Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2019 r. w Lublinie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o prawo do renty

na skutek apelacji M. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 27 czerwca 2019 r. sygn. akt VI U 285/18

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu
w R. do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Danuta Dadej-Więsyk Małgorzata Pasek Elżbieta Czaja

III AUa 627/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 stycznia 2018 roku Nr(...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił M. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy od 1 listopada 2017 roku. Natomiast decyzją z dnia 13 marca 2018 roku, Nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wznowił postępowanie co do decyzji z 19 kwietnia 2002 roku i uchylił tę decyzję w części dotyczącej przyznania prawa do renty na stałe.

W wyniku rozpoznania odwołań M. K. od opisanych decyzji Sąd Okręgowy w Radomiu oddalił odwołania wnioskodawcy.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych :

M. K., urodzony (...), w dniu 27 maja 1997 roku złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w R. wniosek o rentę inwalidzką Decyzją z 30 czerwca 1997 roku, nr(...), organ rentowy przyznał M. K. prawo do renty inwalidzkiej drugiej grupy inwalidów od 25 czerwca 1997 roku, tj. od dnia zaprzestania pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, a następnie
w związku z nowelizacją przepisów, decyzją z 15 października 1997 roku, nr (...), organ przyznał skarżącemu prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy okresowo do czerwca 1998 roku, które to prawo było następnie przedłużane ostatecznie do 30 kwietnia 2002 roku
W dniu 20 marca 2002 roku M. K. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w R. wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (dowód: wniosek – t. II k. 75 akt ZUS I).

Decyzją z 19 kwietnia 2002 roku, nr(...), organ rentowy przyznał skarżącemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 maja 2002 roku na stałe (dowód: decyzja – t. II k. 94 akt ZUS I).

Kolejny wniosek o ponowne ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy M. K. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w R. w dniu 22 września 2017 roku. W związku ze złożonym wnioskiem został skierowany na badanie przez lekarza orzecznika ZUS ,który orzeczeniem z 26 października 2017 roku stwierdził, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy. Ponieważ orzeczenie to pozostawało
w sprzeczności z orzeczeniem stwierdzającym trwałą częściową niezdolność do pracy skarżącego Główny Lekarz Orzecznik ZUS skierował wniosek o zbadanie go w trybie nadzoru Prezesa Zakładu, który decyzją z 27 listopada 2017 roku przekazał sprawę do rozpatrzenia przez komisję lekarską. Komisja ta po przeprowadzeniu bezpośredniego badania M. K. rozpoznała u niego: zespół organiczny charakteropatyczny po przebytym urazie czaszkowo-mózgowym w 1995 roku, padaczkę ogniskową pourazową w przeszłości oraz stan po złamaniu nasady podudzia lewego w czerwcu 2016 roku leczony operacyjnie, zaś orzeczeniem z 20 grudnia 2017 roku nie uznała go za niezdolnego do pracy. Takie natomiast rozstrzygnięcie stanowiło asumpt do wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzji, nr (...), z 19 stycznia 2018 roku odmawiającej M. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy od 1 listopada 2017 roku

Następnie decyzją z 13 marca 2018 roku, nr (...), organ rentowy wszczął postępowanie co do prawomocnej decyzji z 19 kwietnia 2002 roku o przyznaniu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy - pkt 1 i uchylił ją
w części dotyczącej przyznania prawa do renty na stałe - pkt 2 (dowód: decyzja – t. III akt ZUS I ).

W celu ustalenia, czy wnioskodawca jest niezdolny do pracy całkowicie lub częściowo, kiedy powstała niezdolność do pracy, czy jest trwała czy okresowa, jeżeli okresowa to od kiedy, Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 16 marca 2018 roku dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy specjalistów: neurologa, chirurga-ortopedy, psychologa i otolaryngologa (dowód: postanowienie – k. 22).

W opinii z 25 kwietnia 2018 roku biegły z zakresu neurologii – I. F. wskazał, że rozpoznaje u skarżącego: padaczkę w wywiadzie, zmiany malacyjnie płatów ciemieniowych, skroniowego lewego i lewej półkuli móżdżku, zespół psychoorganiczny oraz stan po złamaniu podudzia lewego, podnosząc jednocześnie, że padaczka nie leczona od ponad roku, bez czynności napadowej w (...), zmiany malacyjne mózgu bez deficytu organicznego, a także upojenie alkoholowe w wywiadzie nie powodują jego niezdolności do pracy ze względów neurologicznych (dowód: opinia biegłego z zakresu neurologii – I. F. z 25 kwietnia 2018 roku – k. 26-27).

