Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2019r. w Gliwicach

sprawy z powództwa B. H.

przeciwko Spółce (...) Spółce Akcyjnej w B.

o świadczenie rekompensacyjne

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 14 czerwca 2018 r. sygn. akt IV P 230/18

oddala apelację.

(-) SSO Teresa Kalinka (spr.) (-) SSO Małgorzata Andrzejewska (-) SSO Grażyna Łazowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn.akt VIII Pa 140/18

UZASADNIENIE

Powódka B. H. wniosła pozew przeciwko Spółce (...) S.A. w B. domagając się zasądzenia kwoty 10.000zł tytułem rekompensaty za utratę prawa do bezpłatnego węgla. Uzasadniając swoje żądanie podała, że jej mąż zmarł po ustaniu stosunku pracy i w chwili śmierci był emerytem.

Pozwana Spółka (...) S.A. w B. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa. Podała, że powódka B. H. jako wdowa po pracowniku była uprawniona do otrzymywania bezpłatnego węgla na podstawie porozumienia z dnia 20 grudnia 2004r. zawartego pomiędzy zarządem (...) S.A. a związkami zawodowymi. Natomiast w świetle ustawy z dnia 12 października 2017r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla nie jest osobą uprawnioną do otrzymania rekompensaty.

Wyrokiem z dnia 14 czerwca 2018r. Sąd Rejonowy w Zabrzu zasądził od pozwanej na rzecz powódki B. H. kwotę 10.000zł tytułem świadczenia rekompensacyjnego oraz nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Zabrzu kwotę 500zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powódka była zwolniona.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że B. H. jest wdową po emerycie górniczym. Mąż powódki był pracownikiem KWK ”P.” w R. od dnia 21 lipca 1977r. do 15 maja 2003r. Od dnia 16 maja 2003r. ZUS przyznał mu emeryturę.

W dniu 17 maja 2003r. mąż powódki zmarł.

Spółka (...) S.A. w B. odmówiła powódce rekompensaty z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla przewidzianej w ustawie z dnia 12 października 2017r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla wskazując, że nie jest osobą uprawnioną do otrzymania tego świadczenia, bowiem jej mąż nigdy nie nabył uprawnień do emerytury czy renty, a jego śmierć nastąpiła w trakcie trwania stosunku pracy.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy stwierdził, ze roszczenie powódki zasługuje na uwzględnienie.

Wskazane zostało, że prawo do rekompensaty wyprowadzone zostało ustawą z dnia 12 października 2017r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla (Dz.U. z 2017r., poz. 1971). Zgodnie z art. 2 pkt 1 cytowanej ustawy osobą uprawnioną do otrzymania świadczenia rekompensacyjnego jest:

a) emeryt i rencista mający ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zwanej dalej "rentą", i pobierający to świadczenie, uprawniony w trakcie pobierania świadczenia z tytułu emerytury lub renty do bezpłatnego węgla na podstawie postanowień układów zbiorowych pracy, porozumień lub innych regulacji obowiązujących w przedsiębiorstwie górniczym, które utraciły moc obowiązującą przed dniem wejścia w życie ustawy, na skutek zawartych porozumień lub dokonanych wypowiedzeń,

b) wdowa, wdowiec i sieroty mający ustalone prawo do renty rodzinnej po osobie, o której mowa w lit. a;

Sąd stwierdził, że wbrew twierdzeniom strony pozwanej B. H. nie była wdową po pracowniku, ale po emerycie. Mąż powódki z dniem 15 maja 2003r. rozwiązał stosunek pracy za porozumieniem stron, a od dnia 16 maja 2003r. przyznano mu emeryturę, co wynika z decyzji (...) Oddział w C. z dnia 30 kwietnia 2003r. Okoliczność, że zmarł w dniu 17 maja 2003r. pozostaje więc bez znaczenia dla jego statusu emeryta, który uzyskał w dniu 16 maja 2003r. W związku z powyższym Sąd uznał, że B. H. jest osobą uprawnioną do otrzymania rekompensaty w świetle cytowanej wyżej ustawy.

