Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII Gz 79/19

POSTANOWIENIE

Dnia 17 czerwca 2019 r

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, VIII Wydział Gospodarczy

w następującym składzie: Przewodniczący SSR del. Marcin Winczewski

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2019 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku dłużnika (...) w B.

o ogłoszenie upadłości

na skutek zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 7 marca 2019 r., sygn. akt XV GU 79/19

postanawia:

oddalić zażalenie.

SSR del. Marcin Winczewski

Sygn. akt VIII Gz 79/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił wniosek (...) w B. o zwolnienie od kosztów sądowych.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż zarządzeniem z dnia 5 lutego 2019 r. dłużnik został wezwany do uiszczenia opłaty sądowej od wniosku w kwocie 1.000,00 zł oraz zaliczki na wydatki w kwocie 4.821,80 zł, w terminie 7 dni pod rygorem zwrotu wniosku. W odpowiedzi wniósł o całkowite zwolnienie od kosztów sądowych, wskazując że nie posiada środków na uiszczenie opłaty sądowej, choć posiada majątek, który pozwoli zaspokoić koszty postępowania upadłościowego. Uiszczenie opłaty może spowodować pogłębienie zadłużenia dłużnika oraz niemożność wypłacenia bieżącego wynagrodzenia pracownikom.

Sąd Rejonowy zważył, iż zgodnie z art. 103 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. Do uwzględnienia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych osoby prawnej nie jest wystarczające powołanie się na okoliczności faktyczne mające wpływ na ocenę, czy strona ma dostateczne środki na pokrycie kosztów sądowych, ale niezbędne jest wykazanie tych okoliczności odpowiednimi dowodami. Zawarte w art. 103 ustawy sformułowanie – jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie – należy rozumieć jako obowiązek wykazania trwałej niemożności uzyskania środków na uiszczenie kosztów sądowych. W orzecznictwie sądowym ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym w procedurze planowania wydatków związanych z działalnością gospodarczą podmioty prowadzące tę działalność, przewidując realizację swoich praw przed sądem, powinny uwzględniać także konieczność posiadania środków na prowadzenie procesu sądowego. Z zestawienia składników majątku dłużnika załączonego do wniosku o ogłoszenie upadłości wynika, że dłużnik posiada prawo użytkowania wieczystego gruntu o powierzchni 3.470 m²położonej w B. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), wycenione przez rzeczoznawcę majątkowego na kwotę 171.105,70 zł. Jest także właścicielem budynku warsztatowo – magazynowego wzniesionym na tym gruncie o powierzchni 362,30 m², o wartości określonej na kwotę 362.300,00 zł. Ponadto dłużnikowi przysługuje prawo wieczystego użytkowania gruntu położnej przy ulicy (...) w B., dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą nr KW (...), które według wyceny rzeczoznawcy majątkowego warte jest 132.132,24 zł. Do dłużnika należy także nieruchomość lokalowa przy ul. (...) w B., dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW (...), wyceniona dla celów kredytowych na kwotę 1.572 000,00 zł. Wnioskodawca posiada także dwie ruchomości w postaci samochodów osobowych – A. (...) rok produkcji 2010, o wartości wskazanej w zestawieniu na 50.000,00 zł oraz F. (...) o wartości dla celów ubezpieczeniowych określonej na kwotę 15.000,00 zł. Dłużnik nie dołączył do wniosku żadnych dokumentów, z których wynikałoby, aby po jego stronie zaistniała trwała niemożność uzyskania środków na uiszczenie kosztów sądowych. Wręcz przeciwnie, z dokumentacji zgromadzonej do sprawy o ogłoszenie upadłości wywieść należy, że posiada znaczny majątek. Kwota opłaty 1.000,00 zł oraz zaliczki na koszty postępowania 4.821,80 zł bezsprzecznie pozostają więc w zasięgu jego możliwości majątkowych. Przedsiębiorca, składający wniosek o ogłoszenie upadłości, powinien mieć świadomość, iż jego uwzględnienie zależy między innymi od ustalenia, iż jest on zdolny do ponoszenia kosztów postępowania upadłościowego i choćby częściowego zaspokojenia wierzycieli. Natomiast wnoszenie przez dłużnika o zwolnienie od niewielkiej stosunkowo kwoty, jaką jest opłata od wniosku i zaliczka na koszty postępowania, rodzi domniemanie, iż nie będzie on w stanie ponieść kosztów postępowania upadłościowego i prowadzić powinno, jak podkreśla się w doktrynie, do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości (patrz: P. Zimmerman, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2014). Opłata od wniosku oraz zaliczka na wydatki stanowi jedynie małą część kosztów i z ich poniesieniem musi się liczyć dłużnik składający wniosek o ogłoszenie upadłości – mimo swojej niewypłacalności.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł dłużnik (...) w B., zaskarżając je w całości i domagając się jego zmiany, poprzez zwolnienie od kosztów sądowych. Skarżący zarzucił Sądowi naruszenie art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że wnioskodawca nie jest uprawniony do zwolnienia od kosztów. W uzasadnieniu stanowiska wskazano, iż na majątek spółki składają się głównie nieruchomości i samochody. Zarząd prowadzi rozmowy z głównymi wierzycielami na temat ich sprzedaży w ramach rozliczeń, jednak obawiają się oni ewentualnego podważenia czynności oraz prowadzenia egzekucji z nabytego majątku. Zmuszanie wnioskodawcy do znacznego pogłębiania zadłużenia, w celu uzyskania nieproporcjonalnie mniejszej opłaty stoi w jawnej sprzeczności z celami postępowania upadłościowego. Wszystkie rachunki są bowiem zajęte w ramach prowadzonych postepowań egzekucyjnych, a potencjalni nabywcy preferują zapłatę w formie przelewu bankowego. W tej sytuacji mienie wnioskodawcy jest praktycznie zamrożone, co rodzi trwałą niemożność do ponoszenia kosztów sądowych. W przypadku odmowy, wnioskodawca straci praktycznie możliwość ogłoszenia upadłości i skorzystania z prawa do sądu. W postanowieniu, Sąd sam zauważa, iż początkowe koszty postepowania nie mogą być zaspokojone ze sprzedaży nieruchomości. Na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów brak jest natomiast podstaw do przyjęcia domniemania, że zwolnienie od kosztów skutkuje oddaleniem wniosku o ogłoszenie upadłości z powodu braku środków na pokrycie kosztów postępowania. Z dniem 30 marca 2013 r. uchylono bowiem art. 32 ust. 1 p.u., zakwestionowany również wyrokiem Trybunału konstytucyjnego z dnia 15 maja 2012 r.

