Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2019r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2019r. w Suwałkach na rozprawie

sprawy z wniosku M. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do odszkodowania z tytułu wypadku przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej

na skutek apelacji wnioskodawcy M. M. (1)

od wyroku Sądu Rejonowego w Suwałkach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 20 lutego 2019r. sygn. akt IV U 11/19

oddala apelację.

Sygn. akt III Ua 6/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 października 2018r., znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. działając na podstawie ustawy z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1376) odmówił M. M. (1) prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej w dniu 9.09.1991 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż przepisy w/w ustawy stosuje się do wniosków o jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadków przy prowadzeniu działalności pozarolniczej lub współpracy przy jej prowadzeniu, który nastąpił po 31.12.1998 r. a przed 1.01.2003 r.

Od powyższej decyzji odwołał się M. M. (1), domagając się jej zmiany i przyznania prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej w dniu 9.09.1991r.

Odwołujący podniósł, iż powoływany art. 47 w/w ustawy wypadkowej wprost wskazuje że jej przepisy stosuje się do wniosków o świadczenie związane z zaistniałym wypadkiem przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, które miały miejsce po dniu 31.12.1998 r. a przed dniem 01.01.2003 r. Skoro zaś wypadek z udziałem wnioskodawcy wydarzył się 9 września 1991 r., to na pewno wskazywane ramy czasowe nie mają tu zastosowania i tym samym rozpoznawać złożony wniosek należy w trybie obowiązującej ustawy w dacie zaistnienia wypadku. Wobec tego w niniejszej sprawie zastosowanie znajdą przepisy ustawy z 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą i ich rodzin. W myśl art. 5 pkt 5 tejże ustawy świadczenia z ubezpieczenia przysługujące ubezpieczonym oraz członkom ich rodzin obejmują świadczenia pieniężne z tytułu wypadku przy prowadzeniu działalności określonej w art. 1 oraz w razie choroby zawodowej; rentę szkoleniową, rentę inwalidzką oraz rentę rodzinną. Ostatecznie, podstawy prawnej dla przyznania dochodzonego świadczenia dla ubezpieczonego należy także upatrywać w przepisach ustawy wypadkowej z 1975 r., ponieważ weterynarz wykonujący swój zawód w indywidualnej lecznicy podlega ubezpieczeniu pracowniczemu społecznemu osób prowadzących działalność gospodarczą. Zgodnie z art 9 ustawy wypadkowej z 1975 r. pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługiwało jednorazowe odszkodowanie pieniężne. Wysokość tego odszkodowania regulował art. 10 tej ustawy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumenty zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji oraz domagał się zasądzenia od odwołującego się zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy w Suwałkach wyrokiem z 20.02.2019 r. oddalił odwołanie i zasądził od M. M. (1) na rzecz Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd ustalił, że M. M. (1) od 18.12.1990 r. wykonuje zawód weterynarza w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej - (...)z siedzibą w J.. W dniu 9 września 1991 r. został wezwany do chorego zwierzęcia do gospodarstwa w H.. Na trasie jazdy z J., jadąc motorowerem, w miejscowości S. uderzył w przebiegające przez drogę publiczną źrebię, w wyniku czego doznał obrażeń ciała.

W dniu 15.10.2018 r. M. M. (1) wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku w dniu 9.09.1991 r. przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej (oświadczenie D. W. k. 7, wniosek o jednorazowe odszkodowanie, informacja z K. w S. z 10.09.2018 r., zapis wyjaśnień poszkodowanego, zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej – w aktach organu rentowego).

Sąd Rejonowy poczynił następujące rozważania prawne:

Zgodnie z art. 3 ust. 1. ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1376) – zwaną dalej ustawą wypadkową - za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych (za wypadek taki traktuje się również zdarzenie zaistniałe podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych – art. 3 ust. 3 pkt 8 cyt. ustawy). Natomiast w myśl art. 11 ust. 1 cyt. ustawy wypadkowej, ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie.

Sąd Rejonowy wskazał, że obecnie obowiązująca ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1376) weszła w życie z dniem 1 stycznia 2003 r. W poprzednim stanie prawnym, obowiązującym do 31.12.2002 r., ustawodawca nie przewidział możliwości wypłaty jednorazowego odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu, powstały na skutek wypadku przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Możliwość ta została wprowadzona dopiero w nowej ustawie wypadkowej, obowiązującej od 1.1.2003 r.

