Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2013 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 3 lipca 2012 r., sygn. akt XIII GC 62/12

oddala apelację i zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 669/12

UZASADNIENIE

Powód Syndyk Masy Upadłości Przedsiębiorstwa (...)Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
w K. w upadłości likwidacyjnej wniósł przeciwko (...) Spółce
z ograniczoną odpowiedzialnością w K. pozew o:

1.  ustalenie, że powodowi przysługują w stosunku do pozwanej następujące wierzytelności:

a)  wierzytelność w wysokości 358 010,18 zł z tytułu niewypłaconej części wynagrodzenia z kontraktu na budowę (...) Hipermarket w J. oznaczonego datą 16 lutego 2004 r., która stanie się wymagalna w dniu 13 lipca 2015 r.,

b)  wierzytelność w wysokości 426 169,91 zł z tytułu niewypłaconej części wynagrodzenia z kontraktu na budowę (...) Hipermarket w G. oznaczonego datą 19 lipca 2004 r., która stanie się wymagalna w dniu 13 grudnia 2014 r.,

c)  wierzytelność w wysokości 277 616,75 zł z tytułu niewypłaconej części wynagrodzenia z kontraktu na budowę (...) Hipermarket w M. oznaczonego datą 18 marca 2005 r., która stanie się wymagalna w dniu 14 sierpnia 2015 r.,

d)  wierzytelność w wysokości 61 133,32 zł z tytułu niewypłaconej części wynagrodzenia z kontraktu na rozbudowę hipermarketu (...) w R. oznaczonego datą 8 czerwca 2005 r., która stanie się wymagalna w dniu 21 października 2015 r.,

e)  wierzytelność w wysokości 608 174,50 zł z tytułu niewypłaconej części wynagrodzenia wynikającego z Kontraktu na budowę Wielofunkcyjnego (...) w R. oznaczonego datą 7 września 2005 r., która stanie się wymagalna w dniu 10 lutego 2016 r.;

2.  ustalenie nieistnienia jakichkolwiek wierzytelności pozwanej w stosunku do upadłego Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej w K. z tytułu: niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktów oraz rękojmi lub gwarancji zawartych w kontraktach na budowę: Hipermarketu (...) w R., Polska oznaczonego datą 27 maja 2002 r., w J. oznaczonego datą 16 lutego 2004 r., w G. oznaczonego datą 19 lipca 2004 r., w M. oznaczonego datą 18 marca 2005 r., w R. oznaczonego datą 8 czerwca 2005 r. oraz na budowę Wielofunkcyjnego (...) w R. z 7 września 2005 r.

Na uzasadnienie żądania podał, że wymienione wierzytelności dotyczą zatrzymanego upadłemu wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane tytułem kaucji z rękojmi, a ponieważ syndyk zamierza zbyć te wierzytelności w drodze przetargu – celem ustalenia ich wartości – zachodzi konieczność ustalenia przysługujących upadłemu wierzytelności.

Powód domagał się również zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania podnosząc zarzut braku interesu prawnego po stronie powoda do wytoczenia niniejszego powództwa, że powód uprzednio wytoczył powództwo o zapłatę tych samych należności, które były niewymagalne, także zarzut nieistnienia części wierzytelności z tytułu zatrzymanego wynagrodzenia wobec ujawnienia się wad budowlanych w obiektach już w okresie pierwszych 60 miesięcy rękojmi, które usunęła na własny koszt, zwalniając się tym samym z długu.

Wyrokiem z dnia 3 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w Katowicach:

- oddalił powództwo;

- zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 7 217 zł kosztów procesu;

- nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa kwotę 75 000 zł tytułem nieuiszczonej opłaty.

Wydanie wyroku poprzedziły następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 27 maja 2002 r. powód (wykonawca) zawarł z pozwaną (zamawiający) kontrakt na budowę obiektu w R.. Wartość kontraktu ustalono na kwotę 26 993 000 zł. Warunki kontraktu zostały zmienione aneksem z 21 czerwca 2002 r.

W wyniku ostatecznego ukształtowania warunków w aneksie, ustalono następujące warunki dotyczące zabezpieczenia roszczeń zamawiającego:

· wykonawca miał dostarczyć zamawiającemu gwarancję zabezpieczającą roszczenia
z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktu, w tym szczególności zapłatę kar umownych oraz zwrot kosztów zastępczego usunięcia wad. Suma gwarancji wynosiła 2 669 300 zł. Po upływie 2 miesięcy od dnia przejęcia przedmiotu umowy przez zamawiającego gwarancja miała zostać zwrócona przez zamawiającego pod warunkiem, że w tym czasie nie zostanie zgłoszone żądanie zapłaty wynikające z gwarancji;

· niezależnie od dostarczenia przez wykonawcę gwarancji określonej w (...) i (...) zamawiający miał prawo zatrzymać 10 % należności, do jakich wykonawca był uprawniony z tytułu § a i b Klauzuli (...) Zatrzymane kwoty miały zostać zwrócone w następujący sposób:

- 75 % kwot zatrzymanych miało być zwrócone w ciągu 30 dni od wydania Świadectwa Przejęcia w odniesieniu do całości robót,

- pozostałe 25 % kwot zatrzymanych miało być zwrócone wciągu 30 dni od wydania Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi albo dostarczenia przez wykonawcę gwarancji bankowej, zaakceptowanej przez zamawiającego, na kwotę równą pozostałym kwotom zatrzymanym ważnej do wydania Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi, w zależności od tego, która z powyższych dat będzie wcześniejsza.

Zgodnie z Klauzulą (...) Kontraktu w przypadku, gdyby wykonawca nie zastosował się do wydanych przez przedstawiciela zamawiającego instrukcji/zawiadomień, o których mowa w Klauzuli (...) lub Klauzuli (...), w rozsądnym okresie czasu, zamawiający będzie miał prawo zatrudnić inne osoby do wykonania tych prac i wypłacić im wynagrodzenie, a jeżeli będą to prace, za które zdaniem Kontrolera Ilości wykonawca będzie odpowiedzialny i które będzie zobowiązany wykonać na swój koszt, to wszelkie koszty wynikłe z lub związane z tym zostaną określone przez Kontrolera Ilości po należytej konsultacji z wykonawcą i zamawiającym, a następnie zostaną potrącone przez zamawiającego z kwot należnych lub przypadających wykonawcy, o czym Kontroler Ilości zawiadomi wykonawcę, z kopią dla zamawiającego. Jeżeli wykonawca nie naprawi naruszenia w okresie czasu zakreślonym przez przedstawiciela zamawiającego wykonawca będzie odpowiedzialny za wszelkie szkody, straty, wydatki lub inne koszty poniesione przez zamawiającego jako rezultat takiego naruszenia.

