Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Tomasz Choczaj

Protokolant : staż. Agnieszka Sobolczyk

po rozpoznaniu w dniu 23 września 2019 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego
w P.

przeciwko M. S.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do powoda Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. umowę z dnia 7 maja 2014 roku, sporządzoną przed notariuszem S. P. w Kancelarii Notarialnej w P., za numerem Rep (...), na mocy której A. Ł. darował M. S. udział wynoszący
1/2 (jedna druga) części w nieruchomości położonej w B., gmina P., oznaczonej numerem działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Łasku VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą
w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz udział wynoszący 1/2 (jedna druga) części w nieruchomości położonej
w R., gmina P., oznaczonej numerem działki (...),
dla której Sąd Rejonowy w Łasku VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą (...), z uwagi na istniejącą wierzytelność powoda Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. wobec A. Ł. z tytułu podatku od towarów i usług, która na dzień
17 września 2019 roku wynosiła łącznie 47 193 559,00 zł (w tym należność główna 31 505 610,00 zł i odsetki 15 687 949,00 zł), powiększoną o dalsze odsetki od zaległości podatkowych, koszty upomnień i koszty egzekucji, za:

a)  styczeń 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...),

b)  luty 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

c)  marzec 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
2 maja 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

d)  kwiecień 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

e)  maj 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

f)  czerwiec 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

g)  lipiec 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

h)  lipiec 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...) (...)

i)  sierpień 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

j)  sierpień 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

k)  wrzesień 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
2 maja 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

l)  października 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

m)  listopad 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

n)  grudzień 2013 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
27 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

o)  styczeń 2014 rok - stwierdzona tytułem wykonawczym z dnia
26 kwietnia 2018 roku o nr (...) - (...).(...)

2.  zasądza od pozwanej M. S. na rzecz powoda Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę
5 400,00 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

3.  nakazuje pobrać od pozwanej M. S. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 6 250,00 zł (sześć tysięcy dwieście pięćdziesiąt złotych) tytułem brakującej opłaty stosunkowej.

Sygn. akt I C 130/19

UZASADNIENIE

Skarb Państwa reprezentowany przez Naczelnika Urzędu Skarbowego
w P. w dniu 6 maja 2019 r. wniósł przeciwko M. S. pozew o uznanie za bezskuteczną w stosunku do Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w P. umowy z dnia 7 maja 2014 r., sporządzonej przed notariuszem S. P. w Kancelarii Notarialnej w P.,
za numerem Rep (...), na mocy której A. Ł. darował M. S. udział wynoszący 1/2 (jedna druga) części w nieruchomości położonej w B., gmina P., oznaczonej numerem działki (...),
dla której Sąd Rejonowy w Łasku VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych
z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz udział wynoszący 1/2 (jedna druga) części w nieruchomości położonej
w R., gmina P., oznaczonej numerem działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Łasku VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą
w P. prowadzi księgę wieczystą (...), z uwagi
na istniejącą wierzytelność Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego
w P. wobec A. Ł. z tytułu podatku od towarów i usług, która na dzień 11 kwietnia 2019 roku wynosiła łącznie 46 095 843,00 zł (w tym należność główna 31 505 784,00 zł i odsetki 14 509 059,00 zł), powiększoną
o dalsze odsetki od zaległości podatkowych, koszty upomnień i koszty egzekucji, za: styczeń 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...) luty 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...) (...) marzec 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 2 maja 2018 r.
o nr (...) - (...).(...); kwiecień 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...) maj 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 27 kwietnia 2018 r.
o nr (...) - (...) (...) czerwiec 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...); lipiec 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...) (...) lipiec 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym
z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...); sierpień 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...) sierpień 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...) wrzesień 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 2 maja 2018 r. o nr (...) - (...).(...) października 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...) listopad 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...) grudzień 2013 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym
z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...) styczeń 2014 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym z dnia 26 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...) grudzień 2014 rok - stwierdzoną tytułem wykonawczym
z dnia 3 sierpnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...)

W toku procesu powód wskazał, że chodzi o zaspokojenie wszystkich wierzytelności wskazanych w pozwie za wyjątkiem stwierdzonej tytułem wykonawczym z dnia 3 sierpnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...) Ponadto sprecyzował kwotę wierzytelności wskazując, że na dzień 17 września 2019 r. wynosi ona 47 193 559,00 zł (w tym należność główna 31 505 610,00 zł
i odsetki 15 687 949,00 zł) wraz z dalszymi odsetkami od zaległości podatkowych, kosztami upomnień i kosztami egzekucji.

