Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lipca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Marta Szerel

Sędziowie: SA Ewa Kaniok (spr.)

SO (del.) Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska

Protokolant: sekretarz sądowy Aneta Walkowska

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2019r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. K. i B. K.

przeciwko (...) spółce akcyjnej w L.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

z dnia 4 września 2018 r., sygn. akt II C 985/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  w punkcie pierwszym powództwo oddala;

b)  w punkcie trzecim dodaje treść: „a w pozostałym zakresie nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego”;

2.  nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję na rzecz pozwanego.

Elżbieta Wiatrzyk-Wojciechowska Marta Szerel Ewa Kaniok

Sygn. akt V ACa 54/19

UZASADNIENIE

Pozwem, który został wniesiony 7 września 2012 roku Z. K. i B. K. wnieśli o zasądzenie od (...) (...) spółki akcyjnej z siedzibą w L. Oddział w W. kwoty 80.000 złotych tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości położonej w K. gmina O. oznaczonej w ewidencji gruntów, jako działka numer (...) o powierzchni 0,7 hektara objętej księgą wieczystą numer (...), w postaci posadowienia na tej nieruchomości oraz przestrzeni nad powierzchnią tej nieruchomości dwóch słupów energetycznych linii średniego napięcia i stacji transformatorowej. Wnieśli również o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że są właścicielami nieruchomości położonej w K. oznaczonej w ewidencji gruntów, jako działka numer (...), na której posadowione zostały w latach 1978 do 1979 urządzenia elektroenergetyczne w postaci dwóch słupów energetycznych średniego napięcia kabli średniego napięcia 15 KV i stacji transformatorowej. Powodowie podnieśli, że przedmiotowe urządzenia przesyłowe uniemożliwiają wykorzystanie nieruchomości na cele budowlane, zaznaczyli też, że posadowienie przez pozwaną urządzeń przesyłowych było działaniem bezprawnym.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwana zakwestionowała roszczenie, co do zasady i wysokości podała, iż pozwany jest samoistnym posiadaczem w dobrej wierze, podniosła również zarzut przedawnienia roszczenia powodów i zarzut zasiedzenia nieodpłatnej służebności przesyłu wraz z prawem dojazdu i dojścia do urządzeń przesyłowych. Z ostrożności procesowej podniosła również zarzut nawiązania umowy.

Na rozprawie 4 czerwca 2013 roku pełnomocnik powodów wniósł o zasądzenie kwoty 80.000 złotych tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres ostatnich 10 lat przed datą wniesienia powództwa.

Na rozprawie 10 kwietnia 2017 roku pełnomocnik powodów cofnął pozew ponad kwotę 39.000 złotych ze zrzeczeniem się roszczenia w tym zakresie.

Postanowieniem z 10 kwietnia 2017 roku Sąd umorzył postępowanie, co do kwoty 41.000 złotych.

W piśmie z 9 sierpnia 2018 roku, powodowie rozszerzyli powództwo w zakresie odsetek ustawowych liczonych od kwoty 39.000 złotych od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Wyrokiem z dnia 4 września 2018 roku Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie w punkcie pierwszym zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w L. Oddziału w W. na rzecz Z. K. i B. K. solidarnie kwotę 10.402 złote wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 07 września 2012 roku do dnia zapłaty; w punkcie drugim oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w punkcie trzecim zasądził od Z. K. i B. K. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w L. Oddziału w W. kwotę 2.678,79 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2.664 złote tytułem kosztów zastępstwa procesowego; w punkcie czwartym nie uiszczone przez strony wydatki przejął na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego Warszawa Praga w Warszawie.