Pozwana odebrała roboty budowlane w dniu 23 sierpnia 2002 r.

W związku z wykonanymi pracami upadły obciążył pozwaną fakturami, z których potrącane były kwoty tytułem kaucji gwarancyjnej. Pozwana dokonała zwrotu większości kwot zatrzymanych. Do zwrotu na dzień ogłoszenia upadłości powoda pozostała kwota 450 361,95 zł.

Upadły zawarł z pozwaną kontrakt na budowę hipermarketu w J. w dniu 16 lutego 2004 r. Wartość kontraktu ustalono na kwotę 7 950 488 zł.

Kontrakt przewidywał 2 rodzaje zabezpieczeń na rzecz pozwanej:

· gwarancję bankową określoną w Klauzuli (...) przewidziano ustanowienie przez wykonawcę (czyli (...)) gwarancji bankowej zabezpieczającej roszczenia zamawiającego (pozwaną) z tytułu nienależytego wywiązania się z Kontraktu, a w szczególności zapłaty kar umownych, zapłaty podwykonawcom oraz zwrotów zastępczego usunięcia wad. Suma gwarancji miała opiewać na 10 % wartości kontraktu, a więc 795 048,80 zł. Klauzula (...) Kontraktu określała skutki nieprzedłożenia gwarancji bankowej. W przypadku jej nieprzedstawienia w terminie 10 dni od podpisania kontraktu zamawiający miał prawo m.in. do potrącenia z kolejnych należności wykonawcy kwoty gwarancji. Stosownie do Klauzuli (...) bankowa gwarancja należytego wykonania pozostawała w mocy do upłynięcia
3-miesięcznebgo terminu po zakończeniu budowy i wystawienia przez przedstawiciela zamawiającego Świadectwa Przejęcia;

· kaucję gwarancyjną, polegającą na zatrzymaniu 5 % wartości każdej faktury, która jest należna i płatna wykonawcy (Klauzula (...)). Zatrzymane w ten sposób sumy miały stanowić zabezpieczenie należytego wykonania robót oraz płatności kar umownych. Połowa zatrzymanych w ten sposób kwot miała zostać zwrócona w terminie 30 dni od wydania Świadectwa Przejęcia, po usunięciu usterek wymienionych w liście dołączonej do Świadectwa Przejęcia. Druga połowa mogła zostać zwrócona w ciągu 30 dni od wydania Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi albo dostarczenia gwarancji bankowej.

W Klauzuli (...) określono, że okres rękojmi – oznacza 12 miesięcy w przypadku elementów mechanicznych i elektrycznych, sześćdziesięciu (60) miesięcy w przypadku elementów i robót budowlanych (z wyłączeniem materiałów i pokryć dachowych oraz wszelkich prac projektowych) oraz stu dwudziestu (120) miesięcy w przypadku materiałów i pokryć dachowych oraz wszelkich prac projektowych zleconych przez zamawiającego lub Przedstawiciela zamawiającego, rozpoczynający się w dniu wystawienia Świadectwa Przejęcia.

W związku z treścią Kontraktu (Klauzula (...)) pozwana była obowiązana do wystawienia Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi w terminie 28 dni od dnia upływu Okresu Rękojmi. W terminie 30 dni od wystawienia Ostatecznego Świadectwa zgodnie z Klauzulą (...) winien nastąpić zwrot Kwot Zatrzymanych.

Zasady usuwania wad i procedurę ustalania odpowiedzialności Upadłego za wady określała Klauzula (...) Kontraktu, w myśl której w przypadku, gdyby wykonawca nie zastosował się do wydanych przez Przedstawiciela zamawiającego instrukcji/zawiadomień, o których mowa w Klauzuli (...) lub Klauzuli (...), w rozsądnym okresie czasu, zamawiający będzie miał prawo zatrudnić inne osoby do wykonania tych prac i wypłacić im wynagrodzenie, a jeżeli będą to prace, za które zdaniem Kontrolera Ilości wykonawca będzie odpowiedzialny i które będzie zobowiązany wykonać na swój koszt, to wszelkie koszty wynikłe z lub związane z tym zostaną określone przez Kontrolera Ilości po należytej konsultacji z wykonawcą i zamawiającym, a następnie zostaną potrącone przez zamawiającego z kwot należnych lub przypadających wykonawcy, o czym Kontroler Ilości zawiadomi wykonawcę, z kopią dla zamawiającego. Jeżeli wykonawca nie naprawi naruszenia w okresie czasu zakreślonym przez Przedstawiciela zamawiającego wykonawca będzie odpowiedzialny za wszelkie szkody, straty, wydatki lub inne koszty poniesione przez zamawiającego jako rezultat takiego naruszenia.

W toku realizacji kontraktu pozwana zatrzymała kaucję gwarancyjną w wysokości 392 524,39 zł.

Przed ogłoszeniem upadłości kwota kaucji gwarancyjnej została pomniejszona
o kwotę 34 514,21 zł, kiedy to z należności upadłego dokonano wpłaty na rzecz komornika
w postępowaniu VI KM 1372/05.

Odbiór końcowy obiektu nastąpił w dniu 15 maja 2005 r., a zatem okres rękojmi upływa w dniu 15 maja 2015 r.

Na dzień ogłoszenia upadłości powoda zobowiązania stron wynikające z kontraktu zostały wykonane za wyjątkiem zwrotu przez pozwaną kwoty 358 010,18 zł zatrzymanej przez pozwaną.

Upadły (wykonawca) zawarł z pozwaną (zamawiający) w dniu 19 lipca 2004 r. umowę na realizację obiektu w G..

Umowa przewidywała następujące zabezpieczenia roszczeń zamawiającego:

· Gwarancję Należytego Wykonania Kontraktu (Klauzula (...) i (...) umowy): Klauzula (...) nakładała na wykonawcę obowiązek dostarczenia gwarancji bankowej na kwotę 1 660 138 zł. Gwarancja miała zabezpieczać roszczenia z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktu, a w szczególności zapłatę kar za zwłokę oraz kosztów zastępczego usunięcia wad. Klauzula (...) upoważniała zamawiającego do potrącenia z wynagrodzenia wykonawcy kwoty niedostarczonej gwarancji. Gwarancja Należytego Wykonania Kontraktu miała obowiązywać do upłynięcia 3-miesięcznego terminu od zakończenia budowy i miała zostać przedłużona do upływu 30 dni od wystawienia Świadectwa Przejęcia.

