Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 19 lipca 2018 roku Sąd Rejonowy w Przysusze zasądził od pozwanej B. M. na rzecz powoda S. K. kwotę 5.100 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, zasądził od pozwanej B. M. na rzecz powódki M. K. kwotę 4.350 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz zasądził od pozwanej B. M. na rzecz powódki A. G. kwotę 4.350 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia:

Powodowie wnosili o zasądzenie kwot z tytułu zachowku po zmarłych rodzicach A. K. i K. K.. Powódka uznała powództwo wnosząc o rozłożenie należności na raty i wzajemne zniesienie kosztów postępowania między stronami, ewentualnie o nieobciążanie jej kosztami. Sąd Rejonowy ustalił, że powodowie w świetle art. 72§1 pkt 2 k.p.c. byli współuczestnikami formalnymi, bowiem każde z roszczeń powodów było roszczeniem indywidualnym opartym na tej samej podstawie faktycznej i prawnej. Powołując stanowisko zawarte w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015 roku, III CZP 29/15 Sąd Rejonowy uznał, że do niezbędnych kosztów procesu poniesionych przez współuczestników formalnych reprezentowanych przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym zalicza się jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika. Pozwana jako przegrywająca sprawę zobowiązana jest do zwrotu na rzecz powodów kosztów procesu, na które składa się oddzielna dla każdego współuczestnika oplata od pozwu stosownie do dochodzonego przez niego roszczenia i wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie §2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2018, poz. 265). Sąd Rejonowy uznał, iż wniosek pozwanej o nieobciążanie jej kosztami procesu nie jest zasadny. Pozwana dala powodom powód do złożenia pozwu, gdyż otrzymując przedsądowe wezwanie do zapłaty nie wypełniła go, mimo późniejszego uznania powództwa przed sądem. Sytuacja materialna pozwanej nie daje podstaw do uwzględnienia jej wniosku, bowiem pozwana prowadzi gospodarstwo domowe z mężem uzyskując stale dochody w łącznej kwocie 3.200 zł, dodatkowo mąż pozwanej dorabia jako kierowca. Działania pełnomocnika powodów Sąd Rejonowy uznał zaś za uzasadnione i zmierzające do realizacji przysługującego powodom prawa do zachowku.

1

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 98 k.p.c. Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła pozwana, zaskarżając je w całości. Zarzuciła obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, tj.:

- art. 98 § 1 k.p.c., art. 109§2 k.p.c., w zw. z §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. 2018, poz. 265) polegającą na zastosowaniu art. 98§1 k.p.c. przy jednoczesnym niezastosowaniu treści art. 109§2 k.p.c. oraz powołaniu przez Sąd wyłącznie zdania pierwszego tezy uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015 roku, III CZP 29/15 z pominięciem istotnego w sprawie zdania drugiego, a której pełna treść brzmi: „W razie współuczestnictwa formalnego (art. 72§ lpkt 2 k.p.c.) do niezbędnych kosztów procesu poniesionych przez współuczestników reprezentowanych przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radca prawnym zalicza się jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika. Sąd powinien jednak obniżyć to wynagrodzenie, jeżeli przemawia za tym nakład pracy pełnomocnika, podjęte przez niego czynności oraz charakter sprawy (art. 109§2 k.p.c.)", w sytuacji gdy brak było podstaw do uznania pozwanej za stronę przegrywającą sprawę, a w konsekwencji brak było podstaw do zasądzania od pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu w łącznej wysokości 13.800 z1;

- art. 102 k.p.c. w zw. z art. 109§2 k.p.c. polegającą na ich niezastosowaniu w sytuacji, gdy pozwana uznała powództwo w odpowiedzi na pozew w wysokości jak dla dziedziczenia ustawowego nie zaś jak dla zachowku wskazując to wyraźnie w treści uzasadnienia odpowiedzi na pozew.

Wskazując na powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uchylenie obowiązku pozwanej zwrotu kosztów procesu na rzecz powodów bowiem zostały zmaterializowane w uznanych roszczeniach przez pozwaną dla powodów oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważy!, co następuje:

Zażalenie jest zasadne częściowo.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Natomiast §3 tego artykułu wskazuje, że do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. W świetle art. 99 k.p.c.

stronom reprezentowanym przez radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata.