Z ustaleń faktycznych jakie legły u podstaw tego rozstrzygnięcia wynika, że Z. K. i B. K. są właścicielami na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej, nieruchomości położonej w miejscowości K. gmina O. przy ulicy (...) obejmującej działkę numer (...) o powierzchni 6900 metrów kwadratowych wchodzących w skład nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Ostrowie Mazowieckim V wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...). Działka zabudowana jest w północnej części dwoma budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi w pozostałej części stanowi teren rolny. W części zabudowanej w północowschodnim narożniku działki posadowiona jest stacja Trafo na 4 słupach betonowych a na części stanowiącej łąkę posadowione są 2 słupy linii napowietrznej typu A średniego napięcia. Powodowie nabyli prawo własności nieruchomości w drodze darowizny dokonanej przez ojca powódki 28 września 1993 roku. W chwili nabycia nieruchomości urządzenia energetyczne były już posadowione, ojciec powódki nie otrzymał żadnego odszkodowania bądź rekompensaty z tego tytułu. W latach 2007-2009 powód planował wybudować wraz z synem zakład produkcji kartonów zeznał, ze otrzymał ustną odmowę od Inspektora budowlanego w starostwie i od projektanta. Decyzją numer (...) z 30 grudnia 1976 roku zatwierdzono plan realizacyjny, udzielono pozwolenia na budowę linii SNNM oraz stacji Trafo projektowanych dla elektryfikacji wsi K.. Linia została posadowiona w 1979 roku, 22 maja 1979 roku przedstawiciele zakładu energetycznego i wykonawcy dokonali sprawdzenia gotowości przyłączenia do sieci urządzeń elektrycznych linii SN, stacji transformatorowej linii NM, protokół zawiera w swej treści nazwę inwestycji (...), oznaczenia transformatora (...) i oznaczenie linii SN 15 KV. Zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy O. zatwierdzonym uchwałą Rady Gminy O. (...) z 29 października 2004 roku część działki (...) oznaczona została symbolem MM i przeznaczona jest pod tereny zabudowy mieszkaniowej o funkcjach mieszanych to jest zabudowy zagrodowej i jednorodzinnej z towarzyszącą funkcją usług nie uciążliwych a pozostała część działki przeznaczona została pod tereny produkcji rolnej i została oznaczona symbolem R. Plan dopuszcza budowę obiektów budowalnych związanych bezpośrednio z produkcją rolniczą a także budowę kompletnego siedliska zagrodowego. Zasięg strefy ochronnej dla linii SN wynikających z przepisów normy energetycznej PN-EN50423-1/2007 i obliczona w oparciu o szerokość faktyczną linii energetycznej wynosi 3 metry od krawędzi zewnętrznej linii, obszar tej strefy dla działki (...) wynosi 1292 metry kwadratowe, z czego 617 metrów kwadratowych w obszarze MM to jest terenów zabudowy mieszkaniowej a 75 metrów kwadratowych w obszarze R terenów produkcji rolnej. W przypadku jedynie współistnienia w sąsiedztwie linii SN15KV obiektu budowlanego odległość 3 metrów spełnia warunek zawarty w wyżej wymienionej normie. Jednakże w przypadku lokalizowania innych obiektów budowlanych należ wziąć pod uwagę, aby były spełnione warunki zawarte miedzy innymi w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. Zgodnie z paragrafem 55 punktem 1 powyższego rozporządzenia nie jest dopuszczalne sytuowanie stanowisk pracy, składowisk wyrobów i materiałów lub maszyn i urządzeń budowlanych bezpośrednio pod napowietrznymi elektroenergetycznymi liniami lub w odległości liczonej w poziomie od skrajnych przewodów mniejszej niż 5 metrów, dla linii o napięciu znamionowym powyżej 1KV, lecz nieprzekraczającym 15 KV obszar strefy wynikający z powyższych przepisów dla przedmiotowej działki wynosi 1882 metry kwadratowe, z czego 889 metrów kwadratowych jest w obszarze MN a 983 metry kwadratowe w obszarze R. Biegły sądowy z zakresu energetyki w opinii pisemnej z 21 listopada 2014 wskazał, że usytuowana na działce infrastruktura energetyczna uniemożliwia rozbudowanie czy podział działki powodów na kilka mniejszych działek budowlanych przy uwzględnieniu możliwości, jakie stwarza plan zabudowy i zagospodarowania przestrzennego. Urządzenia te stwarzają poważne problemy w dojazdach na działki jak i manewrowaniu sprzętem maszyn rolnych i budowlanych. Biegły stwierdził braki w dokumentacji, brak szeregu informacji o danych technicznych, brak dokumentów dotyczących procedury odbioru technicznego, przekazania do eksploatacji, pozwolenia na użytkowanie linii, zgody wejścia na teren, wskazał, że pas technologiczno-eksploatacyjny to obszar o długości 220,32 metrów bieżących i szerokości 5 metrów o łącznej powierzchni 1101,60 metra kwadratowego. W ustnej opinii uzupełniającej biegły określił pas ochronny na nie mniej niż cztery i pół do 5 metrów wskazał. Wskazał też, że urządzenia przesyłowe miały być pobudowane realnie do maja bądź października 1979 roku i te daty wskazał, jako najbardziej realne daty oddania instalacji do eksploatacji. Urządzenia elektroenergetyczne wybudowane na przedmiotowej działce weszły w skład majątku sieciowego Przedsiębiorstwa Państwowego Zakład (...) (...) z siedzibą w W.. Przedsiębiorstwo to zostało przekształcone w lipcu w 1993 roku w spółkę Zakład (...) (...) SA, która umową z 30 czerwca 2007 roku zbyła swoje przedsiębiorstwo sieciowe na rzecz (...) (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością a z dniem 31 sierpnia 2010 roku w następstwie połączenia spółek poprzez przejęcie, cały majątek (...) (...) spółki z o.o. przeszedł na (...) (...) spółkę akcyjną w L..

