Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Joanna Składowska

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2019 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) SA w B.

przeciwko J. S. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 12 czerwca 2019 roku, sygn. akt I C 349/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od J. S. (2) na rzecz (...) SA w B. 900 (dziewięćset) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 438/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 12 czerwca 2019 r., wydanym pod sygn. akt I C 349/19, Sąd Rejonowy w Łasku uchylił nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego w Łasku z 31 stycznia 2019 r., sygn. akt I Nc 126/19 i zasądził od pozwanego J. S. (1) na rzecz powoda (...) S.A. w B. kwotę 7 558,84 złotych z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od 21 grudnia 2018 r, do dnia zapłaty, umarzając postepowanie w pozostałym zakresie oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda 1 892 złote z tytułu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Pozwany J. S. (1) zawarł w dniu 9 maja 2016 r. umowę pożyczki z (...) S.A. w B.. Podpisał również weksel in blanco i deklarację wekslową. W związku z tym, że pozwany zaprzestał spłaty pożyczki, powód przesłał mu wezwanie do zapłaty, które pozwany odebrał w dniu 29 października 2018 r. W dniu 6 grudnia 2018 r. pozwany odebrał wypowiedzenie umowy pożyczki i wezwanie do wykupu weksla. Powód wypełnił weksel na kwotę 7 958,84 złotych z datą płatności na 20 października 2018 r.

W ocenie Sądu Rejonowego, przedstawiony weksel zawiera elementy niezbędne zgodnie z art. 101 Prawa wekslowego z 28 kwietnia 1936 r. (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 160). Tym samym powstało ważne zobowiązanie wekslowe, które obligowało pozwanego - wystawcę weksla do bezwarunkowej zapłaty oznaczonej w tymże dokumencie kwoty.

Z uwagi na to, że powództwo zostało cofnięte co do kwoty 400 złotych, na podstawie art.496 k.p.c. uchylono nakaz zapłaty i zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę stanowiącą różnicę pomiędzy kwotą 7 958,84 złotych z weksla i wpłatą dokonaną przez powoda w trakcie procesu. Na podstawie art. 355 1 k.p.c. umorzono postępowanie w pozostałym zakresie.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w związku z punktem 4.1 umowy pożyczki.

Sąd nie rozłożył zasądzonego świadczenia na raty, ponieważ pozwany uzyskuje emeryturę w kwocie 4 200 złotych miesięcznie. Z emerytury tej płaci alimenty w kwocie

1 200 zł miesięcznie na rzecz córki, która ukończyła studia prawnicze. Zdaniem Sądu, skoro powoda stać na uiszczanie alimentów na rzecz córki, która może już utrzymywać się sama, to stać go także na spłatę zadłużenia.

O kosztach procesu Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Pozwany wniósł apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w pkt 1 i 4, zarzucając:

I. naruszenie przepisów postępowania poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i stanowisk stron, w tym pozwanego, w zakresie wniosku o rozłożenie zobowiązania na raty, jak też dotyczącego zawyżenia roszczenia, na skutek niezgodnego z umową zaliczania wpłat dokonywanych przez pozwanego (wpłaty miały w pierwszej kolejności pokryć udzieloną pożyczkę, następnie odsetki, a na końcu koszty pozaodsetkowe;

II. naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 385 poprzez jego niezastosowanie i rażące naruszenie interesów konsumenta, które oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść pozwanego poprzez ustanowienie rażąco wygórowanej prowizji;

- art. 481 k.c. poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty wskazanej w pkt 2 i błędne uznanie, że wskazane przez powoda w umowie odsetki mieszczą się w limicie maksymalnych odsetek, podczas gdy powód jednocześnie ukrywa fakt, że rażąco wygórowana w stosunku do kwoty pożyczki jest prowizja;

-

art. 58 k.c. poprzez jego niezastosowanie i brak uznania, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo zmierzająca do obejścia ustawy jest nieważna. Czynnością tą jest oczywiście rażąco wygórowane naliczenie prowizji, która jest niezgodna z przepisami o poza odsetkowych kosztach kredytu;

-

art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że wprowadzenie przez powoda do treści umowy pożyczki przepisów ustanawiających prowizję w wysokości 13 147 złotych, a więc zbliżonej do kwoty pożyczki i stanowiącej ponad 73% kwoty czystej pożyczki nie stanowi obejścia przepisów o maksymalnych odsetkach.

