Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Katarzyna Przybylska

Sędziowie: SA Anna Strugała

SO (del.) Leszek Jantowski (spr.)

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Joanna Makarewicz

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2019 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. i L. P.

przeciwko Związkowi (...) z siedzibą w Ż.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 20 września 2017 r., sygn. akt I C 9/16

1.oddala apelację;

2.zasądza od każdego z powodów na rzecz pozwanego kwoty po 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO (del.) Leszek Jantowski SSA Katarzyna Przybylska SSA Anna Strugała

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 41/18

UZASADNIENIE

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. oraz L. P. domagali się zasądzenia od pozwanego Związku (...) z siedzibą w Ż. na rzecz każdego z powodów kwot po 90.195,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 20 września 2019 r. Sąd Okręgowy w B. oddalił powództwo (punkt 1), zasądził od każdego z powodów na rzecz pozwanego kwoty po 3.600 zł tytułem kosztów procesu ( punkt 2) oraz nakazał pobrać od każdego z powodów na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. kwotę po 1.232,82 zł tytułem kosztów sądowych.

Powyższe rozstrzygnięcie zostały wydane na podstawie następujących ustaleń i rozważań:

Przedmiotem umowy z dnia 5 marca 2014 r. zawartej między pozwanym a powodami (związanymi umową konsorcjum), w rezultacie wyboru oferty w trybie przetargu nieograniczonego było wykonanie przez wykonawcę na rzecz zamawiającego w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych uzupełnienia ewidencji gruntów budynków o dane dotyczące budynków i lokali wraz z aktualizacją terenów zabudowanych i zurbanizowanych oraz zmiana nośnika mapy ewidencyjnej na numeryczną obiektową mapę ewidencji gruntów i budynków na terenie między innymi gminy K. - część 2 oraz Gminy D. -Ł. - część 4 - zgodnie z warunkami technicznymi zawartymi w SIWZ. Zakres prac został określony w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (dalej SIWZ) oraz warunkach technicznych. W treści umowy wskazano, iż wszelkie koszty związane z realizacją umowy ponosi wykonawca. Za wykonanie przedmiotu umowy strony zgodnie ustaliły wynagrodzenie (ryczałtowe) w wysokości 285.815, 10 zł brutto.

Obszarem wykonania prac przez wykonawcę były tereny gmin W., K., P. oraz D.. Podstawą wykonania prac modernizacyjnych były materiały i informacje zgromadzone w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym, wyniki pomiarów fotogrametrycznych, wyniki terenowych pomiarów geodezyjnych, dane zawarte w innych ewidencjach i rejestrach, prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów przez: sądy, organy administracji publicznej oraz państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, dane zawarte w dokumentach udostępnionych przez zainteresowane osoby, organy i jednostki organizacyjne, dane zawarte w dokumentacji architektoniczno-budowlanej gromadzonej i przechowywanej przez organy administracji publicznej oraz wyniki oględzin.

Zakres prac objętych zawartą przez strony umową obejmował między innymi opracowanie materiałów wynikowych dotyczących modernizacji ewidencji gruntów i budynków – wykonanie numerycznej mapy ewidencyjnej pełnej treści wraz z uzupełnieniem ewidencji gruntów i budynków poprzez założenie kart budynkowych i lokalowych, utworzenie obiektowej mapy numerycznej budynków wraz z aktualizacją terenów zabudowanych i zurbanizowanych oraz zmiana nośnika mapy ewidencyjnej na numeryczną obiektową mapę ewidencyjną wraz z uzupełnieniem brakujących lub aktualizacją istniejących w bazie elementów.

Szacunkowa liczba budynków do projektu na terenie gmin K. oraz D. wynosiła łącznie 8.276 budynków. Z treści warunków technicznych wynikało, iż w przypadku braku danych w istniejących materiałach geodezyjnych lub stwierdzenia ich nieprzydatności, bądź niekompletności lub niezachowania dokładności zgodnych z rozporządzeniem w sprawie danych standardów technicznych, wykonawca winien był pozyskać dane dotyczące budynków w drodze przeprowadzenia bezpośrednich pomiarów geodezyjnych. Wskazano, iż w celu pozyskania potrzebnych do założenia kartotek budynkowych i lokalowych, wniesienia na mapę brakujących budynków w przypadku braku innych wiarygodnych i aktualnych danych, należy wykonać wywiad i pomiary terenowe. Dla terenów zabudowanych i zurbanizowanych należało wykonać weryfikację poprawności i aktualności użytków gruntowych przedstawionych na istniejącej analogowej mapie ewidencyjnej, zaś w przypadku niezgodności rodzaju i przebiegu konturów użytków gruntowych zabudowanych i zurbanizowanych pomiędzy mapą analogową a stanem w terenie, dane potrzebne do wprowadzenie koniecznych zmian w operacie ewidencyjnym należało pozyskać w drodze wywiadu i pomiarów terenowych. Wskazano, iż realizacja zlecenia opierała się na inwentaryzacji i analizie dokumentacji geodezyjno-prawnej znajdującej się w powiatowym zasobie geodezyjnym pod kątem możliwości i zakresu jej wykorzystania w pracach modernizacyjnych. Wykonawca był również zobowiązany w trakcie wywiadu terenowego dokonać porównania z terenem treści istniejącej numerycznej mapy ewidencyjnej w zakresie usytuowania budynków i konturów użytków gruntowych i opracować mapę wywiadu terenowego.

Pismem z dnia 15 stycznia 2014 r. Powiat (...) udzielił wykonawcy ubiegającemu się o udzielenie zamówienia odpowiedzi, iż szacowana ilość budynków, które nie posiadają danych pomiarowych – dla których muszą być wykonane pomiary wynosi w gminie D. – 99 budynków, a w gminie K. – 45 budynków.

Pismem z dnia 26 sierpnia 2014 r. powodowie zwrócili się do pozwanego z prośbą o ponowne przeanalizowanie liczby budynków, dla których należy wykonać pomiar bezpośredni w terenie w celu wykonania prac modernizacyjnych ewidencji gruntów i budynków, gdyż wykonawca po przeanalizowaniu udostępnionych materiałów i po przeprowadzeniu wywiadu terenowego na obszarze gminy K. stwierdził znaczne przekroczenie liczny budynków, dla których należy wykonać pomiar bezpośredni w stosunku do wskazanych w odpowiedziach do SIWZ, czego wykonawca nie przewidział w kalkulacjach ofertowych. W odpowiedzi z dnia 9 września 2014 r. Starostwo Powiatowe w W. poinformowało, iż nie ma możliwości uwzględnienia prośby powodów, gdyż zgodnie z zawartą umową i warunkami technicznymi to na wykonawcy spoczywa obowiązek analizy materiałów archiwalnych oraz pozyskania danych pomiarowych o konturach budynków także w przypadku braku danych w istniejących materiałach geodezyjnych lub stwierdzenia ich nieprzydatności, niekompletności albo niedokładności.