Chcąc zapobiec sytuacji, w której osoby, które doznały uszczerbku przed 1.1.2003 r., byłyby w gorszej sytuacji (pozbawione prawa do odszkodowania), aniżeli osoby poszkodowane na skutek wypadku, powstałego po 1.01.2003 r. (uprawnione do odszkodowania), ustawodawca, nie naruszając zakazu retroakcji prawa, wprowadził przepis przejściowy - art. 47, zgodnie z którym osoby, które w ciągu 4 lat przed dniem wejścia w życie nowych przepisów uległy wypadkowi przy pozarolniczej działalności gospodarczej, mogły złożyć w terminie sześciomiesięcznym, począwszy od 1.1.2003 r., wniosek o wypłatę odszkodowania z tego tytułu.

Sąd Rejonowy powołał się na uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 17.03.2005 r. sygn. III PK 101/04, zgodnie z którym wprowadzenie tego typu regulacji było wyjątkiem od generalnej zasady niedziałania prawa wstecz i stosowanie rozszerzającej wykładni przepisu art. 47 ustawy wypadkowej jest niedopuszczalne. Skoro zatem do krytycznego wypadku doszło w 9.09.1991r. , a zatem przed 1.01.1999 r., odwołujący M. M. (1), jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, nie był uprawniony do jednorazowego odszkodowania z tego tytułu.

W ocenie Sądu Rejonowego, pogląd M. M., iż jego sytuację zawodową w dniu zdarzenia należy ocenić tak samo, jak status adwokata prowadzącego indywidualną kancelarię, jest chybiony. Żadne bowiem przepisy nie pozwalają na stosowanie wykładni rozszerzającej zakresu podmiotowego ustawy wypadkowej.

Sąd Rejonowy w trybie art. 217 § 1 i 3 k.p.c. pominął dowód z zeznań świadka D. W., która miałaby zeznawać na okoliczności bezsporne, iż do zdarzenia w dniu 9.09.1991 r. doszło. Na tej samej podstawie, pominął dowód z opinii biegłych lekarzy na okoliczność ustalenia procentowego uszczerbku na zdrowiu – wobec stwierdzenia przeszkód prawnych do przyznania odwołującemu jednorazowego odszkodowania.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. (pkt I sentencji wyroku). W przedmiocie kosztów procesu orzekł na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.) i zasądził z tego tytułu 180,00 złotych (punkt II sentencji wyroku).

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł wnioskodawca M. M. (1).

Zaskarżył wyrok w całości i w sposób nieformalny zarzucił, że jego wniosek został rozpoznany w ramach ustawy wypadkowej z 1975 r. w sposób mało wnikliwy. Powołał się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 23.10.1997 r. sygn. III AUa 326/97, w którym Sąd Apelacyjny przyjął, iż adwokat, wykonujący swój zawód w indywidualnej kancelarii adwokackiej, podlega ubezpieczeniu społecznemu osób prowadzących działalność gospodarczą i wskazał, że w ten sam sposób, przy zastosowaniu wykładni rozszerzającej, należy ocenić zawód lekarza weterynarii, który również jest wolnym zawodem.

Powołał się także na zasadę równości wobec prawa zawartą w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 roku, a także w obecnie obowiązującej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku.

Wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie mu prawa do jednorazowego odszkodowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna i nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy dokonał ustaleń stanu faktycznego, który zasadniczo nie był sporny. Kwestią sporną były natomiast zastosowane przepisy i ich właściwa interpretacja. Sąd Okręgowy w pełni podziela i akceptuje zastosowanie wskazanych przez Sąd Rejonowy przepisów i ich interpretację prawną.

W apelacji M. M. (1) powołuje się na nieobowiązujące obecnie przepisy ustawy z dnia 12.06.1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.). Ustawa ta nie ma jednak zastosowania do skarżącego, gdyż zgodnie z jej art. 1 świadczenia określone ustawą przysługują pracownikom, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz członkom rodzin pracowników zmarłych wskutek takiego wypadku lub choroby. Niewątpliwie skarżący nie był pracownikiem.