Sąd zważył, co następuje:

Zażalenie należało uznać za niezasadne.

Sąd Rejonowy poczynił w niniejszej sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy aprobuje i przyjmuje za własne. Również dokonana ocena prawna nie nasuwa zastrzeżeń, co do właściwej wykładni przepisów prawa oraz ich prawidłowego zastosowania, wobec tego zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w niniejszym uzasadnieniu.

Stosownie do art. 103 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t.: Dz. U. z 2019 r., poz. 785 ze zm.; powoływana dalej, jako „ustawa”), Sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. Zwolnienie od kosztów sądowych osoby prawnej rządzi się więc odmiennymi regułami, niż w przypadku osób fizycznych. Podstawowa różnica polega na tym, że składając taki wniosek osoba prawna już z chwilą złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów powinna wykazać stosownymi dokumentami brak środków na pokrycie kosztów sądowych, zaś Sąd nie ma obowiązku uzupełniania materiału dowodowego niezbędnego do jego rozstrzygnięcia (tak SN w uzasadnieniu postanowienia z dnia 19 października 2001 r., I CZ 142/01, LEX nr 1169287). Obowiązek przewodniczącego wezwania do uzupełnienia braków formalnych wniosku na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. poprzez złożenie dokumentów aktualizuje się jedynie w sytuacji, gdy osoba prawna nie wskaże jakichkolwiek informacji uzasadniających wniosek. Nie odnosi się on natomiast do sytuacji, w których przedstawione dowody nie uzasadniają, w ocenie sądu orzekającego, uwzględnienia wniosku osoby prawnej o zwolnienie od kosztów sądowych (zob. postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2013 r., IV CZ 144/12, LEX nr 1293823). Podkreślić trzeba, że do rozstrzygnięcia wniosku osoby prawnej o zwolnienie od kosztów sądowych potrzebne są aktualne, miarodajne informacje o jej kondycji finansowej i możliwościach płatniczych. Korzyść ze zwolnienia od kosztów ma odnieść strona i to ona powinna w sposób wszechstronny przedstawić dowody, które pozwalają ocenić jej sytuację majątkową w dacie złożenia wniosku, jak np.: bilans roczny, sprawozdanie finansowe, wyciągi z kont bankowych, raporty kasowe, deklaracje podatkowe, umowy kredytowe czy pisma banku oceniające zdolność kredytową, dokumenty stwierdzające obciążenie nieruchomości hipoteką itp. (zob. postanowienie SN z dnia 2 kwietnia 2015 r., I CZ 31/15, LEX nr 1666014). Rolą sądu nie jest natomiast zastępowanie strony w wykonaniu nałożonego na nią ciężaru dowodowego i wskazywanie, w jaki sposób strona ma udowodnić swoje twierdzenia. Przepis art. 103 ustawy nie nakłada bowiem na sąd ciężaru prowadzenia z urzędu postępowania dowodowego w celu wykazania przesłanek zwolnienia strony będącej osobą prawną od kosztów sądowych (tak TK w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 kwietnia 2017 r., P 56/14, OTK-A 2017/25).