Pismem z dnia 15 października 2014 r. powodowie wezwali pozwanego do podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego z uwagi na grożącą wykonawcy rażąca stratę powstałą wskutek zmiany stosunków. Powodowie wnioskowali o zmianę terminu zakończenia czynności w związku z pomiarem budynków w liczbie przekraczającej liczbę podaną w SIWZ. Pozwany przedłużał wykonawcy termin realizacji zamówienia.

Zgodnie z protokołem odbioru końcowego z dnia 24 lutego 2015 r. w wyniku przeprowadzonego odbioru prac nie stwierdzono usterek i prace zostały przyjęte, powodowie nie składali żadnych zastrzeżeń. Pozwany za wykonane zamówienie wypłacił powodom kwotę 285.815,10 zł. Pismem z dnia 5 sierpnia 2015 r. powodowie ponownie wezwali pozwanego do podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego w związku z wykonaniem pomiarów dla budynków niewskazanych przez zamawiającego. W odpowiedzi pozwany wskazał, iż powodowie zgodnie z zawartą umową byli obowiązani do dokonania w/w pomiarów, gdyż ich wykonanie było objęte zakresem SIWZ i warunków technicznych, wskazując jednocześnie, iż odpowiedź z dnia 15 stycznia 2014 r. określała jedynie szacowaną ilość nowych budynków, które nie mają przedstawienia graficznego na analogowej mapie zasadniczej.

Powodowie w ramach wykonania zawartej umowy dokonali pomiaru 2870 budynków. Pomiary te były niezbędne, gdyż stanowiły istotną część zadania. Powodowie wykonują wiele tego typu zamówień, są na rynku od ponad 20 lat, w przypadku realizacji przedmiotowej umowy trzeba było wykonać po raz pierwszy taką ilość pomiarów. Powodowie nie mieli wiedzy o zasobach powiatu, oparli kalkulację oferty na danych udzielonych przez starostwo i potraktowali informacje zamawiającego jako wskazanie liczby budynków, dla których należy wykonać pomiary. Przy kalkulacji oferty powodowie przyjęli 10% margines błędu. Wykonanie pomiaru budynków jest najbardziej kosztownym elementem zamówienia. W wyniku wykonania przedmiotowej umowy powodowie ponieśli stratę w wysokości około 180.000 zł. Żaden z oferentów nie badał jakości danych w zasobach, są one udostępniane za opłatą.

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że z ogólnej ilości (...) budynków w gminie D. przewidzianych do aktualizacji w ramach przedmiotowej umowy należało wykonać pomiar w terenie dla 1330 budynków, co powodowie zrobili. Z ogólnej ilości (...) budynków w gminie K. przewidzianych do aktualizacji w ramach przedmiotowej umowy należało wykonać pomiar w terenie dla 1540 budynków, co powodowie zrobili. Koszt wykonania pomiaru terenowego i jego opracowanie dla jednego budynku w trybie zgodnym z przedmiotową umową wynosi 20 zł netto (dla obszaru województwa (...)). Całość pracy wykonanej przez powodów można wycenić na około 320.000 zł. Łączny koszt wykonania pomiarów budynków w gminach K. i D. jest zgodny z kwotą z umowy z dnia 5 marca 2014 r., gdyż nie nastąpiła konieczność wykonania większej ilości pomiarów budynków niż wskazana przez pozwanego w dniu podpisania umowy.

Z metodologii wykonania prac związanych z realizacją przedmiotowej umowy wynika, że wyłącznie powodowie mogli określić ilość budynków podlegających pomiarowi, po wykonaniu czynności analizy materiałów geodezyjnych, natomiast pozwany zasadnie w odpowiedzi z dnia 15 stycznia 2014 r. wskazał, że w kalkulacji ceny należy uwzględnić budynki, których budowa może zostać zakończona w trakcie realizacji umowy. Można stwierdzić, iż pozwany z należytą starannością przedstawił dane służące przygotowaniu oferty cenowej przez powoda. Pozwany podał zarówno ilość budynków, którą zliczył z analogowych map znajdujących się w państwowym zasobie geodezyjnym, a także dodatkowo w odpowiedzi na zapytanie oferenta, ilość budynków, która w poprzednim roku została na terenie gmin D. i K. wybudowana i którą to liczbę można uwzględnić przy przygotowywaniu oferty.

Powodowie podpisując przedmiotową umowę musieli ją zrealizować zgodnie z warunkami technicznymi stanowiącymi załącznik do SIWZ, które precyzują metodologię tworzenia mapy obiektowej, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Informacja dotycząca ilości budynków do pomiaru w terenie zawarta w odpowiedzi z dnia 15 stycznia 2014 r. w świetle metodologii wynikającej z warunków technicznych, według której należało wykonać przedmiot umowy, jest wyłącznie informacją uzupełniającą, pozwalającą na jej uwzględnienie w wysokości oferty cenowej powodów, przy ryczałtowym określeniu wartości całości prac przedmiotowego zlecenia. Brak jest podstaw formalnych i prawnych do przypisywania odpowiedzi udzielonej przez pozwanego na żądanie wyjaśnienia treści SIWZ z dnia 15 stycznia 2014 r. w zakresie liczby budynków, dla których musiały być wykonane pomiary w gminach K. i D., że podane liczby (99 i 45 budynków), stanowią przedmiot wykonania umowy w zakresie ilości budynków, które należy pomierzyć w terenie.

Zadanie powodów polegało na zbadaniu całej dokumentacji geodezyjnej oraz ustaleniu, jaką jej część można wykorzystać od razu do przeniesienia na mapę cyfrową, a jaką część trzeba najpierw poprawić przez pracę w terenie. Treść zadania wskazuje, iż zamawiający nie wiedział, jaka część dokumentacji będzie wymagała poprawek i pracy w terenie oraz na dzień ogłoszenia przetargu nie posiadał wiedzy ile budynków trzeba będzie wymierzyć. Przygotowujący przetarg wskazywał warunki techniczne, z których wynika, iż w wypadku nieprawidłowości lub niekompletności danych należy je pozyskać w drodze pomiarów. Wskazana w odpowiedzi na zapytanie oferenta ilość budynków dotyczy wyłącznie budynków nowo wybudowanych, które nie posiadają danych pomiarowych, zatem należało przyjąć, iż jest to minimalna ilość budynków, dla których konieczne będzie wykonanie pomiarów. Przyjęcie podanej w odpowiedzi zamawiającego ilości budynków wymagających opomiarowania jako maksymalnej ilość budynków jaką należało pomierzyć jest nieprawdopodobne. Wykonawca przed złożeniem oferty nie mógł zapoznać się z zasobami, mógł jednak w świetle obowiązującego prawa zadawać pytania, odpowiedź pozwanego nie była pełna, jednak oferent winien wnieść o jej uzupełnienie, wiedząc co jest przedmiotem zamówienia.

