Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący SSA Tadeusz Kiełbowicz (spr.)

Sędziowie: SSA Edward Stelmasik

SSA Stanisław Rączkowski

Protokolant: Iwona Łaptus

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Marka Bekesza

po rozpoznaniu w sprawie katastrofy drogowej zaistniałej w dniu 10 lutego 2012 r. na drodze (...) na wysokości gminy K. (art.173 § 1 i 3 k.k.) skargi z dnia 17 stycznia 2014 r. (data wpływu 7 lutego 2014 r.) wniesionej przez pełnomocnika pokrzywdzonych M. J., A. P., P. P., B. M., E. M. i J. M. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez uzasadnionej zwłoki

na podstawie art. 12 ustawy z dnia 14 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. z dnia 16 sierpnia 2004 r., Nr 179, poz. 1843, z późniejszymi zmianami)

p o s t a n a w i a

1. oddalić skargę pokrzywdzonych M. J., A. P., P. P., B. M., E. M. i J. M. na przewlekłość postępowania przygotowawczego prowadzonego przez Prokuraturę Rejonową w Środzie Śląskiej pod sygnaturą 1 Ds 43/13.

2. kosztami postępowania obciążyć w częściach równych wyżej wymienionych pokrzywdzonych zaliczając na ich poczet wniesione przez nich opłaty stałe od skargi w wysokości po 100 zł.

UZASADNIENIE

Pokrzywdzeni M. J., A. P., P. P., B. M., E. M. i J. M. za pośrednictwem pełnomocniczki Pani adwokat E. K. (1) w dniu 21 stycznia 2014 r. wnieśli do Prokuratury Rejonowej w Środzie Śląskiej skargę z 17 stycznia 2014 r. na przewlekłość postępowania w sprawie prowadzonej pod sygnaturą 1 Ds 43/13 dotyczącą katastrofy drogowej zaistniałej w dniu 10 lutego 2012 r. na drodze (...) na wysokości gminy K..

Z uzasadnienia skargi wynika, iż dotyczy ona przewlekłości postępowania od dnia 20 grudnia 2012 r., to jest od daty uchylenia przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowienia Prokuratury Rejonowej w Środzie Śląskiej z dnia 29 czerwca 2012 r. (1 Ds 210/12) o umorzeniu na podstawie art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. w związku z art. 322 § 1 i 2 k.p.k. postępowania przygotowawczego prowadzonego w powyższej sprawie.

Na stronie 2 i 3 skargi jej autorka wskazuje jakie czynności polecił przeprowadzić prokuraturze Sąd Okręgowy we Wrocławiu w postanowieniu z dnia 20 grudnia 2012 r. (sygn. kat: III Kp 1109/12 – k. 544-546). W dalszej części skargi pełnomocniczka pokrzywdzonych wskazuje jakie złożyła wnioski dowodowe i jakie postanowienia w tym przedmiocie wydała Prokuratura Rejonowa w Środzie Śląskiej.

Na stronie 5 (ostatniej) skargi pełnomocniczka stwierdza, iż jej zdaniem zwłoka w podejmowanych przez Prokuraturę Rejonową w Środzie Śląskiej czynnościach była bezpośrednią przyczyną niemożności dokonania przez biegłego T. I. szeregu ustaleń w przedmiocie stanu technicznego pojazdu M. o numerze rej. (...) (poprzednio (...)). Jej zdaniem analiza stanu technicznego pojazdu, po niespełna półtora roku od zdarzenia może być niemożliwa do przeprowadzenia, w związku z czym może zabraknąć dowodów, na podstawie których możliwe byłoby dokonanie ustaleń co do stanu technicznego wyżej wymienionego pojazdu z okresu bezpośrednio przed zdarzeniem.

W końcowej części skargi jej autorka zarzuca, iż zwłoka prokuratury zarówno w przeprowadzeniu poszczególnych czynności (nie precyzuje jakich) jak i związany z tym upływ czasu, spowodowały „ że wiele kluczowych w sprawie dowodów zostało utraconych, co spowoduje niemożność dokonania szeregu ustaleń” (cytat – strona 5 „in fine”).