Także biegli z zakresu psychologii – D. Z. oraz otolaryngologii – J. P. w łącznej opinii z 5 lipca 2018 roku, po rozpoznaniu: pourazowej głuchoty ucha lewego, deformacji pourazowej grzbietów i przegrody nosa oraz łagodnych zaburzeń funkcji poznawczych nie stwierdzili z przyczyn laryngologicznych i psychologicznych niezdolności do pracy M. K. (dowód: łączna opinia biegłych z zakresu psychologii – D. Z. i otolaryngologii- J. P. z 5 lipca 2018 roku – k. 39-40).

Również biegły z zakresu chirurgii-ortopedii – P. G., w opinii z 20 września 2018 roku wskazał, że po rozpoznaniu u skarżącego wygojonego złamania nasad dalszych kości podudzia lewego, M. K. nie jest niezdolny do pracy z uwagi na stan układu ruchu w tym kliniczny obraz stawu skokowego lewego, zachowaną funkcję podkurczą kończyn dolnych przy zachowaniu pełnej wydolności chodu (dowód: opinia biegłego z zakresu chirurgii-ortopedii – P. G. z 20 września 2018 roku – k. 78).

Sąd I instancji wskazał, iż powyższe opinie nie były kwestionowane przez żadną ze stron (okoliczność bezsporna).

W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uznał, iż odwołania wnioskodawcy są niezasadne.

Sąd I instancji powołał się na treść przepisu art. 57 ust. 1 i art. 58 ust.1 i 2 oraz art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2018.1270) i wskazał ,iż przy ocenie stopnia niezdolności do pracy, przewidywanego okresu tej niezdolności oraz rokowań, co do odzyskania zdolności do pracy, konieczne jest odniesienie się do czynników medycznych czy zawodowych. Czynnikami medyczne są: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji. Do czynników zawodowych natomiast zalicza się możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, przy uwzględnieniu rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych.

Sąd Okręgowy podkreślił ,iż warunek posiadania wymaganego okresu ubezpieczeniowego nie podlegał badaniu Sądu, bowiem nie był sporny (odpowiedź na odwołanie).

Kwestią sporną w sprawie niniejszej pozostawało ustalenie czy stopień zaawansowania rozpoznanych u wnioskodawcy schorzeń powoduje jego całkowitą lub częściową niezdolność do pracy, a także czy organ rentowy mógł weryfikować orzeczoną trwałą niezdolność do pracy.

Dlatego też rozstrzygnięcie o zasadności odwołania M. K. od decyzji organu rentowego odmawiającej mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w pierwszej kolejności wymagało ustalenia czy u ubezpieczonego istnieje częściowa lub całkowita niezdolność do pracy, a jeżeli tak, to kiedy powstała oraz do kiedy będzie trwała.

W tym celu Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych specjalistów otolaryngologa, psychologa, neurologa i chirurga-ortopedy albowiem w postępowaniu sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych stwierdzenie niezdolności do pracy z powodów zdrowotnych wymaga wiadomości specjalnych. W tym zakresie podstawę ustaleń stanowią dowody z opinii biegłych sądowych, posiadających medyczną wiedzę specjalistyczną adekwatną do rodzaju schorzeń osoby zainteresowanej uzyskaniem świadczenia.

Sąd Okręgowy wskazał, iż podzielił wywołane opinie biegłych uznając je za miarodajny dowód w sprawie. Podkreślił , że opinie sporządzone zostały przez specjalistów z zakresu schorzeń zdiagnozowanych u ubezpieczonego i w sposób przejrzysty obrazują stan jego zdrowia.
Biegli sądowi na podstawie przeprowadzonego wywiadu, osobistego badania ubezpieczonego oraz analizie dokumentacji medycznej załączonej do akt sprawy, dokonali prawidłowego rozpoznania, co istotne, zbieżnego ze stanowiskiem komisji lekarskiej ZUS i sformułowali ostateczne logiczne wnioski, które Sąd Okręgowy w pełni podzielił. Sąd uznał opinie biegłych za wyczerpujące oraz przekonywujące, a ich fachowość nie budziła zastrzeżeń Sądu.

