Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2019 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2019 r. w Piszu na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D. w D.

przeciwko T. O., R. O. i M. O.

z udziałem interwenienta ubocznego Agencji Mienia Wojskowego Oddziału (...) w O.

o wydanie nieruchomości i zapłatę

o r z e k a:

I.  Zasądza od pozwanego T. O. na rzecz powoda Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D. w D. kwotę 1 115 zł (jeden tysiąc sto piętnaście złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15.10.2018r. do dnia zapłaty.

II.  Zasądza od pozwanego R. O. na rzecz powoda Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D. w D. kwotę 3 909 zł (trzy tysiące dziewięćset dziewięć złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15.10.2018r. do dnia zapłaty.

III.  Zasądza od pozwanych M. O. i T. O. solidarnie na rzecz powoda Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D. w D. kwotę 2 539 zł (dwa tysiące pięćset trzydzieści dziewięć złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15.10.2018r. do dnia zapłaty.

IV.  Oddala powództwo w pozostałej części.

V.  Znosi wzajemnie między stronami koszty procesu.

VI.  Nakazuje zwrócić powodowi Skarbowi Państwa – Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasom Państwowym Nadleśnictwu D. w D. kwotę 1 036,55 zł (jeden tysiąc trzydzieści sześć złotych 55/100) tytułem niewykorzystanej zaliczki zapisanej pod pozycją (...).

VII.  Nakazuje pobrać od pozwanego T. O. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 1 194,99 zł (jeden tysiąc sto dziewięćdziesiąt cztery złote 99/100) tytułem części nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu i kosztów opinii biegłych.

VIII.  Nakazuje pobrać od pozwanego R. O. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 1 194,99 zł (jeden tysiąc sto dziewięćdziesiąt cztery złote 99/100) tytułem części nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu i kosztów opinii biegłych.

IX.  Nakazuje pobrać od pozwanej M. O. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 195 zł (sto dziewięćdziesiąt pięć złotych) tytułem części nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu i kosztów opinii biegłych.

UZASADNIENIE

Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo D. w D. ostatecznie wytoczył powództwo przeciwko T. O., R. O. i M. O.:

I.  o nakazanie solidarnie pozwanym T. O. i M. O., aby usunęli ze stanowiącej własność powoda nieruchomości składającej się z działek gruntu oznaczonych nr geodezyjnymi (...), położonej w O., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą numer (...):

1.  płot z siatki na cokole betonowym posadowiony na działkach nr (...) wzdłuż granicy z działką nr (...),

2.  część budynku posadowioną na działce nr (...),

3.  części dwóch budynków posadowione na działce nr (...)

II.  o nakazanie solidarnie pozwanym M. O. i T. O. aby opuścili wraz z osobami i rzeczami prawa ich reprezentującymi i wydali powodowi ­–pisaną wyżej nieruchomość, to jest pas gruntu o szerokości około 2,50 m biegnący wzdłuż granicy działek:

a)  nr (...),

b)  nr (...)

c)  nr (...)

III.  o zasądzenie od pozwanego T. O. na rzecz powoda tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z opisanej wyżej nieruchomości powoda:

1.  kwoty 12 313,60 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 22.09.2015r. do 31.12.2015r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 01.01.2016r. do dnia zapłaty,

2.  kwoty 1 115,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 15.10.2018r. do dnia zapłaty;

IV.  o zasądzenie od pozwanego R. O. na rzecz powoda tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z opisanej wyżej nieruchomości powoda kwoty 3 909,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 15.10.2018r. do dnia zapłaty;

V.  o zasądzenie od pozwanych T. O. i M. O. solidarnie na rzecz powoda tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z opisanej wyżej nieruchomości powoda kwoty 2 539,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 15.10.2018r. do dnia zapłaty.

Nadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kosztów procesu, w sposób szczegółowo wskazany w piśmie procesowym z 11 października 2019 roku.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w połowie 2015 roku wskutek czynności geodezyjnych w terenie ujawniono, że części działek gruntu o numerach (...), stanowiących wówczas własność powoda, zostały zajęte przez osobę trzecią. Podjęte dalsze czynności ujawniły, że:

- na działkach nr (...) wzdłuż granicy z działką nr (...) posadowiony został płot z siatki na cokole betonowym,

- na działce nr (...) wzdłuż granicy z działką (...) posadowiono chodnik utwardzony kostką betonową,

- granicę działki nr (...) z działką nr (...) przekracza część budynku, który jest posadowiony na działce (...),

- granicę działki nr (...) z działką nr (...) przekraczają części budynków posadowionych na działce (...),

- oraz że właścicielem działki nr (...) jest pozwany T. O..

Powód wskazał, że pismem z 9 września 2015 roku wezwał pozwanego T. O. do opróżnienia nieruchomości powoda w zajętej części, wydania jej powodowi i zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z pasa gruntu o powierzchni 611 m ² za okres od sierpnia 2006r. do 31.08.2015r. w kwocie 12 313,60 złotych – w terminie 7 dni od daty doręczenia pisma. Wezwanie doręczono pozwanemu w dniu 14.09.2015r. Zakreślony termin upłynął bezskutecznie. Pismem z 24.11.2015r. pozwany zwrócił się do powoda z wnioskiem o dokonanie zamiany zajętej nieruchomości powoda na nieruchomość oznaczoną nr (...) położoną w obrębie O.. Na dokonanie tej zamiany nie wyraził zgody zastępca dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w B.. Natomiast w dniu 20.05.2016r. powód oraz Gmina O. zawali umowę zamiany, mocą której nieruchomość stanowiąca działkę gruntu nr (...) stała się własnością Gminy O..