Oprócz tego powód wniósł o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie
od powoda kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

A. Ł. prowadził działalność gospodarczą. Nie zapłacił podatku od towaru i usług za okres od stycznia 2013 r. do stycznia 2014 r. W związku
z tym naczelnik Urzędu Skarbowego w T. wystawił przeciwko niemu tytuły wykonawcze: z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...) z dnia
27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...), z dnia 2 maja 2018 r. o nr (...) - (...).(...), z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...), z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...) (...)
z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...), z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).723.145.2018, z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...), z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...),
z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).723.140.2018, z dnia 2 maja 2018 r.
o nr (...) - (...).(...) z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...), z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...).(...)
z dnia 27 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).(...), z dnia 26 kwietnia 2018 r. o nr (...) - (...).723.131.2018, (dowód: tytuły wykonawcze - k. 200 - 229 verte) .

Łączna kwota powyższych wierzytelności na dzień 17 września 2019 r. wynosiła 47 193 559,00 zł (w tym należność główna 31 505 610,00 zł i odsetki 15 687 949,00 zł). Powiększają ją dalsze odsetki od zaległości podatkowych, koszty upomnień i koszty egzekucji, (dowód: tytuły wykonawcze - k. 200 - 229 verte; lista zaległości - k. 407) .

Na podstawie wyżej wymienionych tytułów wykonawczych prowadzona była egzekucja w administracji przez naczelnika Urzędu Skarbowego w T., która postanowieniem z dnia 26 czerwca 2018 r. została umorzona wobec bezskuteczności, (dowód: protokół - k. 338 - 338 verte; postanowienie - k. 341 - 341 verte; zapytania - k. 342 - 34 verte; dane o pojazdach - k. 345; pismo - k. 346; informacja - k. 347; stan egzekucji - k. 348 - 377) .

W dniu 7 maja 2014 r. w Kancelarii Notarialnej w P., notariusz S. P. sporządziła umowę w formie aktu notarialnego za numerem Rep (...), na mocy której A. Ł. darował M. S. udział wynoszący 1/2 (jedna druga) części w nieruchomości położonej w B., gmina P., oznaczonej numerem działki (...), dla której Sąd Rejonowy
w Ł. VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz udział wynoszący 1/2 (jedna druga) części w nieruchomości położonej w R., gmina P., oznaczonej numerem działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Łasku VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą (...), (dowód: umowa - k. 231 - 233) .

Powyższy stan faktyczny jest w większej części bezsporny, ponieważ został oparty na dowodach nie negowanych przez strony oraz na ich zgodnych twierdzeniach.

Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanej w zakresie, w jakim twierdziła,
że nic nie wiedziała o zadłużeniu brata, gdyż jej zeznania w tym zakresie
są gołosłowne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego
w P. jest zasadne i zasługuje w całości na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że powód dochował terminu określonego w art. 534 k.c., gdyż pozew nie został złożony w dniu 8 maja 2019 r. w biurze podawczym, lecz został nadany w dniu 6 maja 2019 r.

Celem instytucji skargi pauliańskiej, przewidzianej w przepisach art. 527 - 535 k.c., jest ochrona interesów wierzyciela na wypadek nielojalnego (czy wręcz nieuczciwego) postępowania dłużnika, który z pokrzywdzeniem wierzyciela wyzbywa się składników swego majątku na rzecz osób trzecich lub majątek ten obciąża, zaciągając kolejne zobowiązania i w ten sposób stwarza lub pogłębia stan swojej niewypłacalności.

Konstrukcja skargi pauliańskiej oparta jest na instytucji względnej bezskuteczności czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2002 r., II CKN 1336/00, LEX nr 55083). Ochrona ta polega na możliwości zaskarżenia przez wierzyciela krzywdzącej go czynności prawnej celem uznania tej czynności
za bezskuteczną względem niego.

Zgodnie z treścią przepisu art. 527 k.c. przesłankami powództwa o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną są: dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową oraz na skutek której doszło do pokrzywdzenia wierzycieli, działanie dłużnika
ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią. Wskazane powyżej przesłanki spełnione być muszą łącznie.

Na powodzie zatem spoczywał obowiązek wykazania, że: przysługuje
mu wobec dłużnika wierzytelność; dokonano zaskarżonej czynności prawnej między dłużnikiem i osobą trzecią, na podstawie której osoba trzecia uzyskała korzyść; doszło do pokrzywdzenia wierzyciela wskutek dokonania zaskarżonej czynności; dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła dowiedzieć
się o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (chyba,
że zaistniało domniemanie z art. 527 § 3 k.c.).

Mając na uwadze zebrany w sprawie materiał dowodowy należy stwierdzić, że pozwana na skutek zawarcia z dłużnikiem umowy darowizny uzyskała korzyść majątkową - nabyła udziały w dwóch nieruchomościach.

