Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Guniewska

Protokolant: st. sekr. sądowy Magdalena Rykała-Płodzień

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2019 r. w Rzeszowie

sprawy z wniosku W. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania W. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 29/09/2016 r. znak (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 29/09/2016r. znak: (...) w ten sposób, że nakazuje organowi rentowemu przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia wnioskodawczyni W. B. przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 36,27%.

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na rzecz wnioskodawczyni W. B. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 1793/18

UZASADNIENIE

Wyroku z dnia 27 lutego 2019r.

Decyzją z dnia 29.08.2016r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił W. B. przeliczenia emerytury wskazując, że do złożonego wniosku nie zostały dołączone dokumenty potwierdzające wysokość wynagrodzenia, które wnioskodawczyni uzyskała w poszczególnych latach zatrudnienia na zryczałtowanym rozrachunku w Gminnej Spółdzielni (...) w Ż..

Od powyższej decyzji wnioskodawczyni W. B. złożyła odwołanie, wnosząc o jej zmianę i przyznanie emerytury obliczonej z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego w okresie zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) w Ż. od 20 kwietnia 1966r. do 30 września 1991r., przy przyjęciu co najmniej najniższej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Podnosiła, że w okresie jej zatrudnienia obowiązywały przepisy regulujące zasady ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne osób zatrudnionych w zakładach usługowych prowadzonych na zryczałtowanym rozrachunku, po czym wymieniła te przepisy oraz naprowadziła, iż możliwe jest ustalenie podstawy wymiaru składek na jej ubezpieczenie społeczne z całego okresu zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) w Ż. według treści tych przepisów.

W odpowiedzi na odwołanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o jego oddalenie i podtrzymał stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 29 września 2017r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie oddalił odwołanie W. B. od decyzji organu rentowego z dnia 29 września 2016r.

Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją wnioskodawczyni W. B.

W odpowiedzi na apelację Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o jej oddalenie, podkreślając, że wobec nieprzedłożenia przez wnioskodawczynię dowodów na okoliczność osiąganych zarobków w latach 1966 – 1991, organ rentowy nie mógł ustalić nawet hipotetycznej wysokości wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury według innych opcji wynikających z art. 111 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wyrokiem z dnia 17.10.2018r. Sąd Apelacyjny w Rzeszowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Rzeszowie pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie rozpoznając sprawę ustalił, że W. B. otrzymuje emeryturę od 1 XII 2001 r. (decyzja z dnia 26 II 2002 r. znak(...)– karta 41 akt emerytalnych).

Ubiegając się o emeryturę wnioskodawczyni przedłożyła w organie rentowym świadectwo pracy z dnia 30 IX 1991 r. na potwierdzenie zatrudnienia od 20 IV 1966 r. do 30 IX 1990 r. w Gminnej Spółdzielni (...) w Ż. na podstawie umowy o prace na zryczałtowanym rozrachunku, oraz pismo zakładu pracy z dnia 26 VI 2001 r. skierowane do ZUS w którym podano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne wnioskodawczyni w latach 1988 – 1991 (powołane dokumenty karta 9 i 11 akt emerytalnych).

W decyzji przyznającej emeryturę organ rentowy do ustalenia podstawy wymiaru emerytury oraz do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury przyjął wynagrodzenie z 10 kolejnych lat kalendarzowych od 1 I 1988 r. do 31 XII 1997 r. (pkt II.1 decyzji) zgodnie z wyliczeniem na karcie 40 akt emerytalnych. Emerytura przyznana decyzją z dnia 26 II 2002 r. była wypłacana do 28 II 2014 r. po podwyższeniu do najniższej ustawowej emerytury.

Po rozpoznaniu wniosku z dnia 11 III 2014 r. organ rentowy decyzją z dnia 28 III 2014 r. (...) przyznał wnioskodawczyni emeryturę od 1 III 2014 r. Wysokość emerytury została obliczona na kwotę 518,40 zł., a po waloryzacji podwyższona do kwoty 825,57 zł. Emerytura została podwyższona do najniższej emerytury i takie świadczenie jest wypłacane (powołana decyzja kart 89 akt emerytalnych).