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie niekwestionowanych przez strony opinii biegłych sądowych ustalił, że zdiagnozowane u M. K. schorzenia nie powodują aktualnie jego niezdolności do pracy.

Sad I instancji podkreślił iż rozstrzygnięcia wymagała również okoliczność, czy organ rentowy uprawniony był do weryfikacji orzeczonej na stałe częściowej niezdolności do pracy skarżącego. W tym zakresie wskazał na jednolite i zbieżne w swej wymowie poglądy judykatury. Sąd Okręgowy wskazał, iż Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się w rozważanym tutaj przedmiocie, aprobując dopuszczalność weryfikacji prawa do świadczeń rentowych przyznanych na stałe, w oparciu o przepisy
art. 14 ust. 4 i ust. 5 w zw. z art. 107 oraz art. 101 pkt 1 i art. 126 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W wydawanych na tle tego zagadnienia orzeczeniach Sąd Najwyższy wskazywał między innymi, iż renta z tytułu niezdolności do pracy jest z założenia świadczeniem przysługującym uprawnionemu do niej tylko w okresie spełniania warunków do jej przyznania, czyli w okresie rzeczywistej niezdolności do pracy,
zaś odzyskanie zdolności do pracy jest podstawą do pozbawienia uprawnionego prawa do świadczenia (por. uzasadnienie wyroku z dnia 3 sierpnia 2012 roku, I UK 66/12). Wyraził także pogląd, iż nie ma podstawy prawnej do uznania za niedopuszczalne weryfikowania niezdolności do pracy osoby, której prawo do renty zostało ustalone przed 1 września 1997 roku (tak wyrok z dnia 17 maja 2006 roku, II UK 190/05). Jednocześnie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę ,
iż w świetle ukształtowanego orzecznictwa sądowego wyraźnie rozróżnia się dwa tryby przedmiotowej weryfikacji przesłanek prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy dokonywanej przez organ rentowy. Z jednej strony istnieje tryb wstrzymania prawa do świadczenia rentowego na mocy art. 107 w zw. z art. 14 ust. 4 i 5 ww. ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Natomiast odmienny tryb uchylenia lub zmiany i ponownego ustalenia prawa do świadczenia przewiduje regulacja art. 114 tej ustawy. W tym kontekście zauważyć trzeba, że są to dwa odrębne tryby, podyktowane różnymi funkcjami przywołanych powyżej unormowań. Tryb usankcjonowany w ramach art. 114
ww. ustawy pozwala na zakwestionowanie prawa do świadczenia lub jego wysokości, objętego prawomocną decyzją organu rentowego lub orzeczeniem sądu, w oparciu o wymienione w tym przepisie podstawy wznowienia postępowania administracyjnego. Natomiast regulacja art. 107 w zw. z art. 14 ust. 4 i 5 ww. ustawy nie sprowadza się do wzruszenia i modyfikacji prawomocnych decyzji lub orzeczeń przyznających prawo do świadczenia, lecz jej zamiarem jest eliminacja sytuacji, gdy ubezpieczony pobiera świadczenie rentowe z tytułu niezdolności do pracy w okresie, w którym nie spełnia kryteriów definiujących osobę niezdolną do pracy.
W tego rodzaju sytuacji, kiedy ustaje niezdolność do pracy ubezpieczonego, odpada podstawowa przesłanka przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy jako świadczenia uzależnionego od stanu zdrowia świadczeniobiorcy, wypłacanego cyklicznie osobom, które utraciły zdolność do wykonywania pracy zarobkowej. Nie wzbudza jakichkolwiek wątpliwości trafność założenia, iż dopóki u danego ubezpieczonego utrzymuje się niezdolność do pracy, dopóty istnieje podstawa do pobierania (otrzymywania) świadczenia rentowego przyznanego z tytułu tej niezdolności. W myśl art. 101 pkt 1 powołanej wyżej ustawy, prawo do świadczeń ustaje, gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa.
Z przedmiotowym unormowaniem koresponduje przepis art. 107 tej ustawy, zgodnie z którym prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. Poprawa stanu zdrowia skutkująca ustaniem niezdolności do pracy prowadzi więc do utraty uprawnień rentowych na okres stwierdzonej zdolności do pracy, czyli w ramach bieżąco wypłacanych świadczeń. Sąd I instancji wskazał, iż zastosowanie trybu określonego w art. 107 w zw. z art. 14 ust. 4 i 5 powołanej wyżej ustawy nie podważa prawidłowości orzeczeń przyznających prawo do świadczenia we wcześniejszym okresie czasu, to jest przed stwierdzeniem przez odpowiedni organ faktu ustania niezdolności do pracy. Warto również odnotować, że w trybie nadzoru nad wykonywaniem orzecznictwa o niezdolności do pracy Prezes Zakładu (za pośrednictwem Naczelnego Lekarza Zakładu) dysponuje uprawnieniem do przekazania sprawy do rozpatrzenia przez komisję lekarską, jeżeli w wyniku kontroli zostanie stwierdzony brak zgodności orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej ze stanem faktycznym lub zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy (art. 14 ust. 4 i ust. 5 pkt 3 ww. ustawy). Korzystając z przedmiotowych uprawnień nadzorczych Prezes kieruje sprawę bezpośrednio do komisji lekarskiej ZUS, z pominięciem oceny dokonywanej przez lekarza orzecznika ZUS.
W tym zakresie ustawodawca przewidział odstępstwo od zasady dwuinstancyjnego orzecznictwa lekarskiego obowiązującej w przypadku wszczęcia postępowania administracyjnego przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych na wniosek ubezpieczonego
o przyznanie świadczenia rentowego.