Powód wskazał, że z poczynionych przez niego ustaleń wynika, iż umową sprzedaży z dnia 19 stycznia 2006r. pozwany T. O. nabył od Skarbu Państwa - Agencji Mienia Wojskowego nieruchomość oznaczoną geodezyjnie numerem (...) położoną w O.. Umowa ta nie zawiera zapisów wskazujących, że granica tej nieruchomości z działkami o numerach geodezyjnych (...) przebiega wzdłuż istniejącego ogrodzenia. Pozwany T. O. w umowie sprzedaży z dnia 19 stycznia 2006r. oświadczył, iż granice działki nr (...) są mu znane i stan ten przyjmuje bez zastrzeżeń. Skarb Państwa ­- Agencja Mienia Wojskowego w styczniu 2006r. wydał pozwanemu T. O. nieruchomość nr (...) w granicach wynikających ze stosownej dokumentacji geodezyjno-kartograficznej. W chwili przejęcia nieruchomości od Skarbu Państwa, pozwany T. O. nie spowodował okazania mu na gruncie przez uprawnionego geodetę granic nabywanej przez siebie działki nr (...) i zajął w swe posiadanie, bez podstawy prawnej, z naruszeniem granic własności Skarbu Państwa ­- Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych, także część działek nr (...) sąsiadujących z działką Pozwanego o nr (...), bezpodstawnie przyjmując iż działka nr (...) to teren "do ogrodzenia", które znajdowało się prawdopodobne na działkach nr (...). Okoliczności powyższe zdaniem Powoda uzasadniają w sposób bezapelacyjny przyjęcie, że zajęcia nieruchomości Skarbu Państwa pozwany T. O. dokonał w złej wierze i w złej wierze był posiadaczem nieruchomości Skarbu Państwa.

Po nabyciu działki nr (...), w okresie pomiędzy styczniem 2006r. a kwietniem 2010r., pozwany T. O. przeprowadził roboty budowlane w toku których umyślnie wyburzył "stare ogrodzenie" i odbudował lub "odremontował" ogrodzenie, które znajdowało się prawdopodobne na działkach nr (...), i samowolnie, bez stosownych czynności geodezyjno-kartograficznych i architektoniczno-budowlanych, z naruszeniem własności powoda wybudował na działkach nr (...) sąsiadujących z działką (...), nowe ogrodzenie z siatki metalowej na cokole betonowym. To ogrodzenie istnieje obecnie na gruntach działek nr (...) i nie było przedmiotem sprzedaży dokonanej między Skarbem Państwa, a pozwanym. W okresie od kwietnia 2006r. do kwietnia 2010r. pozwany T. O. samowolnie w warunkach samowoli budowlanej, umyślnie i bez zachowania wymaganej staranności przy prowadzeniu robót budowlanych bez wykonania niezbędnych czynności geodezyjno-kartograficznych i architektoniczno-budowlanych, z naruszeniem własności powoda wybudował na działce nr (...) oraz na działce powoda nr (...) budynek nr (...);19 o powierzchni ok. 260 m ². W stosunku do tej budowy Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w P. nakazał T. O. w trybie art. 48 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, rozbiórkę tego obiektu budowlanego lub jego części wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę.

W ocenie powoda, w świetle przytoczonych wyżej okoliczności, stwierdzić należy, że pozwany T. O. umyślnie i w złej wierze zajął nieruchomości powoda oraz wybudował na części ich gruntów między innymi budynek nr (...)o powierzchni ok. 260 m ^{( 2)} oraz ogrodzenie z siatki metalowej na betonowym cokole, a także usunął z zajętego terenu roślinność leśną i rozpoczął jego inne niż leśne użytkowanie, tj. wyłączył go bezprawnie z produkcji z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane oraz ustawy z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

Powód wskazał, że po wezwaniu pozwanego T. O. do zapłaty kwoty 12.313,60 zł za okres od sierpnia 2006r. do 31.08.2015r., zaistniały okoliczności uzasadniające żądanie zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda za okres po 31 sierpnia 2015r., to jest:

- od 01.09.2015r. do 20.05.2016r. zajęta przez pozwanych powierzchnia nieruchomości powoda wynosiła 611 m ²,

- w dniu 04.03.2016r. pozwany T. O. darował swojemu synowi - pozwanemu R. O. przedmiotową działkę nr (...), który od tego dnia rozpoczął korzystanie z tej nieruchomości oraz z części działek powoda o numerach (...),

- w dniu 20.05.2016r. Nadleśnictwo D. zawarło z Gminą O. umowę zamiany mocą, której działka o nr (...) stała się własnością Gminy O.,

- w toku niniejszego procesu biegły geodeta w sporządzonej na piśmie opinii stwierdził, iż obecnie zajęta przez właściciela działki nr (...) powierzchnia działek powoda o numerach (...) wynosi łącznie 610 m ²,

- w dniu 14.06.2017r. Sąd Rejonowy w Piszu wydał wyrok w sprawie I C 41/16 o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, stwierdzający, że właścicielami działki numer (...) jest M. O. oraz T. O. na prawie wspólności majątkowej małżeńskiej; wniosek o wpis do księgi wieczystej został złożony w dniu 25.09.2017r.

Z uwagi na powyższe w ocenie powoda przyjąć należy, że:

1.  za okres od 01.09.2015r. do 03.03.2016r. do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda o powierzchni 610 m ² w kwocie 1 115 zł zobowiązany jest pozwany T. O.,

2.  za okres od 04.03.2016r. do 25.09.2017r. do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda o powierzchni 610 m ² w kwocie 3 909 zł zobowiązany jest pozwany R. O.,

3.  za okres od 26.09.2017r. do 30.09.2018r. do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powoda o powierzchni 610 m ² w kwocie 2 539 zł zobowiązani są solidarnie pozwany T. O. i pozwana M. O..

Powód wskazał, że odsetek od wynagrodzenia za bezumowne korzystanie od kwot odpowiednio 1 115,00 zł, 3 909,00 zł oraz 2 539,00 zł dochodzi od dnia 15.10.2018r., to jest od dnia następnego po upływie terminu do zapłaty tegoż wynagrodzenia, zakreślonego w treści not księgowych z dnia 1 października 2018r. wysłanych do pozwanych i znajdujących się w aktach sprawy na kartach 302-319.

Zdaniem powoda, w niniejszej sprawie nie może być zastosowany przepis art. 151 k.c. ponieważ pozwany ­T. O. przy wznoszeniu budynku obecnie istniejącego na działce nr (...) przekroczył jej granicę z działką nr (...) ze swej winy umyślnej. Przy ocenie rodzaju winy należy wziąć pod uwagę oba stopnie winy umyślnej, tj. zamiar bezpośredni i ewentualny oraz na równi z winą umyślną traktować rażące niedbalstwo pozwanego, który nie dopełnił żadnych obowiązków przy planowaniu i realizacji tej inwestycji, a więc ponieść powinien skutki swego bezprawnego działania i z tego bezprawia nie może wysuwać korzystnych dla siebie skutków prawnych.

Pozwany T. O. wniósł o oddalenie powództwa w całości. Konsekwentnie podnosił, iż przedmiotową nieruchomość stanowiącą działkę gruntu nr (...) nabył w drodze przetargu od Skarbu Państwa Agencji Mienia Wojskowego. Stan z chwili nabycia tej nieruchomości istnieje do dnia dzisiejszego. Nabywając tą nieruchomość uzyskał informację, że jej granice wyznacza istniejące ogrodzenie. Nikt go wówczas nie poinformował, że ogrodzenie i część budynków posadowione są na innych nieruchomościach. O fakcie tym dowiedział się dopiero w 2015 roku z pisma otrzymanego od powoda wzywającego do rozbiórki budynków i wydania nieruchomości. Wystąpił wówczas do powoda z formalnym wnioskiem o zamianę nieruchomości, jednak wniosek ten został negatywnie zaopiniowany przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w B.. Pozwany podkreślił, że od daty nabycia przedmiotowej nieruchomości nie zmieniał położenia ogrodzenia ani tym bardziej położenia posadowionych na niej spornych budynków. Wykonał jedynie roboty zabezpieczające na tych budynkach, obejmujące remont dachu, wykonanie elewacji, wymianę okien. Natomiast w ogrodzeniu jedynie miejscami wymienił siatkę ponieważ była zardzewiała, natomiast nie poprawiał ani cokołów ani słupków ogrodzeniowych na granicy z działkami powoda. Zatem, z uwagi na dobrą wiarę pozwanego, w ocenie pozwanego powodowi nie przysługuje roszczenie o odszkodowanie w oparciu o art. 224 k.c. W toku procesu pozwany podniósł, że w dniu 10 maja 2018 roku wystąpił do Burmistrza O. z wnioskiem o wszczęcie postępowania rozgraniczeniowego przedmiotowych nieruchomości, a w dniu 29 maja 2018 roku wydane zostało postanowienie o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego.

Pozwany R. O. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz od powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwana M. O. wniosła o oddalenie powództwa w całości w części ją dotyczącej, uznając żądania powoda za nieuprawnione zarówno co do istoty, jak i – z ostrożności procesowej – co do wysokości. Nadto wniosła o zasądzenie na jej rzecz od powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, a kosztów zastępstwa procesowego według stawek maksymalnych.

W uzasadnieniu pozwana potwierdziła twierdzenia pozwanego T. O.. Podała, że w dacie nabycia nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), była ona ogrodzona i były na niej posadowione sporne budynki, których położenie, podobnie jak położenie ogrodzenia, nie uległo zmianie do dnia dzisiejszego. Natomiast jeżeli przy wznoszeniu budynków i ogrodzenia nastąpiło przekroczenie granic, to niewątpliwie nastąpiło to w czasie, gdy zarządcą tej nieruchomości była Agencja Mienia Wojskowego, przy czym również Agencji Mienia Wojskowego nie można przypisać zawinienia w zakresie przekroczenia granic nieruchomości, a to z uwagi na okoliczność, że zarówno ogrodzenie, jak i budynki zostały wzniesione w okresie, gdy zarówno grunty będące składnikami nieruchomości rekreacyjnej Ministerstwa Obrony Narodowej, jak i grunty sąsiadujące, były własnością Skarbu Państwa. Jeżeli zatem rozważać przekroczenie granicy i zawinienie ówczesnego zarządcy nieruchomości, to w żadnym wypadku nie da się przypisać mu winy umyślnej. Problem przebiegu granicy między częściami nieruchomości będącymi w zarządzie różnych jednostek państwowych da się bowiem sprowadzić do kwestii technicznych, a nie umyślnego naruszenia własności. Powód także nigdy, w czasie gdy nieruchomość pozwanych była własnością Skarbu Państwa, nie zgłaszał pretensji dotyczących przebiegu granicy, ani nie sprzeciwiał się wznoszeniu przez MON ogrodzenia i budynków.

Zdaniem pozwanej, w przedmiotowej sytuacji ma zastosowanie art. 151 k.c., który uniemożliwia właścicielowi gruntu domaganie się przywrócenia stanu poprzedniego. Ma on wyłącznie możliwość, według swojego wyboru, żądania wynagrodzenia za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze. Ewentualny uszczerbek majątkowy po stronie powoda może zrekompensować w pełni wynagrodzenie przewidziane w art. 151 k.c. Powodowi nie grozi też niewspółmiernie wielka szkoda, co byłoby jedyną przeszkodą dla stosowania tego przepisu. Pozwana podniosła, że granice zajęte na skutek zabudowy wyznacza trwale związane z gruntem ogrodzenie, które stanowi "inne urządzenie" w rozumieniu art. 151 k.c. wykonane przez poprzedników prawnych pozwanych, a nie tylko ściany budynków. Należy więc też uwzględnić, że grunt, objęty granicą ogrodzenia, jest niezbędny dla korzystania z budynków zgodnie z ich przeznaczeniem gospodarczym. Późniejsze naprawy i remonty ogrodzenia oraz remonty budynków są bez znaczenia dla oceny stanu faktycznego. Zdaniem pozwanej, nieuprawnione jest także powoływanie się przez powoda na prowadzone przeciwko pozwanemu T. O. postępowanie administracyjne w sprawie samowoli budowlanej, albowiem ewentualna samowola budowlana nie ma wpływu na zakres nieruchomości zajętej na skutek przekroczenia granicy, a poza tym nie można stosować przepisów prawa budowlanego w niniejszym postępowaniu.

Zdaniem pozwanej, żądanie rozebrania ogrodzenia i części budynków przekraczających ewentualnie granicę nieruchomości powoda nie tylko narusza przepis art. 151 k.c., ale należy je uznać za szykanę nie korzystającą z ochrony na mocy art. 5 k.c. Strona powodowa dąży bowiem do dewastacji istniejących budynków i obiektów budowlanych, mimo braku istotnego interesu faktycznego. Nie jest zrozumiałe, dlaczego nie korzysta z uprawnień przewidzianych w art. 151 k.c., co zapewniłoby jej pełną rekompensatę majątkową, a domaga się uszkodzenia istniejącej zabudowy, co powoduje znaczną szkodę u pozwanych, a nie daje żadnej korzyści powodowi. Nie bez znaczenia jest, że w 2018 roku pozwana wystąpiła do powoda z formalnym wnioskiem o zamianę nieruchomości, jednak wniosek ten nie został pozytywnie rozpatrzony.

Postanowieniem z 4 grudnia 2018 roku, na wniosek pozwanej M. O., Sąd o toczącym się procesie zawiadomił Skarb Państwa - Agencję Mienia Wojskowego Oddział (...) w O..

Skarb Państwa - Agencja Mienia Wojskowego Oddział (...) w O. zgłosiła interwencję uboczną po stronie pozwanych i wniosła o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu interwenient podniósł, że przedmiotową działkę nr (...) do zasobu Skarbu Państwa Agencji Mienia Wojskowego przekazał protokołem zdawczo-odbiorczym z dnia 16.04.2004r. Stołeczny Zarząd Infrastruktury, który winien być wezwany do udziału w niniejszym procesie. Interwenient podkreślił, że od przejęcia do dnia sprzedaży działki (...), Oddział Terenowy Agencji Mienia Wojskowego w O. nie dokonał przebudowy żadnego budynku, ogrodzenia ani innych budowli znajdujących się na tej nieruchomości. Podniósł, że zgodnie z dokumentami z zasobu (...) Ośrodka (...) w P., granica prawna działki (...) została ustalona w postępowaniu rozgraniczeniowym przeprowadzonym w 1980 roku (protokół z 20.11.1980r.). Granicę stanowił brzeg nowo wybudowanej drogi żużlowej, a dalej ogrodzenie trwałe. Rozprawa graniczna była przeprowadzona z udziałem Nadleśniczego Nadleśnictwa D. i przedstawicieli jednostek resortu obrony narodowej. Ustalony w 1980r. przebieg granicy „po ogrodzeniu”, potwierdza opis granic istniejących na gruncie, zawarty w protokole granicznym z 24.04.1997r. sporządzonym przy podziale działki (...) na działki o numerach (...). Przed przejęciem nieruchomości, w grudniu 2003 roku na zlecenie Oddziału Terenowego A. w O. sporządzony został operat szacunkowy z ustalenia wartości rynkowej działki (...), w którym w opisie wskazano, że nieruchomość zabudowana była 29 budynkami, wiatą, pomostami drewnianymi oraz ogrodzeniem z siatki stalowej na słupkach stalowych o długości 315 m, wybudowanym w 1970 roku. W protokole zdawczo-odbiorczym nieruchomości z 16.04.2004r. nie ma informacji, że ogrodzenie jest wybudowane z przekroczeniem granicy działki. Zatem interwenient uboczny dopełnił wszelkich aktów staranności w ustaleniu przebiegu granicy.

Z ostrożności procesowej interwenient podniósł zarzut zasiedzenia przedmiotowej części nieruchomości powoda, podnosząc, że o dobrej wierze przesądza fakt, iż właścicielem tej nieruchomości był Skarb Państwa (k. 647). Natomiast odnosząc się do roszczenia powoda o zasądzenie od pozwanych wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 18 sierpnia 2006 roku do 30 września 2018 roku, interwenient uboczny podniósł zarzut przedawnienia roszczenia.

Sąd ustalił, co następuje:

Na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego sporządzonego 16 kwietnia 2004 roku, Stołeczny Zarząd Infrastruktury działający w imieniu Ministra Obrony Narodowej przekazał w zarząd Agencji Mienia Wojskowego nieruchomość stanowiącą zabudowaną działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...), położoną w O. na jeziorem O., dla której w Sądzie Rejonowym w Piszu prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), stanowiącą własność Skarbu Państwa i pozostającą dotychczas w zarządzie Ministerstwa Obrony Narodowej. W protokole wskazano, że przekazywana nieruchomość zabudowana jest 29 budynkami, z których jeden ma przeznaczenie socjalne, zaś pozostałe są budynkami typu camping.

Nieruchomość powyższa stanowiła powstały w latach 60-tych XX wieku kompleks wypoczynkowy, wypoczynkowo-szkoleniowy, rekreacyjny Ministerstwa Obrony Narodowej.

Od strony południowej nieruchomość ta graniczy z nieruchomościami oznaczonymi numerami geodezyjnymi (...), zaś od strony wschodniej z nieruchomością oznaczoną numerem (...), które w dniu 16 kwietnia 2004 roku stanowiły i po dziś dzień stanowią własność Skarbu Państwa i pozostają w zarządzie Nadleśnictwa D..

(okoliczności bezsporne, dowód: protokół zdawczo-odbiorczy z 16.04.2004r. k. 4-11 akt księgi wieczystej(...)Sądu Rejonowego w Piszu; odpis księgi wieczystej numer (...) Sądu Rejonowego w Piszu k. 17-18; zeznania świadka W. K. k. 139v-140)

Na mocy umowy sprzedaży z 19 stycznia 2006 roku Skarb Państwa - Agencja Mienia Wojskowego sprzedała T. O. prawo własności położonej w O. nieruchomości stanowiącej działkę gruntu oznaczoną numerem geodezyjnym (...). W umowie wskazano, że na sprzedawanej nieruchomości „posadowione są budowle i budynki”, w tym 25 budynków typu camping, budynek gospodarczy (nr (...)), budynek socjalny (nr (...)), budynek WC (nr (...)) oraz budynek umywalni (nr (...)). W treści umowy sprzedaży, w § 7, T. O. oświadczył, że znany jest mu stan techniczny budynków i granice przedmiotowej działki gruntu i stan ten przyjmuje bez zastrzeżeń.

W dacie umowy sprzedaży z 19 stycznia 2006 roku, nieruchomość oznaczona numerem ewidencyjnym (...) posiadała ogrodzenie wykonane z siatki stalowej i słupków stalowych z kształtownika, ustawionym na betonowym fundamencie. Ogrodzenie posadowione było poza jej granicami, na nieruchomości oznaczonej numerami geodezyjnymi (...).

Od czasu zakupu powyższej nieruchomości, przebieg wspomnianego wyżej ogrodzenia nie uległ zmianie. T. O. wyremontował fragment tego ogrodzenia w okolicach bramy wjazdowej, w ten sposób, że trzy słupy przybramowe i cztery słupy przy portierni wraz z cokołem aż do recepcji, zostały obłożone kamieniem, wykonano też murek kamienny okalający klomb przy wejściu. Stalowe brama i furtka pozostały niewymienione. Na pozostałej części ogrodzenie było konserwowane, miejscowo wymieniona została skorodowana siatka.

(dowód: umowa sprzedaży z 19.01.2006r. 35-39v akt księgi wieczystej (...) Sądu Rejonowego w Piszu; opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa k. 326-409, w tym mapa zasadnicza z pomiaru aktualizacyjnego na działkę (...) wykonanego w 2006 roku k. 386; pisemna opinia uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa k. 573-602; ustna opinia uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa k. 653v-654v; zeznania pozwanego T. O. k. 248-248v; zeznania pozwanej M. O. k. 248; dokumentacja fotograficzna ogrodzenia k. 652; zeznania świadka T. W. k. 40-41 akt odezwy sądowej X Cps 19/19 Sądu Rejonowego w Olsztynie)

W 2015 roku, przeprowadzone z inicjatywy Nadleśnictwa D. czynności geodezyjne w terenie wykazały, że ogrodzenie nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) posadowione jest na stanowiących własność Skarbu Państwa nieruchomościach oznaczonych numerami (...), a ponadto, że:

- część posadowionego na nieruchomości (...) budynku oznaczonego numerem (...);(...) i budynku oznaczonego numerem(...), posadowiona jest na nieruchomości oznaczonej numerem (...),

- część posadowionego na nieruchomości (...) budynku oznaczonego numerem (...), posadowiona jest na nieruchomości oznaczonej numerem (...).

Istniejącym ogrodzeniem nieruchomości oznaczonej numerem (...) zostały odcięte następujące powierzchnie:

- z działki gruntu numer (...) powierzchnia 144 m ²,

- z działki gruntu numer (...) powierzchnia 403 m ²,

- z działki gruntu numer (...) powierzchnia 63 m ².

(okoliczności bezsporne, dowód: protokół z czynności wznowienia znaków granicznych k. 118-119v; opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji k. 186-191; zeznania świadka K. S. k. 140-141)

Wspomniane wyżej czynności geodezyjne wykazały analogiczną sytuację w odniesieniu do nieruchomości oznaczonej numerem (...), stanowiącej własność Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D. w D., której część bezumownie zajmowana była przez Gminę O.. W tym przypadku, w dniu 20 maja 2016 roku pomiędzy Skarbem Państwa - Państwowym Gospodarstwem Leśnym Lasami Państwowymi Nadleśnictwem D. w D., a Gminą O. zawarta została umowa zamiany nieruchomości, mocą której nieruchomość stanowiąca działkę gruntu oznaczoną numerem (...) stała się własnością Gminy O..

(okoliczności bezsporne, dowód: umowa zamiany k. 19-33)

Pismem z 9 września 2015 roku Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo D. w D. wezwał T. O. do opróżnienia nieruchomości Skarbu Państwa w zajętej części, wydania jej i zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z pasa gruntu o powierzchni 611 m ² za okres od sierpnia 2006r. do 31.08.2015r. w łącznej kwocie 12 313,60 złotych – w terminie 7 dni od daty doręczenia pisma. Wezwanie doręczono T. O. 14 września 2015 roku. T. O. nie uznał roszczenia, odmówił opróżnienia i wydania zajętej nieruchomości oraz zapłaty należności.

Pismem z 24 listopada 2015 roku T. O. zwrócił się do Skarbu Państwa - Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Nadleśnictwa D. w D. z wnioskiem o dokonanie zamiany zajętej nieruchomości Skarbu Państwa na stanowiącą własność T. O. nieruchomość oznaczoną numerem (...)położoną w obrębie O.. Na dokonanie zamiany nie wyraziła zgody Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w B..

W dniu 29 grudnia 2015 roku Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo D. w D., zastąpiony przez profesjonalnego pełnomocnika, wystąpił do Sądu Rejonowego w Łomży z wnioskiem o zawezwanie T. O. do próby ugodowej. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt I Co 3/16. Do zawarcia ugody nie doszło.

(okoliczności bezsporne, dowód: wezwanie z 09.09.2015r. wraz z dowodem doręczenia k. 39-42; pismo z 24.11.2015r. k. 59; pismo z 07.12.2015r. adresowane do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych k. 60-61; decyzja Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych k. 62; akta sprawy ugodowej I Co 3/16 Sądu Rejonowego w Łomży, w tym wniosek i protokół z rozprawy; zeznania świadka B. N. k. 104v-105 i B. W. k. 105)

W dacie nabycia przez T. O. prawa własności nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...), na nieruchomości tej były już wybudowane i częściowo posadowione poza jej granicami następujące budynki:

- budynek oznaczony numerem (...);3,

- budynek oznaczony numerem (...);19,

- budynek oznaczony numerem (...);16.

Budynek oznaczony numerem (...) oraz budynek oznaczony numerem (...)zostały wybudowane i częściowo posadowione poza granicami działki (...) w okresie od grudnia 1980 roku do maja 1997 roku. Ich położenie i powierzchnia zabudowy nie uległy zmianie do dnia dzisiejszego.

W okresie od dnia nabycia prawa własności nieruchomości oznaczonej numerem (...) do kwietnia 2010 roku, T. O. rozbudował budynek oznaczony numerem (...);19. Rozbudowa nastąpiła w granicach nieruchomości, które wyznaczało wspomniane wyżej ogrodzenie.

Decyzją z 12 czerwca 2018 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w P. nakazał T. O. rozbiórkę tego budynku lub jego części, wybudowanego bez wymaganego pozwolenia na budowę. Decyzja nie jest prawomocna.

(dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji k. 188-189; opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa k. 326-409, w tym mapa zasadnicza z pomiaru aktualizacyjnego na działkę (...) wykonanego w 2006 i 2010 roku k. 386 i 387; pisemna opinia uzupełniająca opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa k. 573-602; zgłoszenie zamiaru przystąpienia do robót budowlanych k. 156; potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia k. 155;

W dniu 4 marca 2016 roku T. O. położoną w O. nieruchomość oznaczoną numerem geodezyjnym (...) darował swojemu synowi - R. O..

Sąd Rejonowy w Piszu wyrokiem wydanym 14 czerwca 2017 roku w sprawie I C 41/16 o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, stwierdził, że właścicielami nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...) położonej w O. jest M. O. oraz T. O. na prawie wspólności majątkowej małżeńskiej. Wniosek o wpis prawa własności do księgi wieczystej został złożony w dniu 25 września 2017 roku.

W dniu 1 października 2018 roku Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe Nadleśnictwo D. w D. wystawił noty księgowe, w których wezwał:

- T. O. do zapłaty wynagrodzenia w kwocie 934,80 złotych za bezumowne korzystanie od 01.09.2015r. do 03.03.2016r. z nieruchomości Skarbu Państwa oznaczonej numerami (...) o powierzchni 610 m ² – w terminie do dnia 14 października 2018 roku;

- R. O. do zapłaty wynagrodzenia w kwocie 2 869,10 złotych za bezumowne korzystanie od 04.03.2016r. do 25.09.2017r. z nieruchomości Skarbu Państwa oznaczonej numerami (...) o powierzchni 610 m ² – w terminie do dnia 14 października 2018 roku;

- T. O. i M. O. do zapłaty solidarnie wynagrodzenia w kwocie 1 888,40 złotych za bezumowne korzystanie od 26.09.2017r. do 30.09.2018r. z nieruchomości Skarbu Państwa oznaczonej numerami (...) o powierzchni 610 m ² – w terminie do dnia 14 października 2018 roku.

Zakreślony termin upłynął bezskutecznie.

(okoliczności bezsporne, dowód: umowa darowizny k. 99-103; noty księgowe, noty księgowe korygowane i monity wraz z dowodami ich doręczenia pozwanym k. 302-319)

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości oznaczonej numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 610 m ² w okresie od 22 września 2015 roku do 30 września 2018 roku wynosi łącznie 7 564 złotych, w tym za korzystanie:

- przez T. O. w okresie od 22.09.2015r. do 03.03.2016r. wynosi 1 115 złotych,

- przez R. O. w okresie od 04.03.2016r. do 25.09.2017r. wynosi 3 909 złotych,

- przez T. O. i M. O. w okresie od 26.09.2017r. do 30.09.2018r. wynosi 2 539 złotych.

(dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości k. 735-772)

Sąd zważył, co następuje:

Na wstępie, odnosząc się do podniesionego zarzutu zasiedzenia przedmiotowej części nieruchomości stanowiącej działki gruntu o numerach geodezyjnych (...), stwierdzić należy, iż zarzut ten jest niezasadny.

Zgodnie z treścią art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. W przypadku wejścia w posiadanie nieruchomości w złej wierze nabycie nieruchomości następuje po upływie lat trzydziestu (art. 172 § 2 k.c.). Natomiast stosownie do treści art. 176 § 1 zd. 1 k.c., jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika.

Pozwany T. O. wszedł w samoistne posiadanie przedmiotowej części nieruchomości powoda w dniu 19 stycznia 2006 roku, zatem nawet przy założeniu dobrej wiary pozwanego, nie upłynął jeszcze wspomniany wyżej 20-letni okres nieprzerwanego posiadania warunkujący zasiedzenie. Do czasu posiadania pozwanego nie można doliczyć czasu posiadania poprzednika, z uwagi na brak tego poprzednika. Podkreślić bowiem należy, iż poprzednikiem musi być również samoistny posiadacz nieruchomości. Posiadaczem samoistnym jest osoba niebędąca właścicielem. Nie można być jednocześnie właścicielem i posiadaczem samoistnym nieruchomości. Tymczasem poprzednikiem powoda był obecny właściciel przedmiotowej części nieruchomości, to jest Skarb Państwa tyle, że o różnym statio fisci, co wyłącza zastosowanie w niniejszej sprawie art. 176 § 1 k.c.

Przechodząc do meritum sprawy, w ocenie Sądu całokształt zgromadzonego materiału dowodowego jednoznacznie wykazał, że w dacie nabycia przez pozwanego T. O. nieruchomości oznaczonej numerem (...), po pierwsze - nieruchomość ta, jak i nieruchomości z nią sąsiadujące należały do jednego właściciela – Skarbu Państwa, po drugie – nieruchomość ta była ogrodzona od strony nieruchomości stanowiących własność powoda, to jest działek gruntu o numerach (...), płotem wykonanym z siatki stalowej i słupków stalowych z kształtownika, ustawionym na betonowym fundamencie oraz, że położenie tego ogrodzenia nie uległo zmianie po dziś dzień, a po trzecie - na nieruchomości tej były już wybudowane i częściowo posadowione poza jej granicami przedmiotowe budynki oznaczone numerami (...).

W treści umowy sprzedaży z 19 stycznia 2006 roku wskazano, że na sprzedawanej nieruchomości oznaczonej numerem (...) „posadowione są budowle i budynki”, przy czym szczegółowo wymieniono jedynie budynki, zaś budowle nie zostały wskazane. Przesłuchana w charakterze świadka T. W. - pracownik Agencji Mienia Wojskowego - zeznała, że w operacie szacunkowym sporządzonym przed przekazaniem tej nieruchomości w zarząd Agencji Mienia Wojskowego, wskazane są budynki i budowle posadowione na tej nieruchomości, w tym ogrodzenie, przy czym w operacie tym brak jest wzmianki, że nieruchomość ogrodzona jest ponad miarę (k. 40-41 akt odezwy sądowej).

Powołany w niniejszej sprawie biegły sądowy z zakresu budownictwa, w sporządzonej opinii podstawowej (k. 326-409), którą w całości podtrzymał w uzupełniającej opinii pisemnej i ustnej (k. 573-602 i 653v-654v), szczegółowo odnosząc się do zastrzeżeń powoda, pozwanej i interwenienta ubocznego, stwierdził ponad wszelką wątpliwość, że posadowione na nieruchomości powoda ogrodzenie nieruchomości oznaczonej numerem (...), zostało wybudowane przed datą nabycia przez pozwanego prawa własności tej nieruchomości, ma ono minimum 15 lat, a jego przebieg do dnia dzisiejszego nie uległ żadnym zmianom. Wskazał, że powyższe potwierdza zarówno mapa zasadnicza aktualizowana na 2006 roku, załączona do opinii i znajdująca się w aktach sprawy na karcie 386, na której zaznaczone jest przedmiotowe ogrodzenie, jak również wygląd/stan fundamentów i słupków stalowych tego ogrodzenia, stwierdzony podczas przeprowadzonych przez biegłego oględzin, który potwierdza okres używania tego ogrodzenia. Biegły wskazał, że po nabyciu prawa własności nieruchomości oznaczonej numerem (...) wyremontowany został fragment przedmiotowego ogrodzenia w okolicach bramy wjazdowej, w ten sposób, że trzy słupy przybramowe i cztery słupy przy portierni wraz z cokołem aż do recepcji, zostały obłożone kamieniem, wykonano też murek kamienny okalający klomb przy wejściu, przy czym stalowe brama i furtka pozostały niewymienione, zaś na pozostałej części ogrodzenie było konserwowane, miejscowo wymieniona została skorodowana siatka. Przeprowadzenie powyższych remontów zostało przyznane przez pozwanego T. O..

Dodatkowo biegły, powołując się na swojej doświadczenie zawodowe, wskazał, że w okresie PRL-u działającego na zasadzie jednolitego systemu władzy państwowej opartej na własności państwowej, nie przykładano szczególnej staranności do sposobu władania mieniem państwowym, pilnowania granic własności, w szczególności gdy sąsiadowały ze sobą grunty Skarbu Państwa znajdujące się w zarządzie różnych podmiotów; nikt nie przykładał szczególnej uwagi do przebiegu granic, bo i tak wszystko należało do jednego właściciela (k. 345). Dodał, że przebieg ogrodzenia po działkach (...) wskazuje, że zostało no wykonane dla ochrony mienia (budynków, budowli, sprzętu, wyposażenia oraz rzeczy osobistych letników) znajdującego się na działce (...). W pracy zawodowej biegłego nie zdarzyło się, aby Wojsko Polskie posiadało nieruchomość nieogrodzoną (k. 600). Powyższe twierdzenia biegłego znajdują potwierdzenie w zeznaniach świadka W. K., geodety, który podał, że granica pomiędzy gruntem pozostającym w zarządzie MON, a gruntem pozostającym w zarządzie Nadleśnictwa, była traktowana luźno (k. 139v-140).

Biegły nie potrafił wytłumaczyć, dlaczego w protokole zdawczo-odbiorczym z 16 kwietnia 2004 roku nie spisano z natury wszystkich składników majątkowych znajdujących się na przekazywanej nieruchomości. Zauważył natomiast, że nie wymienianie w aktach notarialnych budowli znajdujących się na nieruchomości, jest powszechną praktyką, zważywszy na dokumenty okazywane notariuszowi. Na mapie ewidencyjnej przedłożonej notariuszowi do umowy sprzedaży nieruchomości oznaczonej numerem (...) uwidocznione są jedynie granice działki, posadowione na niej budynki, drogi, użytki gruntów i numery działek. Tymczasem analizując mapę zasadniczą aktualizowaną w 2006 roku można dostrzec, że na nieruchomości tej znajdowały się m.in. słup energetyczny, chodnik betonowy, schody betonowe, murki oporowe, zbiornik betonowy, brama wjazdowa z furtką, ogrodzenie, a do nieruchomości przylegały pomosty na jeziorze. Prawdopodobnie tych obiektów było więcej (k. 597-599).