Do wniosku z dnia 31 VIII 2016 r. o przeliczenie emerytury nie zostały dołączone dokumenty na potwierdzenie wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni w okresie zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) w Ż. bądź wynagrodzenia uzyskanego po przyznaniu emerytury tj. po 1 XII 2001 r. Natomiast zostało dołączone pismo zakładu pracy z dnia 11 IV 2014 r. skierowane do wnioskodawczyni w którym zawarta jest informacja dotycząca sposobu ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne wnioskodawczyni jako osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracy w zakładzie fryzjerskim na zryczałtowanym rozrachunku. Wnioskodawczyni przedłożyła również dokumenty w postaci załączników do umowy o pracę w których wpisana jest kwota miesięcznego ryczałtu.

Zgodnie z umową o pracę z dnia 1 X 1967 r. wnioskodawczyni została przyjęta do pracy w zakładzie fryzjerskim jako fryzjer prowadzący zakład na zasadzie zryczałtowanego rozrachunku. Z powołanej umowy wynika również, że zgodnie z zasadami zryczałtowanego rozrachunku wysokość wynagrodzenia nie jest ściśle określona, ani ograniczona lecz zmienna, a wynagrodzenie stanowi różnicę między wpływami za usługi po dokonaniu wpłaty do spółdzielni miesięcznego ryczałtu oraz pokryciu kosztów prowadzenia zakładu które nie są ryczałtem (§ 1 i 4 powołanej umowy).

Wysokość ryczałtu oraz koszty które będzie pokrywać spółdzielnia w ramach ryczałtu określał załącznik do umowy. Wnioskodawczyni jako prowadząca zakład fryzjerski na zasadzie zryczałtowanego rozrachunku zobowiązana była do dnia 5 każdego miesiąca wpłacać do Spółdzielni ryczałt w kwocie określonej załącznikiem do umowy. W wyliczeniu wysokości ryczałtu umieszczona jest pozycja „składki na ubezpieczenie społeczne i świadczenia z tytułu ubezpieczeń i rent”.

W aktach osobowych znajduje się 13 załączników do umowy w których określona jest wysokość ryczałtu oraz wysokość składki na ubezpieczenie społeczne mieszczącej się w ryczałcie.

Wnioskodawczyni przedłożyła do akt 6 książeczek wpłat składek na ubezpieczenie społeczne (karta 22). Z treści tych dokumentów wynika wysokość składek opłaconych od XI 1991 r. do VI 1993 r., przy czym część wpłat dotyczy uczniów i pracowników zakładu co wynika z adnotacji na książeczkach wpłat (książeczka nr 1 i książeczka nr 3).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni jest uzasadnione.

W toku postępowania sądowego strona może dowodzić wysokość wynagrodzenia na potrzeby ustalenia wysokość podstawy wymiaru świadczenia wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w przepisach procedury cywilnej. Stosując się do wytycznych Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie zawartych w uzasadnieniu wyroku z dnia 17.10.2018r. i przeprowadzając postępowanie dowodowe Sąd ustalił, że wnioskodawczyni będąc zatrudniona na podstawie umowy o pracę w Gminnej Spółdzielni (...) w Ż. wykonywała pracę w ramach usługowego zakładu fryzjerskiego prowadzonego według zasad zryczałtowanego rozrachunku. Do Spółdzielni odprowadzała tzw. ryczałt. Spółdzielnia rozliczała się z organami podatkowymi i ubezpieczeniowymi zaś pozostała wypracowana część przeznaczona była dla pracownika. Pracownikom, którzy świadczyli pracę w ramach takich zakładów nie odbierało to przymiotu pracowników zatrudnionych na podstawie umów o pracę. Zatrudnienie w istocie różniła jedynie forma rozliczenia ale sposób wynagradzania takich pracowników nie podważał pracowniczego charakteru stosunku łączącego ich ze Spółdzielnią - tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lipca 1968r. , III PZP 30/68, OSNC 1969/3/46.