Mając na względzie powyższe skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości;

2.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania;

3.  obciążenie powoda kosztami procesu za obie instancje.

Z ostrożności, w razie braku oddalenia powództwa podtrzymał zaś wniosek z pierwszej instancji odnośnie rozłożenia zobowiązania na raty.

Powód domagał się oddalenia apelacji na koszt skarżącego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przede wszystkim nie doszło do naruszenia art. 385 ¹ k.c. oraz 58 k.c.

W judykaturze uznaje się, że pod pojęciem działania wbrew dobrym obyczajom kryje się wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku, natomiast przez rażące naruszenie interesów konsumenta rozumie się nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2006 r., I CSK 173/06, Lex nr 395247). Dokonując oceny rzetelności określonego postanowienia umowy konsumenckiej należy zawsze rozważyć indywidualnie rozkład obciążeń, kosztów i ryzyka, jaki wiąże się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadać jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone.

Powód udzielił pozwanemu pożyczki w wysokości 15 000 złotych na okres 36 miesięcy. Na pozaodsetkowe koszty kredytu złożyły się zaś: opłata przygotowawcza w wysokości 129 złotych oraz wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 13 147 złotych.

Wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu odpowiada zatem właściwym przepisom, tj. art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, bowiem została ustalona w oparciu o wzór: (...) < (K x 25%) + (K x n/r x 30%), gdzie: (...) oznacza maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu; K - całkowitą kwotę kredytu ( (...)); n - okres spłaty wyrażony w dniach, a R - liczbę dni w roku. Skoro zaś sam ustawodawca w celu ochrony konsumentów zdefiniował pojęcie nadmiernych pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego, wskazując w ust. 3 powołanego unormowania, że nie należą się one w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu, to tym samym co do zasady należy przyjmować, że koszty mieszczące się we wskazanych ramach interesu podmiotów chronionych ustawą o kredycie konsumenckim nie naruszają.

Formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału są nie tylko odsetki. Zresztą pełnią one także funkcję waloryzacyjną, a więc kompensują spadek wartości nabywczej pieniądze, co może mieć miejsce szczególnie w sytuacji, gdy spłata zobowiązania pieniężnego jest rozciągnięta w czasie, co miało miejsce w sprawie przedmiotowej.

Całkowity koszt kredytu obejmuje wszelkie elementy kosztów, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z określoną umową o kredyt konsumencki. Art. 5 pkt 6 lit. a - b powołanej ustawy o kredycie konsumenckim wylicza także opłaty, prowizje i marże; przy czym wyliczenie rodzajów kosztów ma charakter przykładowy.

Pożyczkodawca zawarł umowę w ramach prowadzanej działalności gospodarczej nakierowanej na osiąganie zysku. Dla jego uzyskania konieczne jest przede wszystkim pokrycie kosztów działalności: wynajmu pomieszczeń, zatrudnienia pracowników, działań marketingowych, windykacyjnych, zużycia paliwa, amortyzacji samochodów służbowych, obsługi teleinformatycznej, ciężarów publicznoprawnych, zakupu koniecznego wyposażenia, materiałów biurowych, przesyłu korespondencji itp. Opłaty, marże i prowizje nie wiążą się zatem jedynie z obsługą i kosztami danego stosunku zobowiązaniowego, lecz - w stosownej części - wszelkich kosztów ponoszonych przez przedsiębiorcę i stanowią należne zryczałtowane wynagrodzenie za przeprowadzenie całego procesu, składającego się zarówno z czynności faktycznych, jak i prawnych, mających na celu udzielenie pożyczki. Nie bez znaczenia pozostaje również problematyka związana z niespłacalnością kredytów konsumenckich. W stosunku do instytucji pożyczkowych możliwość weryfikacji części informacji na temat potencjalnego pożyczkobiorcy jest ograniczona, a zatem towarzyszy tym instytucjom wyższe niż w przypadku banków ryzyko kredytowe, rozumiane jako zagrożenie niewywiązania się dłużnika ze zobowiązań powstałych na podstawie umowy pożyczki gotówkowej. Tym samym prowizja stanowi swego rodzaju element rekompensaty ryzyka ewentualnego braku spłaty zaciągniętej przez pożyczkobiorcę pożyczki.