· kaucję gwarancyjną (Klauzula (...) umowy). Na mocy tego postanowienia zamawiający miał prawo do potrącania z każdej faktury 5 % wynagrodzenia. Celem kaucji gwarancyjnej było zabezpieczenie roszczeń z tytułu zabezpieczenia należytego wykonania kontraktu oraz zapłaty kar umownych. Kwoty zatrzymanej kaucji gwarancyjnej miały być zwrócone wykonawcy w następujący sposób:

-

połowa Kwot Zatrzymanych w ciągu 30 dni od wystawienia Świadectwa Przejęcia w odniesieniu do całości robót i po usunięciu usterek wymienionych w liście załączonej do Świadectwa Przejęcia;

-

pozostała połowa Kwot Zatrzymanych mogła być zwrócona w ciągu 30 dni od wydania Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi albo dostarczenia przez wykonawcę gwarancji bankowej, akceptowanej przez (...), na kwotę równą połowie Kwot Zatrzymanych ważnej do wydania Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi, w zależności od tego, która z powyższych dat będzie wcześniejsza.

W Klauzuli (...) określono, że Okres Rękojmi – oznacza 12 miesięcy w przypadku elementów mechanicznych i elektrycznych, sześćdziesięciu (60) miesięcy w przypadku elementów i robót budowlanych (z wyłączeniem materiałów i pokryć dachowych oraz wszelkich prac projektowych) oraz stu dwudziestu (120) miesięcy w przypadku materiałów i pokryć dachowych oraz wszelkich prac projektowych zleconych przez zamawiającego lub Przedstawiciela zamawiającego, rozpoczynający się w dniu wystawienia Świadectwa Przejęcia.

W związku z treścią Klauzuli (...) Kontraktu wystawienie Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi winno nastąpić w terminie 28 dni od upływu ostatniego Okresu Rękojmi.

Na podstawie Klauzuli (...) zwrot Kwot Zatrzymanych winien nastąpić w terminie 30 dni od Wystawienia Ostatecznego Świadectwa.

Zasady zastępczego usuwania wad powstałych w okresie rękojmi zostały określone w Klauzuli (...) Kontraktu i są one podobne jak zacytowane już wyżej postanowienia Kontraktu z 27 maja 2002 r. dotyczącego obiektu w R..

Zgodnie z Klauzulą (...) Kontraktu: W przypadku, gdyby wykonawca nie zastosował się do wydanych przez Przedstawiciela zamawiającego instrukcji/zawiadomień, o których mowa w Klauzuli (...) lub Klauzuli (...), w rozsądnym okresie czasu, zamawiający będzie miał prawo zatrudnić inne osoby do wykonania tych prac i wypłacić im wynagrodzenie, a jeżeli będą to prace, za które zdaniem Kontrolera Ilości wykonawca będzie odpowiedzialny i które będzie zobowiązany wykonać na swój koszt, to wszelkie koszty wynikłe z lub związane z tym zostaną określone przez Kontrolera Ilości po należytej konsultacji z wykonawcą i zamawiającym, a następnie zostaną potrącone przez zamawiającego z kwot należnych lub przypadających wykonawcy, o czym Kontroler Ilości zawiadomi wykonawcę, z kopią dla zamawiającego. Jeżeli wykonawca nie naprawi naruszenia w okresie czasu zakreślonym przez Przedstawiciela zamawiającego wykonawca będzie odpowiedzialny za wszelkie szkody, straty, wydatki lub inne koszty poniesione przez zamawiającego jako rezultat takiego naruszenia.

Kaucja gwarancyjna została naliczona w kwocie 855 069,07 zł.

Protokół odbioru końcowego spisano w dniu 16 października 2004 r. W protokole nie wniesiono zastrzeżeń, a zatem potwierdzono brak wad obiektu.

W dniu 27 stycznia 2005 r. strony podpisały Zestawienie Robót Ukończonych.

W dniu 2 grudnia 2004 r. kontroler ilości wystawił Certyfikat Zwrotu Kwot Zatrzymanych. Wykonawcy miała zostać zwrócona kwota 348 129,33 zł.

Należności pozwanej wynikające z tytułu kaucji gwarancyjnej zostały przez zamawiającego uregulowane do wysokości 426 169,91 zł.

Pozwana poniosła koszty wykonania robót zastępczych związanych z usunięciem wad obiektu w wysokości 603 729,20 zł.

Upadły zawarł z pozwaną kontrakt na budowę Hipermarketu w M. w dniu 18 marca 2005 r. Wartość kontraktu ustalono pierwotnie na kwotę 10 150 512 zł. Zmiany do kontraktu wprowadzono aneksem z dnia 31 marca 2005 r. (aneks z dnia 31 marca 2005 r.)

Kontrakt przewidywał 2 rodzaje zabezpieczeń na rzecz pozwanej:

· gwarancję bankową określoną w Klauzuli (...) Przewidziano ustanowienie przez wykonawcę (czyli Upadłego) gwarancji bankowej zabezpieczającej roszczenia zamawiającego ( (...)) z tytułu nienależytego wywiązania się z Kontraktu, a w szczególności zapłaty kar umownych, zapłaty podwykonawcom oraz zwrotów zastępczego usunięcia wad. Suma gwarancji miała opiewać na 10 % wartości kontraktu, a więc 1 015 051,12 zł. Klauzula (...) Kontraktu określała skutki nieprzedłużenia gwarancji bankowej. W przypadku jej nieprzedstawienia w terminie 10 dni od podpisania kontraktu zamawiający miał prawo m.in. do potrącenia z kolejnych należności wykonawcy kwoty gwarancji. Stosownie do Klauzuli (...) bankowa gwarancja należytego wykonania pozostawała w mocy do upłynięcia
3-miesięcznego terminu po zakończeniu budowy i wystawienia przez Przedstawiciela zamawiającego Świadectwa Przejęcia. W wyniku podpisanego w dniu 31 marca 2005 r. aneksu ustalono, że kwota niedostarczonej przez wykonawcę gwarancji bankowej zostanie potrącona z faktury wykonawcy nr (...). W przypadku należytego wywiązania się wykonawcy z kontraktu zatrzymaną kwotę zamawiający miał zwrócić w terminie 3-miesięcy od wystawienia przez Przedstawiciela zamawiającego Świadectwa Przejęcia albo w terminie 14 dni od dostarczenia gwarancji bankowej. W dalszej części gwarancja ta jest określana jako Gwarancja Należytego Wykonania Kontraktu;

