Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Gabriela Sobczyk (spr.)

Sędzia SO Marcin Rak

Sędzia SR (del.) Łucja Gruszczyńska-Czapla

Protokolant Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2019 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy C.

przeciwko A. C. (1) (C.), A. C. (2) (C.), K. C. (C.), M. C. (1) (C.) i L. C. (C.)

o eksmisję

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w R.

z dnia 25 czerwca 2018 r., sygn. akt I C 326/17

1.  prostuje niedokładność zawartą punkcie 2 zaskarżonego wyroku poprzez dodanie po słowach (...) słowa „pozwanym”;

2.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 3 w ten sposób, że nie obciąża pozwanych kosztami procesu;

b)  w punkcie 4 w ten sposób, że przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w R. na rzecz radcy prawnego L. K. wynagrodzenie w kwocie 221,40 zł (dwieście dwadzieścia jeden złotych i czterdzieści groszy), w tym 41,40 zł (czterdzieści jeden złotych i czterdzieści groszy) podatku od towarów i usług;

3.  oddala apelację w pozostałej części;

4.  oddala wniosek powódki o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego;

5.  przyznaje radcy prawnemu L. K. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w R. 73,80 zł (siedemdziesiąt trzy złote i osiemdziesiąt groszy), w tym 13,80 zł (trzynaście złotych i osiemdziesiąt groszy) podatku od towarów i usług, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

SSR (del.) Łucja Gruszczyńska – Czapla SSO Gabriela Sobczyk SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 1547/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy nakazał pozwanym opuszczenie i opróżnienie z rzeczy lokalu mieszkalnego położonego w C. przy ulicy (...) (pkt 1), przyznał pozwanym prawo do lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie opróżnienia lokalu opisanego w punkcie 1 do czasu złożenia przez Gminę C. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego (pkt 2), zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kwotę 200 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3) i przyznał ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w R. radcy prawnemu L. K. wynagrodzenie w kwocie 590,40 zł tytułem udzielonej pomocy prawnej z urzędu (pkt 4).

