Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2014 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. J.

przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu G. w(...), Prezesowi Sądu Apelacyjnego w (...), Prezesowi Sądu Rejonowego dla (...) i Sądowi Okręgowemu w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 10 lipca 2013 r., sygn. akt II C 422/11

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3)  przyznaje od Skarbu Państwa–Sądu Okręgowego w Katowicach na rzecz adwokata T. C. wynagrodzenie w kwocie 3 321 (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden) złotych, w tym podatek od towarów i usług w kwocie 621 (sześćset dwadzieścia jeden) złotych, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1059/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 10 lipca 2013r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo J. J. wniesione przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu G. w (...), Sądowi Okręgowemu w (...), Sądowi Rejonowemu dla (...) i Sądowi Okręgowemu w (...)o zapłatę kwoty 80.000zł z ty-tułu zadośćuczynienia za uszczerbek na zdrowiu w postaci stanów depresyjnych, częściowej utraty wzroku i nadciśnienia wywołany u powoda wskutek przewlekłego prowadzenia przez wymienione Sądy postępowań zainicjowanych przez powoda oraz z tytułu naruszenia dóbr osobistych przez lekceważące i pozbawione szacunku traktowanie powoda przez wymiar sprawiedliwości, jak również przez pozbawienie go prawa do należytej reprezentacji w postępowaniach sądowych, przejawiające się w oddaleniu wniosków powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, mimo spełnienia warunków dla jego ustanowienia.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy podjął po ustaleniu, iż w sprawie o sygn. akt I Co 588/06, która toczyła się przed Sądem Rejonowym G. w (...) o zwolnie-nie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu, powód wniósł skargę na przewlekłość tego postępowania, którą Sąd Okręgowy w (...) oddalił postanowieniem z 30 września 2010r., sygn. akt III S 112/10. Natomiast w sprawie o sygn. akt I Co 2075/08, która toczyła się przed Sądem Rejonowym dla (...) o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu, powód wniósł skargę na przew-lekłość tego postępowania, którą Sąd Okręgowy w (...) oddalił postanowieniem z 28 października 2009r., sygn. akt V S 119/09, a kolejne dwie skargi na przewlekłość tego postępowania odrzucił - postanowieniem z 26 maja 2010r., sygn. akt V S 95/10 i postanowie- niem z 27 września 2010r., sygn. akt V S 131/10. Sąd Okręgowy stwierdził, iż przywołane orzeczenia wyczerpują materiał dowodowy, jako że powód nie złożył zeznań w sprawie, od-mawiając opuszczenia celi w celu uniknięcia narażenia na nieprzyjemności związane z orien-tacją seksualną i poza doprowadzaniem do sytuacji konfliktowych z ustanawianymi dlań peł-nomocnikami z urzędu, skutkujących wnioskami pełnomocników o zwolnienie ich od obo-wiązku reprezentowani, powód nie przejawił żadnej konstruktywnej aktywności procesowej. Doprowadziło to Sąd Okręgowy do konkluzji, iż okoliczności faktyczne, stanowiące podstawę żądania pozwu nie zostały wykazane. Nie zostały też wykazane - w ocenie Sądu Okręgowego - przesłanki warunkujące odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną wydaniem niezgodnego z prawem orzeczenia, jako że takowe nie zostało wydane. Nadto, Sąd Okręgowy podkreślił, iż sam fakt prowadzenia postępowań sądowych, w których wnioski powoda nie zostały uwzględnione, w tym zakończonych oddaleniem i odrzuceniem skarg na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy sądowej bez zbędnej zwłoki nie stanowi zdarzenia naruszającego dobra osobiste, czy też powodującego innego rodzaju szkodę lub krzywdę powodowi, który takie postępowania zainicjował. Z tych też przyczyn, Sąd Okręgowy w oparciu o art. 417 ^{( 1)}§2 k.c. a contrario w zw. z art. 232 k.p.c. i 6 k.c. oddalił powództwo, jako niewykazane. O kosztach procesu, Sąd ten orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając od powoda na rzecz pozwanego - Prokuratorii Generalnej kwotę 3.600zł z tytułu zwrotu kosztów procesu oraz przyznając pełnomocnikowi powoda, ustanowionemu z urzędu koszty nieopłaconej pomocy prawnej w kwocie 4.428 zł, odpowiadające stawce minimalnej przewidzianej w zw. z § 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 461)