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelacje od powyższego wyroku wniosła strona pozwana zarzucając:

1)  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 233 k.p.c. w zw. z art. 236 k.p.c., poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów polegające na dokonaniu ustaleń dotyczących stanu faktycznego sprawy w oparciu o dowody, które nie zostały formalnie przeprowadzone przez Sąd, tj. w oparciu o złożone przez powódkę na rozprawie w dniu 14 czerwca 2018r. dokumenty w postaci kopii świadectwa pracy oraz dokumentację ZUS,

2)  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że zmarły mąż powódki z dniem 15 maja 2003r. rozwiązał stosunek pracy za porozumieniem stron, a od 16 maja 2003r. przyznano mu emeryturę, pomimo, iż okoliczności te nie wynikały z żadnych dowodów, które zostały przeprowadzone w sprawie przez Sąd,

3)  naruszenia przepisów postępowania, a to art. 207 § 6 k.p.c., poprzez zaniechanie oddalenia (względnie pominięcia) dowodów złożonych przez powódkę na rozprawie 14 czerwca 2018 r. pomimo, iż dowody te były spóźnione, albowiem powódka miała możliwość i powinna przedłożyć je wraz z pozwem,

4)  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 128 k.p.c. w zw. z art. 130 § 1 k.p.c. oraz 156 k.p.c., poprzez zaniechanie wezwania powódki B. H. do przedłożenia (przeznaczonych dla pozwanej) odpisów dokumentów złożonych do akt sprawy na rozprawie w dniu 14 czerwca 2018r., a także zaniechanie odroczenia rozprawy pomimo wystąpienia ważnej przyczyny w postaci konieczności udzielenia pozwanej możliwości zapoznania się z dokumentami przedłożonymi przez powódkę i ustosunkowania się do ich treści,

5)  będącą konsekwencją ww. naruszeń nieważność postępowania w rozumieniu przepisu art. 379 pkt 5 k.p.c., tj. pozbawienia pozwanej prawa do obrony, poprzez zaniechanie odroczenia rozprawy i wydanie przez Sąd wyroku w sytuacji, gdy na ostatniej rozprawie w dniu 14 czerwca 2018r. (pod nieobecność pozwanej lub jej pełnomocnika) powódka przedłożyła nowe dokumenty w sprawie dotyczące istotnych okoliczności, które dotychczas były przez powódkę nieudowodnione, a które stały się następnie podstawą do wydania przez Sąd wyroku zasądzającego,

6)  naruszenie prawa materialnego, a to art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 października 2017r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla, poprzez uznanie powódki za osobę uprawnioną do rekompensaty pomimo nie ustalenia przez Sąd wszystkich przesłanek uprawniających do uzyskania tej rekompensaty, a przede wszystkim przesłanki faktycznego pobierania przez zmarłego męża powódki świadczenia emerytalnego, co obok posiadania prawa do emerytury stanowi kolejną z przesłanek, których spełnienie powinna wykazać powódka.

Wskazując na powyższe zarzuty, strona pozwana wniosła o:

1.  Stwierdzenie nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji oraz zniesienie postępowania w części od rozprawy z dnia 14 czerwca 2018r. do wydania wyroku, a następnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

2.  Ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1)  oddalenie powództwa w całości;

2)  zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, a w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych.

3.  Zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej obowiązku zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, a w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja strony pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie albowiem jej zarzuty są nieuzasadnione.

Zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jak i obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, dokonał analizy zebranych dowodów, nie naruszając zasady ich swobodnej oceny i w oparciu o zasadnie ustalony stan faktyczny sprawy, prawidłowo zastosował konkretnie przywołane przepisy prawa materialnego. Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je jako własne. Podziela również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany bądź uchylenia.

Podkreślenie jeszcze raz wymaga, że dokonana przez Sąd pierwszej instancji swobodna ocena dowodów nie narusza reguł zawartych w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy w pisemnym uzasadnieniu wyroku szczegółowo wyjaśnił w oparciu o jakie dowody dokonał ustaleń faktycznych w sprawie.

W trakcie postepowania apelacyjnego Sąd Okręgowy uzupełnił jedynie postępowanie dowodowe poprzez przeprowadzenie dowodu z akt emerytalnych męża powódki J. H. (1) oraz akt dotyczących renty rodzinnej.

