Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 marca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Legnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2014 roku w Legnicy

na rozprawie sprawy

z wniosku R. W. i A. W.

przy udziale uczestnika postępowania (...) S.A. w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Legnicy

z dnia 11 października 2013 roku

sygn. akt I Ns 557/11

I.  zmienia zaskarżone postanowienie w punkcie II o tyle, że kwotę zasądzoną od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawców określa na 7.000 zł (siedem tysięcy złotych), w miejsce kwoty 22.400 zł, oddalając dalej idący wniosek;

II.  oddala dalej idącą apelację,

III.  orzeka, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania apelacyjnego zawiązane ze swoim udziałem w tym postępowaniu.

Sygn. akt II Ca 813/13

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Legnicy postanowieniem z dnia 11 października 2013r. ustanowił na czas nieograniczony prawo służebności przesyłu energii elektrycznej linią średniego napięcia na działce numer (...), położonej w K., Gmina M. (Kw (...)), stanowiącej własność wnioskodawców A. W. i R. W.. Sąd określił, że służebność ta polegać będzie na prawie przesyłu energii oraz prawie wstępu na nieruchomość celem konserwacji urządzeń, usunięcia ich awarii, wymianie i modernizacji przy czym pas służebności obejmuje obszar 0,0755 ha, według mapy stanowiącej załącznik do opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji K. P., stanowiącej integralną częścią postanowienia. Służebność ustanowiona została na rzecz każdoczesnego właściciela urządzeń przesyłowych - przedsiębiorcy, którym obecnie jest uczestnik postępowania (...) S.A. w K. (punkt I postanowienia). Sąd Rejonowy zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawców solidarnie jednorazowe wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności w kwocie 22.400 zł (punkt II) oddalając dalej idący wniosek (punkt III), a orzeczenie o kosztach postępowania pozostawił referendarzowi sądowemu (punkt IV). Jako podstawę prawną ustanowionej za wynagrodzeniem służebności powołał Sąd przepisy art.305 ^{1 i 2} k.c.

Sąd Rejonowy ustalił, że działka wnioskodawców nr (...) ma powierzchnię 0,1340 ha i przebiega przez jej teren napowietrzna linia średniego napięcia 20 kV, będąca częścią sieci energetycznej (...) S.A. w K.. Działka wykorzystywana jest jako ogród. W dniu 05.08.2011r. uchwalony został dla tego terenu nowy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z którym działka (...) przeznaczona została pod zabudowę mieszkaniowo- usługową. Zakres służebności ustalił Sąd pierwszej instancji w oparciu o opinię biegłego geodety K. P.. Sąd uznał, że w pasie służebności o wyznaczonej przez biegłego o powierzchni 755 m ² uczestnik będzie miał zapewnioną możliwość korzystania z nieruchomości wnioskodawców w celu niezbędnym dla potrzeb przedsiębiorcy przesyłowego. Pas taki jest niezbędny dla usuwania awarii albowiem zapewnia możliwość użycia specjalistycznego ciężkiego sprzętu. Dla ustalenia wysokości wynagrodzenia Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości J. P.. Na podstawie tej opinii Sąd Rejonowy przyjął, że należne wynagrodzenie winno objąć odszkodowanie z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości na skutek ustanowienia służebności w kwocie oraz należność za dalsze korzystanie z nieruchomości w ramach ustanowionego ograniczonego prawa rzeczowego w łącznej kwocie 22.400 zł. Przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia Sąd Rejonowy wziął pod uwagę, że służebność przebiega przez działkę po przekątnej, pozbawiając w ten sposób wnioskodawców możliwości jej zabudowy, czyli wykorzystywania zgodnie z przeznaczeniem, wynikającym z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zdaniem Sądu I instancji ustalone tak wynagrodzenie odpowiada zakresowi ingerencji prawem uczestnika w prawo własności wnioskodawców.