Wysokość wynagrodzenia możliwego do uzyskania za korzystanie w okresie od 8 września 2002 roku do 7 września 2012 roku z części działki ewidencyjnej (...) objętej strefą oddziaływania urządzeń przesyłowych wynosi łącznie 10.402 złotych w tym wynagrodzenie za korzystanie z gruntu części przeznaczonej pod zabudowę wynosi 10.050,80 złotych a wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu rolnego wynosi 350,88 złotych.

Sąd Okręgowy wskazał, że podstawą prawną żądania jest artykułu 230 Kodeksu cywilnego w związku z artykułem 224 paragraf 2 Kodeksu cywilnego.

W ocenie Sądu zarzut zawarcia dorozumianej umowy użyczenia jest bezzasadny.

Pozwana nie wykazała, aby korzystanie przez stronę pozwaną i jej poprzedników prawnych z nieruchomości powodów wynikało z tytułu prawnego na przykład decyzji administracyjnej ani też, aby uzyskała zgodę właściciela nieruchomości na posadowienie na niej urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej. Z zeznań powoda wynika, że zarówno on jak i ojciec powódki, czyli poprzedni właściciel nieruchomości nie zgadzali się na przebieg linii na nieruchomości. Ponadto nawet brak sprzeciwu właściciela nieruchomości wobec istnienia urządzeń elektroenergetycznych bądź zaniechanie występowania z roszczeniami negatoryjnymi przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu czy spółce energetycznej nie jest równy z wolą zawarcia bezpłatnej umowy użyczenia nieruchomości.

Zdaniem sądu I instancji pozwana nie wykazała, aby pozwana spółka bądź jej poprzednik prawny nabyli w drodze zasiedzenia służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Jeszcze przed wejściem w życie przepisów art. 305 do 305 ze znaczkiem 4 Kodeksu cywilnego normujących służebność przesyłu możliwe było nabycie przez zasiedzenie służebności o treści przesyłu, jako pewnego rodzaju służebności gruntowej. Za początek biegu zasiedzenia służebności należy przyjąć dzień oddania do eksploatacji linii elektroenergetycznych. Strona pozwana nie wykazała, kiedy linia elektryczna przechodząca przez działkę powodów została oddana do eksploatacji a od daty faktycznego rozpoczęcia eksploatacji urządzeń należy liczyć bieg terminu zasiedzenia. Biegły z zakresu energetyki W. S. wskazał na brak dokumentów dotyczących procedury odbioru technicznego, przekazania do eksploatacji, pozwolenia na użytkowanie linii, zgody wejścia na teren, zaznaczył też, że na słupach brak jest tabliczki metrycznej potwierdzającej datę rozpoczęcia eksploatacji. Biegły zaznaczył, ze protokół dokonania sprawdzenia gotowości przyłączenia do sieci urządzeń elektrycznych z 22 maja 1979 roku określa zgodność wykonania z dokumentacją techniczną i dotyczy tylko sprawdzenia odcinka linii średniego napięcia i jednej stacji Trafo wchodzącej dodatkowo w skład całej inwestycji elektryfikacji wsi.