Zdaniem Sądu Okręgowego, uruchomiony przez organ rentowy w niniejszej sprawie tryb weryfikacji uprawnień rentowych był właściwy i przeszkody dla jego zastosowania nie stanowiła okoliczność, iż w oparciu o orzeczenie lekarza orzecznika z 15 kwietnia 2002 roku ubezpieczony został uznany za osobę trwale niezdolną do pracy.

Trafnie bowiem organ rentowy podnosił, iż nie tylko dopuszczalne jest weryfikowanie niezdolności do pracy osoby, której prawo do renty zostało ustalone na stałe, ale wręcz Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma obowiązek ustalania, czy niezdolność do pracy ma charakter trwały, bądź okresowy, czy też nastąpiło odzyskanie zdolności do pracy, który to obowiązek istnieje niezależnie od okresu trwania poprzednio ustalonego inwalidztwa.

Sąd Okręgowy w całości podzielił pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 12 grudnia 2011 roku (I UZP 7/11, OSNP 2012, nr 9-10, poz. 123), konsekwencją którego jest konkluzja, iż orzeczenie niezdolności do pracy o charakterze trwałym nie wyklucza możliwości poprawy stanu zdrowia ubezpieczonego i nie tylko zmiany stopnia tej niezdolność lub jej okresu, ale nawet późniejszego stwierdzenia ustąpienia tej niezdolności i odzyskania zdolności do pracy, co prowadzi do utraty uprawnień rentowych przyznanych uprzednio na stałe.

Wskazując na powyższe wywody Sąd Okręgowy podkreślił ,iż w rozpoznawanej sprawie przyjąć należy, iż obowiązujące obecnie unormowania, omówione w przedstawionych powyżej rozważaniach, dopuszczają możliwość przeprowadzenia weryfikacji uprawnień rentowych ubezpieczonych, wobec których uprzednio stwierdzono inwalidztwo o charakterze trwałym. Mechanizm tego rodzaju weryfikacji przewiduje regulacja art. 14 ust. 4 i ust. 5 w zw. z art. 107 oraz art. 101 pkt 1 i art. 126 ww. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawidłowo zastosowany przez organ rentowy w niniejszym postępowaniu.

Sąd Okręgowy wskazał ,iż błędnie natomiast organ rentowy przyjął, że podstawą wydania zakwestionowanej w rozpoznawanej sprawie decyzji z 13 marca 2018 roku winien być przepis art. 114 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przedmiotem postępowania w tej sprawie, mającym umocowanie w prawie materialnym, było bowiem dalsze prawo do renty związanej z tytułu częściowej niezdolności do pracy, które to prawo zostało ubezpieczonej wstrzymane sporną decyzją z 19 stycznia 2018 roku od 1 listopada 2017 roku,
a więc od dnia złożenia wniosku przez Głównego Lekarza Orzecznika o poddanie weryfikacji orzeczenia lekarza orzecznika w trybie nadzoru Prezesa Zakłady, zatem chodzi o bieżące świadczenie i wyłącznie na przyszłość. W takiej sytuacji rzeczą sądu było zatem rozstrzygnięcie o bieżącym prawie ubezpieczonego w określonym stanie faktycznym
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2017 roku, I UZ 11/17).