Powyżej przedstawiony stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o powołane wyżej dokumenty, zeznania świadków, zeznania strony powodowej oraz opinie biegłego z dziedziny (...) R. K..

Sąd uznał za wiarygodne dowody z dokumentów zebrane w sprawie, bowiem strony w żaden sposób nie kwestionowały ich wiarygodności i prawdziwości. Autentyczność zgromadzonych dokumentów nie budziła również wątpliwości Sądu.

Jako wiarygodne Sąd I instancji ocenił zeznania złożone przez świadka K. G. oraz przez L. P. i J. P. w charakterze powodów w części dotyczącej wiedzy powodów na temat liczby budynków, dla których musiały być wykonane pomiary, liczby budynków, dla których powodowie wykonali pomiary oraz interpretacji przez powodów odpowiedzi zamawiającego. Zeznania te znajdują potwierdzenie w dowodach z dokumentów zebranych sprawie oraz w opinii biegłego i nie budzą wątpliwości Sądu. Z zeznań tych wynika, iż powodowie zinterpretowali odpowiedź zamawiającego na żądanie wyjaśnienia treści SIWZ z dnia 15 stycznia 2014 r. w ten sposób, że wskazana przez zamawiającego szacowana liczba budynków, dla których musiały zostać wykonane pomiary była w ich rozumieniu całkowitą liczbą budynków, dla których należy wykonać pomiary w wykonaniu umowy i na tej podstawie strona powodowa dokonała kalkulacji oferty.

Sąd Okręgowy nie dał wiary w/w zeznaniom w części dotyczącej kosztu wykonania pomiaru jednego budynku i jego opracowania oraz straty poniesionej przez powodów w związku z wykonaniem pomiarów w ilości większej niż wskazana przez pozwanego w odpowiedzi z dnia 15 stycznia 2014 r. Zeznania te nie znalazły potwierdzenia w opiniach biegłego wydanych w sprawie, z których wynika, że koszt wykonania pomiaru jednego budynku i jego opracowanie wynosi 20 zł netto, co przesądza również o niższej wysokości rzekomej straty poniesionej przez powodów.

Zdaniem Sądu I instancji na walor wiarygodności zasługiwały zeznania świadka T. Ś. na okoliczność przedmiotu i zakresu umowy oraz negocjacji stron. Zeznania te były spójne, logiczne i miały oparcie w uznanym za wiarygodny materiale dowodowym.

Sąd Okręgowy w swojej ocenie oparł się w głównej mierze na opiniach wydanych w sprawie przez biegłego z zakresu (...). Treść pisemnej opinii precyzyjnie odpowiada tezom dowodowym zawartym w postanowieniu o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego. Wnioski opinii pisemnej i ustnej były jasne, logicznie i wyczerpująco uzasadnione, a co istotne zrozumiałe dla osób nie posiadających fachowej wiedzy z zakresu (...). Treść opinii oparta została na analizie dokumentacji zgromadzonej w aktach przedmiotowej sprawy oraz została sporządzona zgodnie z zasadami fachowej wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłego. Biegły w wydanej ustnej opinii uzupełniającej wyczerpująco ustosunkował się do zarzutów strony powodowej sformułowanej pod adresem wydanej opinii. Wyżej wymienione względy przemawiają za wiarygodnością powyższych opinii, a wnioski z nich wynikające pozwoliły ustalić, iż łączny koszt wykonania pomiarów budynków w gminach K. i D. był zgodny z kwotą z umowy z dnia 5 marca 2014 r., gdyż nie nastąpiła konieczność wykonania większej ilości pomiarów budynków niż wskazana przez pozwanego w dniu podpisania umowy. Powołany w sprawie biegły jednoznacznie wskazał, iż wyłącznie powodowie mogli określić ilość budynków podlegających pomiarowi, po wykonaniu czynności analizy materiałów geodezyjnych, zaś pozwany z należytą starannością przedstawił dane służące przygotowaniu oferty cenowej przez powoda. Jak wskazał biegły w ustnej opinii uzupełniającej wskazana przez zamawiającego w odpowiedzi na zapytanie oferenta ilość budynków dotyczy wyłącznie budynków nowo wybudowanych, które nie posiadają danych pomiarowych, zatem należało przyjąć, iż jest minimalna ilość budynków, dla których konieczne będzie wykonanie pomiarów.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy nie przyznał waloru wiarygodności opinii prywatnej sporządzonej z inicjatywy strony powodowej, gdyż wynikające z niej okoliczności pozostają w sprzeczności z pozostałym uznanym za wiarygodny materiałem dowodowym w sprawie. W/w biegły dokonał analizy kosztów w oparciu o ceny obowiązujące w województwie (...), w którym stawki za dokonywanie pomiarów budynków są znacznie wyższe. Nadto biegły w opinii prywatnej stwierdził, iż przedmiot umowy został określony przez zamawiającego nieprawidłowo, zaś treść udzielonych wykonawcom wyjaśnień była nierzetelna i wprowadzała w błąd. W/w biegły wskazał również, iż prace dodatkowe wykonane przez powodów były nie do przewidzenia na etapie postępowania przetargowego, a podwyższenie wynagrodzenia ryczałtowego dla powodów jest jak najbardziej zasadne. Zdaniem Sądu Okręgowego, wobec powyższych twierdzeń biegłego i w świetle całości materiału dowodowego zebranego w sprawie, opinia sporządzona przez dr hab. inż. P. H. stanowi niewątpliwie wyraz stanowiska procesowego strony powodowej i z tego powodu nie jest miarodajna dla oceny stanu faktycznego w niniejszej sprawie.

Sąd I instancji postanowił oddalić wniosek dowodowy strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. G., jednego z oferentów przystępujących do przetargu o udzielenie zamówienia przez pozwanego oraz wniosek o przeprowadzenie dowodu ze złożonych przez stronę powodową oświadczeń innych oferentów przystępujących do przetargu o udzielenie zamówienia przez pozwanego, bowiem przeprowadzenie tych dowodów było niecelowe z uwagi na fakt, iż w ocenie Sądu sposób rozumienia jest indywidualną cechą każdego podmiotu, zaś przedmiotem niniejszego postępowania było zrozumienie odpowiedzi zamawiającego przez powodów i ocena, czy taki sposób interpretacji był uzasadniony czy też nie, nie ma przy tym znaczenia stanowisko osób trzecich w tej materii.