Wskazując na powyższe, pełnomocniczka pokrzywdzonych wniosła o:

1)  stwierdzenie, że w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez Prokuraturę Rejonową w Środzie Śląskiej pod sygnaturą 1 Ds 43/13 doszło do przewlekłości postępowania;

2)  wyznaczenie Prokuraturze Rejonowej w Środzie Śląskiej terminów przeprowadzenia czynności wskazanych w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział III Karny z dnia 20 grudnia 2012 r., w sprawie o sygnaturze III Kp 1109/12;

3)  przyznanie od Skarbu Państwa – Prokuratury Okręgowej we Wrocławiu na rzecz każdej z pokrzywdzonych sum pieniężnej w kwocie po 4.000 zł;

4)  zasądzenie od Skarbu Państwa – Prokuratury Okręgowej we Wrocławiu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Do skargi odnieśli się Prokurator Rejonowy w Środzie Śląskiej w piśmie z 4 lutego 2014 r. i Zastępca Prokuratora Okręgowego we Wrocławiu w piśmie z 21 lutego 2014 r. W obu cytowanych pismach zawarte są wnioski o oddalenie skargi.

Autorzy tych pism wskazują na szereg czynności, które zostały przeprowadzone do dnia 29 czerwca 2012 r., to jest do dnia wydania decyzji o umorzenie postępowania w sprawie, oraz przeprowadzonych bądź zaplanowanych do przeprowadzenia po dniu 20 grudnia 2012 r., to jest po uchyleniu tego postanowienia przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie ma potrzeby dokładnego opisu tych czynności, które aktualnie są zawarte w 5-ciu tomach akt sprawy na 941 kartach i które są znane pełnomocniczce pokrzywdzonych.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Skarga pełnomocniczki pokrzywdzonych jest bezzasadna i jako taka nie zasługuje na uwzględnienie.

Juz w toku pierwszych czynności po katastrofie dokonano oględzin miejsca, w którym ona nastąpiła, z udziałem prokuratora oraz biegłego z zakresu techniki i budowy pojazdów samochodowych oraz rekonstrukcji wypadków drogowych H. B. (k.1-4, 6-8). Ponadto na polecenie prokuratora zostały zabezpieczone do szczegółowych badań przez biegłego wszystkie uczestniczące w zdarzeniu pojazdy w tym samochód M. nr rej. (...).

Powołany w sprawie biegły H. B. przeprowadził badania zabezpieczonych pojazdów, a wyniki tych badań przedstawił w sporządzonej opinii technicznej z dnia 24 lutego 2012 r. (k. 265-269). Z jej treści m.in. wynika, iż dokonał oględzin hamulców, siłownika oraz silnika w samochodzie M. nr rej. (...). Badania zostały utrwalone i udokumentowane fotografiami i stosownym zawartym w opinii opisem.

W dniu 31 maja 2012 r. powołany w sprawie zespół biegłych sądowych z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych w osobach H. B., E. P. oraz K. D. wydał obszerną opinię zespołową, nad którą pracował kilka miesięcy (k. 381-398).

Między innymi na podstawie treści i wniosków zawartych w w/w opiniach prokurator w dniu 29 czerwca 2012 r. umorzył postępowanie przygotowawcze w sprawie wobec braku znamion czyn zabronionego.

Pani pełnomocnik pokrzywdzonych przystąpiła do postępowania w dniu 30 kwietnia 2012 r. przedkładając pełnomocnictwo (k.415), jednakże do dnia 29 czerwca 2012 r. nie brała czynnego udziału w śledztwie i nie składała wniosków dowodowych. Należy również zauważyć, iż do tej daty żaden z pokrzywdzonych nie przejawiał jakiegokolwiek zainteresowania tym postępowaniem.

Uchylając w dniu 20 grudnia 2012 r. postanowienie o umorzeniu śledztwa, Sąd Okręgowy we Wrocławiu nakazał prokuraturze przeprowadzenie szeregu wskazanych w uzasadnieniu postanowienia Sądu czynności. Nie ma potrzeby dokładnego ich przytaczania, autorka skargi Pani mecenas E. K. (2) opisała je w uzasadnieniu skargi.

Akta sprawy wraz z powyższym postanowieniem Sądu Okręgowego wróciły do Prokuratury Rejonowej w Środzie Śląskiej w dniu 7 stycznia 2013 r.

Po zwrocie akt w sprawie zostały między innymi przeprowadzone następujące czynności:

a)  uzyskano opinię uzupełniająca biegłego K. D. (k.626-699);

b)  uzyskano z firmy (...) informację pisemną z 29 stycznia 2013 r. wraz z fakturami z wykazem prac i wymiany części w pojeździe M. nr rej. (...) od 2 stycznia 2011 r. do ostatniej naprawy w dniu 1 lutego 2012 r., przed wypadkiem (k.565-569);

c)  ustalono nazwisko nowego właściciela samochodu M. nr rej. (...) (obecny numer rejestracyjny (...);

d)  uzyskano z firmy (...) pisemną informację z dnia 29 stycznia 2013 r. wraz z fakturami z wykazem prac oraz wymienionych części (k.576-581), a nadto informację z dnia 6 listopada 2013 r. zawierającą rejestr wszystkich napraw samochodu M. nr rej. (...);

