Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2019 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa S. L.

przeciwko L. L.

o zapłatę i nakazanie

I.  umarza postępowanie o nakazanie pozwanej wydania dokumentu – decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia
6 kwietnia 1984 roku;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  przyznaje radcy prawnemu Ł. W. wynagrodzenie w kwocie 7 200 zł plus 23 % VAT tytułem pomocy prawnej świadczonej z urzędu oraz zwrot wydatków w kwocie 567,50 zł, które wypłacić ze Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Olsztynie.

SSO Ewa Oknińska

Sygn. akt I C 381/18

UZASADNIENIE

Powód S. L. we wniesionym pozwie przeciwko pozwanej L. L. żądał:

a)  zasądzenia od pozwanej na jego rzecz kwoty 600.600 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem przejęcie połowy renty przysługującej powodowi w okresie od dnia 1 września 1983 r. do dnia wniesienia pozwu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty,

b)  zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kwoty 3.000.000 zł tytułem zadośćuczynienia za spowodowanie rozstroju zdrowia jakiego doznał powód na skutek działań pozwanej,

c)  nakazanie pozwanej wydanie wszelkich dokumentów będących w jej posiadaniu, a dotyczących upoważnienia udzielonego przez powoda do działania w jego imieniu, wydanych decyzji administracyjnych i rentowych mających wpływ na wysokość jego renty.

Nadto, przyznania pełnomocnikowi powoda kosztów nieopłaconej pomocy prawnej wykonywanej z urzędu według spisu kosztów.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że dochodzi odszkodowania za niezgodne z prawem uszczuplenie kwoty renty inwalidzkiej przyznanej mu w związku z wypadkiem przy pracy w 1983 r. W ocenie powoda, na skutek działań pozwanej, która posługując się jego danymi osobowymi, ewentualnie wyłudzonymi upoważnieniami złożyła w organie rentowym wnioski, na podstawie których, powód od 1984 r. otrzymuje rentę w wysokości obniżonej o co najmniej o kwotę 1.430 zł miesięcznie (1.430 zł x 12 miesięcy x 35 lat = 600.600 zł). Dokumenty te posłużyły pozwanej i komornikowi do zajęcia renty w wyższym stopniu oraz do wydzielenia z renty powoda drugiej renty na rzecz pozwanej. Powód już uprzednio poddawał kilkukrotnie pod rozważenie przez sądy obu instancji kwestię przeliczenia jego renty, każdorazowo z wynikiem negatywnym. Powód żąda naprawienia szkody przez pozwaną, która bezpodstawnie otrzymuje połowę należnego mu świadczenia poprzez przestępcze działania podjęte wspólnie z komornikiem.

(k. 4-8, k.36, k.43).

Pismem procesowym z dnia 28 września 2018 r. powód sprecyzował żądanie zawarte w punkcie 3 pozwu, wskazując, że domaga się wydania przez pozwaną:

a)  upoważnienia udzielonego pozwanej w okresie od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1984 r. do działania w jego imieniu w zakresie spraw majątkowych, w tym do występowania przed organami rentowymi,

b)  oryginałów decyzji ZUS wydanych pozwanej dotyczących przyznania oraz ewentualnego potrącenia z jego renty świadczeń na rzecz pozwanej z okresu od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1984 r. (pismo procesowe z dnia 28 września 2018 r. k. 43)

Prawomocnym zarządzeniem z dnia 31 października 2018 r. zwrócono powodowi pozew w części dotyczącej żądania zadośćuczynienia w kwocie 3.000.000 zł.

(zarządzenie o zwrocie k. 53 oraz zarządzenie o prawomocności k. 57)

W odpowiedzi na pozew, pozwana L. L. wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Pozwana wskazała, że w 1989 r. pomiędzy stronami orzeczono rozwód. Od tego czasu byłych małżonków nie łączyły żadne więzi. Jedynym zobowiązaniem finansowym jakie powód miał wobec pozwanej to zasądzone wyrokiem rozwodowym alimenty na rzecz ich wspólnego syna P.. Alimenty były potrącone z renty powoda. Nadto, wskazała, że nigdy nie była w posiadaniu upoważnienia do działania w imieniu powoda – nigdy nie było takiego dokumentu. Podała również, że nie posiada żadnych innych dokumentów dotyczących powoda (odpowiedź na pozew k. 65).