Z rozstrzygnięciem powyższym w całości nie zgodził się uczestnik postępowania wnosząc apelację, w której zarzucił:

- naruszenie art.305 ¹ kc poprzez nieprawidłowe ustalenie strefy służebności przesyłu w zakresie znacznie szerszym niż związany z przesłanką przeznaczenia urządzeń,

- naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 287 i 288 kc w zw. z art. 305 ⁴ kc poprzez ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestnika w sposób powodujący znaczną ingerencję, w sposób korzystania z nieruchomości obciążonej,

- naruszenie art. 5 kc poprzez zasądzenie wynagrodzenia w wygórowanej wysokości, przekraczającej miarę wynagrodzenia odpowiedniego, jak również poprzez nie uwzględnienie celu publicznego działalności uczestnika postępowania,

- nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych dotyczących strefy służebności i wysokości zasądzonego wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący domagał się dopuszczenia dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki oraz zmiany postanowienia poprzez ustanowienie pasa służebności zgodnie z treścią opinii powołanego biegłego, zmniejszenie należnego wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. Jako żądanie ewentualne złożył wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Sąd drugiej instancji poczynił w postępowaniu apelacyjnym dodatkowe ustalenia faktyczne w oparciu o akta księgi wieczystej kw (...):

Wnioskodawcy A. W. i R. W. nabyli własność działki numer (...) o pow. 0,9733 ha od W. P. w dniu 31.10.2000r. za cenę 12.000 zł. Działka ta miała przeznaczenie rolne i w taki sposób była wykorzystywana przez sprzedającego. W umowie wnioskodawcy oświadczyli, że będą ją w dalszym ciągu użytkowali rolniczo. Działka nr (...) powstała w wyniku podziału działki nr (...) na 7 działek w 2007r. W latach 2007-2008 pięć działek zostało przez wnioskodawców sprzedanych.

W oparciu o ustalenia faktyczne poczynione w obu instancjach Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlega częściowemu uwzględnieniu.

Dotyczy ona dwóch kwestii, mianowicie zakresu ustanowionej służebności przesyłu oraz wysokości należnego z tego tytułu wynagrodzenia.

Za spóźniony Sad Okręgowy uznał wniosek dowody zgłoszony w apelacji albowiem mógł on zostać zgłoszony w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji , dlatego też podlegał oddaleniu na podstawie art. 381 kpc.

Tak naprawdę w apelacji uczestnik nie wskazał jaką jego zdaniem szerokość winien mieć pas służebności przesyłu na nieruchomości wnioskodawców natomiast nie można zgodzić się ze stanowiskiem uczestnika wyrażonym w toku postępowania przed Sądem Rejonowym, że winien być wyznaczony rzutami poziomymi zewnętrznych przewodów. Obszar ten bowiem nie odpowiada zakresowi ograniczenia właściciela nieruchomości w jego prawie, wynikającym z działalności przedsiębiorcy przesyłowego na tym terenie. Pas służebności musi uwzględniać wszelkie zdarzenia faktyczne, które mogą nastąpić w przyszłości, nawet w bardzo odległej, w tym potrzebę remontów, modernizacji i konserwacji sieci, jak i ewentualną zabudowę działki. Pas służebności przesyłu to obszar ujemnego oddziaływania na zakres prawa własności do nieruchomości urządzeń czyli ograniczenie w korzystaniu z tego pasa. Na czym to korzystanie polega i w jakim zakresie się odbywa świadczy jednoznacznie dokumentacja fotograficzna przedstawiona przez wnioskodawców, na której widać sprzęt niezbędny do wykonania prac - dwa podnośniki na samochodach ciężarowych zajmujące znaczny obszar przedmiotowej działki. Jak wynika ponadto z zeznań wnioskodawców takie naprawy mały miejsce kilkakrotnie od kiedy stali się oni właścicielami nieruchomości. Ocena co do zakresu pasa służebności dokonana w pierwszej instancji mieści się granicach swobody sędziowskiej, a Sąd Rejonowy klarownie przedstawił tok swojego rozumowania i wnioskowania z przeprowadzonych dowodów, w których nie ma błędu wymagającego korekty. Dlatego nie podlega ingerencji ze strony sądu wyższej instancji, a przytoczona argumentacja nie wymaga też powtarzania czy rozwijania jako wyczerpująca.

Sąd II instancji uwzględnił częściowo apelację uczestnika w odniesieniu do wysokości wynagrodzenia. W ocenie Sądu odwoławczego wynagrodzenie zasądzone w zaskarżonym postanowieniu jest zawyżone i nie uwzględnia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, które na etapie postępowania apelacyjnego wymagały dodatkowego, bardziej szczegółowego ustalenia.