Reasumując Sąd Okręgowy przyjął, że analiza zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego prowadzi do konstatacji, iż M. K. nie jest osobą niezdolną do pracy, nawet w stopniu częściowym, co skutkuje utratą prawa do renty z tego tytułu. Zaskarżona decyzja z 19 stycznia 2018 roku wstrzymująca wypłatę pobieranego dotychczas przez ubezpieczonego świadczenia rentowego od 1 listopada 2017 roku jest prawidłowa, a wniesione od niej odwołanie podlega oddaleniu. Z momentem ustąpienia u osoby ubezpieczonej niezdolności do pracy odpadła podstawowa przesłanka nabycia prawa do świadczenia rentowego, czego konsekwencją jest utrata prawa do renty, w myśl art. 101 pkt 1 w zw. z art. 107 powołanej wyżej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Okręgowy podkreślił, iż decyzja organu rentowego z dnia 13 marca 2018 roku, jest konsekwencją wydanej uprzednio zaskarżonej decyzji i z uwagi na wynik sprawy także i w zakresie tej decyzji odwołanie skarżącego podlegało oddaleniu.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy mając na uwadze wskazane powyżej okoliczności oraz przytoczone przepisy prawne, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołania M. K..

Apelację od wyroku Sadu Okręgowego w Radomiu złożył wnioskodawca, zaskarżając wyrok w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść wydanego wyroku, tj. art. 233 § 1 k.p.c.:

a)  poprzez przyjęcie, że skarżący nie jest niezdolny do pracy, w sytuacji gdy ze zgromadzonej dokumentacji medycznej znajdującej się w aktach sprawy wynika, że obecny stan zdrowia skarżącego jest ciężki, skarżący cierpi na szereg schorzeń wykluczających jego normalne funkcjonowanie, a jego stan zdrowia w związku z wypadkiem z 2016 roku jedynie się pogorszył, a nie uległ poprawie, co powinno skłonić Sąd do uznania, że skarżący ma prawo do świadczeń rentowych na stałe;

b)  poprzez dowolną ocenę opinii biegłych przedstawionych w sprawie i przyjęcie ich za pełne, jasne i wyczerpujące, w sytuacji gdy biegli wypowiadali się odnośnie stanu zdrowia skarżącego nie odnosząc się zupełnie do skutków wypadku z 2016 roku i nie wskazując w jaki sposób odniesione schorzenia wpłynęły na stan zdrowia skarżącego;

c)  poprzez błędne uznanie, że nie zachodzą przesłanki do przyznania prawa do renty socjalnej, w sytuacji gdy sytuacja życiowa i bardzo trudna sytuacja materialna skarżącego przemawia za przyznaniem mu świadczeń rentowych pozwalających na zachowanie minimum egzystencji i zadbanie o poprawę stanu zdrowia.

2.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 114 ust. 1 e ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego niewłaściwe niezastosowanie i uchylenie częściowo decyzji z dnia 19 kwietnia 2002 roku, w sytuacji gdy przepis nie pozwala na weryfikację prawa do świadczeń jeśli stwierdzono upływ określonego czasu odnoszony do poszczególnych przesłanek weryfikacji decyzji prawomocnych.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku oraz uwzględnienie odwołań poprzez zmianę decyzji z dnia 19 stycznia 2018 roku i przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 1 listopada 2017 roku oraz uchylenie decyzji wznawiającej postępowanie z dnia 13 marca 2018 roku i utrzymanie w mocy decyzji z dnia 19 kwietnia 2002 roku, a także o zasądzenie od organu na rzecz skarżącego kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych za obie instancje (apelacja k. 118-121).