Pełnomocnik powoda na rozprawie w dniu 17 czerwca 2019 r. cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie żądania wydania decyzji z dnia 6 kwietnia 1984 r. (protokół rozprawy k. 196).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. L. i L. L. od 1982 r. pozostawali w związku małżeńskim. W dniu 18 sierpnia 1983 r. powód uległ wypadkowi przy pracy. Obwodowa Komisja (...)orzeczeniem z dnia 21 marca 1984 r. zaliczyła powoda do II grupy inwalidów oraz wydała przeciwwskazanie do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

W związku z uszczerbkiem na zdrowiu powoda, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wydał następujące decyzje:

a)  z dnia 6 kwietnia 1984 r. przyznającą powodowi rentę inwalidzką z tytułu wypadku przy pracy w wysokości 9.020 zł,

b)  z dnia 17 lipca 1984 r. przyznającą powodowi rentę inwalidzką z tytułu wypadku przy pracy w wysokości 10.620,92 zł.

(dowód z dokumentów z akt sprawy (...) SR w N.: orzeczenia k.5, zaświadczenie lekarskie k. 6-7, decyzje ZUS k.11, k. 40-41, 42-43, z akta ZUS – k. 22 i 31)

W dniu 18 lipca 1984 r. pozwana L. L. zgłosiła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w O. z prośbą o zwrot decyzji dotyczącej renty powypadkowej, którą omyłkowo wysłała do oddziału ZUS w O..

W związku z powyższym, pismem z dnia 28 lipca 1984 r. Kierownik Referatu ZUS w O., odesłał decyzje z dnia 6 kwietnia 1984 r. powodowi, S. L..

(dowód z akt ZUS: pismo pozwanej k. 32, pismo ZUS o odesłaniu decyzji k. 34) W dniu 23 października 1985 r. pozwana L. L. zwróciła się na piśmie do ZUS w O. z wnioskiem o przekazywanie zasiłku rodzinnego na syna P. L. do jej rąk. W uzasadnieniu wniosku wskazała, że pozostaje z mężem w separacji, który nie przekazuje jej zasiłku i innych dodatków przyznanych na rzecz syna.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w O. poinformował pozwaną, że począwszy od miesiąca lutego 1986 r. dodatek dla dziecka będzie przekazywany bezpośrednio do rąk wnioskodawczyni.

Dodatkowo, w związku z zaległościami alimentacyjnymi powoda, pozwana wystąpiła do komornika o wszczęcie egzekucji. Od miesiąca lutego 1986 r. alimenty bieżące i zaległe były pozwanej przekazywane za pośrednictwem komornika sądowego. Powyższe świadczenie było potrącane z renty powoda. W 1989 r. małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód.

(dowód z dokumentów z akt ZUS: pisma pozwanej k. 45, pismo ZUS k. 48, k. 51, egzekucja alimentów z świadczenia rentowego k. 42, dowód: zeznania pozwanej k. 182v-183)

W 2015 r. powód zainicjował postępowanie przeciwko pozwanej o wydanie dokumentów w postaci:

a)  decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w O. z dnia 6 kwietnia 1984 r. przyznającej powodowi rentę inwalidzką,

b)  decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w O. z dnia 17 lipca 1984 r. przyznającej powodowi dodatek rodzinny na syna P. L..

Wyrokiem z dnia 23 lutego 2016 r. Sąd Rejonowy w N.w sprawie (...)oddalił powództwo.

(dowód z akt sprawy(...) SR w N.: wyrok k. 46)

Pozwana L. L. nie posiada żadnych dokumentów żądanych przez powoda.

(dowód: zeznania pozwanej k. 182v)

W dokumentacji będącej w zasobach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w O. znajdują się decyzje z dnia 6 kwietnia 1984 r. i z dnia 17 lipca 1984 r. przyznające powodowi rentę inwalidzką. We wskazanej dokumentacji nie znajduje się upoważnienie udzielone pozwanej do działania w imieniu powoda.