Zgodnie z art.305 ² k.c. wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu ma być odpowiednie, a przy braku ustawowych kryteriów jego ustalania, decyzja należy do sądu. Wynagrodzenie takie ma uwzględniać wszelkie okoliczności, związane zakresem, charakterem i trwałością obciążenia, wynikającego ze służebności dla właściciela gruntu, nadto z uciążliwością tego obciążenia i wpływem na sposób korzystania z nieruchomości przez jej właściciela. Wynagrodzenie ma być zatem zapłatą za wszelkie niedogodności związane z usytuowaniem na działce konkretnych urządzeń przesyłowych, a równocześnie winno być ekwiwalentem korzyści, jakich obciążony właściciel zostaje pozbawiony na skutek służebności oraz ewentualnie rekompensatą uszczerbku właściciela, wynikającego ze zmniejszenia wartości nieruchomości na skutek posadowienia urządzeń i ustanowienia służebności przesyłu. Kryteria te powołał ogólnie Sąd Rejonowy, jednakże w istocie niedostatecznie je rozważył, a ponadto nie ustalił i nie wziął pod uwagę faktów dotyczących stanu przedmiotowej nieruchomości w dacie jej nabycia przez wnioskodawców oraz ceny zakupu. Zdaniem Sądu Okręgowego są to również okoliczności istotne dla prawidłowego określenia wysokości wynagrodzenia, a dokładnie dla oceny rozmiaru uszczerbku w postaci utraty wartości gruntu, którego wyrównania wnioskodawcy domagali się w niniejszej sprawie. Na konieczność uwzględnienia tych okoliczności zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 27 lutego 2013r., IV CSK 440/12.

Przeważającą część wynagrodzenia przyznanego w zaskarżonym postanowieniu stanowi rekompensata za obniżenie wartości nieruchomości, która w okolicznościach niniejszej sprawy wnioskodawcom się nie należy zdaniem Sądu Okręgowego. Wnioskodawcy kupili bowiem przedmiotową nieruchomość jako rolną – w stanie, w którym znajdował się na niej słup i linia. Zatem już od momentu nabycia prawie jednohektarowej działki za atrakcyjną cenę, wnioskodawcy mieli świadomość jej obciążenia w postaci istniejących urządzeń, toteż mogli i powinni byli liczyć się z przyszłymi ewentualnymi konsekwencjami zakupu tak obciążonego gruntu, np. co do możliwości jego zabudowy. Od początku nie mogli liczyć na wzrost wartości tej części nieruchomości, która w chwili obecnej została oznaczona nr 23/10, na wypadek jej przekształcenia w grunt o przeznaczeniu budowlanym. Zmiana przeznaczenia nieruchomości w planie zagospodarowania przestrzennego nie spowodowała zatem tak rozumianej szkody majątkowej dla właściciela nieruchomości, skoro w jakimś obszarze wokół istniejącej linii nieruchomość od początku była obciążona, przez co nigdy nie miała dla właściciela waloru budowlanego, także pod względem ekwiwalentu majątkowego. Należy mieć również na uwadze okoliczność, że w ostatecznym rozrachunku na skutek podziału nieruchomości na kilka działek, zmianie planu zagospodarowania przestrzennego i sprzedaży kilku działek wnioskodawcy tak naprawdę nie stracili na ich wartości ale zarobili.

W tych okolicznościach - w ocenie Sądu odwoławczego - wysokość należnego wnioskodawcom wynagrodzenia za ustanowienie służebności wyznacza jedynie należność z tytułu korzystania z nieruchomości wyznaczonej przez pas służebności przesyłu, która została oszacowana przez biegłego sądowego na kwotę 7.000 zł, jak wynika z opinii z dnia 19.11.2012r. Z tych też względów dalej idący wniosek o zasądzenie wynagrodzenia podlegał oddaleniu jako nieuzasadniony.

W wyniku przedstawionych rozważań Sąd Okręgowy, w uwzględnieniu po części apelacji uczestnika postępowania, zmienił odpowiednio zaskarżone postanowienie na podstawie art.386§1 k.p.c. w zw. z art.13§2 k.p.c.

Apelacja dalej idąca podlegała oddaleniu jako pozbawiona uzasadnionych podstaw (art.385 k.p.c. w zw. z art.13§2 k.p.c.).

Ponieważ obie strony - wnioskodawczyni i uczestnik postępowania ulegli częściowo w postępowaniu apelacyjnym, to zważywszy na sporny charakter niniejszej sprawy i zbliżoną wysokość poniesionych kosztów, Sąd odwoławczy zdecydował, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w tym postępowaniu zgodnie z art.520§2 k.p.c.