Sąd Okręgowy postanowił oddalić wniosek strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z opinii instytutu naukowego z uwagi na fakt, że po analizie opinii biegłego sądowego wydanych w sprawie doszedł do przekonania, iż są one wystarczające dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Biegły powołany w przedmiotowej sprawie wyczerpująco odniósł się do stawianych opinii przez stronę powodową zarzutów. Sąd uznał opinie wydane przez biegłego sądowego powołanego w sprawie za w pełni wiarygodne, a samo niezadowolenie strony z treści opinii, nie powoduje konieczności powoływania kolejnego biegłego czy kolejnych biegłych.

Przechodząc do rozważań Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 632 § 1 k.c., zgodnie z którym, jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. W świetle art. 632 § 2 k.c. w sytuacji jednak, gdy wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.

Wobec powyższego przyjmujący zamówienie jest uprawniony do żądania podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego lub rozwiązania umowy w razie wystąpienia łącznie następujących trzech przesłanek:

1) po zawarciu umowy nastąpiła zmiana stosunków, której nie można było przewidzieć w chwili dojścia umowy do skutku;

2) wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą;

3) istnieje związek przyczynowy między zmianą stosunków a powstaniem rażącej straty.

W ocenie Sądu Okręgowego postępowanie dowodowe wykazało, że umowa zawarta między stronami wyraźnie określała zakres prac do jakich powodowie byli zobowiązani. Warunki techniczne stanowiące załącznik do umowy wskazywały, iż w przypadku braku danych w istniejących materiałach geodezyjnych lub stwierdzenia ich nieprzydatności, bądź niekompletności lub niezachowania dokładności zgodnych z rozporządzeniem w sprawie danych standardów technicznych, wykonawca winien był pozyskać dane dotyczące budynków w drodze przeprowadzenia bezpośrednich pomiarów geodezyjnych. Zdaniem Sądu I instancji nie ulega zatem wątpliwości, iż to na powodach spoczywał obowiązek dokonania wszystkich niezbędnych pomiarów budynków zarówno tych, które ich nie posiadały jak i tych, których dane były niekompletne czy nieprzydatne.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie istota sporu między stronami sprowadzała się do ustalenia, czy w istocie doszło do zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć w chwili zawarcia przedmiotowej umowy. Zdaniem strony powodowej do zmiany stosunków między stronami doszło z uwagi na treść odpowiedzi zamawiającego, który wskazał szacowaną ilość budynków, które nie posiadają danych pomiarowych (dla których muszą być wykonane pomiary) w gminie D. - 99 budynków, a w gminie K. - 45 budynków, co w ocenie strony powodowej stanowiło podstawę do uznania, iż jest to liczba wszystkich budynków, które wymagają pomiarów i na tej podstawie dokonała kalkulacji swojej oferty. Kwestią sporną pozostawała zatem rozstrzygnięcie o zasadności interpretacji przez stronę powodową odpowiedzi zamawiającego.

W ocenie Sądu Okręgowego z opinii biegłego powołanego w sprawie jednoznacznie wynika, iż nie nastąpiła konieczność wykonania większej ilości pomiarów budynków niż wskazana przez pozwanego w dniu podpisania umowy. Wskazano, iż wyłącznie powodowie mogli określić ilość budynków podlegających pomiarowi, po wykonaniu czynności analizy materiałów geodezyjnych, natomiast pozwany zasadnie w odpowiedzi z dnia 15 stycznia 2014 r. wskazał, że w kalkulacji ceny należy uwzględnić budynki, których budowa może zostać zakończona w trakcie realizacji umowy, zatem wskazana w odpowiedzi na zapytanie oferenta ilość budynków dotyczy wyłącznie budynków nowo wybudowanych, które nie posiadają danych pomiarowych.

Zdaniem Sądu I instancji postępowanie dowodowe wykazało, iż pozwany z należytą starannością przedstawił dane służące przygotowaniu oferty cenowej przez powodów. Pozwany podał ilość 8.276 budynków wymagających modernizacji na terenie gmin K. oraz D., którą zliczył z analogowych map znajdujących się w państwowym zasobie geodezyjnym. Wobec powyższego ustalenia, powodowie jako podmioty profesjonalne od lat działające na rynku, winny przewidzieć, iż w skrajnej sytuacji być może konieczne będzie wykonanie bezpośrednich pomiarów w terenie w stosunku do wszystkich budynków na tym obszarze, zaś liczbę budynków wskazaną w odpowiedzi zamawiającego na pytanie oferenta należało rozumieć jako minimalną ilość budynków, dla których konieczne było wykonanie pomiarów.

Zgodnie z opinią biegłego niezasadna była interpretacja powodów, iż podana w odpowiedzi zamawiającego na zapytanie oferenta ilość budynków wymagających opomiarowania jest maksymalną ilość budynków jaką należało pomierzyć, gdyż przyjęcie, iż jedynie około 150 budynków wymaga opomiarowania było nieprawdopodobne w stosunku do skali zamówienia. Wprawdzie powodowie przed złożeniem oferty nie mogli zapoznać się z zasobami, jednak mogli zadawać zamawiającemu pytania. W ocenie biegłego odpowiedź zamawiającego na pytanie oferenta była niepełna i niesatysfakcjonująca, jednak w tej sytuacji to na powodach ciążył obowiązek wniesienia o jej uzupełnienie, mając świadomość co jest przedmiotem zamówienia.

Sąd Okręgowy zwrócił także uwagę, że powodowie podpisując przedmiotową umowę musieli ją zrealizować zgodnie z warunkami technicznymi stanowiącymi załącznik do SIWZ, zaś informacja dotycząca ilości budynków do pomiaru w terenie zawarta w odpowiedzi z dnia 15 stycznia 2014 r. była wyłącznie informacją uzupełniającą, pozwalającą na jej uwzględnienie w wysokości oferty cenowej powodów, przy ryczałtowym określeniu wartości całości prac przedmiotowego zlecenia. Nadto biegły powołany w sprawie jednoznacznie stwierdził, że brak jest podstaw do przypisywania odpowiedzi udzielonej przez pozwanego na żądanie wyjaśnienia treści SIWZ z dnia 15 stycznia 2014 r., iż podane liczby (99 i 45 budynków) stanowią przedmiot wykonania umowy w zakresie ilości budynków, które należy pomierzyć w terenie. Zgodnie bowiem z zawartą umową powodowie byli zobowiązani do pomiaru wszystkich budynków, dla których było to konieczne w świetle obowiązujących przepisów.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, że to nie na pozwanym ciążył obowiązek określenia ilości wszystkich budynków, które wymagają pomiaru, gdyż z samej treści zadania wynika, iż zamawiający na dzień ogłoszenia przetargu nie wiedział jaka część dokumentacji będzie wymagała poprawek i pracy w terenie oraz nie posiadał wiedzy, ile budynków trzeba będzie wymierzyć.