W nauce prawa podkreśla się, że przepis art. 98 k.p.c. statuuje dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu: zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca (merytorycznie albo formalnie i niezależnie od tego, czy ponosi winę w prowadzeniu procesu) zobowiązana jest zwrócić swojemu przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu oraz zasadę kosztów niezbędnych i celowych, zobowiązującą strong przegrywającą do zwrotu przeciwnikowi procesowemu tylko tych poniesionych faktycznie kosztów procesu, jakie były niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Z kolei przepis art. 101 k.p.c. stanowi, że zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dal powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu. Przepis ten statuuje zasadę zawinienia będącą wyjątkiem od reguły odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 k.p.c.) i łączy jej realizację ze spełnieniem uprzednio i kumulatywnie przez strong pozwaną wskazanych w omawianym przepisie obu przesłanek. W świetle poglądów doktryny i orzecznictwa pozwany nie daje powodu do wytoczenia powództwa, jeżeli jego stosunek wobec roszczenia powoda, oceniony zgodnie z doświadczeniem życiowym, usprawiedliwia wniosek, że powód uzyskałby zaspokojenie swojego roszczenia bez wytoczenia powództwa.

W świetle art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten ustanawia zasadę słuszności, również będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Jest on jednak rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności.

W sprawie niniejszej powodowie w dniu 12 stycznia 2018 roku wnieśli pozew o zapłatę kwot odpowiednio 30.000 zł, 15.000 z1 i 15.000 z1 tytułem zachowku po zmarłych A. K. i K. K.. Przed wniesieniem pozwu powodowie pismem z dnia 13 listopada 2017 roku wezwali pozwaną do zapłaty żądanych kwot szczegółowo motywując w tym piśmie swoje żądanie co do zasady i co do wysokości (pismo, k. 23). Roszczenie wywodzili z faktu darowizny dokonanej przez spadkodawców na rzecz pozwanej. Wartość darowizny określili na 170.000 zł. Kwoty zachowku ustalili jako wartość polowy udziałów jakie by im przypadły przy dziedziczeniu ustawowym. Pozwana w odpowiedzi na

wezwanie powodów pismem z dnia 26 lipca 2017 roku odmówiła zapłaty zachowku z uwagi na, w jej ocenie, brak podstawy faktycznej i prawnej żądania zachowku przez powodów (pismo z dnia 26 lipca 2017 roku, k. 23). Po otrzymaniu odpisu pozwu pozwana w odpowiedzi na pozew z dnia 21 maja 2018 roku uznała powództwo w całości. Jednocześnie podniosła, iż wartość otrzymanej darowizny nie odpowiada wartości wskazanej przez powodów, mimo to uznała powództwo „jak dla dziedziczenia ustawowego" (odpowiedź na pozew, k.42-43).

Wobec powyższych ustaleń za zasadną należy uznać ocenę Sądu Rejonowego, iż w sprawie niniejszej nie zostały spełnione przesłanki art. 101 k.p.c. Wbrew twierdzeniom zażalenia, pozwana dala bowiem powód do wytoczenia sprawy przed sądem negując roszczenie powodów w piśmie z dnia 26 lipca 2017 roku. W sprawie niniejszej nie zaszły też okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie art. 102 k.p.c. Sytuacja materialna pozwanej jest dobra. Pozwana prowadzi gospodarstwo domowe wraz z mężem uzyskując dochód ze świadczeń emerytalnych w łącznej kwocie 3.200 zł. Dodatkowo mąż pozwanej dorabia jako kierowca. W grudniu 2009 roku pozwana mocą umowy darowizny otrzymała od rodziców gospodarstwo rolne położone w R. gmina G. o powierzchni 1,10 ha wraz z siedliskiem zabudowanym budynkiem mieszkalnym i budynkami gospodarczymi. Wobec uznania powództwa przez pozwaną Sąd nie przeprowadzał dowodów na okoliczność wartości darowizny otrzymanej przez pozwaną od rodziców. Powodowie określili ją na 170.000 z1 zaś pozwana na 80.000 zł, ponadto podniosła obciążenie darowizny służebnością. Z tych względów brak jest podstaw do twierdzenia, że wartości roszczeń uznanych przez pozwaną przewyższają wysokość zachowku wynikającą z przepisów Kodeksu cywilnego.