e)  w obecności biegłego T. I. dokonano odczytu danych z pamięci komputera samochodu M. nr rej. (...) (k.751-796);

f)  uzyskano kolejną opinię biegłego z zakresu techniki ruchu i wypadków drogowych T. I. dotyczącą obecnego stanu hamulcowego samochodu M. nr rej. (...) w zakresie określonym przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu (k.719-733) zawierającą również sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i badań oraz wnioski z odczytu danych pamięci komputera tego pojazdu;

g)  przesłuchano w charakterze świadka użytkownika (...) nr rej. (...) ( w czasie zdarzenia (...) ) M. P. oraz dołączono do protokołu wydruk z tarczy tachografu kierowcy, a także kserokopię ostatniej faktury naprawy tego pojazdu (k. 772-777);

h)  uzyskano od firmy (...) Sp. z o.o. pisemną informację w zakresie dotyczącym danych zawartych w urządzeniu rejestrującym producenta samochodów marki M. wraz z instrukcją obsługi oraz fakturami i wykazem wszystkich napraw w/w pojazdu do dnia katastrofy (k.778-798);

i)  powołano zespół biegłych sądowych w osobach T. I. i W. A. (k.740) w celu zweryfikowania wszystkich danych zebranych w toku śledztwa, w tym uzyskanych z rejestrów, faktur obrazujących wszystkie naprawy pojazdu M. nr rej. (...).

Zespół biegłych, o którym mowa wyżej w punkcie „i” został powołany postanowieniem Prokuratury Rejonowej w Środzie Śląskiej z dnia 1 lipca 2013 r. (k.740), a postanowieniem z 6 września 2013 r. (k. 739) przedłużono śledztwo do dnia 7 grudnia 2013 r. Z uzasadnienia tego ostatniego postanowienia wynika, iż przedłużanie śledztwa spowodowane było koniecznością uzyskania opinii zespołu biegłych odnośnie stanu technicznego pojazdu M. nr rej. (...) przed zdarzeniem.

Ponieważ opinia nie została wykonana w zakreślonym terminie do 2 grudnia 2013 r. (w międzyczasie kompletowano w/w dokumentację) dnia 9 grudnia 2013 r. Zastępca Prokuratora Rejonowego w Środzie Śląskiej ponaglił biegłych T. I. i W. A. o niezwłoczne wydanie opinii (k. 881).

W odpowiedzi na powyższe pismo dnia (...) syn biegłego T. I. P. I. poinformował prokuratora, iż ojciec znajduje się w szpitalu w stanie śpiączki farmakologicznej po przebytej operacji usunięcia krwiaka i nie ma z nim kontaktu. Jednocześnie oświadczył, że jest biegłym sądowym z zakresu techniki ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków drogowych przy Sądzie Okręgowym w Legnicy i w przypadku zmiany postanowienia o powołaniu zespołu biegłych może się podjąć wydania opinii. Jednocześnie stwierdził, że ze względu na skomplikowany charakter sprawy oraz potrzebę opracowania opinii w zespole biegłych, realny termin jej sporządzenia to maj 2014 r. (k.882). W piśmie z 23 grudnia 2013 r. biegły P. I. oświadczył, iż ze względu na skomplikowany charakter sprawy przystąpienie do opracowania opinii będzie możliwe nie wcześniej jak za trzy miesiące, czyli na przełomie marca i kwietnia 2014 r. (k.884). Tegoż dnia prokurator w miejsce biegłego T. I. powołał w skład zespołu (...) (k.886). Na żądanie prokuratora w kolejnym piśmie z 24 grudnia 2013 r. biegły wyjaśnił, iż jednoznaczne stanowisko co do terminu sporządzenia opinii może wydać na początku kwietnia 2014 r. (k.888).

W związku z powyższym prokurator dnia 27 grudnia 2013 r. wydał postanowienie o zawieszeniu śledztwa do czasu sporządzenia opinii (k. 889), a następnie dnia 7 lutego 2014 r. uwzględnił zażalenie pełnomocniczki pokrzywdzonych wniesione na to postanowienie (k.923). Z informacji zawartej w ustosunkowaniu się do wniesionej skargi przez Prokuratora Rejonowego w Środzie Śląskiej wynika, iż postanowienie o zawieszeniu śledztwa zostało uchylone w związku z podjęciem przez prokuratora negocjacji (rozmowy ponaglającej) z biegłymi zmierzającymi do skrócenia okresu oczekiwania na opinię. Prokurator poinformował też, iż w wyniku tych negocjacji biegli zobowiązali się do jak najszybszego opracowania opinii i skrócenia okresu wskazanego w cytowanym wyżej piśmie z 23 grudnia 2013 r. (k. 888).