Rozstrzygnięcie to zapadło przy ustaleniu, że właścicielem lokalu mieszkalnego położonego w C. przy ulicy (...) jest gmina C.. Sąd Rejonowy ponadto ustalił, że pozwani zajmują lokal mieszkalny położony w C. przy ulicy (...) bez tytułu prawnego. Pozwani A. C. (2) i A. C. (1) wiedzieli, iż nie posiadają żadnej umowy zawartej z powódką na zajmowany lokal, natomiast pozwane K. C. i M. C. (1) nie posiadały takiej wiedzy. Zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego lokal mieszkalny położony w C. przy ulicy (...) był przedmiotem umowy między B. i B. C., a powódką. Lokal ten był udostępniony pozwanym w 2016 r. do zamieszkiwania przez ówczesnego lokatora. W dniu 27 września 2016 r. pomiędzy powódką, B. i B. C. będącymi najemcami lokalu mieszkalnego położnego przy ul (...) w C. zostało zawarte porozumienie o rozwiązanie umowy najmu. Rozwiązanie umowy nastąpiło ze skutkiem na dzień 27 września 2016 r. Po wyprowadzce najemców, lokal był nadal zamieszkiwany przez pozwanych. Pozwani złożyli wniosek o najem zajmowanego lokalu. Ustalił Sąd Rejonowy ponadto, że gospodarstwo domowe pozwanych składa się z 5 osób. Pozwany A. C. (1) ma 49 lat, pracuje na umowę o dzieło, zarabia ok. 1500 zł. Chorował na tarczycę. Pozwana A. C. (2) ma 46 lat, pracuje w przedszkolu, miesięcznie zarabia 2100 zł. Choruje na dziecięce porażenie mózgowe, posiadała orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w stopniu lekkim. Obecnie nadal się leczy i przyjmuje lekarstwa. Pozwana K. C. ma 24 lata studiuje dziennie, nie pracuje, jest na utrzymaniu rodziców. Pozwana M. C. (1) ma 19 lat, choruje na epilepsję, nie pracuje z powodu choroby, jest na utrzymaniu rodziców, ponadto otrzymuje alimenty na córkę i świadczenie 500+. W przeszłości miała problemy z narkotykami, odbywała kształcenie specjalne, przebywała w ośrodku wychowawczym. Lokal zamieszkuje małoletnia L. C., która jest córką M. C. (2). Pozwani zajmują mieszkanie o powierzchni 38 m ², składające się z jednego pokoju, kuchni, łazienki. Pozwani dbają o zajmowane mieszkanie, inni lokatorzy nie zgłaszają zastrzeżeń, co do sposobu korzystania przez nich z lokalu. Pozwani korzystają z pomocy opieki społecznej z przerwami, obecnie otrzymują pomoc w postaci bonów żywnościowych. Sąd I instancji ustalił także, że zajmowany przez pozwanych lokal mieszkalny jest zadłużony na kwotę 1.394,48 zł.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym sprawy i w oparciu o art. 222 § 1 k.c. Sąd Rejonowy doszedł do przekonania o zasadności powództwa, albowiem uznał, iż pozwani nie wykazali, żeby przysługiwał im skuteczne względem powódki prawo do władania lokalem, w szczególności nie przedstawili dowodu wskazującego na zawarcie z nimi przez Gminę C. umowy najmu, natomiast z ustaleń tego Sądu wynika, iż w lokalu tym pozwani przebywali do dnia wyrokowania. Sąd Rejonowy zważył ponadto, że początkowo wujek pozwanych umożliwił pozwanym zamieszkiwanie w lokalu, a zatem do czasu rozwiązania przez najemcę umowy z powódką, pozwani mieli na zasadzie użyczenia status lokatora (art. 2 ust 1 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów z dnia 21 czerwca 2001 r.). Zatem Sąd w wypadku orzeczenia eksmisji obowiązany jest do zbadania, czy zachodzą przesłanki do otrzymania przez eksmitowanych lokalu socjalnego, w tym ustaleniem przesłanek określonych art. 14 wspominanej ustawy. W świetle ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że istnieją okoliczności uzasadniające przyznanie lokalu socjalnego pozwanym, albowiem pozwani nie mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas zajmowany i nie dysponują możliwościami zaspokojenia we własnym zakresie swoich potrzeb mieszkaniowych, chociażby poprzez wynajęcie lokalu mieszkalnego na wolnym rynku. W tym zakresie Sąd Rejonowy zauważył, że zajmowane mieszkanie od kilku lat służy zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych pozwanych, a ich obecna sytuacja rodzinna i materialna nie jest na tyle dobra, by z orzeczeniem eksmisji mogli wyprowadzić się, opróżnić dom z rzeczy, które stanowią dorobek ich życia i zamieszkać w innym miejscu. Nie bez znaczenia jest okoliczność, że pozwani ze względu na dobro rodziny muszą posiadać stałe miejsce zamieszkania. Sąd Rejonowy wziął pod uwagę stan zdrowia pozwanych -przewlekłe choroby oraz fakt, że lokal zamieszkuje małoletnia L. C.. Zauważył ponadto Sąd Rejonowy, że pozwani do tej pory korzystali z przedmiotowego mieszkania w sposób prawidłowy, nie naruszając obowiązujących w tym zakresie zasad określonych ustawą o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego. Pozwani nie zakłócają porządku domowego oraz zachowują się właściwe, nie czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku. Stąd też w ocenie Sądu Rejonowego już tylko na tej podstawie, powinien im zostać przyznany lokal socjalny z równoczesnym wstrzymaniem wobec nich eksmisji do czasu przedłożenia im przez Gminę C. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Zauważył przy tym Sąd I instancji, że trudności z zapewnieniem lokali socjalnych przez Gminę C. nie uzasadniają pozbawienia tego uprawnienia podmiotów, którym przysługuje ono z uwagi na obiektywne spełnienie przesłanek określonych w przepisach prawa.

O kosztach procesu sąd rejonowy orzekło po myśli art. 98 k.p.c., obciążając nimi pozwanych jako stronę przegrywającą proces. Koszty te obejmowały opłatę od pozwu w wysokości 200 zł.

Sąd rejonowy wskazał, że o kosztach zastępstwa procesowego orzekł po myśli § 13 pkt.1 w zw. z § 34 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, z uwagi na większą liczbę pozwanych podwyższając stawkę do stawki stosowanej w rozporządzeniu o opłatach za czynności radców prawnych. Wynagrodzenie pełnomocnika wynosiło 590,40 zł ( 480 zł wynagrodzenie i 110,40 podatek VAT).

Apelację od powyżej opisanego wyroku w części dotyczącej punktów 1 i 3 wnieśli pozwani, domagając się uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania z zawieszeniem postępowania do czasu rozpoznania przez powódkę wniosku pozwanych o przydział mieszkania komunalnego. Pozwani zarzucili zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. poprzez odmowę zawieszenia postępowania do czasu rozpoznania przez Gminę C. wniosku pozwanych o przydział lokalu komunalnego, a co za tym idzie – przedwczesność wyroku, a roszczenie powoda ocenili jako nadużycie prawa (art. 5 k.c.). zarzucili też naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania, w sytuacji gdy zasada słuszności pozwala na nieobciążanie pozwanych kosztami, a ponadto na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w R. z 18 października 2017 r. pozwani zostali zwolnieni od kosztów sądowych w całości.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu za II instancję na rzecz powódki. Wskazała, że mając na względzie innych mieszkańców Gminy którzy solidnie regulują należności za wynajem lokalu i listę oczekujących na przydział mieszkania komunalnego, którzy nieraz kilka lat oczekują na przydział, zarzut pozwanych o nadużyciu art. 5 k.c. jest bezzasadny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe i prawidłowo ustalił stan faktyczny, w oparciu o dołączone do akt sprawy dokumenty, wyprowadzając wnioski, które Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje zasadniczo za własne. Sprostować należało jedynie te ustalenia poprzez wskazanie, ze pozwani zajmują lokal nie posiadając tytułu prawnego pochodzącego od powódki.

W świetle ustaleń Sądu Rejonowego co do zasady nie było podstaw do uwzględnienia apelacji w zakresie dotyczącym eksmisji. Zauważyć bowiem należy, ze pozwani nie posiadali nigdy tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego który zajmują, który pochodziłby od właściciela tego lokalu, a jedynie dysponowali tytułem prawnym pochodzącym od najemcy tego lokalu mieszkalnego. W tym zakresie Sąd Okręgowy podziela ocenę dokonaną przez Sąd Rejonowy, że tytuł do lokalu mieszkalnego, którym pozwani dysponowali, miał postać użyczenia. Wymaga przy tym podkreślenia, że tylko stąd wynikało prawo pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego. W związku z faktem, iż pozwani tytułu prawnego pochodzącego od właściciela nie mieli, a prawo własności jest prawem szczególnie chronionym w polskim systemie prawnym, to w ocenie Sądu Okręgowego nie doszło do naruszenia wskazywanego w apelacji art. 5 k.c. Tylko on mógł stanowić podstawę do zmiany orzeczenia w części dotyczącej eksmisji. W trakcie postępowania apelacyjnego, w oparciu o wyjaśnienia pozwanej A. C. (2) ustalono ponadto, że zaległość pozwanych z tytułu opłat za mieszkanie wobec powódki zmniejszyła się i wynosiła w chwili zamknięcia rozprawy 494,30 zł. Ponadto obecnie pozwany A. C. (1) pracuje na umowę zlecenie od lutego 2019 r. z wynagrodzeniem ok. 10 zł -11 zł za godzinę, bez stałego wymiaru czasu pracy. Okoliczności te składają się całokształt sytuacji majątkowej, rodzinnej i życiowej pozwanych. Mimo, iż dochód rodziny jest niewielki, a sytuacja finansowa rodziny polepszyła się nieznacznie, to jednak ich sytuacja materialna także stanowi braku istnienia przesłanek do zastosowania art. 5 k.c.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. poprzez odmowę zawieszenia postępowania do czasu rozpatrzenia przez Gminę C. wniosku pozwanych o przydział lokalu komunalnego, to zarzut ten należało uznać za bezpodstawny. Wynik niniejszego postępowania nie zależał od rozstrzygnięcia kwestii tego, czy pozwanym zostanie przyznany lokal komunalny czy też nie. Oczekiwanie na przydział lokalu komunalnego nie daje tytułu prawnego do zajmowania konkretnego lokalu, gdyż decyzja o tym jaki lokal będzie przydzielony należy do gminy jako właściciela.

Ponadto żądanie uwzględnienia wniosku pozwanych o zawieszenie postępowania do czasu rozpatrzenia przez pozwaną wniosku pozwanych o przydział lokalu komunalnego, z powołaniem się na art. 5 k.c., równałoby się dalszemu pozbawieniu powódki, będącej właścicielką mieszkania, uprawnienia do wyłącznego dysponowania lokalem oraz bezpodstawnemu pozbawieniu jej atrybutu właściciela, jakim jest możliwość władania przedmiotem własności. Dlatego zarzut ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Z tych przyczyn, aprobując motywy rozstrzygnięcia wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, apelację należało oddalić, o czym na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono w punkcie 3. wyroku.

Apelacja odniosła jednak skutek w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem I instancji. W ocenie Sądu Odwoławczego bowiem w sprawie zaistniał wypadek szczególnie uzasadniony pozwalający zastosować art. 102 k.p.c. Pozwani tworzą rodzinę wieloosobową o niskim dochodzie. Część rodziny zmaga się z przewlekłymi chorobami, a na utrzymaniu pracujących członków rodziny jest małoletnia L. C. oraz ucząca się jeszcze K. C.. Dlatego zgodnie z żądaniem zawartym w apelacji zaskarżone rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w punkcie 3. zmieniono w ten sposób, że nie obciążono pozwanych kosztami procesu, o czym orzeczono w punkcie 2 lit. a wyroku. Rozstrzygnięcie to wydano w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c.

Ponadto w zakresie przyznanego wynagrodzenia pełnomocnika ustanowionego dla pozwanych z urzędu należało zmienić zaskarżony wyrok i to niezależnie od zakresu zaskarżenia apelacją. Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa, rozstrzygnięcie o kosztach nie jest objęte zakazem zmiany wyroku na niekorzyść skarżącego. Sąd Rejonowy wydał to rozstrzygnięcie w oparciu o nieistniejący przepis. Sąd I instancji przyznał pełnomocnikowi z urzędu wyznaczonemu dla pozwanych wynagrodzenie wysokości czterokrotności stawki przewidzianej w § 13 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. poz. 1715) mimo, iż § 4 ust. 2 daje możliwość zasądzenia maksymalnie 150% opłaty, przy uwzględnieniu przesłanek wskazanych w tym przepisie. Nie ulega przy tym wątpliwości że współuczestnictwo pozwanych nie uzasadnia zasądzenia więcej niż jednego wynagrodzenia. W sprawie mamy bowiem do czynienia z jednym powództwem. Sąd Okręgowy obniżył więc przyznane wynagrodzenie do kwoty 180 zł stanowiącej 150% opłaty przewidzianej dla tego rodzaju sprawy, podwyższając je o stawkę podatku od towarów i usług zgodnie z §4 ust 3 cytowanego wyżej rozporządzenia, o czym orzeczono w punkcie 2 lit. b wyroku.

Częściowe uwzględnienie apelacji mogłoby skutkować orzekaniem o kosztach postępowania odwoławczego na zasadzie art. 100 k.p.c., jednakże powódka nie wykazała, że poniosła jakiekolwiek koszty procesu. Dlatego też wniosek powódki o zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania odwoławczego oddalono, o czym orzeczono w punkcie 4. wyroku.

W punkcie 5. wyroku przyznano radcy prawnemu ustanowionemu dla pozwanych z urzędu wynagrodzenie z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej pozwanym z urzędu w kwocie 60 zł powiększonej o podatek od towarów i usług (łącznie 73,80 zł). Wysokość wynagrodzenia ustalono w oparciu o § 13 pkt 1 w zw. z § 16 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. poz. 1715 z późn. zm.).

SSR (del.) Łucja Gruszczyńska – Czapla SSO Gabriela Sobczyk SSO Marcin Rak