Apelację od wyroku wniósł powód, domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, a ewentualnie zmiany wyroku przez uwzględnienie po-wództwa w całości oraz o zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancjach. Zarzucił, iż Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok naruszył przepisy prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez zaniechanie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i przez uznanie, iż powództwo nie zostało wykazane oraz art. 232 k.p.c. przez zaniechanie dopuszczenia z urzędu dowodu z opinii biegłego sądowego na oko-liczność złego stanu zdrowia powoda oraz dowodu z zeznań powoda, w sytuacji gdy Sąd uznał za niewystarczające dowody przedstawione przez powoda, przy jednoczesnym upraw-dopodobnieniu zasadności dochodzonego powództwa, które to zaniechanie doprowadziło w ocenie apelującego do wydania nieprawidłowego orzeczenia. Na poparcie tych zarzutów podnosił, iż Sąd nie wziął pod uwagę przyczyny, dla której powód odmówił opuszczenia celi i nie złożył w sprawie zeznań, którą to przyczynę stanowił zły stan psychiczny powoda spowodowany śmiercią bliskiego przyjaciela. Nadto apelujący zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 445 § 1 k.c. przez błędną jego wykładnię polegającą na uznaniu, iż na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego powodowi nie przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie oraz art. 417 ¹§ 1 k.c. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, iż w sprawie nie zachodzą przesłanki warunkujące odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną wydaniem niezgodnego z prawem orzeczenia.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyj- nego. Wywodził, iż rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego jest trafne, a zarzuty apelacji bez- zasadne.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Wbrew wywodom apelującego, Sąd Okręgowy prawidłowo przeprowadził w sprawie postępowanie dowodowe, nie naruszając dyrektyw wypływających z regulacji art. 232 k.p.c. oraz art. 6 k.c. i w oparciu o wyniki tego postępowania, zgodnie z art. 233 §1 k.p.c. poczynił trafne ustalenia faktyczne. Sąd Okręgowy nie miał bowiem obowiązku ponawiania próby przeprowadzenia dowodu z przesłuchania powoda, który odmawiając opuszczenia celi wię-ziennej, uniemożliwił doprowadzenie go na posiedzenie Sądu w celu przesłuchania, zwłasz-cza że dowód ten ma jedynie charakter fakultatywny. Nadto, zasadnie Sąd Okręgowy pominął dowód z opinii biegłego sądowego w celu ustalenia stanu zdrowia powoda, ponieważ w świetle podstawy faktycznej żądania pozwu nie sposób było przyjąć, iż zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności pozwanego, a w szczególności, iż powód doznał krzywdy wskutek przewlekłego prowadzenia postępowań w sprawach o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu: o sygn. I Co 588/06, która toczyła się przed Sądem Rejonowym G. w (...) i o sygn. I Co 2075/08, która toczyła się przed Sądem Rejonowym dla (...).

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy z 17. czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nad-zorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. z 2004r., nr 179, poz. 1843 ze zm.) - tylko postanowienie uwzględniające skargę, stanowi prejudykat, wiążący sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie co do stwierdzenia przewlekłości postępowania. Zatem przewlekłości postępowania nie dowodzą przywołane przez powoda postanowienia wydane w sprawach III S 112/10, V S 119/09, V S 95/10 i V S 131/10, ponieważ ich mocą skargi powoda na naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez zbędnej zwłoki prowadzonej pod sygn. I Co 588/06 i pod sygn. I Co 2075/08 zostały oddalone i odrzucone. Oznacza to, że w rozpatrywanej sprawie powód winien był wykazać fakt przewlekłości postępowań sądowych. Powód zaś nie tylko nie wykazał tego faktu, co nawet nie wskazał w jakich konkretnie czynnościach lub zaniechaniach upatruje tej przewlekłości, jak i nie uprawdopodobnił związku przyczynowego między tą przewlekłością a uszczerbkiem na zdrowiu. Nie czyni tego również w apelacji, a co więcej Sądowi Apelacyjnemu z urzędu wiadomo, iż w sprawie jaka równolegle toczyła się przed Sądem Okręgowym w Katowicach pod sygn. akt II C 129/11, powód konsekwentnie twierdził, iż uszczerbku na zdrowiu, w określonej w pozwie postaci, doznał w związku z przewlekłością postępowań, które toczyły się przed Sądem Rejonowym G. w (...) pod sygn. akt I C 998/07, I C 82/08, I C 1377/08 oraz przed Sądem Rejonowym w (...) pod sygn. akt I C 392/07, zatem twierdzenia te nie są spójne z twierdzeniami pozwu w rozpatrywanej sprawie. Z tych to też przyczyn powódz- two o zadośćuczynienie za uszczerbek na zdrowiu doznany wskutek przewlekłego prowa- dzenia postępowań sądowych w sprawach I Co 588/06 i I Co 2075/08, oparte o art. 445 §1 k.c., jawiło się jako co najmniej nie wykazane.