Nie można też, jak chce tego apelujący, zastosować do niego, wykonującego zawód weterynarza, przepisów dotyczących adwokatów, gdyż ich sytuacja została uregulowana wprost w powołanej ustawie. Art. 42 stanowi, że przepisy ustawy stosuje się odpowiednio również do:

1) osób wykonujących pracę nakładczą, które spełniają warunki wymagane do uznania ich za pracowników w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin,

2) adwokatów z tytułu pracy w zespołach adwokackich,

3) członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz innych osób zatrudnionych w tych spółdzielniach i wynagradzanych według zasad dotyczących członków spółdzielni. Utrwalone orzecznictwo sądów i poglądy doktryny nie pozwalają na stosowanie rozszerzającej wykładni przepisów w prawie ubezpieczeń społecznych.

Bezsporne jest, że w dacie zdarzenia M. M. (1) podlegał ubezpieczeniu na podstawie ustawy z dnia 18.12.1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.). Ustawa ta w art. 5 pkt 5 przewidywała następujące świadczenia pieniężne z tytułu wypadku przy prowadzeniu działalności oraz w razie choroby zawodowej: rentę szkoleniową, rentę inwalidzką oraz rentę rodzinną. Nie przewidywała natomiast jednorazowego odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu, powstałego przy prowadzeniu działalności pozarolniczej.

Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1376) weszła w życie z dniem 1 stycznia 2003 r. Możliwość wypłaty jednorazowego odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu, powstały na skutek wypadku przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej została wprowadzona dopiero w nowej ustawie wypadkowej, obowiązującej od 1.1.2003 r.

Chcąc zapobiec sytuacji, w której osoby, które doznały uszczerbku przed 1.1.2003 r., byłyby w gorszej sytuacji (pozbawione prawa do odszkodowania), aniżeli osoby poszkodowane na skutek wypadku, powstałego po 1.01.2003 r. (uprawnione do odszkodowania), ustawodawca, nie naruszając zakazu retroakcji prawa, wprowadził przepis przejściowy - art. 47, zgodnie z którym osoby, które w ciągu 4 lat przed dniem wejścia w życie nowych przepisów uległy wypadkowi przy pozarolniczej działalności gospodarczej, mogły złożyć w terminie sześciomiesięcznym, począwszy od 1.1.2003 r., wniosek o wypłatę odszkodowania z tego tytułu.

Zasadnie Sąd Rejonowy powołał się na uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 17.03.2005 r. sygn. III PK 101/04, zgodnie z którym wprowadzenie tego typu regulacji było wyjątkiem od generalnej zasady niedziałania prawa wstecz i stosowanie rozszerzającej wykładni przepisu art. 47 ustawy wypadkowej jest niedopuszczalne. Skoro do wypadku doszło 9.09.1991 r. , a zatem przed 1.01.1999 r., odwołujący M. M. (1), jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, nie był uprawniony do jednorazowego odszkodowania z tego tytułu (por. także postanowienie Sądu Najwyższego z 5.02.2013 r. sygn. II UK 256/12).

W ocenie Sądu Okręgowego, błędny jest też pogląd apelującego, dotyczący naruszenia wyrażonej w art. 32 ust.1 Konstytucji RP zasady równości wobec prawa wszystkich obywateli znajdujących się w podobnej sytuacji prawnej, a także praw słusznie nabytych. Wnioskodawca przystąpił do ubezpieczenia społecznego, którego ramy określała obowiązująca wówczas ustawa z dnia 18.12.1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin i ta ustawa określała zasady podlegania ubezpieczeniu i rodzaje przysługujących ubezpieczonemu świadczeń. Aby oceniać naruszenie zasady równości wobec prawa wszystkich obywateli znajdujących się w podobnej sytuacji prawnej, należałoby porównywać osoby ubezpieczone na podstawie przepisów tej ustawy, a nie, jak domaga się apelujący, przepisów dotyczących pracowników.

W tym miejscu należy powołać np. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 14 grudnia 2001 r. II UKN 674/00, zgodnie z którym zawarte w przepisie art. 32 ust. 1 Konstytucji prawo do równości wobec prawa (zasada równości wobec prawa) należy rozumieć w ten sposób, że wszystkie osoby charakteryzujące się daną cechą istotną w stopniu równym powinny być równo traktowane, a więc według jednakowej miary, czyli nakaz jednakowego traktowania dotyczy podmiotów należących do tej samej kategorii (klasy), przy czym z powołanego przepisu wynika także akceptacja niejednolitego traktowania przez prawo podmiotów nie posiadających istotnej cechy wspólnej.

W konsekwencji powyższych rozważań, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako bezzasadną.