· kaucję gwarancyjną, która polegała na zatrzymaniu przez zamawiającego ( (...)) 5 % wartości każdej faktury, która jest należna i płatna wykonawcy (Klauzula (...)). Połowa zatrzymanych w ten sposób kwot miała zostać zwrócona w terminie 30 dni od wydania Świadectwa Przejęcia, po usunięciu usterek wymienionych w liście dołączonej do Świadectwa Przejęcia. Druga połowa mogła zostać zwrócona w ciągu 30 dni od wydania Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi albo dostarczenia gwarancji bankowej.

W Klauzuli (...) określono, że Okres Rękojmi – oznacza 12 miesięcy w przypadku elementów mechanicznych i elektrycznych, sześćdziesięciu (60) miesięcy w przypadku elementów i robót budowlanych (z wyłączeniem materiałów i pokryć dachowych oraz wszelkich prac projektowych) oraz stu dwudziestu (120) miesięcy w przypadku materiałów i pokryć dachowych oraz wszelkich prac projektowych zleconych przez zamawiającego lub Przedstawiciela zamawiającego, rozpoczynający się w dniu wystawienia Świadectwa Przejęcia.

W związku z treścią Klauzuli (...) Kontraktu wystawienie Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi winno nastąpić w terminie 28 dni od dnia zakończenia ostatecznego Okresu Rękojmi. Na podstawie Klauzuli (...) Kwoty Zatrzymane winny zostać zwrócone w terminie 30 dni od wydania Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi.

Zgodnie z Klauzulą (...) Kontraktu: W przypadku, gdyby wykonawca nie zastosował się do wydanych przez przedstawiciela zamawiającego instrukcji/zawiadomień, o których mowa w Klauzuli (...) lub Klauzuli (...), w rozsądnym okresie czasu , zamawiający będzie miał prawo zatrudnić inne osoby do wykonania tych prac i wypłacić im wynagrodzenie, a jeżeli będą to prace, za które zdaniem Kontrolera Ilości wykonawca będzie odpowiedzialny i które będzie zobowiązany wykonać na swój koszt, to wszelkie koszty wynikłe z lub związane z tym zostaną określone przez Kontrolera Ilości po należytej konsultacji z wykonawcą i zamawiającym, a następnie zostaną potrącone przez zamawiającego z kwot należnych lub przypadających wykonawcy, o czym Kontroler Ilości zawiadomi wykonawcę, z kopią dla zamawiającego. Jeżeli wykonawca nie naprawi naruszenia w okresie czasu zakreślonym przez przedstawiciela zamawiającego wykonawca będzie odpowiedzialny za wszelkie szkody, straty, wydatki lub inne koszty poniesione przez zamawiającego jako rezultat takiego naruszenia.

W Zestawieniu Robót Ukończonych wartość kontraktu ustalono na 11 111 670 zł. Wartość kwot zatrzymanych tytułem kaucji gwarancyjnej wyniosła 555 233,50 zł.

Obiekt przekazano zamawiającemu w dniu 17 czerwca 2005 r. Okresy Rękojmi upłynie zatem w dniu 17 czerwca 2015 roku (10 lat od dnia wystawienia Świadectwa Przejęcia).

Upadły zawarł z pozwaną kontrakt na rozbudowę obiektu w R. w dniu 8 czerwca 2005 r. Wartość kontraktu ustalono na kwotę 2 448 036 zł. Zmiany do kontraktu wprowadzono aneksem z dnia 30 czerwca 2005 r.

Kontrakt przewidywał 2 rodzaje zabezpieczeń na rzecz pozwanej:

· gwarancję bankową określoną w Klauzuli (...) Przewidziano ustanowienie przez wykonawcę (czyli Upadłego) gwarancji bankowej zabezpieczającej roszczenia zamawiającego ( (...)) z tytułu nienależytego wywiązania się z Kontraktu, a w szczególności zapłaty kar umownych, zapłaty podwykonawcom oraz zwrotów zastępczego usunięcia wad. Suma gwarancji miała opiewać na 10 % wartości kontraktu, a więc 244 803,36 zł. Klauzula (...) Kontraktu określała skutki nieprzedłużenia gwarancji bankowej. W przypadku jej nieprzedstawienia w terminie 10 dni od podpisania kontraktu zamawiający miał prawo m.in. do potrącenia z kolejnych należności wykonawcy kwoty gwarancji. Stosownie do Klauzuli (...) bankowa gwarancja należytego wykonania pozostawała w mocy do upłynięcia
3-miesięcznego terminu po zakończeniu budowy i wystawienia przez Przedstawiciela zamawiającego Świadectwa Przejęcia. W wyniku podpisanego w dniu 30 czerwca 2005 r. aneksu ustalono, że kwota niedostarczonej przez wykonawcę gwarancji bankowej zostanie potrącona z faktury wykonawcy nr (...). W przypadku należytego wywiązania się wykonawcy z kontraktu zatrzymaną kwotę zamawiający miał zwrócić w terminie 3-miesięcy od wystawienia przez Przedstawiciela zamawiającego Świadectwa Przejęcia albo w terminie 14 dni od dostarczenia gwarancji bankowej. W dalszej części gwarancja ta jest określana jako Gwarancja Należytego Wykonania Kontraktu. Na chwilę obecną do zwrotu pozostała w całości kwota zatrzymana przez (...) Polska na podstawie aneksu z dnia 30 czerwca 2005 r. w wysokości 244 803,36 zł;

· kaucję gwarancyjną, polegającą na zatrzymaniu przez zamawiającego (Pozwaną) 5 % wartości każdej faktury, która jest należna i płatna wykonawcy (Klauzula (...)), zwana dalej kaucją gwarancyjną. Zatrzymane w ten sposób sumy miały stanowić zabezpieczenie należytego wykonania robót oraz płatność kar umownych. Połowa zatrzymanych w ten sposób kwot miała zostać zwrócona w terminie 30 dni od wydania Świadectwa Przejęcia, po usunięciu usterek wymienionych w liście dołączonej do Świadectwa Przejęcia. Druga połowa mogła zostać zwrócona w ciągu 30 dni od wydania Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi albo dostarczenia gwarancji bankowej.