Warto zauważyć, że nakładając w ustawie o kredycie konsumenckim na pożyczkodawcę szereg obowiązków, ustawodawca nie wprowadził wymogu specyfikowania, w jaki sposób wyliczona została pobrana prowizja, poprzez wyliczenie konkretnych kosztów, jakie ma pokryć, ryzyka, jakie ma zabezpieczyć, planowanego zysku. Gdyby taka intencja istniała, to ustawodawca nałożyłby na instytucje pożyczkowe obowiązek zawarcia takich informacji w formularzu informacyjnym. Obowiązek taki nie jest znany także w innych branżach. Trudno również wyobrazić sobie sytuację, iż każdorazowo każdy konsument, już po kupnie lub świadczeniu usługi, neguje wysokość wynagrodzenia lub cenę, która była mu wcześniej znana, poprzez żądanie wykazania i wyliczenia, co składało się na wynagrodzenie sprzedającego czy też zleceniobiorcy, jaką część stanowiły koszty związane z działalnością przedsiębiorcy, czy z daną usługą.

Podsumowując, zastrzeżenie w postanowieniach zawartej umowy prowizji jako dodatkowego kosztu pożyczki, niezależnego od odsetek kapitałowych, jest nie tylko dopuszczalne w przypadku kredytów konsumenckich, udzielanych na podstawie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim przez przedsiębiorców, ale także stanowi powszechnie akceptowalną praktykę rynkową, stosowaną nie tylko wśród instytucji pożyczkowych, ale także i innych instytucji sektora finansowego.

Twierdzenie pozwanego o błędnym zaliczaniu dokonanych wpłat pozostaje zaś gołosłowne.

W zakresie oddalenia wniosku o rozłożenie świadczenia na raty, to zgodnie z art. 320 k.p.c. przesłanką zastosowania tego przepisu jest ustalenie, że w danej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony. Powołany przepis wprowadza szczególną zasadę wyrokowania, a jego zastosowanie wymaga uwzględnienia wszelkich okoliczności sprawy, w tym uzasadnionego interesu podmiotu inicjującego proces. Z jednej strony bowiem Sąd musi mieć na względzie sytuację dłużnika, który z powodów przez siebie niezawinionych, na które składa się przede wszystkim jego sytuacja materialna, zdrowotna i rodzinna, nie jest w stanie jednorazowo uczynić zadość spełnieniu zasądzonego świadczenia, natomiast spłata ratalna lub w późniejszym terminie będzie dla niego realnie dogodniejsza. Z drugiej, musi brać pod rozwagę usprawiedliwiony interes wierzyciela, który przy rozłożeniu świadczenia na raty pozbawiony jest odsetek od całości zaległości, a ponadto jego zaspokojenie jest rozłożone w czasie. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że aktualna trudna sytuacja finansowa, na którą skarżący się powołuje, nie jest wystarczająca do zastosowania przepis art. 320 k.p.c. Trzeba także zauważyć, że minął już okres 3 lat, na jaki udzielono pożyczki. Od daty wezwania do wykupu weksla - 6 grudnia 2018 r. - pozwany dokonał wpłaty jedynie kwoty 400 złotych. W takich okolicznościach rozłożenie zasądzonej sumy na raty stanowiłoby nieuzasadnione premiowanie dłużnika kosztem interesów wierzyciela.

Z przedstawionych powyżej względów, Sąd Okręgowy orzekł o oddaleniu apelacji na podstawie przepisu art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zasądzając od skarżącego na rzecz powoda zwrot opłaty za czynności radcy prawnego w postępowaniu apelacyjnym wg stawki określonej zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych Dz.U. 2015 poz. 1804 ze zm.).