W tym miejscu trzeba jeszcze dodać, że do przyjęcia, iż osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową wystarczy wykazanie, że na podstawie czynności prawnej dłużnika nabyła ona rzecz lub prawo albo została zwolniona
z obowiązku, co spowodowało zmianę w majątku dłużnika prowadzącą
do pokrzywdzenia wierzycieli (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 1999 r., I CKN 287/98, LEX nr 147235). Należy też dodać, że osoba trzecia uzyskuje „korzyść majątkową” w rozumieniu art. 527 k.c. także wtedy, gdy płaci za rzecz nabytą od dłużnika cenę odpowiadającą wartości rynkowej tej rzeczy, bowiem nie chodzi o korzyść majątkową w sensie potocznym, utożsamianą
np. z nabyciem rzeczy za cenę niższą od wartości tej rzeczy - w takim bowiem przypadku za „korzyść” uważa się różnicę między wartością rynkową rzeczy,
a zapłaconą ceną. Korzyścią majątkową w rozumieniu art. 527 k.c. jest zatem nabycie przez osobę trzecią prawa majątkowego, przedstawiającego pewną wartość, przy czym drugorzędne znaczenie ma cena nabycia (patrz wyrok S.A.
w Gdańsku z dnia 28 października 1999 r., I ACa 638/9, OSA 2002, z. 2, poz. 14).

Powód wykazał w toku procesu, że posiada wierzytelności wobec dłużnika A. Ł. w wysokości ponad 47 milionów złotych, czego w zasadzie pozwana nie kwestionowała. Na tę okoliczność powód przedstawił tytuły wykonawcze, z których wynika wysokość wierzytelności.

Kontynuując rozważania w niniejszej sprawie zwrócić wypada uwagę
na wyrok z dnia 29 maja 2007 r. ( V CSK 77/07, Lex nr 611455 ), w którym Sąd Najwyższy przyjął, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, jeżeli ma rozeznanie co do tego, że w następstwie wyzbycia się przez niego
w całości lub w części majątku nadającego się do egzekucji ucierpi materialny interes wierzyciela, a nadto, że za przyjęciem, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli przemawia wiedza dłużnika o wszczętych przeciwko niemu postępowaniach egzekucyjnych i utrata płynności finansowej prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Należy także dodać, że w orzecznictwie sądów powszechnych wskazuje
się, że do przyjęcia świadomości dłużnika działania z pokrzywdzenia wierzycieli,
o którą chodzi w art. 527 § 1 k.c. , wystarczy, by dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności (patrz wyrok S.A. w Gdańsku z dnia
10 stycznia 1995 r., I ACr 1014/94). Natomiast zamiar pokrzywdzenia wierzyciela
i zła wiara dłużnika nie jest konieczna dla objęcia wierzyciela ochroną
na podstawie art. 527 k.c. i nast., (patrz wyrok S.A. w Poznaniu z dnia 19 września 2006 r., I ACa 1021/05, LEX nr 298435).

Mając powyższe na uwadze oraz zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd doszedł do przekonania, że A. Ł. działał
ze świadomością pokrzywdzenia powoda, gdyż w wyniku darowizny swoich udziałów w obu nieruchomościach stał się niewypłacalny, co potwierdza wykaz majątku i postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego
w administracji. Będąc w bardzo złej sytuacji finansowej, wyzbył się jedynego składnika majątkowego, z którego wówczas powód mógłby się zaspokoić.

Pozwana jest osobą bliską w stosunku do dłużnika, zatem w toku procesu musiałaby obalić domniemanie wynikające z treści art. 527 § 3 k.c. i art. 528 k.c. To się jednak pozwanej nie udało. Jej zeznaniom Sąd nie dał bowiem wiary w tym zakresie.

Pozwanej nie udało się także zwolnić od obowiązku zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną (art. 533 k.c.), ponieważ go nie zaspokoiła ani też nie wskazała wystarczające do jego zaspokojenia mienia dłużnika. Pozwana nie udowodniła, że w chwili obecnej dłużnik posiada jakikolwiek majątek.

Z tych wszystkich względów należało uznać zaskarżoną czynność prawną za bezskuteczna wobec powoda i orzec, jak w punkcie 1 wyroku, na podstawie art. 527 k.c.

O kosztach zastępstwa prawnego należnych powodowi orzeczono,
jak w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c. i art. 99 k.p.c. związku z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2019 r., poz. 1265 ze zm.) w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

O brakujących kosztach procesu (opłata stosunkowa) Sąd orzekł, jak w pkt 3 wyroku, na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn., Dz. U. z 2019 r., poz. 785 ze zm.) w zw. z art. 98 k.p.c., obciążając nimi pozwaną.