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji podnosząc iż zaskarżone decyzje są merytorycznie prawidłowe niezależnie od powołania się przez organ rentowy na art.114 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sąd drugiej instancji rozpoznający apelację nie jest związany jej wnioskami i może wydać orzeczenie kasatoryjne także w przypadku, w którym apelujący domaga się jedynie zmiany zaskarżonego wyroku i orzeczenia co do istoty sprawy. Apelacja jest zasadna w sposób skutkujący uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji albowiem rozpoznanie istoty sprawy wymaga przeprowadzenia w całości postępowania dowodowego. W ocenie Sądu Apelacyjnego, potrzeba przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., występuje bowiem nie tylko w sytuacji, gdy Sąd pierwszej instancji nie prowadził żadnego postępowania dowodowego ale także wtedy, gdy przeprowadzone dowody nie pozwalają na dokonanie jakichkolwiek ustaleń koniecznych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Kwestią sporną w sprawie niniejszej pozostawało ustalenie czy stopień zaawansowania rozpoznanych u wnioskodawcy schorzeń powoduje jego całkowitą lub częściową niezdolność do pracy, a także czy organ rentowy mógł weryfikować orzeczoną trwałą niezdolność do pracy. Z porównania przepisów art. 107 i art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2018.1270),, wynika zasadnicza różnica pomiędzy mającymi w nich oparcie podstawami upoważniającymi do zmiany w prawie do świadczeń i ich wysokości. W pierwszym wypadku, znaczenie ma wyłącznie zmiana zachodząca w ocenie niezdolności do pracy. W drugim, istotne jest, czy zostały przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem uprzedniej decyzji.” Zaprezentowana przez Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wykładnia przepisów art. 114 ust. 1 i art. 107 ustawy wskazanego jako podstawa rozstrzygnięcia, jest prawidłowa .Przypomnieć też trzeba, iż zgodnie z wykładnią utrwaloną w orzecznictwie, decyzje w sprawach dotyczących uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych mają charakter rozstrzygnięć deklaratoryjnych, co wynika z faktu, iż prawo to powstaje po spełnieniu wszystkich warunków wymaganych do jego nabycia (por. art. 100 ust. 1), a więc z mocy samego prawa i trwa przez cały czas spełniania owych ustawowych warunków. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 lipca 2013 r. III UK 115/12 (Legalis 750395) „W konsekwencji decyzje organu rentowego wydane w sprawach uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych jedynie stwierdzają istnienie uwarunkowanej elementami stanu faktycznego określonej sytuacji prawnej, ale sytuacji tej nie tworzą ani nie kształtują. Moment, zarówno powstania, jak i ustania prawa do świadczeń ubezpieczeniowych, został określony w sposób ścisły w przepisach prawa i jest niezależny od woli lub świadomości stron. Decyzje organu rentowego w omawianym przedmiocie wydawane są zatem w celu stwierdzenia konkretnej sytuacji faktycznej. W postępowaniu sądowym, na skutek rozpatrywanego odwołania osoby ubezpieczonej, chodzi o weryfikację (sądową kontrolę legalności i zasadności) decyzji organu rentowego. Inaczej rzecz ujmując, decyzję tę kontroluje Sąd, badając zasadność jej podstawy prawnej w odniesieniu do podstawy faktycznej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego zgodnie przyjmuje się, że w sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego, jej treść wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (por. między innymi wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2008 r. I UK 88/08, OSNP rok 2010, nr 7-8, poz. 100; postanowienie Sądu Najwyższego z 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS rok 2000, nr 15, poz. 601). Podkreślić trzeba, iż w treści decyzji z dnia 19 stycznia 2018 roku pozwany jako podstawę prawną powołał art. 12-14, 57,58 ustawy emerytalnej. Prawidłowo Sąd Okręgowy wskazał, iż podstawę wydania zaskarżonej decyzji stanowił przepis art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach.