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny dalej zważył, co następuje.

Śledztwo toczyło się „ in rem” i nikomu w sprawie nie postawiono zarzutu popełnienia czynu z art. 173 § 1 i 3 k.k. Sprawa ma charakter wybitnie skomplikowany co wynika m.in. z faktu, iż w katastrofie w ruchu lądowym, jaka miała miejsce w dniu 10 lutego 2012 r. na autostradzie (...) brało udział 5 samochodów ciężarowych i 4 samochody osobowe. W wyniku tego zdarzenia 3 osoby poniosły śmierć, jedna doznała obrażeń z art. 156 § 1 pkt 2 k.k., jedna z art. 157 § 1 k.k., a szereg innych z art. 157 § 2 k.k. Skomplikowany charakter sprawy wynika też z obszerności i różnorodności zebranego w sprawie materiału dowodowego. Wskazują na to też deklaracje wszystkich powołanych w sprawie biegłych m.in. z zakresu ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków.

Faktem jest, iż okres postępowania przygotowawczego w rozpatrywanej sprawie jest stosunkowo długi, ale nie wynika to z bezczynności prokuratury, lecz właśnie skomplikowanego charakteru sprawy i dążeniu do jej wszechstronnego wyjaśnienia. Istotny wpływ na czas trwania postępowania miała także konieczność zmiany składu zespołu biegłych z zakresu rekonstrukcji wypadków, z powodu ciężkiej choroby biegłego T. I., oraz konieczność zgromadzenia szeregu różnorodnych dokumentów, bez których niemożliwe by było sporządzenie opinii.

W związku z powyższym należy zauważyć, iż zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania dla stwierdzenia czy doszło do przewlekłości postępowania przygotowawczego, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze, uwzględniając charakter sprawy, stopień taktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie stron, a w szczególności strony, która wniosła skargę na przewlekłość postępowania.

Poddając analizie wszystkie kolejne czynności procesowe ( zwłaszcza związane z dążeniem do ustalenia stanu technicznego samochodu M. nr rej. (...) – co przede wszystkim zarzuca autorka skargi), w tym dowodowe udokumentowane wyżej oraz w aktach sprawy, należy stwierdzić, że podniesiony w skardze zarzut przewlekłości postępowania nie znajduje potwierdzenia. Prowadzone w niniejszej sprawie postępowanie przygotowawcze bezspornie powinno być oceniane jako postępowanie o szczególnej zawiłości faktycznej i prawnej. Śledztwo prowadzone jest prawidłowo, a jego zakres był w sposób racjonalny rozszerzany w miarę napływu kolejnych informacji i ujawnienia kolejnych dowodów.

Reasumując należy stwierdzić, iż powyższe okoliczności przemawiają za tym, że długotrwałość postępowania przygotowawczego w niniejszej sprawie nie jest wynikiem opieszałego wykonywania czynności przez prokuratora (nieuzasadnionej przewlekłości), lecz wynika z przyczyn obiektywnych, to jest potrzebą wykonania wielu czynności pozwalających na wszechstronne wyjaśnienie sprawy.

Z tych względów Sąd Apelacyjny oddalił skargę na przewlekłość postępowania wniesioną przez pełnomocniczkę pokrzywdzonych, a także na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy o skardze obciążył pokrzywdzone kosztami postępowania w sprawie.

W punkcie 2 „petitum” skargi jej autorka wniosła o wyznaczenie Prokuraturze Rejonowej w Środzie Śląskiej terminów przeprowadzenia czynności wskazanych w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 20 grudnia 2012 r., sygn. akt: III Kp 1109/12. W związku z tym wnioskiem należy zauważyć, iż z oczywistych powodów Sąd Apelacyjny nie jest kompetentny do wyznaczenia takich terminów prokuratorowi. Sąd Apelacyjny wyraża jednak przekonanie, iż Prokuratura Rejonowa w Środzie Śląskiej podejmie zdecydowane działania dopingujące zespół biegłych z zakresu ruchu drogowego i rekonstrukcji wypadków do jak najszybszego opracowania zleconej opinii.

Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, iż ze względu na skomplikowany charakter sprawy i konieczność jak najszybszego zakończenia śledztwa oraz ze względu na dobro osób pokrzywdzonych w wyniku przedmiotowej katastrofy w ruchu lądowym, celowy jest nadzór nad nią ze strony Prokuratury Okręgowej we Wrocławiu.