Odwołując się do poglądów doktryny Sad Okręgowy podkreślił, że istotą wynagrodzenia ryczałtowego jest uzgodnienie przez strony oznaczonej kwoty należnej przyjmującemu zamówienie jako ekwiwalentu za wykonanie dzieła bez względu na rozmiar świadczonych prac i wartość poniesionych kosztów. W tym modelu wartość należnego wynagrodzenia nie jest uzależniona od czynników określających przewidywany lub zrealizowany rozmiar prac, ilość zużytego materiału ani od przyjętych cen jednostkowych lub stawek robocizny. Dalszym elementem charakterystycznym jest brak jurydycznego powiązania między uzgodnioną kwotą wynagrodzenia a możliwością przewidywania przez strony w chwili zawarcia umowy rozmiaru prac lub wartości kosztów koniecznych do wykonania dzieła. W tym zakresie jednak granice ryzyka ponoszonego przez przyjmującego zamówienie wyznacza art. 632 § 2 k.c. Generalnie należy stwierdzić, że – akceptując model wynagrodzenia ryczałtowego – przyjmujący zamówienie przyjmuje gospodarcze ryzyko wzrostu cen materiałów, stawek robocizny lub innych kosztów oraz ryzyko wynikające z konieczności wykonania prac, których nie przewidywał.

Z tych też względów Sąd Okręgowy uznał, że to na powodach ciążył obowiązek uzyskania od zamawiającego precyzyjnych i jasnych informacji w przedmiocie ilości budynków, które wymagały opomiarowania, gdyż to w ich interesie leżało wyjaśnienie odpowiedzi zamawiającego na pytanie oferenta w sposób niebudzący wątpliwości. Takie wątpliwości powinny po stronie powodowej zaistnieć w przypadku konstrukcji odpowiedzi zamawiającego. W ocenie Sądu, z istoty wynagrodzenia ryczałtowego wynika ryzyko konieczności wykonania prac, których wykonawca nie przewidywał i powodowie musieli się z tym ryzykiem liczyć, zwłaszcza że nie dochowali oni należytej staranności w pozyskaniu informacji od zamawiającego, przyjmując własną interpretację za pewnik. Nadto pozwany wprost podał całkowitą budynków wymagających modernizacji na terenie gmin K. oraz D., zatem powodowie z ostrożności równie dobrze mogli przyjąć, iż wszystkie podane budynki wymagają pomiarów terenowych.

Sąd Okręgowy uznał, iż nie miała miejsca ani zmiana umowy zawartej między stronami ani nie nastąpiła zmiana stosunków, której nie można było przewidzieć w chwili jej zawarcia. Pozwany dochował należytej staranności i wyraźnie wskazał co obejmuje przedmiot umowy, zaś to powodowie zaniedbali swoich obowiązków nie dociekając jak należy interpretować odpowiedź zamawiającego na pytanie oferenta dotyczącą ilości budynków, które wymagają opomiarowania wobec wątpliwości, jakie powinny się powodom nasunąć w świetle ich doświadczenia zawodowego, iż podana przez zamawiającego liczba jest mało prawdopodobna wobec skali zamówienia.

Wobec powyższego w przedmiotowej sprawie nie została spełniona podstawowa przesłanka podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego w postaci zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy przez strony.

W ocenie Sądu, z uwagi na fakt, iż przedmiot umowy nie uległ zmianie i powodowie wykonali ją zgodnie z jej treścią, bezzasadne jest również dochodzenie przez stronę powodową swoich roszczeń na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, gdyż pozwany nie uzyskał korzyści majątkowej kosztem powodów wobec stwierdzenia, iż umowa łącząca strony jednoznacznie określała zakres prac, do których powodowie byli zobowiązani, a nie nastąpiła konieczność wykonania większej ilości pomiarów budynków niż wskazana przez pozwanego w dniu podpisania umowy. W sytuacji, gdy ilość budynków jako wymagających opomiarowania wskazana przez pozwanego była ilością minimalną a z istoty zadania powierzonego powodom wynikała konieczność dokonania pomiarów wszystkich budynków co do których zgromadzone w zasobie geodezyjnym dane były nieprawidłowe lub nie precyzyjne oczywistym jest, że dokonanie większej ilości pomiarów niż wynikająca z odpowiedzi pozwanego mieściła się w zakresie zadania. W tej sytuacji nie można mówić o wykonaniu jakichkolwiek prac dodatkowych nie objętych umową, a tym samym brak jest podstaw do przyjęcia, że pozwany został bezpodstawnie wzbogacony.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 wyroku a contrario na podstawie przepisu art. 632 § 1 k.c. i art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł jak w punkcie 2 wyroku na podstawie 98 k.p.c. Na koszty postępowania należne od każdego z powodów jako strony przegrywającej proces w całości złożyło się wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 3.600 zł.

O kosztach sądowych, Sąd orzekł jak w punkcie 3 wyroku, na podstawie przepisu art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z zw. z art. 98 k.p.c. i nakazał pobrać od każdego z powodów na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. kwotę po 1.232,82 zł tytułem wynagrodzenia biegłego sądowego powołanego w sprawie.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucili:

1.naruszenie przepisów postępowania mające wpływ w na wynik sprawy:

a)art. 233 § 1 w związku z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i dokonanie ustaleń faktycznych głównie w oparciu o wnioski zawarte w treści opinii biegłego sądowego mgr inż. R. K., podczas gdy są one nielogiczne, bowiem:

- z treści żądania wyjaśnienia zapisów SI (...) oraz treści udzielonej przez zamawiającego (pozwanego) odpowiedzi z dnia 15 stycznia 2014 roku wynika jednoznacznie, iż zamawiający (pozwany) określił w niej liczbę budynków, które nie posiadają danych pomiarowych, tj. budynków dla których muszą być wykonane pomiary, a nie - jak niezasadnie przyjął biegły sądowy - liczbę budynków, których budowa może zostać zakończona w trakcie realizacji umowy, budynków wybudowanych w poprzednim roku, czy też budynków nowo wybudowanych, które nie posiadają danych pomiarowych,

- z metodologii wykonania prac objętych umową nie wynika, iż wyłącznie powodowie mogli określić ilość budynków podlegających pomiarowi, po wykonaniu czynności analizy materiałów geodezyjnych, bowiem założenie takie wymagałoby od wykonawców sporządzających ofertę i ustalających wartość wynagrodzenia określenia ilości budynków podlegających pomiarowi - a zatem jednego z głównych czynników cenotwórczych - dopiero po wykonaniu czynności analizy materiałów geodezyjnych, a zatem dopiero po przystąpieniu do wykonania umowy, a poza tym, to zamawiający będący wyłącznym dysponentem materiałów i danych zgromadzonych w zasobie, powinien mieć najpełniejszą wiedzę na temat ich stanu i tym samym liczby budynków wymagających opomiarowania;

- dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznie z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez przyjęcie, iż opinia biegłego sądowego oparta została na analizie dokumentacji zgromadzonej w aktach przedmiotowej sprawy, podczas gdy biegły sądowy R. K. swoje kluczowe dla sprawy ustalenia oparł na treści niedołączonej do akt sprawy notatki ze spotkania zamawiającego (pozwanego) z Wojewódzkim (...), która nie była udostępniona wykonawcom zarówno przed przystąpieniem do składania ofert, jak i na etapie realizacji prac;

2.art. 217 § 2 k.p.c. w związku z art. 286 i 290 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie prawidłowo zgłoszonego wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii instytutu naukowego, pomimo tego, iż wniosek ten dotyczył okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a sporządzona w niniejszej sprawie opinia biegłego sądowego mgr inż. R. K. dotknięta była szeregiem wad,

3.art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i uznanie za niewiarygodne zeznań świadka K. G. oraz strony powodowej L. P. i J. P. w części dotyczącej kosztu wykonania pomiaru jednego budynku i jego opracowania oraz straty poniesionej przez powodów w związku z wykonaniem pomiarów w ilości większej niż wskazana przez pozwanego w odpowiedzi z dnia 15 stycznia 2014 roku albowiem nie znalazły one potwierdzenia w opiniach biegłego sądowego, pomimo tego, że biegły sądowy w treści opinii pisemnej z dnia 20 kwietnia 2017 roku w żaden sposób nie wyjaśnił, na jakiej podstawie przyjął wskazany przez siebie koszt wykonania pomiaru jednego budynku i jego opracowania, a składając ustne wyjaśnienia do sporządzonej opinii podniósł jedynie, iż za taką kwotę prace te wykonałoby prowadzone przez niego przedsiębiorstwo;

4. naruszenie przepisu prawa materialnego:

a) art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, iż to na powodach ciążył obowiązek uzyskania od zamawiającego precyzyjnych i jasnych informacji w przedmiocie ilości budynków, które wymagały opomiarowania, gdyż to w ich interesie leżało wyjaśnienie odpowiedzi zamawiającego na pytanie oferenta w sposób niebudzący wątpliwości, podczas gdy zgodnie z utrwalonymi poglądami doktryny i judykatury:

- obowiązek wyjaśnienia treści specyfikacji należy uznać za spełniony, jeśli zamawiający udzieli wykonawcy wyczerpującej, niepozostawiającej wątpliwości odpowiedzi,

- samo podjęcie próby udzielenia wyjaśnień lub udzielenie wyjaśnień, które nie stanowią wyczerpującej, niepozostawiającej wątpliwości odpowiedzi na wniosek wykonawcy nie może być traktowane jako wykonanie obowiązku, o którym mowa w art. 38 ust. 1 przywołanej ustawy,

- udzielone odpowiedzi są wiążące dla stron i stanowią autentyczną wykładnię postanowień SIWZ,

- niejednoznaczność zapisów w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia nie może wywoływać negatywnych skutków w sferze interesów prawnych wykonawców.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wnieśli o :

1. zmianę zaskarżonego wyroku i podwyższenie wynagrodzenia ryczałtowego należnego powodom na podstawie umowy zawartej z pozwanym w dniu 5 marca 2014 roku w W. z kwoty 285.815,10 złotych brutto do kwoty 466.205,42 złotych brutto, tj. o kwotę 180.390,32 złotych brutto (słownie: sto osiemdziesiąt tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt złotych i trzydzieści dwa grosze brutto) i w związku z tym zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwot po 90.195,16 złotych (słownie: dziewięćdziesiąt tysięcy sto dziewięćdziesiąt pięć złotych i szesnaście groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty;

2.zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów zwrotu kosztów procesu za obie instancje, według norm przepisanych, o ile nie zostanie złożony spis kosztów,

ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu wraz z orzeczeniem o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

Skarżący złożyli także wniosek o:

1.dopuszczenie dowodu z opinii instytutu naukowego, np.

- (...) (...)- (...) w O. - Wydziału G., (...) (...) ewentualnie (...) (...) we W. - Wydziału Inżynierii Kształtowania Środowiska i G. lub (...) (...) - Wydziału G. (...)

na okoliczność ustalenia:

- kosztu wykonania pomiaru jednego budynku i jego opracowania,

-łącznych kosztów wykonania pomiarów budynków w Gminach K. oraz D. -Ł. w ilości większej niż wskazana przez pozwanego w odpowiedzi na żądanie wyjaśnienia treści SIWZ, z dnia 15 stycznia 2014 roku (pytanie 1),

- znaczenia odpowiedzi udzielonej przez pozwanego na żądanie wyjaśnienia treści SIWZ, z dnia 15 stycznia 2014 roku (pytanie 1) w zakresie liczby budynków, dla których musiały być wykonane pomiary w Gminach K. oraz D.-Ł..

W odpowiedzi na apelację (k.308 – 315) strona pozwana wniosła o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja nie była uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne, co czyni zbędnym ich ponowne przytaczanie, podobnie podziela dokonaną przez Sąd ocenę dowodów, oraz ocenę prawną poczynionych w sprawie prawidłowych ustaleń faktycznych.

Przechodząc do poszczególnych zarzutów apelacji w pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutów naruszenia przepisów prawa procesowego, bo od tego zależała ocena, czy w niniejszej sprawie dopuszczono się naruszenia zarzutów prawa materialnego.

W pierwszej kolejności skarżący zarzucali naruszenie przepisów art. 233 § 1 w związku z art. 278 § 1 k.p.c., którego upatrywali w braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i dokonanie ustaleń faktycznych głównie w oparciu o wnioski zawarte w treści opinii biegłego sądowego mgr inż. R. K..

W szczególności zakwestionowali pominięcie przez Sąd I instancji, że z treści żądania wyjaśnienia zapisów SIWZ oraz treści udzielonej przez pozwanego odpowiedzi z dnia 15 stycznia 2014 roku wynika, iż pozwany określił w niej liczbę budynków, które nie posiadają danych pomiarowych, tj. budynków dla których muszą być wykonane pomiary, a nie - jak niezasadnie przyjął biegły sądowy - liczbę budynków, których budowa może zostać zakończona w trakcie realizacji umowy, budynków wybudowanych w poprzednim roku, czy też budynków nowo wybudowanych, które nie posiadają danych pomiarowych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ocena treści i znaczenia prawnego udzielonej przez pozwanego w dniu 15 stycznia 2014 r. odpowiedzi na zapytanie dotyczące zapisów Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (dalej jako SIWZ) w istocie nie wymagała wiadomości specjalnych lecz winna być dokonana na płaszczyźnie wykładni zawartej przez strony umowy (art.65 k.c.).