Na wstępie przypomnieć należy, iż zgodnie z tym przepisem prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. Przepis ten upoważnia zatem ZUS do dokonywania stałej weryfikacji świadczeń uzależnionych od ustalenia niezdolności do pracy. Wynika z niego jednoznacznie, że badanie lekarskie można przeprowadzić nie tylko na wniosek, ale i z urzędu, więc w istocie w każdym czasie. W licznych orzeczeniach Sąd Najwyższy wskazywał, że prawo do renty przysługuje dopóty, dopóki ubezpieczony spełnia warunki ustawowe (por. uchwałę z dnia 12 grudnia 2011 r., I UZP 7/11, OSNP rok 2012, nr 9-10, poz. 123). Dlatego dopuszczalność weryfikacji przesłanki niezdolności do pracy dotyczy także tych osób, którym przyznano rentę stałą przed zmianą przepisów o okresie orzekania o niezdolności do pracy od dnia 1 listopada 2005 r. (zob. wyrok SA w Szczecinie z dnia 15 października 2013 r., III AUa 305/13). „Wcześniejszy, choćby długotrwały stan częściowej niezdolności do pracy i korzystanie z tego tytułu z prawa do renty, ani zaawansowany aktualnie wiek ubezpieczonego lub znane trudności w znalezieniu zatrudnienia na trudnym rynku pracy, które zresztą dotykają także inne osoby poszukujące zatrudnienia w różnym wieku, nie wykluczają negatywnego zweryfikowania uprawnień rentowych ubezpieczonego (art. 107 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), a w szczególności w żadnym razie nie uzasadniają ustalenia dalszego prawa do renty ubezpieczonemu, który nie spełnia ustawowych warunków, o których mowa w art. 12 ust. 1 i 3 w związku z art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS” (wyrok SN z 17.04.2014 r. I UK 378/13 ). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 3 grudnia 2013 r. I UK 190/13 wykonywanie czynności nadzorczych przez Prezesa Zakładu, jako podmiotu sprawującego zwierzchni nadzór nad prawidłowością i jednolitością stosowania zasad orzecznictwa lekarskiego (art. 14 ustawy), nie jest wyłączone także po wydaniu i uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń. „Należy przyjąć, że jego uprawnienia nie ograniczają się do toku postępowania o ustalenie prawa do świadczeń; może przekazać do rozpatrzenia przez komisję lekarską każdą sprawę, jeżeli stwierdzi, że orzeczenie lekarza orzecznika, albo komisji lekarskiej jest niezgodne ze stanem faktycznym lub zasadami orzecznictwa o niezdolności do pracy (por. art. 14 ust. 5 pkt 3 ustawy emerytalnej). Takie działanie nadzorcze przysługiwało już poprzednio Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej na podstawie § 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 października 1958 r. w sprawie ustroju i zakresu działania komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia (Dz.U. Nr 65, poz. 319) lub Prezesowi Zakładu, na podstawie § 9 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1983 r. w sprawie zasad działania komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu odwoławczego oraz sprawowania nadzoru nad działalnością tych komisji (Dz.U. Nr 36, poz. 166), "jeżeli zachodzi uzasadniona wątpliwość co do zgodności orzeczenia ze stanem faktycznym lub zasadami orzecznictwa inwalidzkiego". Uprawnienie to oceniano jako osobny od kontroli stanu inwalidztwa rencisty instrument nadzoru nad prawidłowością orzeczeń komisji lekarskich "celem umożliwienia uchylenia błędnych a prawomocnych orzeczeń" (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 października 1965 r., III PO 35/65, OSNCP rok 1966, nr 3, poz. 42). Dlatego też rozstrzygnięcie o zasadności odwołania M. K. od decyzji organu rentowego odmawiającej mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w pierwszej kolejności wymagało ustalenia czy u ubezpieczonego istnieje częściowa lub całkowita niezdolność do pracy, a w przypadku niestwierdzenia niezdolności do pracy wskazania na czym polega zmiana w stanie zdrowia wnioskodawcy w porównaniu do poprzednich orzeczeń.