Wobec powyższego w sprawie niniejszej zasadnym było zastosowanie zasady odpowiedzialności za wynik procesu, tj. art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Sąd pierwszej instancji trafnie stwierdził, że po stronie powodów istnieje współuczestnictwo formalne. Jednak skarżąca słusznie podniosła, iż w świetle ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego do niezbędnych kosztów procesu poniesionych przez współuczestników formalnych reprezentowanych przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym zalicza się jego wynagrodzenie ustalone odrębnie w stosunku do każdego współuczestnika. Sąd powinien jednak obniżyć to wynagrodzenie, jeżeli przemawia za tym nakład pracy pełnomocnika, podjęte przez niego czynności oraz charakter sprawy stosownie do art. 109§2 k.p.c. (por. uchwala Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2015 roku, III CZP 58/15, OSNC 2016/10/113). Na podstawie art. 109 § 2 k.p.c. orzekając o wysokości przyznanych stronie kosztów procesu, sąd bierze pod uwagę celowość poniesionych kosztów

4

oraz niezbędność ich poniesienia z uwagi na charakter sprawy. Przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez strong reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny

nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, w tym czynności podjęte w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu, a także

charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i

rozstrzygnięcia. Podejmując decyzję w kwestii wysokości kosztów należnych stronie reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika sąd może zatem ingerować w wysokość wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi z wyboru. W ocenie Sądu Okręgowego,

okoliczności sprawy niniejszej uzasadniają obniżenie wynagrodzenia pełnomocnika reprezentującego każdego z powodów będących współuczestnikami formalnymi. Przemawia

za tym fakt, iż sprawa nie miała charakteru skomplikowanego. Pełnomocnik powodów podjął czynności przed wytoczeniem procesu, sporządził przedsądowe wezwanie do zapłaty (k. 23), pozew (k. 3-6), zażalenie na zarządzenie o zwrocie pozwu (k. 28), pismo z wnioskiem o zwrot opłaty sądowej w kwocie 30 zł (k. 40). Jednakże w odpowiedzi na pozew z dnia 21 maja 2018 roku powódka uznała roszczenie co spowodowało, iż kontynuowanie merytorycznego sporu między stronami stało się bezprzedmiotowe. Pełnomocnik powodów stawił się na jednej rozprawie przed Sądem Rejonowym w Przysusze - w dniu 12 lipca 2018 roku, kiedy to Sąd zamknął rozprawę i odroczył ogłoszenie wyroku (k.59-61). Z tych względów, zdaniem Sądu Okręgowego, wynagrodzenie pełnomocnika powodów winno być na podstawie art. 109§2 k.p.c. obniżone o połowę.

Wobec powyższego na koszty celowe, poniesione przez S. K. w toku postępowania składały się: oplata od pozwu w kwocie 1.500 złotych, obniżone o połowę koszty zastępstwa procesowego wynoszące 1.800 złotych ustalone na podstawie §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. 2018, poz. 265). Na koszty celowe, poniesione przez M. K. i A. G. w toku postępowania składały się: opłaty od pozwu w kwotach po 750 złotych, obniżone o połowę koszty zastępstwa procesowego wynoszące po 1.800 złotych ustalone na podstawie §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. 2018, poz. 265). Z tych względów zaskarżone postanowienie podległo zmianie, o czym orzeczono w pkt 1 postanowienia stosownie do treści art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c.

5

Zażalenie w pozostałej części podlegało oddaleniu jako pozbawione postaw faktycznych oraz prawnych, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c.

0 kosztach postępowania zażaleniowego Sąd Okręgowy orzekł stosownie do treści art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c. znosząc je wzajemnie między stronami wobec częściowego uwzględnienia zażalenia.