W Klauzuli (...) określono, że Okres Rękojmi – oznacza 12 miesięcy w przypadku elementów mechanicznych i elektrycznych, sześćdziesięciu (60) miesięcy w przypadku elementów i robót budowlanych (z wyłączeniem materiałów i pokryć dachowych oraz wszelkich prac projektowych) oraz stu dwudziestu (120) miesięcy w przypadku materiałów i pokryć dachowych oraz wszelkich prac projektowych zleconych przez zamawiającego lub Przedstawiciela zamawiającego, rozpoczynający się w dniu wystawienia Świadectwa Przejęcia.

W związku z treścią Klauzuli (...) Kontraktu wystawienie Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi winno zostać wystawione w terminie 28 dni od zakończenia ostatniego Okresu Rękojmi.

Na podstawie Klauzuli (...) zwrot kwoty winien nastąpić w terminie 30 dni od wystawienia Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi.

Zgodnie z Klauzulą (...) Kontraktu: W przypadku, gdyby wykonawca nie zastosował się do wydanych przez Przedstawiciela zamawiającego instrukcji/zawiadomień, o których mowa w Klauzuli (...) lub Klauzuli (...), w rozsądnym okresie czasu , zamawiający będzie miał prawo zatrudnić inne osoby do wykonania tych prac i wypłacić im wynagrodzenie, a jeżeli będą to prace, za które zdaniem Kontrolera Ilości wykonawca będzie odpowiedzialny i które będzie zobowiązany wykonać na swój koszt, to wszelkie koszty wynikłe z lub związane z tym zostaną określone przez Kontrolera Ilości po należytej konsultacji z wykonawcą i zamawiającym, a następnie zostaną potrącone przez zamawiającego z kwot należnych lub przypadających wykonawcy, o czym Kontroler Ilości zawiadomi wykonawcę, z kopią dla zamawiającego. Jeżeli wykonawca nie naprawi naruszenia w okresie czasu zakreślonym przez Przedstawiciela zamawiającego wykonawca będzie odpowiedzialny za wszelkie szkody, straty, wydatki lub inne koszty poniesione przez zamawiającego jako rezultat takiego naruszenia.

Tytułem kaucji gwarancyjnej została zatrzymana kwota 122 266,63 zł.

Odbiór końcowy obiektu został dokonany w dniu 24 sierpnia 2005 r.

Pozwana zawarła z upadłym w dniu 7 września 2005 roku kontrakt dotyczący wybudowania obiektu handlowego w R..

Zabezpieczenie roszczeń zamawiającego w stosunku do wykonawcy regulowały Klauzule:

· (...) – przewidywała ona złożenie przez wykonawcę gwarancji zabezpieczającej roszczenia zamawiającego z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania Kontraktu, w tym w szczególności zapłatę kar umownych, zapłatę podwykonawcom oraz zwrot kosztów zastępczego usunięcia wad, zgodnie z zastrzeżeniem warunków kontraktu. Gwarancja powyższa miała być nieodwołalną i bezwarunkową gwarancją bankową lub ubezpieczeniową płatną na pierwsze żądanie zamawiającego. Jej kwota miała opiewać na 3 410 000 zł. Stosownie do Klauzuli (...) gwarancja miała być pełni skuteczna do upłynięcia 3 miesięcy od zakończenia budowy i wystawienia przez zamawiającego Świadectwa Przejęcia.

· (...) (kaucja gwarancyjna) – przewidywała ona 5 % kwoty do której wykonawca jest uprawniony z tytułu § a i b Klauzuli (...) tytułem zabezpieczenia należytego wykonania robot oraz zabezpieczenia płatności kar umownych. Połowa zatrzymanych kwot miała zostać zwrócona wykonawcy w ciągu 30 dni od wydania Świadectwa Przejęcia w odniesieniu do całości robót, po usunięciu usterek wymienionych w liście dołączonej do Świadectwa Przejęcia. Pozostała połowa miała zostać zwrócona w ciągu 30 dni od wydania Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi albo dostarczenia przez wykonawcę gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, akceptowanej przez (...) zabezpieczającej roszczenia zamawiającego w okresie rękojmi i zapłatę podwykonawcom, na kwotę równą pozostałej połowie kwot zatrzymanych ważnej do dnia wydania Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi, w zależności od tego, która z powyższych dat kluczowych będzie wcześniejsza. (...) miało prawo odmówić zamiany zatrzymanej kaucji na gwarancję bankową lub ubezpieczeniową bez podania przyczyny.

W Klauzuli (...) określono, że Okres Rękojmi – oznacza 12 miesięcy w przypadku elementów mechanicznych i elektrycznych, sześćdziesięciu (60) miesięcy w przypadku elementów i robót budowlanych (z wyłączeniem materiałów i pokryć dachowych oraz wszelkich prac projektowych) oraz stu dwudziestu (120) miesięcy w przypadku materiałów i pokryć dachowych oraz wszelkich prac projektowych zleconych przez zamawiającego lub Przedstawiciela zamawiającego, rozpoczynający się w dniu wystawienia Świadectwa Przejęcia.

W związku z treścią Klauzuli (...) Kontraktu wystawienie Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi winno nastąpić w terminie 28 dni od dnia upływu ostatniego Okresu Rękojmi.

Na podstawie Klauzuli (...) zwrot Kwot Zatrzymanych winien nastąpić w terminie 30 dni od wystawienia Ostatecznego Świadectwa Wykonania Uprawnień z Tytułu Rękojmi.

Zgodnie z Klauzulą (...) Kontraktu: W przypadku, gdyby wykonawca nie zastosował się do wydanych przez Przedstawiciela zamawiającego instrukcji/zawiadomień, o których mowa w Klauzuli (...) lub Klauzuli (...), w rozsądnym okresie czasu, zamawiający będzie miał prawo zatrudnić inne osoby do wykonania tych prac i wypłacić im wynagrodzenie, a jeżeli będą to prace, za które zdaniem Kontrolera Ilości wykonawca będzie odpowiedzialny i które będzie zobowiązany wykonać na swój koszt, to wszelkie koszty wynikłe z lub związane z tym zostaną określone przez Kontrolera Ilości po należytej konsultacji z wykonawcą i zamawiającym, a następnie zostaną potrącone przez zamawiającego z kwot należnych lub przypadających wykonawcy, o czym Kontroler Ilości zawiadomi wykonawcę, z kopią dla zamawiającego. Jeżeli wykonawca nie naprawi naruszenia w okresie czasu zakreślonym przez Przedstawiciela zamawiającego wykonawca będzie odpowiedzialny za wszelkie szkody, straty, wydatki lub inne koszty poniesione przez zamawiającego jako rezultat takiego naruszenia.

W toku realizacji Kontraktu, tytułem kaucji gwarancyjnej została zatrzymana kwota 608 174,50 zł.

W dniu 14 grudnia 2005 r. został sporządzony warunkowy protokół odbioru
i przejęcia obiektu.

Powód wytoczył przeciwko pozwanej powództwo o zapłatę kwoty 4 076 865,13 zł tytułem zwrotu kwot kaucji zatrzymanych w związku z budową obiektów w R., R., M. i J. i wyrokiem częściowym z 19 sierpnia 2009 r. Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie XIII GC 331/08 uwzględnił roszczenie do wysokości 1 234 542,74 zł, który został zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach przez oddalenie powództwa. Wyrokiem z dnia 19 stycznia 2011 r. Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną powoda.

Podstawą ustaleń były dowody z dokumentów a ustalenia dokonano jedynie w zakresie niezbędnym do oceny istnienia interesu prawnego powoda w wytoczeniu powództwa o ustalenie.

Z przytoczonych okoliczności faktycznych Sąd pierwszoinstancyjny wyciągnął wniosek o niewykazaniu przez powoda interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie w trybie art. 189 k.p.c.

Przywołał Sąd instytucję z art. 189 k.p.c. podkreślając brak interesu prawnego powoda w wytoczeniu powództwa o ustalenie, gdy może dochodzić roszczenia o świadczenie lub o ukształtowanie prawa. Przywołał, że interes prawny w świetle wskazanego przepisu istnieje wówczas, gdy zachodzi stan niepewności co do istnienia stosunku prawnego lub prawa, a wynik postępowania doprowadzi do usunięcia niepewności i wątpliwości w tym zakresie i zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy istniejący spór lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu.

Podniósł Sąd Okręgowy, że istnienie stosunku prawnego pomiędzy stronami oraz wymienionych w nich uprawnień i obowiązków nie było kwestionowane.

W niniejszym postępowaniu powód domagał się ustalenia, że przysługują mu w stosunku do pozwanej określone wierzytelności z tytułu zatrzymanego wynagrodzenia, które staną się wymagalne w przyszłości, a również nieistnienia wierzytelności pozwanej w stosunku do powoda z tytułu rękojmi. Powód oczekuje ustalenia okoliczności w postaci wysokości jego wierzytelności wobec pozwanej, co ma nastąpić w wyniku ustalenia kosztu usunięcia usterek w ramach rękojmi, ustalenia dat wymagalności wierzytelności oraz ustalenie odpowiedzialności powoda za ewentualne wady.

Sąd pokreślił, iż okres rękojmi nie zakończył się, pozwana może pomniejszyć zatrzymane wynagrodzenie o poniesione koszty zastępczego usunięcia stwierdzonych wad. Powód – jak podał – domaga się – określenia w przybliżeniu – wartości wierzytelności względem pozwanej na potrzeby ich zbycia w toczącym się postępowaniu upadłościowym.

Podkreślił Sąd, że z uwagi na nie upłynięcie okresu rękojmi wysokość wierzytelności przysługujących powodowi możliwa będzie do określenia po upływie okresu rękojmi. Niepewność wysokości zwrotu zatrzymanego wynagrodzenia wynika z postanowień umów zawartych przez strony, na które to postanowienie powód wyraził zgodę.

Żądanie pozwu w istocie sprowadzało się do stwierdzenia jakie wady w wykonywanych przez upadłego robotach dotychczas powstały i jaki był koszt ich usunięcia, a więc ustalenie okoliczności faktycznych, do których nie może zmierzać powództwo z art. 189 k.p.c.

Dodał Sąd pierwszoinstancyjny, że powodowi przysługuje roszczenie o zapłatę pozostałego wynagrodzenia o co już wytoczył powództwo, a następnie o te same wierzytelności niniejszym pozwem o ustalenie.

Zdaniem Sądu Okręgowego niemożliwym było uwzględnienie powództwa zgodnie z jego żądaniem, gdy nie upłynął okres rękojmi w czasie którego pozwana może zgłosić wady, a o ewentualne koszty ich usunięcia pomniejszyć przysługujące upadłemu wynagrodzenie. Niemożliwym również było uwzględnienie poglądu powoda wyrażonego w piśmie z dnia 3 kwietnia 2012 r., by wyrok pozwolił na ustalenie przysługującej powodowi wierzytelności na dzień wyrokowania, a pozwana nie będzie mogła podnosić zarzutów dotyczących wad, które pojawiły się do wyrokowania, natomiast będzie mogła powoływać się na te, które wystąpią po wyrokowaniu.

Podkreślił dalej Sąd, iż żądanie pozwu jest dalej idące niżeli przedstawiony pogląd w omawianym piśmie.

Ponieważ pozwanej mogą przysługiwać roszczenia o koszty usunięcia wad ujawnionych w okresie rękojmi, który nie upłynął, wydanie wyroku i tak nie zakończy między stronami definitywnie sporu lub mu nie zapobiegnie.

O kosztach procesu należnych powodowi orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., a jednocześnie nakazano pobranie od powoda nieuiszczonej opłaty od pozwu, gdyż przegrał spór.

Powyższy wyrok został zaskarżony w całości apelacją powoda, domagającego się jego zmiany poprzez uwzględnienie w całości żądania pozwu i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Apelujący podniósł następujące zarzuty:

1. naruszenie przepisu postępowania – art. 189 k.p.c. poprzez jego błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że:

- nie występuje interes prawny w ustaleniu niewymagalnych wierzytelności upadłego oraz w ustaleniu, że pozwana nie posiada wobec upadłego wierzytelności, w tym z tytułu rękojmi w sytuacji, gdy pozwana odmawia potwierdzenia wysokości tych wierzytelności, a także gdy pomiędzy stronami występuje spór co do tego, czy pozwanej przysługuje uprawnienie do obniżenia wynagrodzenia, a powód jest zobligowany do sprzedaży niewymagalnych wierzytelności na podstawie art. 331 ust. 2 prawa upadłościowego i naprawczego i nie może czekać do wymagalności wierzytelności,

- przyjęcie, że na podstawie art. 189 k.p.c. możliwe jest jedynie ustalenie prawa lub stosunku prawnego, a nie jest możliwe ustalenie okoliczności faktycznych;

2. naruszenie art. 331 ust. 2 prawa upadłościowego i naprawczego poprzez jego niezastosowanie w związku z oceną interesu prawnego;

3. naruszenie art. 160 ust. 1 w zw. z art. 144 ust. 1 i 2 prawa upadłościowego i naprawczego poprzez ich niezastosowanie i stwierdzenie, że powód zawarł kontrakty o określonej treści i utożsamianie powoda z syndykiem;

4. art. 65 k.c. poprzez błędną wykładnię treści pozwu w zakresie uznania, że zamiarem strony było, by „sąd ustalił konkretne kwoty wierzytelności przysługujących powodowi z poszczególnych kontraktów, które staną się wymagalne dopiero w przyszłości, przy jednoczesnym przesądzeniu, iż pozwanej nie przysługują wobec powoda żadne roszczenia z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umów, tymczasem z ustalonych w sprawie okoliczności wynika, że nie upłynął jeszcze okres, na jaki powód udzielił pozwanej rękojmi”;

5. nierozpoznanie istoty sprawy wskutek błędnego przyjęcia braku po stronie powoda interesu prawnego do wytoczenia powództwa o ustalenie;

6. naruszenie art. 365 i 366 k.p.c. poprzez błędne stwierdzenie, że nie można w drodze powództwa o ustalenie zmierzać do podważania skutków wyroku oddalającego powództwo o zasądzenie, co niniejszym powód czyni;

7. naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego przez pominięcie kwestii konieczności sprzedaży wierzytelności ze względu na toczące się postępowaniu upadłościowe i konieczność likwidacji masy upadłościowej;

8. naruszenie art. 316 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie przez przyjęcie, że ustalenie wierzytelności jest możliwe dopiero po okresie upływu rękojmi;

9. naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niedostatecznie wnikliwe wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku;

10. naruszenie art. 98 k.p.c. przez zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów postępowania;

11. naruszenie art. 113 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych przez obciążenie powoda opłatą od pozwu, od których powód był zwolniony.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

- apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż podniesione w niej zarzuty są niezasadne.

Ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny w sprawie jest prawidłowy, znajduje oparcie w zebranych dowodach i ustalenia te Sąd Apelacyjny potwierdza w całości, uznając je za własne.

Stan faktyczny był w istocie niesporny między stronami, zaś spór sprowadzał się do jego odmiennej oceny prawnej.

Chybiony jest najdalej idący zarzut skarżącego odnoszący się do nierozpoznania przez Sąd pierwszoinstancyjny istoty sprawy.

O braku rozpoznania istoty sprawy można twierdzić, gdy sąd nie rozstrzygnie o żądaniu pozwu, bądź nie zajmie stanowiska w przedmiocie zgłoszonych przez pozwanego zarzutów. Taka natomiast sytuacja nie ma miejsca w rozpoznawanej sprawie.

Przedmiotem żądania pozwu było ustalenie istnienia przysługujących powodowi określonych wierzytelności, w określonej wysokości z konkretnie wskazanego kontraktu i ze wskazaniem konkretnej daty wymagalności oraz ustalenie nieistnienia wierzytelności przysługujących pozwanej z nienależytego wykonania umowy, a ściśle z rękojmi i gwarancji indywidualnie wskazanych umów o roboty budowlane. Żądania pozwu opierane więc były na przepisie art. 189 k.p.c., który chociaż zamieszczony w przepisach proceduralnych, ma charakter materialny.

Istotą rozpoznania roszczenia wywodzonego z art. 189 k.p.c. jest to, że czasami postępowanie obejmuje jedynie pierwszy etap, po którym następuje już wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia.

Powód opierając powództwo na przepisie art. 189 k.p.c. winien przede wszystkim wykazać istnienie po jego stronie interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, bądź prawa (I etap), a dopiero po wykazaniu istnienia tego interesu następuje drugi etap postępowania, w którym powód musi wykazać istnienie lub nieistnienie określonego prawa lub stosunku prawnego objętego żądaniem pozwu.

W sytuacji niedopatrzenia się przez sąd wystąpienia po stronie powoda interesu prawnego w żądaniu ustalenia prawa lub stosunku prawnego następuje wydanie rozstrzygnięcia merytorycznego poprzez oddalenie powództwa, gdyż zbędnym jest prowadzenie drugiego etapu postępowania.

Taki przypadek miał miejsce w przedmiotowej sprawie, gdyż Sąd Okręgowy oddalił powództwo stojąc na stanowisku o braku występowania po stronie powoda interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia jego wierzytelności względem pozwanej i nieistnienia wierzytelności przysługujących pozwanej. Oznacza to rozpoznanie przez Sąd pierwszoinstancyjny istoty sprawy.

Za chybiony należy uznać zarzut apelującego o naruszeniu przepisu art. 328 § 2 k.p.c., gdyż uzasadnienie wyroku zawiera wszystkie części, o których stanowi wskazany przepis: żądanie pozwu, podniesione zarzuty przez pozwaną, ustalenie okoliczności faktycznych z przywołaniem dowodów będących ich podstawą oraz rozważenie prawne tj. wyciągnięte wnioski z konkretnego stanu faktycznego.

Nie znajduje uzasadnienia zarzut naruszenia przepisu art. 233 k.p.c., gdyż Sąd należycie ocenił zebrane dowody, które nie były przez strony kwestionowane, nadto – jak podano wyżej – stan faktyczny między stronami był bezsporny.

Podawane przez skarżącą zarzuty jako naruszenie przepisu art. 233 k.p.c. w istocie odnoszą się do naruszenia przepisów prawa materialnego – art. 189 k.p.c.

Sąd Okręgowy nie naruszył również przepisu prawa upadłościowego – art. 160 ust. 1 w zw. z art. 144 ust. 1 i 2 prawa upadłościowego i naprawczego oraz art. 331 ust. 2 p.u.n.

Nie ulega wątpliwości wytoczenie niniejszego powództwa przez syndyka masy upadłości we własnym imieniu, ale na rachunek upadłego, któremu to syndykowi jedynie przysługiwała legitymacja procesowa czynna – zgodnie z art. 144 ust. 1 p.u.n., co nie było kwestionowane przez Sąd. Użyta natomiast w uzasadnieniu wyroku – w części obejmującej wnioski prawne – terminologia „powód” zamiast „upadły” dla określenia strony umów o roboty budowlane jest z pewnością skrótem myślowym sądu.

Istotą postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku jest zbycie masy upadłościowej – w najszybszym terminie – celem uzyskania środków pieniężnych na zaspokojenie wierzycieli. Przebieg likwidacji masy upadłościowej reguluje przepis art. 331 p.u.n. i polega ona na sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego w całości lub w części, sprzedaży nieruchomości lub ruchomości, ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego, zbycie praw przysługujących upadłemu (w tym wierzytelności).

Wydając w niniejszej sprawie wyrok Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż powodem w sprawie jest syndyk masy upadłości, który ma zamiar sprzedać wierzytelności objęte pozwem w celu wypełnienia obowiązku likwidacji masy upadłościowej.

Nie oznacza to jednak, że w sytuacji wytoczenia powództwa w trybie art. 189 k.p.c. syndyk zawsze posiada interes prawny, gdyż posiadanie takiego interesu prawnego musi wykazać tak samo jak inny podmiot prawa. W świetle art. 189 k.p.c. syndyk masy upadłości nie jest osobą uprzywilejowaną ze względu na art. 331 p.u.n.

Nie znajduje uzasadnienia zarzut apelującego o naruszeniu przez Sąd Okręgowy przepisu prawa materialnego – art. 189 k.p.c.

Nie ulega wątpliwości zatrzymanie przez pozwaną części wynagrodzenia (w niniejszej sprawie chodzi o drugą część) do czasu upływu okresu rękojmi wykonanych robót budowlanych, które zostały określone w kontraktach tytułem gwarancji. Między stronami bezsporna jest wysokość tych zatrzymanych kwot. Zatrzymane wynagrodzenie i jego wysokość wynika z umów o roboty budowlane łączących upadłego i pozwaną.

Żądanie zwrotu ich wypłaty było już przedmiotem sprawy prowadzonej między stronami i powództwo – jako przedwczesne (z powodu nie upłynięcia terminu rękojmi) zostało prawomocnie oddalone.

Co prawda oddalenie powództwa syndyka o zapłatę drugiej części zatrzymanych wynagrodzeń z powodu jego przedwczesności nie stanowiło przeszkody do wytoczenia powództwa z art. 189 k.p.c. – gdyż nie występowała przesłanka rzeczy osądzonej, jednakże w powództwie z art. 189 k.p.c. syndyk zobligowany był do wykazania interesu prawnego w jego wytoczeniu.

Przesłanki istnienia interesu prawnego w świetle art. 189 k.p.c. powód nie wykazał i w tym zakresie Sąd Apelacyjny w pełni podziela przytoczone przez Sąd Okręgowy argumenty, co czyni zbyteczność ich ponownego przywołania.

Ponad argumenty podane przez Sąd pierwszej instancji podkreślenia wymaga bezsporność istniejącego między upadłym a pozwaną stosunku prawnego – umowy o roboty budowlane i bezsporność wysokości zatrzymanego do chwili obecnej wynagrodzenia należnego upadłemu z konkretnych umów.

Ponieważ – jak stwierdził w wyroku z dnia 19 stycznia 2011 r. Sąd Najwyższy w sprawie V CSK 204/10 przysługujące pozwanej uprawnienia z rękojmi konkretyzują się w wierzytelności i roszczenia (usunięcie wad, obniżenie ceny, koszty usunięcia wad) z dniem zajścia zdarzenia, od którego uzależniona jest realizacja uprawnienia, czyli z dniem ujawnienia się wady, zaś termin rękojmi za wady nie upłynął na chwilę wyrokowania przez Sąd pierwszoinstancyjny, ani na chwilę wyrokowania przez Sąd odwoławczy niemożliwe jest zajęcie stanowiska, czy powstanie po stronie pozwanej wierzytelność i w jakiej wysokości i czy pozwana z zatrzymanych kwot wynagrodzenia będzie mogła pokryć koszty usunięcia wad.

Mając na uwadze, że istniejący pomiędzy upadłym a pozwaną stosunek prawny – z którego ewentualnie upadłemu będą przysługiwać wierzytelności z zatrzymanego wynagrodzenia – nie jest między stornami sporny, prawidłowo Sąd uznał brak interesu prawnego powodowego syndyka w żądaniu ustalenia istnienia wierzytelności upadłego oraz nieistnienie wierzytelności pozwanej (które ewentualnie mogą powstać w bliżej nieokreślonym czasie).

Co prawda powództwem z art. 189 k.p.c. można dochodzić ustalenia faktów o charakterze prawotwórczym, ale niniejsze żądanie nie dotyczy faktów prawotwórczych, a normalnych okoliczności faktycznych.

Swoim żądaniem powodowy syndyk nie wykazał interesu prawnego w popieraniu żądania (który musi występować na chwilę wyrokowania).

W istocie w wytoczeniu powództwa syndyk miał interes faktyczny – ekonomiczny, by móc określić, za jaką cenę może zbyć wierzytelność przysługującą upadłemu z tytułu zatrzymania w części wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane.

Występowanie natomiast interesu faktycznego, a nie prawnego nie może prowadzić do uznania, iż powód wykazał niezbędną przesłankę z art. 189 k.p.c. tj. istnienia interesu prawnego.

Podkreślenia wymaga, iż wydany na podstawie art. 189 k.p.c. wyrok ma charakter deklaratoryjny. Istotą powództwa opartego na przepisie art. 189 k.p.c. jest ostatecznie rozstrzygnięcie między stronami sporu, tak by nie nastąpiły w przyszłości między tymi samymi stronami dalsze spory. Tymczasem żądanie przedmiotowego pozwu nie może doprowadzić do rozstrzygnięcia sporu między stronami na chwilę obecną, ani nie zapobiegnie ewentualnym następnym procesom, co przemawia za brakiem istnienia przesłanek po stronie powoda do jego wytoczenia.

W konsekwencji za chybiony należy uznać zarzut skarżącego w przedmiocie naruszenia art. 316 k.p.c. i art. 65 k.c.

Mając na uwadze powyższe, oddalono apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach apelacyjnych rozstrzygnięto na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie wynagrodzenia radców prawnych.