Okoliczności tych Sąd Okręgowy nie ustalił . Kwestią sporną pozostawał bowiem stan zdrowia ubezpieczonego oceniany na przestrzeni lat, ze szczególnym uwzględnieniem jego ewentualnej poprawy. Brak w tym względzie jednoznacznych ustaleń wskazuje na nierozpoznanie istoty sprawy. Przepis art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi, iż niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Zgodnie zaś z art. 13 ust. 1 ustawy przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: 1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji; 2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Dążąc do ustalenia spornych okoliczności Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych specjalistów otolaryngologa, psychologa, neurologa i chirurga-ortopedy. Jednakże tezy dowodowe postanowienia z 16 marca 2018 roku zawierają blankietową , ogólną treść odnośnie ustalenia „nastąpienia istotnej poprawy-istotnego pogorszenia stanu zdrowia skarżącego’ ( k.12 ). Brak sprecyzowania tezy postanowienia dowodowego doprowadził do wniosków opinii biegłego lekarza specjalisty neurologa ( k.26,27) i specjalisty ortopedy traumatologa o „ nie nastąpieniu pogorszenia stanu zdrowia opiniowanego od czasu odmowy przyznania świadczeń” co w niniejszym postępowaniu nie stanowiło istoty sprawy . Sąd Okręgowy okoliczności tych nie wyjaśnił , nie dążył do uzupełnienia opinii celem ustosunkowania się do kwestii ewentualnej poprawy stanu zdrowia skarżącego. W tym względzie decydujące znaczenie powinna mieć opinia biegłego z zakresu schorzeń neurologicznych i psychologa mając na uwadze , iż wnioskodawca orzeczeniem lekarza orzecznika z dnia 15 kwietnia 2002 roku , po rozpoznaniu padaczki ogniskowej pourazowej i zespołu psychoorganicznego charakteropatycznego po przebytym urazie głowy ze złamaniem kości czaszki i stłuczeniem mózgu w 1995 roku , został uznany za częściowo niezdolnego do pracy na stałe. ( dokumentacja medyczna k 90). Opinia biegłych tych okoliczności nie analizuje . Opinia biegłego neurologa i psychologa nie uwzględnia również dokumentacji złożonej przez skarżącego . Z opinii biegłego neurologa z dnia 25.04.2018 roku wynika , iż ostatni zapis(...) wnioskodawcy pochodzi z dnia 4.08.2017 roku , natomiast w aktach na k.71 znajduje się wynik badania (...) skarżącego z dnia 10.04.2018 roku. W opinii biegły rozpoznał u badanego m.in. padaczkę w wywiadzie i wskazał , iż z dokumentacji wynika , że opiniowany od 2016 roku nie przyjmował leków przeciwpadaczkowych,. Ze złożonych przez skarżącego zaświadczeń , w tym z dnia 5.04.2018 roku wynika natomiast rozpoznanie padaczki pourazowej oraz nazwy leków przyjmowanych przez ubezpieczonego , w tym obecnie ( k.72). W tym zakresie Sąd Okręgowy również nie dążył do wyjaśnienia oceny stanu zdrowia wnioskodawcy w odniesieniu do złożonych dowodów uznając przeprowadzone opinie za za wyczerpujące i przekonywujące. Należy również podkreślić , iż Sąd I instancji nie ustalił także kwalifikacji i doświadczenia zawodowego wnioskodawcy a z opinii biegłych , które Sąd ten uznał za wyczerpujące , nie wynika, czy stan zdrowia skarżącego sprowadza niezdolność do pracy zgodnej z poziomem tych kwalifikacji oraz posiadanym doświadczeniem zawodowym.

Analiza treści opinii biegłych i argumentów zawartych w treści uzasadnienia Sądu Okręgowego doprowadziła Sąd Apelacyjny do przekonania o konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości .Kwestią sporną pozostawał bowiem stan zdrowia ubezpieczonego oceniany na przestrzeni lat, ze szczególnym uwzględnieniem jego ewentualnej poprawy.

Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Okręgowy mając na względzie podniesione wyżej uwagi przeprowadzi dowód z opinii biegłych lekarzy specjalistów z zakresu schorzeń wnioskodawcy ,w tym biegłego neurologa , psychologa ewentualnie psychiatry po ustaleniu czy wnioskodawca leczy się psychiatrycznie, rozważy dopuszczenie opinii łącznej oraz biegłego specjalisty medycyny pracy, którym zleci wypowiedzenie się czy wnioskodawca jest niezdolny do pracy przy uwzględnieniu poziomu jego kwalifikacji, czy doszło do poprawy jego stanu zdrowia . W miarę potrzeby Sąd pierwszej instancji przeprowadzi także inne dowody konieczne dla rozpoznania sprawy. Tak zebrany materiał dowodowy oceni z uwzględnieniem zasad zawartych w treści art. 233 § 1 k.p.c. .

Mając powyższe względy na uwadze i z mocy art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.

Danuta Dadej-Więsyk Małgorzata Pasek Elżbieta Czaja