Przy wykładni oświadczeń woli na tle art.65 k.c. należy przyjąć tak zwaną kombinowaną metodę wykładni (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2011 r. III CSK 55/11, LEX nr 1084604, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2017 r. V CSK 79/17, LEX nr 2447354). Metoda ta przyznaje pierwszeństwo - w wypadku oświadczeń woli składanych innej osobie - takiego znaczenia oświadczenia woli, które rzeczywiście zostało nadane mu przez obie strony w chwili jego złożenia (subiektywny wzorzec wykładni). Dla ustalenia, jak strony rzeczywiście pojmowały oświadczenie woli w chwili jego złożenia może mieć znaczenie także ich postępowanie po złożeniu oświadczenia, np. sposób wykonania umowy. Art. 65 k.c. dopuszcza taką sytuację, w której właściwy sens umowy ustalony przy zastosowaniu wskazanych w nim dyrektyw będzie odbiegał od jej „jasnego” znaczenia w świetle reguł językowych. Proces interpretacji umów może się zakończyć ze względu na jej „jasny” sens dopiero wtedy, gdy treść umowy jest „jasna” po zastosowaniu kolejnych reguł wykładni. Jeżeli okaże się, że strony różnie rozumiały treść złożonego oświadczenia woli, to za prawnie wiążące - zgodnie z kombinowaną metodą wykładni - należy uznać znaczenie oświadczenia woli ustalone według wzorca obiektywnego. Oznacza to, że przy wykładni oświadczenia woli należy - poza kontekstem językowym - brać pod uwagę także okoliczności złożenia oświadczenia woli, czyli tzw. kontekst sytuacyjny. Obejmuje to nie tylko przebieg negocjacji, ale także zachowanie stron w trakcie realizacji stosunku prawnego oraz jego zakończeniu.

Przenosząc to na grunt niniejszej sprawy nie budziło wątpliwości to, że strony różnie rozumiały treść umowy w zakresie ilości budynków co do których niezbędnym było wykonanie czynności pomiarowych w terenie. Jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy istota sporu związana była z interpretacją odpowiedzi na dnia 15 stycznia 2014 r. udzielonej przez zamawiającego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego stanowisko powoda, wedle którego wskazana w przedmiotowej odpowiedzi (k.46) szacowana ilość budynków, które nie posiadają danych pomiarowych (dla których muszą być wykonane pomiary, to jest w gminie D. - 99 budynków, a w gminie K. - 45 budynków), dawała podstawę do uznania, iż jest to liczba wszystkich budynków, które wymagają pomiarów – nie było uzasadnione.

Po pierwsze, z treści SIWZ (punkt 4, k.22 v) wynikało, że zakres prac miał obejmować modernizację ewidencji gruntów i budynków – wykonanie numerycznej mapy ewidencyjnej pełnej treści wraz z uzupełnieniem ewidencji gruntów budynków o dane dotyczące budynków i lokali wraz z aktualizacją terenów zabudowanych i zurbanizowanych oraz zmiana nośnika mapy ewidencyjnej na numeryczną obiektową mapę ewidencji gruntów i budynków. Znalazło to odzwierciedlenie w treści umowy (§1, k.17)

Po drugie, z treści warunków technicznych (załącznik numer 8 SIWZ, k.37-38) stanowiących integralną cześć umowy (§2 k.17) wynikało, iż w przypadku braku danych w istniejących materiałach geodezyjnych lub stwierdzenia ich nieprzydatności, bądź niekompletności lub niezachowania dokładności zgodnych z rozporządzeniem w sprawie danych standardów technicznych, wykonawca winien był pozyskać dane dotyczące budynków w drodze przeprowadzenia bezpośrednich pomiarów geodezyjnych (punkt 6, k.38).

Z powyższego wynikało, że założona i umówiona modernizacja ewidencji gruntów obejmowała pozyskanie danych dotyczących budynków w drodze przeprowadzenia bezpośrednich pomiarów geodezyjnych w dwóch przypadkach: gdy występował w ogóle brak danych dotyczących budynków i lokali oraz gdy dane te były niekompletne lub niedokładne w świetle obowiązujących regulacji.

Zadane w trakcie procedury przetargowej pytanie dotyczyło podania ilości budynków, które nie posiadają danych pomiarowych (budynki, dla których musza być wykonane pomiary), a więc pierwszej kategorii budynków. Taka też odpowiedź została udzielona: „dane w kolumnie 4 obrazują szacowaną ilość budynków, które nie posiadają danych pomiarowych – budynki, dla których musza być wykonane pomiary”, to jest 99 dla Gminy D. i 45 dla Gminy K. (k.46). Stanowisko powoda, wedle którego odpowiedź ta sugerowała, iż dotyczy ona wszystkich budynków, co do których niezbędne będzie przeprowadzenie czynności pomiarowych w terenie było nieuzasadnione o tyle, że w kolumnie 3 wskazano szacunkową ilość budynków do modernizacji, zaś w kolumnie 2 – ilość budynków zliczonych z analogowych map zasadniczych. Skoro zamierzone zadanie miało polegać na kompleksowej modernizacji dotychczasowej analogowej ewidencji gruntów, zarówno poprzez naniesienie danych w sytuacji ich braku, jak również aktualizację danych niekompletnych, niedokładnych, to jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, w najbardziej skrajnym przypadku koniecznym było założenie, że czynności w terenie będą odnosić się do wszystkich budynków szacowanych do modernizacji. W ocenie Sadu Apelacyjnego nielogicznym byłoby założenie z jednej strony, że łączna ilość budynków, co do których wymaganym byłoby przeprowadzenie czynności w terenie wynosiła 144 ( 99 + 45), zaś z drugiej – złożenie oferty na sumę ponad 285.000 zł. Nawet bowiem przy założeniu przyjęcia deklarowanego przez powodów kosztu czynności w terenie na poziomie rzędu 50 zł za jeden budynek, to iloczyn 144 i 50 wynosi 7200 zł. W tej sytuacji trudno uznać, aby powodowie co najmniej nie przewidywali, iż rzeczywista ilość budynków co do których zachodzić będzie konieczność przeprowadzenia czynności w terenie jest znacznie wyższa – obejmuje nie tylko te budynki, co do których nie ma żadnych danych, ale również te, które są niekompletne, niedokładne.