W niniejszej sprawie wnioskodawca nie podołał powyższemu obowiązkowi, a Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy doszedł do przekonania, iż dokumenty przedłożone do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych nie wykazały w sposób odpowiedni celowości i zasadności takiego zwolnienia. Podkreślenia wymaga bowiem, iż posiadanie środków finansowych zapewniających dostęp do sądu stanowi element działalności gospodarczej, a co za tym idzie związane z tym koszty sądowe przedsiębiorca powinien uwzględnić w racjonalnym planowaniu wydatków związanych z tą działalnością, traktując je równoważnie z innymi obowiązkami finansowymi (zob. postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2017 r., I CZ 49/17, LEX nr 2312485). Ponoszone wydatki nie powinny korzystać z pierwszeństwa przed należnościami z tytułu kosztów sądowych (por. orzeczenie SN z dnia 4 maja 1937 r., III C 2490/36, OSN(C) 1938/3/142), albowiem wydatki związane z pokryciem kosztów sądowych muszą być traktowane co najmniej równorzędnie, jeżeli nie priorytetowo w stosunku do innych. Nie do przyjęcia jest uznanie, że ponosi je tylko podmiot posiadający nadwyżkę środków finansowych. Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych, stanowiąca pomoc państwa, ma charakter wyjątkowy (postanowienie SN z 26 kwietnia 2017 r., I CZ 49/17, Lex nr 2312485), w związku z czym brak jest uzasadnionych podstaw do traktowania kosztów sądowych jako należności drugiej kategorii w stosunku do innych zobowiązań, jak chciałby wnioskodawca (por. postanowienia SA w Warszawie: z 31 marca 2014 r., VI ACz 202/14, niepubl. i z dnia 7 sierpnia 2014 r., VI ACz 3751/14, niepubl.) i do uznania preferencji dla innych wydatków związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w stosunku do należnych kosztów sądowych (por. postanowienie SN z dnia 18 lutego 2005 r., V CZ 8/05, Lex nr 848176; postanowienie SA w Warszawie z dnia 4 lipca 2014 r., VI ACz 1611/14, nie publ.).

W ocenie Sądu Okręgowego, powyższa argumentacja wskazuje jednoznacznie na brak podstaw do zwolnienia dłużnika od obowiązku ponoszenia w sprawie kosztów sądowych. Nie przedłożył on bowiem choćby wyciągów z prowadzonych rachunków bankowych, z których mogłoby ewentualnie wynikać, czy aktualnie nie posiada jakichkolwiek środków finansowych, a za niewystarczające w tym zakresie uznać trzeba jego gołosłowne twierdzenia. Decyzja, jakimi środkami podejmować próbę wykazania twierdzeń w przedmiotowym zakresie, należy do strony, która jednakże w tym względzie ponosić musi również negatywne konsekwencje ich nieudowodnienia. Fakt posiadania wielu nieruchomości oraz cennych ruchomości, na co trafnie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy, wyłączyć musi więc, w powiązaniu z pozostałymi okolicznościami, możliwość zwolnienia podmiotu z ponoszenia kosztów sądowych. Dłużnik chciałby bowiem w sposób niedopuszczalny przerzucić przedmiotowy ciężar na Skarb Państwa, choć zobowiązania wobec wierzycieli nawet upadłego nie mają pierwszeństwa przed zobowiązaniami z tytułu kosztów sądowych (por. postanowienie SA w Warszawie z dnia 31 marca 2014 r., VI ACz 27/14, nie publ.).

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy oddalił zażalenie orzekając na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 35 ustawy Prawo upadłościowe.

SSR del. Marcin Winczewski

VIII Gz 79/19

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE