela musi zostać oceniona jako naganna z punktu widzenia zasad uczciwego obrotu, skoro zmierza do uzyskania nieusprawiedliwionych zysków kosztem dłużnika, który znajduje się w sytuacji ekonomicznej zmuszającej go do korzystania z pozabankowej pożyczki. Jakkolwiek nie ma przeszkód, by podmioty prawa cywilnego zawierały umowy będące odpowiedzią na pilne potrzeby jednej z nich, to jednak granice ich akceptacji wyznaczają zasady współżycia społecznego. Zabezpieczenie powinno służyć wyłącznie umożliwieniu wierzycielowi zaspokojenia w przypadku niewykonania przez dłużnika zobowiązania do wysokości faktycznie przysługującej mu wierzytelności, a nie nieuzasadnionemu przysporzeniu na rzecz wierzyciela. Tymczasem już w umowie pożyczki z dnia 19 listopada 2010 roku, na zabezpieczenie której ustanowiono przewłaszczenie na zabezpieczenie, kwota udzielonej powódce pożyczki została zawyżona o niemal 75 % w stosunku do kwoty faktycznie powódce wypłaconej, co samo przez się jest wystarczające do ustalenia, że ustanowione zabezpieczenie wykraczało poza w.w. cel, który ze swej istoty powinno spełniać.

Z końcowego rozliczenia wynika, ze powódka, która otrzymała od pozwanych łącznie zaledwie 21 000 zł i dokonała na rzecz pozwanych wpłat w kwocie 6 000 zł obowiązana jest dopłacić pozwanym jeszcze 21 255,23 zł do kwoty 100 000 zł uzyskanej ze sprzedaży mieszkania, aby spłacić narosłe zadłużenie. Działania pozwanego zmierzające do wygenerowania zadłużenia powódki na poziomie sześciokrotnie wyższym od kwoty udzielonej pożyczki były nakierowane na uzyskanie prawa własności lokalu mieszkalnego w S. przy ul. (...) poprzez ukrycie wyraźnej dysproporcji między wysokością pożyczki wraz z prowizją i odsetkami a wartością nieruchomości oraz w efekcie uniknięcie obowiązku zwrotu nadwyżki powódce. Jakkolwiek zatem w umowie z dnia 19 listopada 2010 roku przewidziano mechanizm rozliczenia ceny uzyskanej ze sprzedaży przewłaszczonej nieruchomości, to jednak faktycznie, z uwagi na działania pozwanego mające na celu wygenerowanie wyższego od rzeczywistego zadłużenia powódki, nie miał on żadnego praktycznego znaczenia.

Z tych też względów umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie z dnia 19 listopada 2010 roku należy uznać – jako sprzeczną z zasady współżycia społecznego – za nieważną.

Z uwagi na związanie Sądu w niniejszej sprawie prawomocnym wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2017 roku w sprawie IV K 786/14 Sąd ustalił w niniejszym postępowaniu, że umowa pożyczki z dnia 29 sierpnia 2011 roku nie została między stronami zawarta z uwagi na brak zgodnego zamiaru stron. Z opisu przypisanego pozwanemu czynu wynika bowiem, że A. P. (1) działając podstępnie i przedkładając C. C. do podpisania różne dokumenty, przedłożył jej do podpisania dokument w postaci dowodu wypłaty z dnia 29 sierpnia 2011 roku potwierdzający fakt udzielenia drugiej pożyczki w kwocie 34 750 zł, podczas gdy pożyczka faktycznie nie została udzielona. Powódka przyznając, że zawarła z pozwanymi umowę pożyczki z dnia 13 lutego 2012 roku na kwotę 1 000 zł stanowczo zaprzeczała temu, by strony łączyła umowa z dnia 29 sierpnia 2011 roku na kwotę 34 750 zł oraz wyjaśniał, że podpisywała dokumenty przedkładane jej przez pozwanego z obawy przed utratą mieszkania.

Pozwany wyjaśnił, że udzielił powódce kolejnej pożyczki w kwocie 34 750 zł pomimo niespłacenia w terminie poprzedniej pożyczki udzielonej w dniu 19 listopada 2010 roku, bo miał zabezpieczenie. Zestawiając tę okoliczność z faktem, iż do zawarcia umowy pożyczki z dnia 29 sierpnia 2011 roku w ogóle nie doszło, stwierdzić należy w konsekwencji – kierując się zasadami logiki – że celem pozwanego było sztuczne wygenerowanie dodatkowego zadłużenia powódki i tym samym zwiększenie kwoty do potrącenia z ceny uzyskanej ze sprzedaży przewłaszczonej nieruchomości w celu uniknięcia zwrotu powódce nadwyżki
w ramach rozliczenia.

W konsekwencji nieważności umowy z dnia 19 listopada 2010 roku nieważna jest umowa najmu lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) z dnia 27 czerwca 2011 roku z uwagi na to, iż powódka będąc właścicielem tej nieruchomości nie mogła wynająć jej od pozwanych.

Podkreślenia wymaga, że okoliczność, iż pozwana została uniewinniona od zarzucanego jej czynu wyrokiem wydanym w sprawie IV K 786/14 pozostaje bez wpływu na jej odpowiedzialność cywilną z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, albowiem była stroną umów zawieranych z powódką, godziła się na ich warunki, kwoty przekazywane powódce pochodziły z majątku wspólnego jej i pozwanego, a kwota uzyskana z tytułu ceny uzyskanej ze sprzedaży lokalu położonego w S. przy ul. (...) weszła do majątku wspólnego jej i pozwanego. Nieważność czynności prawnej z uwagi na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego ma charakter obiektywny i jest niezależna od stopnia zawinienia podlegającego badaniu w postępowaniu karnym.

Powódka uzyskała faktycznie od pozwanych kwotę 21 000 zł. Spłaciła, co przyznali pozwani w swych zeznaniach, 6 000 zł. Do zwrotu pozostała zatem jeszcze kwota 15 000 zł z tytułu świadczenia nienależnego w związku z nieważnością umowy z dnia 19 listopada 2010 roku. W zakresie tej kwoty pozwani uzyskali zaspokojenie w dniu 5 listopada 2012 roku z ceny uzyskanej ze sprzedaży lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...). Odsetki ustawowe liczone nawet od pełnej kwoty 20 000 zł za cały okres od 19 listopada 2010 roku do 5 listopada 2012 roku wynoszą 5 114,52 zł, a odsetki ustawowe od kwoty 1 000 zł liczone za okres od 13 lutego 2012 roku do 5 listopada 2012 roku 95,10 zł. Zadłużenie powódki na dzień 5 listopada 2012 roku nie przekraczało zatem kwoty 25 000 zł odpowiadającej różnicy pomiędzy ceną uzyskaną przez pozwanych ze sprzedaży mieszkania, a kwotą dochodzoną w niniejszym postępowaniu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Pozwani w związku z zawarciem umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 5 listopada 2012 roku uzyskali korzyść majątkową w kwocie 100 000 zł, która weszła do ich majątku wspólnego. Przy uwzględnieniu w.w. zadłużenia powódki wobec pozwanych korzyść majątkowa uzyskana przez pozwanych kosztem powódki bez podstawy prawnej wynosi nie mniej niż dochodzona pozwem kwota 75 000 zł. Z tych też względów powództwo podlegało uwzględnieniu w całości, przy czym Sąd zasądził tę kwotę od pozwanych na rzecz powódki in solidum uznając, że solidarna odpowiedzialność pozwanych nie wynika z przepisu ustawy lub czynności prawnej.

Zarówno z zeznań świadka B. G. jak i z przesłuchania stron wynika, że pozwani nie wykonywali w lokalu mieszkalnym przy ul. (...) w S. żadnych prac remontowych, które mogłyby mieć wpływ na wartość tej nieruchomości i w efekcie na cenę uzyskaną z jej sprzedaży. W związku z tym, że pozwani sprzedali lokal stanowiący własność powódki za cenę 100 000 zł i z tą też chwilą uzyskali korzyść majątkową kosztem powódki brak było podstaw do ustalania wartości tego lokalu na inną chwilą niż w.w. wskazana. Z tych też względów Sąd oddalił wniosek powódki o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości powołany w piśmie z dnia 27 maja 2018 roku.

Na marginesie wskazać należy, że pozwani nie wykazali, że uiścili ujęty w rozliczeniu z dnia 10 listopada 2012 roku podatek dochodowy w kwocie 12 207,50 zł, gdyż nie przedłożyli na tę okoliczność żadnego dowodu oraz że zapłacili prowizję dla biura nieruchomości w kwocie 1 000 zł za pośrednictwo w sprzedaży mieszkania na podstawie umowy z dnia 5 listopada 2012 roku, albowiem z przedłożonego dowodu wpłaty z dnia
12 lutego 2013 roku (k. 190) okoliczność ta nie wynika, i w związku z tym, że w tym zakresie nie są już wzbogaceni.

W postanowieniu zawartym w pkt II wyroku umorzono postępowanie na podstawie art. 355 kpc w zakresie w jakim powódka reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu cofnęła pozew, na co pozwani wyrazili zgodę.

Stosownie do art. 203 par. 1 kpc pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku.

Z uwagi na to, że powódka cofnęła pozew o ustalenie w związku ze zmianą powództwa o ustalenie na powództwo o zapłatę, które to powództwo o zapłatę zostało
w całości uwzględnione, brak było podstaw do zasądzenia od powódki na rzecz pozwanych kosztów procesu w związku z cofnięciem pozwu, albowiem wystąpienie przez powódkę
z nowym żądaniem w miejsce dotychczasowego, które to żądanie okazało się w całości zasadne, nie może być uznane za przegranie sprawy.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 par. 1 kpc. Na zasądzoną z tego tytułu kwotę złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu ustanowionego dla powódki w kwocie 3 600 zł ustalone na podstawie par. 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu z dnia
28 września 2002 roku w brzmieniu obowiązującym w chwili wniesienia pozwu. W związku
z tym, że instytucja solidarności nieprawidłowej ( in solidum) polega na odpowiednim stosowaniu przepisów o solidarności uregulowanej w kodeksie cywilnym w zakresie kosztów procesu (vide: uchwała SN z dnia 7 kwietnia 1975 roku, III CZP 6/75) zastosowano odpowiednio art. 105 par. 2 kpc zasądzając w.w kwotę solidarnie od pozwanych na rzecz powódki. Stosownie do art. 122 zdanie pierwsze kpc radca prawny ustanowiony z urzędu ma prawo – z wyłączeniem strony – ściągnąć sumę należną mu tytułem wynagrodzenia i zwrotu wydatków z kosztów zasądzonych na rzecz tej strony od przeciwnika.

W pkt IV wyroku orzeczono o nieuiszczonych kosztach sądowych, na które złożyła się opłata sądowa od pozwu w kwocie 3 750 zł.