Wiąże się to zresztą z istotą treści zobowiązania powodów, które polegało w pierwszej kolejności na inwentaryzacji i analizie dokumentacji geodezyjno-prawnej znajdującej się w powiatowym zasobie geodezyjnym pod kątem możliwości i zakresu jej wykorzystania w pracach modernizacyjnych, zaś w trakcie wywiadu terenowego należy dokonać porównania z terenem treści istniejącej numerycznej mapy ewidencyjnej w zakresie usytuowania budynków i konturów użytków gruntowych i opracować mapę wywiadu terenowego. (pkt.4-7 warunków technicznych k.37-38, pkt IX ppkt 1 i 4 warunków technicznych k 41, haromonogram prac k.43).

W tej sytuacji za chybiony należało także uznać zarzut skarżących dotyczący tego, że z metodologii wykonania prac objętych umową nie wynika, iż wyłącznie oni mogli określić ilość budynków podlegających pomiarowi, po wykonaniu czynności analizy materiałów geodezyjnych. Zgodzić należało się ze stanowiskiem pozwanego w odpowiedzi na pozew (k.123), że oszacowanie kosztu modernizacji budynków ujętych na mapach, posiadających dane nieaktualne, mieści się zgodnie z harmonogramem prac (k.43) w granicach ryzyka związanego z prowadzeniem tego typu spraw. Sąd Apelacyjny podzielił także zarzut pozwanego ( k.124), że wskazanie w harmonogramie prac (k.43) jako pierwszego zadania wykonawcy polegającego na inwentaryzacji i analizie dokumentacji geodezyjno-prawnej znajdującej się w powiatowym zasobie geodezyjnym pod kątem możliwości i zakresu jej wykorzystania w pracach modernizacyjnych jednoznacznie wskazuje, że zamawiający nie dysponował pełnymi danymi dotyczącymi tego, jaka ilość wszystkich budynków wymaga czynności w terenie, zaś weryfikacja dokumentacji w tym zakresie stanowiła jeden z istotnych elementów zamówienia.

Uwzględniając przyjętą wyżej wykładnię umowy oraz rozumienie treści odpowiedzi z dnia 15 stycznia 2014 r. za nie mające wpływu na rozstrzygnięcie sprawy należało uznać rozważania biegłego sądowego R. K. dotyczące tego, w jaki sposób należało odczytywać treść tej odpowiedzi oraz to, czy biegły sądowy ustalenia oparł na treści niedołączonej do akt sprawy notatki ze spotkania zamawiającego z Wojewódzkim (...).

W konsekwencji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 278 § 1 k.p.c. należało uznać za chybiony.

Skoro opinia biegłego sądowego R. K. w zakresie wykładni zawartej pomiędzy stronami umowy była zbędna dla ustalenia okoliczności istotnych w sprawie, nietrafne były także zarzuty naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. w związku z art. 286 i 290 § 1 k.p.c., który miał polegać na oddaleniu wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii instytutu naukowego. Dowód ten był bowiem w ocenie Sądu Apelacyjnego zbędny dla ustalenia okoliczności istotnych w sprawie odnoszących się do treści obowiązków stron wynikających z zawartej pomiędzy stronami umowy.

Za chybiony należało także uznać zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mający polegać na naruszeniu zasady swobodnej oceny dowodów i uznaniu za niewiarygodne zeznań świadka K. G. oraz strony powodowej L. P. i J. P. w części dotyczącej kosztu wykonania pomiaru jednego budynku i jego opracowania oraz straty poniesionej przez powodów w związku z wykonaniem pomiarów w ilości większej niż wskazana przez pozwanego w odpowiedzi z dnia 15 stycznia 2014 roku.

Zważywszy bowiem na to, że po stronie powodowej nie powstało roszczenie o zwiększenie wynagrodzenia ryczałtowego ustalonego w umowie stron okoliczności wskazane w zeznaniach wyżej wskazanego świadka oraz powodów dotyczące kosztu wykonania pomiaru jednego budynku i jego opracowania są prawnie obojętne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Odnośnie do zarzutu naruszenia prawa materialnego, to jest art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych (t. jedn. Dz.U. z 2018 r. poz.1986 z późn. zm.), to zgodzić należało się ze skarżącymi, że obowiązek wyjaśnienia treści specyfikacji należy uznać za spełniony, jeśli zamawiający udzieli wykonawcy wyczerpującej, niepozostawiającej wątpliwości odpowiedzi, zaś udzielenie wyjaśnień, które nie stanowią wyczerpującej, niepozostawiającej wątpliwości odpowiedzi na wniosek wykonawcy nie może być traktowane jako wykonanie obowiązku, o którym mowa w art. 38 ust. 1 przywołanej ustawy, a udzielone odpowiedzi są wiążące dla stron i stanowią autentyczną wykładnię postanowień SIWZ, a nadto niejednoznaczność zapisów w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia nie może wywoływać negatywnych skutków w sferze interesów prawnych wykonawców. Wbrew jednak zarzutom skarżących żadna z wymienionych sytuacji nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Skarżący pomija bowiem, że zapisy SIWZ i warunków technicznych w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości przewidywały w harmonogramie prac w pierwszej kolejności inwentaryzację i analizę dokumentacji geodezyjno-prawnej znajdującej się w powiatowym zasobie geodezyjnym pod kątem możliwości i zakresu jej wykorzystania w pracach modernizacyjnych, co w sposób oczywisty skutkowało logicznym wnioskiem, że takiej inwentaryzacji zamawiający nie przeprowadził wcześniej i nie mógł udzielić pełnej informacji co do wszystkich budynków, które winny być objęte badaniem w trakcie czynności terenowych. Wysnucie wniosku, że pismo z dnia 15 stycznia 2014 r. taką informację zawiera nie jest uzasadnione w świetle odczytania całokształtu tej informacji w powiązaniu z SIWZ i warunkami technicznymi stanowiącymi załącznik do SIWZ.

W konsekwencji Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że w niniejszej sprawie nie zostały spełnione przesłanki z art. 632 § 1 i 2 k.c. dotyczące podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia Nie nastąpiła bowiem zmiana stosunków, której nie można było przewidzieć w chwili dojścia umowy do skutku, skoro od początku treść obowiązków stron wynikająca z umowy była określona i prawnie wiążąca, zaś niedoszacowana przez powodów ilość budynków, co do których koniecznym było przeprowadzenie czynności w terenie było elementem związanym z ryzykiem gospodarczym ponoszonym przez powodów jako profesjonalistów.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny na podstawie wyżej cytowanych przepisów oraz art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z wyrażoną w art.98 §1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Skoro apelacja została oddalona Sąd zasądził od każdego z powodów koszty zastępstwa procesowego, których wysokość ustalona została na podstawie § 2 pkt. 6 w zw. z §10 ust.1 pkt.2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U z 2018 r. poz.265). Przy uwzględnieniu wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącego ponad 50.000 zł (do 200.000 zł), wysokość tych kosztów wynosiła 4.050,-zł i taką też kwotę Sąd zasądził w punkcie 2 sentencji wyroku.