( dowód: akta ZUS: teczka dotycząca powoda –w tym decyzje k. 22 i 31)

Pismem z dnia 09 grudnia 2016 r. powód zwrócił się do Sądu Okręgowego w O.o udzielenie pomocy w sprawie zaniżenia renty inwalidzkiej z tytułu wypadku przy pracy. W związku z powyższym w dniu 13 stycznia 2017 r. organ rentowy wydał decyzję odmawiającą wszczęcia postępowania w sprawie przeliczenia renty. Sąd Okręgowy w O.wyrokiem z dnia 08 czerwca 2017 r. oddalił odwołanie powoda.

(dowód: akta ZUS-u pismo powoda – k. 514, decyzja – k. 522, wyrok – k. 576)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo w ostatecznym kształcie podlegało oddaleniu, jako pozbawione podstaw.

Na wstępie należy wskazać, że na rozprawie w dniu 17 czerwca 2019 r. pełnomocnik powoda cofnął żądanie nakazania pozwanej wydania dokumentu: decyzji z dnia 6 kwietnia 1984 r. wraz z zrzeczeniem się roszczenia (por. protokół rozprawy k. 196). Dla skutecznego cofnięcia żądania w omawianym zakresie, zgoda pozwanej w myśl art. 203 § 1 k.p.c., nie była potrzebna.

Warto również wskazać, że postępowanie w sprawie wydanie tejże decyzji było już przedmiotem odrębnego procesu zainicjowanego przez powoda w 2015 r. przed Sądem Rejonowym w N.(sygn. akt (...)). Z uwagi na skuteczne cofnięcie pozwu w tej części, na mocy art. 203 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c., Sąd umorzył postępowanie w zakresie żądania wydania od pozwanej decyzji z dnia 6 kwietnia 1984 r.

W ocenie Sądu, z przytoczonych okoliczności faktycznych wynika, że podstawę prawną żądania powoda stanowił przepis art. 415 k.c. S. L. wywodził swoje roszczenie z tytułu deliktu, jakiego miała się dopuścić pozwana polegającego na niezgodnym z prawem przejęciem połowy jego renty w łącznej wysokości 600.600 zł oraz przetrzymywania dokumentów w postaci: decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w O. dotyczących przyznania oraz ewentualnego potrącenia z jego renty świadczeń na rzecz pozwanej oraz upoważnienia udzielonego pozwanej do występowania w imieniu powoda w zakresie prawa majątkowych przed organami rentowymi.

Dla przypisania odpowiedzialności deliktowej art. 415 k.c. wymaga ustalenia bezprawności zachowania sprawcy. Za bezprawne może być uznane tylko takie zachowanie sprawcy szkody, które stanowi obiektywnie złamanie określonych reguł postępowania. Dopiero czyn bezprawny może być oceniany w kategoriach czynu zawinionego w rozumieniu art. 415 k.c. - bezprawność czynu oznacza jego sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym, a winę można natomiast przypisać sprawcy czynu w sytuacji, w której istnieją podstawy do negatywnej oceny jego zachowania z punktu widzenia zarówno obiektywnego, jak i subiektywnego. W prawie cywilnym bezprawność rozumieć należy szerzej i przyjmować, iż stanowi ona złamanie reguł postępowania określonych nie tylko przez normy prawne, ale też zasady współżycia społecznego. Bezprawne może być zatem zachowanie, przez które sprawca szkody nie zastosował się do określonego nakazu, czy postąpił wbrew zakazowi wynikającemu z przepisów prawa, ale też kiedy jego zachowanie, choć nie narusza żadnej normy prawnej, przekracza potrzebę ostrożności wymaganą przez zasady współżycia społecznego. Uzasadnione jest zatem stwierdzenie, iż bezprawność w rozumieniu reżimu deliktowego jest efektem ogólnego, normatywnego zakazu, skutecznego erga omnes, niewyrządzania sobie nawzajem szkody (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 20 listopada 2018, V ACa 144/18).

Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na tej stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2003 r., sygn. akt I ACa 1457/03, wyrok SN z dnia 17 grudnia 1996 r., sygn. akt I CKU 45/96).