Mąż powódki nazywał się J. H. (1) a nie J. H. (2) - jak wskazał Sąd Rejonowy oraz strona pozwana.

Sąd rozpoznający sprawy z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 k.p.c.) jest zobowiązany, stosownie do treści art. 472 k.p.c., do zażądania przedstawienia niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy akt osobowych i innych dokumentów. Istotne dla sprawy dokumenty znajdują się w aktach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i w oparciu o powołany przepis w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd drugiej instancji zwrócił się o nadesłanie tych dokumentów.

Z akt Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, tak jak ustalił Sąd pierwszej instancji, że J. H. (1) zmarł w dniu 17 maja 2003r., natomiast w (...) S.A. KWK (...) w R. był zatrudniony do dnia 15 maja 2003r. Emerytura została mu przyznana od dnia 16 maja 2003r. W dacie śmierci był więc emerytem. Renta rodzinna została przyznana od dnia 17 maja 2003r. początkowo dla córki D. H.. B. H. w tym czasie pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy. Uprawnienie do renty rodzinnej B. H. uzyskała w dniu 17 kwietnia 2010r. w związku z osiągnieciem wieku 50 lat. D. H. pobierała rentę rodzinną do dnia 31 marca 2017r. Tak więc od dnia 1 kwietnia 2017r. B. H., na podstawie decyzji ZUS z dnia 1 czerwca 2017r., jest jedyną osoba uprawnioną do pobierania renty rodzinnej.

Powódka B. H. w dacie wejścia w życie ustawy z dnia 12 października 2017r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla (Dz.U. z 2017r., poz. 1971) oraz w dacie orzekania była zatem jedyną osobą uprawnioną do renty rodzinnej.

Powódka spełnia więc przesłanki do przyznania rekompensaty – art. 2 pkt 1b ustawy. Jest ona bowiem wdową mającą ustalone prawo do renty rodzinnej po emerycie uprawnionym w trakcie pobierania emerytury do bezpłatnego węgla. Sąd drugiej instancji podkreśla tutaj, że zgodnie z treścią art. 2 pkt 1a emeryt pobierający świadczenie (emeryturę) musiał być jedynie uprawniony do bezpłatnego węgla – przepis ten nie wymaga natomiast aby ekwiwalent faktycznie został przez niego pobrany.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut strony pozwanej dotyczący naruszenia art. 379 pkt 5 k.p.c., czyli pozbawienia pozwanej prawa do obrony. Jednocześnie Sąd pierwszej instancji w żaden sposób nie dopuścił się naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 207 § 6 k.p.c. poprzez zaniechanie oddalenia (względnie pominięcia) dowodów złożonych przez powódkę na rozprawie. Ponadto Sąd Rejonowy nie naruszył również art. 128 k.p.c. w zw. z art. 130 § 1 k.p.c. oraz 156 k.p.c, poprzez zaniechanie wezwania powódki do przedłożenia (przeznaczonych dla pozwanej) odpisów dokumentów złożonych do akt sprawy na rozprawie, a także zaniechanie odroczenia rozprawy pomimo wystąpienia ważnej przyczyny w postaci konieczności udzielenia pozwanej możliwości zapoznania się z dokumentami przedłożonymi przez powódkę i ustosunkowania się do ich treści.

Strona pozwana reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika nie stawiła się w dniu 14 czerwca 2018r. na wyznaczonym terminie rozprawy w Sądzie pierwszej instancji. O wyznaczonym terminie strona pozwana była prawidłowa zawiadomiona. Nie zostało też przedstawione jakiekolwiek usprawiedliwienie niestawiennictwa, które uprawniałby Sąd pierwszej instancji do odroczenia rozprawy stosowanie do treści art. 214 § 1 k.p.c. Nieważność postępowania występuje wtedy, gdy strona postępowania wbrew swej woli zostanie faktycznie pozbawiona możności działania w postępowaniu lub jego istotnej części. W niniejszej sprawie taka sytuacja nie miała miejsca. Strona pozwana w żaden sposób nie została pozbawiona możliwości obrony swoich praw. Pozwana dobrowolnie zrezygnowała z przysługujących jej uprawnień procesowych – nie stawiając się na rozprawie – i nie może być to traktowane jako pozbawienie strony prawa do obrony swoich praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 maja 2017r., I ACa 1481/16). Sąd drugiej instancji wyraźnie podkreśla, że o pozbawieniu możliwości podjęcia przed sądem obrony swoich praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. nie może być mowy wówczas, gdy strona została prawidłowo zawiadomiona o czasie, miejscu, terminie i celu posiedzenia sądu, a z uczestnictwa w tym posiedzeniu sama dobrowolnie zrezygnowała (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 lipca 2014r., VI ACa 1693/13).