Przez cały okres zatrudnienia wnioskodawczyni obowiązywały też przepisy regulujące zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób zatrudnionych w sposób analogiczny jak wnioskodawczyni. Przepisy te zostały wskazane już w piśmie GS (...) w Ż. złożonym przez wnioskodawczynie do akt organu rentowego jak i w odwołaniu w niniejszej sprawie. Są to kolejno przepisy : - rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z 6 maja 1961r. w sprawie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, świadczeń z ubezpieczeń społecznych i rent dla członków spółdzielni pracy zatrudnionych w niektórych zakładach usługowych ( Dz. U. 1961/26/127 ), rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z 15 marca 1967 r w sprawie podstawy wymiaru składek i świadczeń oraz zryczałtowania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia w spółdzielczych zakładach usługowych. (Dz. U. 1967/15/67), rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z 20 kwietnia 1974 r. w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury, rent, zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia w spółdzielczych zakładach usługowych (Dz. U. 1974/16/92), rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z 30 czerwca 1977 r. w sprawie obliczania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne oraz świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu zatrudnienia w spółdzielczych zakładach usługowych (Dz. U. 1977/23/99), rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z 24 czerwca 1982 r. w sprawie obliczania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia w spółdzielczych zakładach usługowych (Dz. U. 1982/18/144), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1987 r. w sprawie zgłaszania pracowników do ubezpieczenia społecznego oraz składek na to ubezpieczenie (Dz. U. 1987/37/211) i rozporządzenie Rady Ministrów z 29 stycznia 1990r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne , zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego ( Dz. U 1993/68/330 )

Z ww. rozporządzeń wynika, jak określana była minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników zatrudnionych na zasadach zryczałtowanego rozrachunku. Sposób obliczania wynagrodzenia za pracę na podstawie ryczałtu nie odbiera umowie stron cech umowy o pracę. Gdyby jednak z przyczyn od pracowników niezależnych zakład usługowy osiągnął wpływy wystarczające tylko na pokrycie należności zakładu pracy, zakład ten obowiązany byłby świadczyć pracownikom wynagrodzenie za pracę na ogólnych zasadach (por. w uzasadnieniu orzeczenia SN z dnia 21 stycznia 1983 r., IV PR 365/82, OSNC 1983/10/159 ).

Skoro ustalenie podstawy wymiaru składek za sporny okres tj. lata 1966 – 1991 dla wnioskodawczyni jako osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na zryczałtowanym rozrachunku jest możliwe przy uwzględnieniu treści przywoływanych rozporządzeń Sąd Okręgowy wezwał ZUS do wskazania najkorzystniejszego dla wnioskodawczyni okresu dla ustalenia podstawy wymiaru emerytury- jako osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na zryczałtowanym rozrachunku w spornym okresie.

ZUS przedłożył do akt projekt wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia , w którym przyjęto minimalne wynagrodzenie z lata 1966-1991, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w wysokości 36,27%. Sposób wyliczenia został zaakceptowany przez pełnomocnika wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 27.02.2019r.

Poza wszelkim sporem pozostaje prawo wnioskodawcy domagania się ustalenia świadczenia emerytalnego w sposób najbardziej korzystny mający przełożenie na ostateczną wysokość renty.

Przepis § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenie emerytalno- – rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) stanowi, iż środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Zgodnie z orzecznictwem w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno- rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30.10.2013r., sygn. akt III AUa 269/13, LEX nr 1403675).

Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z 17 grudnia 1998 r. (Dz. U. 2018r. poz. 1270 j.t.) określa warunki nabywania prawa do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz zasady ustalania wysokości świadczeń, tryb ich przyznawania i wypłaty.

Zgodnie z art. 111 ust. 1 powołanej ustawy wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Przyjęty w decyzji przyznającej świadczenie z dnia 28.03.2014r. wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia jest niższy od wyliczonego przez ZUS w trakcie postępowania sądowego.

Mając na uwadze powyższe rozważania faktyczne i prawne decyzja organu rentowego nie jest prawidłowa, dlatego Sąd w trybie art. 47714 § 2 k.p.c. orzekł jak w pkt I wyroku.

W pkt II orzeczono o kosztach postępowania na podstawie art. 98 kpc.