Tym samym, jeżeli chodzi o rozkład ciężaru dowodu, to powód powinien udowodnić fakty, które stanowią podstawę jego żądania, tj. okoliczności posiadania przez pozwaną dokumentów przyznających mu prawo do renty, pobierania przez pozwaną połowy jego renty, przy czym stosownie do art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu rozumieć należy z jednej strony, jako obarczenie strony procesu obowiązkiem przekonania sądu dowodami o słuszności swoich twierdzeń, a z drugiej konsekwencjami zaniechania realizacji tego obowiązku lub jego nieskuteczności. Tą konsekwencją jest zazwyczaj niekorzystny dla strony wynik procesu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 11 grudnia 2007 r., II CSK 332/07, z dnia 7 listopada 2007 r., II CSK 293/07).

Analiza materiału dowodowego nakazuje przyjąć, że powód nie sprostał powyższemu obowiązkowi. Jak bowiem wynika z przeprowadzonego postępowania, w okresie od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1984 r. zostały wydane dwie decyzje w sprawie przyznania wymienionemu prawa do renty. Chodzi bowiem o decyzje z dnia 6 kwietnia 1984 r. i z dnia 17 lipca 1984 r. – obie dotyczyły przyznania renty inwalidzkiej z tytułu wypadku przy pracy. Innych orzeczeń, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznających prawo powodowi do świadczeń społecznych w latach 1983 i 1984 nie wydał.

Nadto, okolicznością braną pod uwagę przez Sąd w zakresie wydania dokumentów przyznających powodowi prawo do renty inwalidzkiej, był fakt, że obie decyzje tj. z dnia 6 kwietnia 1984 r. i 17 lipca 1984 r. w oryginale znajdują się w aktach ZUS-u (teczka dotycząca powoda – decyzja k. 22 i 31). S. L. nie wykazał, aby kiedykolwiek udzielał upoważnienia byłej żonie do występowania w jego imieniu przed organami rentowymi. W żadnym dokumencie z akt sprawy ZUS nie wynika, aby pozwana kiedykolwiek działała w imieniu byłego męża. Powód nie udowodnił, aby jakiekolwiek decyzje były w posiadaniu pozwanej (decyzja z dnia 6 kwietnia 1984 r. jest w posiadaniu powoda, co do żądania jej wydania umorzono postępowanie por. oświadczenie pełnomocnika powoda złożone na rozprawie w dniu 17 czerwca 2019 r. k. 196).

Wobec braku wykazania faktu posiadania przez pozwaną żądanych dokumentów, Sąd oddalił powództwo o wydanie dokumentów.

Podobnie należy odnieść się do żądania powoda w zakresie odszkodowania za niezgodne z prawem przejęcie połowy renty przysługującej powodowi, poczynając od 1 września 1983 r.

Pozwana na rozprawie w dniu 24 maja 2019 r. przesłuchana w charakterze strony, zaprzeczyła aby kiedykolwiek wydzielono jej z renty powoda jakąkolwiek część. Postępowanie dowodowe, w szczególności analiza dokumentów znajdujących się w aktach ZUS potwierdza, że pozwana zwróciła się do wymienionego organu z prośbą o przekazywanie zasiłku rodzinnego na syna P. L. bezpośrednio do jej rąk, co nastąpiło od miesiąca lutego 1986 r. Następnie zaś z uwagi na zaległości w płatnościach alimentacyjnych na wspólnego syna stron – P. L. – była prowadzona egzekucja polegająca na potrąceniu świadczenia z renty powoda (por. akta ZUS k. 45, 48 i 51). Natomiast nie zostało wykazane, aby pozwana przejęła w okresie od września1983 r. do dnia wniesienia pozwu na swoją rzecz połowę renty powoda. W aktach ZUS nie ma żadnej decyzji określającej podział świadczenia rentowego powoda.

Nie bez znaczenia dla omawianej sprawy miało oświadczenie złożone przez pełnomocnika powoda na rozprawie z dnia 24 maja 2019 r. (protokół rozprawy z dnia 24 maja 2019 r. k. 182). Otóż, profesjonalny pełnomocnik powoda po zapoznaniu się z aktami ZUS i po konsultacji z powodem w zakresie inicjatywy dowodowej – uznał, że dokumentacja ZUS nie zawierała decyzji, o które powodowi chodzi i tym samym uznał za niezasadne powoływanie się na jakikolwiek dokumenty z tychże akt. Ostatecznie również powód zrezygnował z przyjazdu do Sądu celem złożenia zeznań, jak również z przesłuchania go w miejscu zamieszkania.