Zważywszy na powyższe Sąd uznał, że pozwana nie wykazała zarzutu nabycia służebności w drodze zasiedzenia albowiem nie udowodniła, ona i jej poprzednicy prawni korzystali z wybudowanych urządzeń przez okres wskazany w treści artykułu 172 Kodeksu cywilnego dla nabycia prawa w złej wierze.

W ocenie Sądu poprzednicy prawni pozwanej spółki objęli nieruchomość w posiadanie w złej wierze. W dobrej wierze jest, bowiem tylko ten, kto posiada daną nieruchomość w zakresie odpowiadającym treści służebności pozostając w błędnym, lecz usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu, że jest do tego uprawniony. Przedsiębiorstwo państwowe będące podmiotem profesjonalnym musiało mieć świadomość, że rozpoczyna budowę linii elektroenergetycznej na nieruchomościach osób prywatnych bez tytułu prawnego jak na przykład decyzji administracyjnej wydanej na podstawie artykułu 35 ustępu 1 i 2 ustawy z 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości jak również bez uzyskania zgody właściciela gruntu zajętego pod budowę urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej. Zajęcie cudzej nieruchomości i umieszczenie na niej urządzeń energetycznych bez uzyskania tytułu prawnego jest równoznaczne ze złą wiarą.

Powodowie mogą domagać się zasądzenia na swoją rzecz wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości w okresie 10 lat przed datą wniesienia pozwu to jest od 8 września 2002 roku. Pozwana jako aktualny właściciel urządzeń elektroenergetycznych posadowionych na nieruchomości powodów ponosi odpowiedzialność za bezumowne korzystanie z nieruchomości polegające na posadowieniu i eksploatowaniu owych urządzeń w całym okresie objętym pozwem na podstawie artykułu 55 ⁴ kodeksu cywilnego. Określając wysokość przysługującego powodom wynagrodzenia Sąd przyjął obliczony przez biegłego geodetę W. P. zasięg strefy ochronnej wynikający z przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych zważywszy na obecny i przyszły sposób wykorzystania nieruchomości i ustalił, że zasięg strefy ochronnej dla działki (...) wynikający z przepisów rozporządzenia wynosi 1882 m ². Z czego 889 m ² jest w obszarze terenów zabudowy mieszkaniowej o funkcjach mieszanych a 983 m ² w obszarze terenów produkcji rolnej.

Na podstawie opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości J. Ł. Sąd ustalił, iż wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z wymienionego obszaru wynosi 10.402 złotych za okres10 lat przed wniesieniem pozwu.

W konsekwencji Sąd uznał roszczenie za zasadne we wskazanym powyżej zakresie zasądzając w punkcie pierwszym na rzecz powodów kwotę 10.402 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od daty wniesienia pozwu.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana, zaskarżając go w części tj. w zakresie pkt I i zarzuciła naruszenie przepisów postępowania:

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów, błąd w ustaleniach faktycznych oraz brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego i nieuwzględnienie podniesionego przez pozwanego zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu, w sytuacji gdy spełnione zostały przesłanki nabycia takiej służebności w drodze zasiedzenia w dobrej wierze; nieuzasadnione przyjęcie złej wiary poprzedników prawnych pozwanej w sytuacji gdy do budowy urządzeń na nieruchomości powodów zostały wydane decyzje administracyjne, co wyklucza sytuację aby organy administracji działały wbrew przepisom prawa; przyjęcie, iż nie wykazano daty budowy urządzeń w sytuacji gdy do akt sprawy zostały złożone dokumenty pozwalające ustalić datę budowy tych urządzeń - w tym protokół ze sprawdzenia gotowości do przyłączenia do sieci urządzeń elektrycznych z 22 maja 1970 r.;

naruszenie przepisów prawa materialnego: tj.:

1.  art. 305 ¹ k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. art. 172 k.c. w zw. z art 176 § 1 k.c. w zw. z art. 7 k.c. w zw. z art 6 k.c. poprzez ich nieuzasadnione niezastosowanie i nieuwzględnienie zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu pomimo istnienia przesłanek do jego uwzględnienia;

2.  art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. poprzez przyjęcie, że powodowi przysługuje wynagrodzenie za korzystanie z gruntu, podczas gdy pozwana korzystała z nieruchomości w ramach służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu.

W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę wyroku w skarżonej części i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania za I i II instancję, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania w tej części, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za obydwie instancje.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja jest zasadna i powoduje zmianę zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 par. 1 k.p.c.

Trafny jest zarzut skarżącej, iż błędne jest ustalenie sądu I instancji jakoby pozwana nie wykazała, że nabyła przez zasiedzenie służebność przesyłu.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w postanowieniu z dnia 11 czerwca 205 r., V CSK 468/14, LEX nr 1797079: "Wykonywanie służebności przesyłu wiąże się z założeniem i utrzymywaniem urządzeń przesyłowych w zdatności do użytku, a ich usytuowanie na powierzchni gruntu, pod powierzchnią i nad gruntem w sposób nieunikniony wiąże się z potrzebą wkroczenia na ten grunt, chociażby potrzeba taka występowała sporadycznie.

Pozwana wykazała, że linia energetyczna i stacja trafo zostały posadowione na nieruchomości poprzedników prawnych powodów w 1979r., zaś 22 maja 1979r. przedstawiciele zakładu (...) i wykonawcy dokonali sprawdzenia gotowości przyłączenia do sieci urządzeń elektrycznych linii 15 KV i stacji trafo ( k.81 protokół ze sprawdzenia zgłoszonych do przyłączenia do sieci urządzeń elektrycznych). Na podstawie stwierdzonego stanu gotowości urządzeń elektrycznych przedstawiciele Zakładu (...) uznali je za nadające się do włączenia pod napięciem. Celem przekazania tych urządzeń na majątek Zakładu (...) należało jeszcze skompletować dokumenty odbiorcze ( k.82 i k.232 i 233). Inwestycja realizowana była w ramach elektryfikacji wsi K.. Pozwany uzyskał decyzję o zatwierdzeniu planu realizacyjnego i pozwoleniu na budowę 30.12.1976r. ( biegły k.324, dokumenty k.198 i 250). W trakcie oględzin biegły sądowy ocenił żywotność urządzeń na lata 1980/81 ( k.330). Urządzenia są remontowane i podlegają bieżącej konserwacji. ( k.330). Powodowie mają przyłącze Nn do swojego gospodarstwa (biegły k.334). Kwestia, iż pozwany eksploatuje w/w urządzenia energetyczne oraz, że czynili to jego poprzednicy jest bezsporna.

Ustalenie konkretnej daty przekazania do eksploatacji i pozwolenia na użytkowanie linii energetycznej a także daty rozruchu tej linii nie jest możliwe gdyż pozwany nie posiada stosownych dokumentów. Biegły M. S. na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy, wywiadu w Starostwie i Urzędzie Gminy w K. oraz archiwum (...) ustalił datę oddania linii Sn 15 KV w K. na dzień 3.05.1979r. według dokumentacji powykonawczej ( k.342).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w świetle w/w materiału dowodowego oraz w oparciu o zeznania świadka J. Ś. ( k.219 ) przyjąć należy, na zasadzie domniemania faktycznego, że urządzenia energetyczne na działce powodów zostały uruchomione najpóźniej do 31.12.1979r. Skoro w maju 1979r. linia była już wybudowana i skoro 22.05.1979 stwierdzono stan gotowości przyłączenia do sieci, to skompletowanie dokumentów niezbędnych do przekazania tych urządzeń na majątek Zakładu (...) i ich uruchomienia było zwykłą formalnością i nie mogło zająć więcej niż 7 miesięcy, zwłaszcza, że była to inwestycja mająca na celu elektryfikację wsi a więc nie cierpiąca zwłoki. Dlatego jako początkową datę biegu zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu Sąd Apelacyjny przyjmuje najpóźniej dzień 1.01.1980 r. Najpóźniej od tej daty poprzednik prawny pozwanej rozpoczął korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia elektroenergetycznego posadowionego na nieruchomości należącej obecnie do powodów poprzez dostarczanie za jego pośrednictwem energii elektrycznej, oraz dokonywał konserwacji i napraw tego rządzenia.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenie sądu I instancji, że pozwany był posiadaczem służebności w złej wierze. Ustalenia tego apelujący w żaden sposób nie podważył. Nie wykazał bowiem, że pozostawał w usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje mu prawo do nieruchomości, na której posadowione zostały urządzenia energetyczne, w postaci służebności przesyłu.

Do dnia 1 lutego 1989r. obowiązywała zasada jednolitej własności państwowej a zatem przedsiębiorstwo państwowe wykonywało w tym czasie uprawnienia w stosunku do linii energetycznej obciążającej nieruchomość, w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa a po tej dacie w imieniu własnym.

Okres posiadania, który do 1.02.1989r. można przypisywać Skarbowi Państwa może być doliczony do okresu posiadania urządzeń przesyłowych przez przedsiębiorstwo państwowe po tej dacie. Służebność była wykonywana kolejno przez poprzedników prawnych pozwanej.

Początkowo, w zakładach (...) działał według zasad wewnętrznego pełnego rozrachunku gospodarczego zakład pod nazwą Zakład (...), którego zadaniem było przesyłanie i rozdzielanie energii elektrycznej (zarządzenie nr (...) Naczelnego Dyrektora Zakładów (...) k.85-86). Z dniem 1.01.1989r. powstało Przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) w W. na mocy zarządzenia Ministra Przemysłu (k.87). Przedsiębiorstwo to powstało w wyniku podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą C. (...) na bazie Zakładu (...). Przydzielono mu składniki mienia powstałego z podziału przedsiębiorstwa państwowego (...), a jego zadaniem było przetwarzanie, przesyłanie oraz dostarczanie i sprzedaż energii elektrycznej ( k.88).

12.07.1993r. przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) z siedzibą w W. na podstawie ustawy z 5.02.1993r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa przekształcone zostało w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa (k.90-102).

Następstwem komercjalizacji państwowych przedsiębiorstw energetycznych dokonanej w oparciu o ustawę z 5.02.1993r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa ( Dz. U. nr 16, poz.69 ze zm.) a polegającej na przekształceniu przedsiębiorstw państwowych w jednoosobowe spółki akcyjne Skarbu Państwa, które wstępowały w ich prawa i obowiązki, wszelkie prawa majątkowe i niemajątkowe, była sukcesja uniwersalna częściowa, która dotyczyła wszystkich praw składających się na przedsiębiorstwo, choćby nie były wskazane jako jego składnik, także jeśli strony nie uświadamiały sobie ich istnienia czy przynależności do przedsiębiorstwa ( zob. wyrok SN z 7.08.2014r. sygn. II CSK 610/13).

30.06.2007r. Zakład (...) S.A. z siedzibą w W. została przeniesiona na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego w spółce (...) spółka z o.o. ( k.103 i nast.). Spółka (...) spółka z o.o. zmieniła nazwę na (...) spółka z o.o. ( KRS k.118 i nast.).

31.08.2010r. (...) spółka z o.o. została połączona w trybie art. 492 par. 1 pkt 1 k.s.h. poprzez przejęcie jej przedsiębiorstwa ze spółką (...) S.A. z siedzibą w L..

W ocenie Sądu Apelacyjnego 30 letni okres posiadania służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu doprowadził do zasiedzenia tej służebności z dniem 1.01.2010r. przez poprzednika prawnego pozwanej tj. (...) spółka z o.o. w zakresie dojazdu i dojścia do urządzeń przesyłowych na nieruchomości powodów oznaczonej jako działka (...) położonej w K., na podstawie art. 305 ⁴ k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. z art 172 par. 2 k.c.. Powyższe uzasadnia zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa.

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2017 r., V CSK 356/16, istotą prawa służebności przesyłu jest uprawnienie przedsiębiorstwa przesyłowego do korzystania z cudzego gruntu w zakresie umożliwiającym eksploatację przechodzących przez ten grunt urządzeń służących do przesyłania pary, gazu, wody czy energii elektrycznej (art. 305 ¹ k.c.). Do wykazania przeniesienia posiadania tego rodzaju służebności na uczestnika postępowania nie było konieczne udowodnienie przeniesienia przez jego poprzednika prawnego konkretnie oznaczonych urządzeń technicznych, lecz wykazanie, że urządzenia służące do przesyłu mediów w zakresie działalności przedsiębiorstwa przesyłowego, znajdujące się wewnątrz, na lub ponad gruntem istniały w oznaczonym miejscu i były wykorzystywane do tego celu oraz, że działanie to jest kontynuowane przez uczestnika... W przypadku linii energetycznej wystarczające jest wykazanie jej trwałego, niepodlegającego zmianom, przebiegu i lokalizacji na nieruchomości obciążonej, natomiast nie ma istotnego znaczenia skład techniczny urządzeń przesyłowych i protokolarne potwierdzenie ich przekazania następcy (LEX nr 2288122). W sprawie niniejszej istnienie urządzeń na gruncie powodów od 1979r. i ich wykorzystywanie od 1.01.1980r. aż do chwili obecnej, zostało wykazane.

Właścicielowi nieruchomości obciążonej wskutek zasiedzenia służebnością przesyłu nie przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z tej nieruchomości za okres poprzedzający zasiedzenie ( zob. uchwała Sądu Najwyższego z 30.11.2016r., sygn. IICZP 77/16).

Skutek w postaci nabycia prawa podmiotowego przez zasiedzenie następuje ex lege, nie wymaga konstytutywnego orzeczenia sądu, toteż nie ma żadnych przeszkód, aby powstanie tego skutku zostało przez sąd zbadane i uwzględnione w sposób przesłankowy, jeżeli rzutuje on na rozstrzygnięcie o żądaniu pozwu lub wniosku.

Zasiedzenie zarówno służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu, jak i służebności przesyłu nie dotyczy całej nieruchomości właściciela, ale jej części zajętej przez wybudowane urządzenia oraz niezbędnej do ich eksploatowania.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny podzielił jedynie te ustalenia sądu I instancji, które nie pozostają w sprzeczności z ustaleniami poczynionymi wyżej i na podstawie art. 386 par. 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok oddalając powództwo.

O kosztach procesu tak za I jak i za II instancję Sąd Apelacyjny orzekł na zasadzie art. 102 k.p.c. mając na względzie zarówno trudną sytuację finansową powodów jak i okoliczność, że wystąpili z niniejszym powództwem w przekonaniu o słuszności swoich racji albowiem pozwany nie legitymował się tytułem prawnym do korzystania z ich nieruchomości. On i jego poprzednicy prawni nie dążyli do ustanowienia służebności przesyłu na drodze sądowej, zaś ustalenie iż doszło do zasiedzenia tej służebności wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego i zastosowana domniemania faktycznego, ze względu na braki w dokumentacji pozwanego dotyczące między innymi daty uruchomienia urządzeń elektroenergetycznych posadowionych na nieruchomości powodów.

Elżbieta Wiatrzyk – Wojciechowska Marta Szerel Ewa Kaniok