Trafnie też Sąd I instancji nie znalazł podstawy odpowiedzialności pozwanego w art. 417 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawo-mocnego orzeczenia jej naprawienia można żądać dopiero po stwierdzeniu niezgodności tego orzeczenia z prawem. Powód nie wykazał by którekolwiek z orzeczeń wydanych w sprawie I Co 588/06, I Co 2075/08, jak i wywołanych skargami o stwierdzenie przewlekłości w tych sprawach, zostało uznane za niezgodne z prawem, a tylko takowe uznanie otwierałoby powodowi drogę do dochodzenia odszkodowania w oparciu o przywołaną regulację 417 ¹ § 2 k.c.

Nadto, powód nie wskazał żadnych szczególnych okoliczności, które mogłyby uza-sadniać jego roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia na podstawie art. 417 ² k.c. Zgodnie z tym przepisem jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza nie-zdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności. Norma art. 417 ² k.c. zawiera regulację prawną odpowie- dzialności za szkodę wyrządzoną takim wykonywaniem władzy publicznej, któremu nie można przypisać cechy bezprawności (tzw. szkody legalne). Celem tej regulacji prawnej, która wykracza poza minimalny standard ochrony jednostki określony przez art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, jest zapewnienie poszkodowanym kompensaty szczególnie dotkliwych uszczerbków spowodowanych władczą działalnością jednostek państwa i samorządu tery-torialnego, jeżeli przemawiają za tym normy etyczne, a wobec zgodnego z prawem zacho-wania sprawcy usunięcie tych następstw nie jest możliwe na podstawie przepisów ogólnych. Przywołany przepis ogranicza uszczerbki, za które poszkodowanemu można przyznać kompensatę. Może on żądać bowiem odszkodowania wyłącznie za szkodę na osobie. Szkoda na osobie powstaje wskutek naruszenia dóbr osobistych poszkodowanego, a w szczególności uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Przy czym dla zasądzenia odszkodowania na tej podstawie musi zostać zachowana tego rodzaju łączność przyczynowo – skutkowa pomiędzy zdarzeniem powodującym szkodę a szkodą, że bez określonego działania funkcjo-nariusza (choćby w pełni prawidłowego) nie doszłoby do powstania szkody w postaci uszkodzenia ciała czy rozstroju zdrowia. Odmienność sytuacji, w której przyczynę szkody ma stanowić zaniechanie, a zatem kiedy ocena związku przyczynowego przebiega w oparciu o hipotetyczne założenie, iż określone działanie, gdyby zostało podjęte, zapobiegłoby szkodzie, wymaga wskazania tego niezbędnego działania zapobiegawczego i stwierdzenia, że istniała obiektywna potrzeba i możliwość jego podjęcia (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011r., IV CNP 88/10, LEX nr 1068055, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2012r., II CSK 239/12, LEX nr 1293720). Kierując się powyższymi kryteriami nie sposób nie zauważyć, iż twierdzenia powoda o pogorszeniu się jego zdrowia wskutek przewlekłego prowadzenia postępowań sądowych w sprawach I Co 588/06 i I Co 2075/08 i instrumentalnego traktowania go przez wymiar sprawiedliwości były gołosłowne. Powód nie wskazał kiedy, i w jakich okolicznościach wystąpiły u niego dolegliwości, które odczuwa (częściowa utrata wzroku) oraz choroby, na które cierpi (depresja, nadciśnienie), ani też w jakich okolicznościach i przez jakie konkretnie zachowania i których funkcjonariuszy czuł się traktowany instrumentalnie lub czuł się poniżony. Powód nie powiązał swojego stanu zdrowia z konkretnym postępowaniem sądowym, a z ich ogółem (łącznie prowadzi kilkaset spraw w całej Polsce). Samo wystąpienie schorzeń u powoda nie może stanowić podstawy roszczeń o zadośćuczynienie lub o odszkodowanie, niezbędne jest bowiem także wykazanie związku przyczynowego pomiędzy ich wystąpieniem a konkretnym działaniem lub zaniechaniem jednostek organizacyjnych i funkcjonariuszy pozwanego.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny - na podstawie art. 385 k.p.c. - oddalił apelację, jako bezzasadną. Na podstawie art. 98 § 1 i 3 i 99 i 108 §1 k.p.c. oraz art. 108 ustawy z 28. lipca 2008r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010r., nr 90, poz. 594 ze zm.) zasądzono od powoda na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego w kwocie 2.700zł, odpowiadającej stawce minimalnej przewidzianej w § 6 pkt. 6 i § 13 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28. września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 461). O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej powodowi z urzędu, Sąd Apelacyjny, stosując tę samą stawkę, powiększoną o podatek od towarów i usług orzekł - w oparciu o art. 29 ust. 1 ustawy z 26. maja 1982r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009r., nr 146, poz. 1188 ze zm.).