Zgodnie z treścią art. 217 § 1 k.p.c. strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. Uwzględnienie przedłożonych przez powódkę dowodów nie spowodowało żadnej zwłoki w rozpoznaniu sprawy – art. 207 § 6 k.p.c. i art. 217 § 2 k.p.c. Podkreślenia tutaj wymaga, że na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 października 2017r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla to strona pozwana, jeżeli w jej ocenie wniosek powódki o wypłatę rekompensaty nie zawierał danych lub nie dołączono do niego dokumentów - powinna wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku lub dostarczenia dokumentów pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania, tymczasem wniosek został rozpoznany odmownie. Wyjaśnić też należy, że kopia świadectwa pracy została złożona przez B. H. wraz z odwołaniem i odwołanie wymienia ten dokument jako załącznik oraz dodatkowo w trakcie rozprawy w dniu 14 czerwca 2018r.

W orzecznictwie jest przyjmowane, że z uregulowań zawartych w art. 207 § 6 k.p.c. i art. 217 § 2 k.p.c. wynika, iż sąd ma możliwość, a nie obowiązek, pominięcia twierdzeń, zarzutów i oddalenia dowodów zgłoszonych przez stronę po upływie zakreślonego jej terminu. Podkreślenia bowiem wymaga, że celem regulacji z art. 207 § 6 k.p.c. i 217 § 2 k.p.c. jest koncentracja materiału dowodowego, lecz jej rygorystyczne przestrzeganie nie może prowadzić do naruszenia zasady wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych do rozstrzygnięcia, zwłaszcza gdy wniesienie dowodów na dalszym etapie postępowania dotyczy dokumentów i nie prowadzi to do zwłoki w rozpoznaniu sprawy – wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, z dnia 13 sierpnia 2018r., I ACa 1670/17.

Prekluzja dowodowa jest ukształtowana w taki sposób, że nawet dowód spóźniony może zostać dopuszczony przez sąd orzekający, jeżeli nie spowoduje to zwłoki w rozpoznaniu sprawy. Przy wykładni przepisu art. 207 § 6 k.p.c. trzeba mieć na względzie treść art. 217 § 1 k.p.c. dającego prawo stronie do przytaczania okoliczności faktycznych i dowodów na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej aż do zamknięcia rozprawy. W tym świetle art. 207 § 6 k.p.c. stanowi wyjątek od ogólnej zasady, co powoduje, że należy go stosować wyłącznie w ściśle określonych wypadkach, których dotyczy. Godzi się także zauważyć, że przepisy procesowe nie nakładają na powoda obowiązku, na etapie wniesienia pozwu, przewidywania hipotetycznych sposobów obrony strony przeciwnej i zgłaszania dowodów "na wszelki wypadek". Stosowanie przepisów art. 207 § 6 k.p.c. w przedmiocie dopuszczenia dowodów nie może być restrykcyjne i nie może skutkować wypaczeniem istoty wymiaru sprawiedliwości, lecz przede wszystkim ma zapewnić sprawność postępowania – wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lipca 2018r., I ACa 1276/17.

Mając powyższe na uwadze Sąd drugiej instancji, na mocy art. 385 k.p.c., oddalił apelację strony pozwanej jako nieuzasadnioną.

(-) SSO Grażyna Łazowska (-) SSO Małgorzata Andrzejewska (-) SSO Teresa Kalinka

Sędzia Przewodniczący Sędzia