Reasumując, żądania powoda w zakresie nakazania pozwanej wydania dokumentów z lat 1983-1984 oraz zasądzenie od wymienionej na rzecz powoda kwoty 600.600 zł tytułem odszkodowania za przejęcie połowy jego renty – jako nieudowodnione podlegały oddaleniu. Z tych przyczyn na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w pkt II wyroku.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej wykonywanej z urzędu orzeczono zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu. Koszty te obejmują opłatę ustaloną zgodnie przepisami ww. rozporządzenia oraz niezbędne i udokumentowane wydatki racy prawnego ustanowionego z urzędu.

Pełnomocnik złożył spis kosztów na łączną kwotę 12.867,50 zł wnosząc o przyznanie kosztów w wysokości wyższej niż minimalna, wskazując, że koszty te nie zostały uiszczone w części ani w całości.

Przy wartości przedmiotu sporu w przedziale od 200.000 zł do 2.000.000 zł – wynagrodzenie pełnomocnika zostało określone na poziomie 7.200 zł. Sąd nie znalazł podstaw do przyznania wyższego wynagrodzenia. Wskazać należy, że postanowieniem Sądu Rejonowego w N., przyznano powodowi profesjonalnego pełnomocnika wyłącznie do wytoczenia powództwa (por. akta (...) SR w N.k. 9). W związku z tym, po skutecznym złożeniu pozwu, tut. Sąd postanowieniem z dnia 22 marca 2019 r. (k. 126) przyznał radcy prawnemu D. W. kwotę 7.200 zł plus 23% Vat i zwrot wydatków w wysokości 624,20 zł.

Warto zaznaczyć, że już wówczas radca prawny Ł. W. działał w sprawie jako pełnomocnik substytucyjny radcy prawnego D. W. (por. pismo k.25, 36, 43). Pani radca prawny D. W. otrzymała stosowne wynagrodzenie za złożenie pozwu, a rozliczenia pomiędzy ww. pełnomocnikami pozostają poza kompetencją Sądu.

W ocenie Sądu, nakład pracy od momentu przystąpienia radcy prawnego Ł. W. do sprawy jako pełnomocnika głównego, a więc od stycznia 2019 r. (k. 80 i 86) uzasadnia przyznanie mu wynagrodzenia w stawce minimalnej tj. w wysokości 7.200 zł powiększonego o podatek Vat (23%). Wynagrodzenie to obejmuje bowiem czynności podjęte po wniesieniu pozwu.

Nie ulega wątpliwości, że wysokość wydatków na kwotę 546 zł związanych z przejazdem samochodem w pełni odzwierciedla aktywność i zaangażowanie pełnomocnika w sprawie. Radca prawny kilkakrotnie osobiście spotkał się z powodem w jego domu, przekazując powodowi informacje o postępach w prowadzeniu sprawy. Nadto, stawiał się na wyznaczone rozprawy, jak również przyjeżdżał do Sądu celem zapoznania się z obszerną dokumentacją. Pokonywał w ten sposób odległości od 100 do 164 km. Dodatkowo dołączone do spisu kosztów kserokopie nadania przesyłek do Sądu potwierdzają faktyczne wydatki z tego tytułu na kwotę 21,50 zł.

Czynny udział profesjonalnego pełnomocnika w sprawie, czas poświęcony na rozmowach z powodem, na przygotowaniu do sprawy, na analizie dokumentacji w kontekście zgłoszonych żądań w pełni uzasadnia przyznanie wynagrodzenia w stawce minimalnej. Kwota ta w pełni odzwierciedla poświęcony czas pełnomocnika i pracę jaką włożył w sprawę. Przy czym należy mieć na uwadze, że sporządzanie pism procesowych, analiza materiału dowodowego, inicjatywa dowodowa są czynnościami, które leżą u podstaw wykonywanego zawodu - są to bowiem czynności standardowe dla tej właśnie profesji.

Z tego też powodu, w ocenie Sądu kwota przyznanego wynagrodzenia w pełni odzwierciedla nakład pracy pełnomocnika w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu zasadne było przyznanie radcy prawnego kwoty 7.200 zł plus 23% Vat oraz 567,50 zł (564 zł + 21,50 zł) tytułem poniesionych wydatków, które nakazano wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie.

Sędzia Ewa Oknińska