Dlatego też, w ocenie Sądu, nie wskazanie w treści umowy sprzedaży z 19 stycznia 2006 roku faktu istnienia ogrodzenia, w żadnej mierze nie podważa twierdzeń biegłego sądowego z zakresu budownictwa. Twierdzeń tych, w ocenie Sądu, nie podważa również ustalenie powołanego w niniejszej sprawie biegłego sądowego z zakresu geodezji, który w sporządzonej opinii, w oparciu wyłącznie o dostępną dokumentację geodezyjną, wskazał, że z pracy geodezyjnego operatu technicznego rob. nr (...), przyjętego do zasobu dokumentacji geodezyjno-kartograficznej 23 grudnia 1980 roku, wynika, że w 1980 roku w wyniku rozgraniczenia ustalono/przyjęto granice działki o numerze (...), na której funkcjonował ośrodek (...); na spornym odcinku granica przebiegała wzdłuż ogrodzenia /cyt. „ siatka na słupkach żelaznych”/; w operacie tym pomierzono również wszystkie budynki znajdujące się na tej nieruchomości i żaden nie wystawał poza jej granice. Natomiast w geodezyjnym operacie technicznym z 1997 roku, wynika, że od 1980 roku na terenie ośrodka powstały nowe budynki, a dwa z nich zostały częściowo posadowione poza granicami działki o numerze (...) (k. 188-189). Z dokumentów, do których dotarł biegły geodeta nie wynika, czy po 1980 roku ogrodzenie było przebudowywane lub zmieniany był jego przebieg. Również interwenient uboczny – Agencja Mienia Wojskowego, ani też Stołeczny Zarząd Infrastruktury nie posiadają żadnych dokumentów, na podstawie których można by stwierdzić, czy po 1980 roku ogrodzenie nieruchomości oznaczonej numerem (...) było przebudowywane lub zmieniany był jego przebieg (k. 701).

Biegły sądowy z zakresu budownictwa bez żadnych wątpliwości stwierdził, że wszystkie trzy sporne budynki były wybudowane na działce gruntu (...) i częściowo posadowione poza jej granicami przed 2006 rokiem, przy czym budynek oznaczony obecnie numerem (...)został przez pozwanego T. O. rozbudowany, co potwierdzają rzuty poziome tych budynków umieszczone na mapie zasadniczej z pomiaru aktualizacyjnego z 2006 roku i mapie zasadniczej z pomiaru aktualizacyjnego z 2010 roku (k. 386 i 387), oraz wykonane przez biegłego pomiary budynków na gruncie.

Sąd w pełni podzielił opinię podstawową i opinie uzupełniające biegłego sądowego z zakresu budownictwa, bowiem spełniały one stawiane im wymogi, odzwierciedlały staranność i wnikliwość w badaniu zleconego zagadnienia, odpowiadały w sposób wyczerpujący, stanowczy i zrozumiały na postawione pytania, a przytoczona na ich uzasadnienie argumentacja jest w pełni przekonująca. Zauważyć należy, iż opinia biegłego podlega, jak i inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c, lecz odróżniają je szczególne kryteria oceny. Stanowią je zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Opinie sporządzone zostały zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą specjalną. Są jasne, rzetelne, logiczne i poparte wieloletnim doświadczeniem biegłego. Z uwagi na powyższe, bacząc na jasność opinii biegłego z zakresu budownictwa, wiedzę specjalną i wieloletnie doświadczenie zawodowe tegoż biegłego, oraz fakt, że biegły geodeta swoją opinię sporządził wyłącznie w oparciu o dostępną, niepełną, dokumentację geodezyjną, Sąd oddalił wniosek interwenienta ubocznego o dopuszczenie dowodu z konfrontacji biegłego z zakresu budownictwa i z zakresu geodezji, uznając, iż dowód ten był zbędny i spowodowałby nieuzasadnioną zwłokę w rozpoznaniu sprawy oraz zbędne koszty.

Reasumując, w dacie sprzedaży nieruchomości oznaczonej numerem (...) pozwanemu T. O., nieruchomość ta posiadała już ogrodzenie, które posadowione było na nieruchomości powoda, i zabudowana była spornymi budynkami, które częściowo posadowione były poza jej granicami. Przedmiotowe ogrodzenie i budynki zostały wzniesione w okresie, gdy zarówno grunt, na którym są posadowione, jak i grunty sąsiadujące, były własnością tego samego podmiotu - Skarbu Państwa. Nie budzi wątpliwości Sądu, iż sam sprzedający nie był świadomy, że prawna granica tej nieruchomości nie przebiega po istniejącym ogrodzeniu, więc tym bardziej nie mógł tego zakładać kupujący – pozwany T. O.. Faktem jest, że po nabyciu prawa własności nieruchomości oznaczonej numerem (...), pozwany T. O. rozbudował budynek oznaczony numerem (...), przy czym pozostawał w przekonaniu, iż rozbudowa ma miejsce na gruncie nieruchomości do której przysługuje mu prawo własności. Kwestie administracyjne dotyczące pozwolenia na budowę, nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania, stwierdzić należy, iż w niniejszej sprawie zastosowanie ma przepis art. 151 k.c., zgodnie z którym, jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez nieuzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Może on żądać albo stosownego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie odpowiedniej służebności gruntowej, albo wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze.

Przekroczenie granicy sąsiedniego gruntu jest naruszeniem własności innej osoby, z reguły powodującym powstanie roszczenia o przywrócenie stanu poprzedniego. Jeżeli jednak przekroczenie granicy sąsiedniego gruntu nastąpiło bez winy umyślnej, a właściciel nie sprzeciwił się temu bez nieuzasadnionej zwłoki i nie grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda, to właściciel, którego prawo zostało naruszone, nie może w zasadzie żądać przywrócenia stanu poprzedniego, służą mu natomiast dwa roszczenia, tj. o stosowne wynagrodzenie albo o wykupienie zajętej części gruntu (art. 151 Kodeksu cywilnego).

Artykuł 151 k.c. ma zastosowanie tylko wtedy, gdy doszło do bezprawnego, w zasadzie przypadkowego, niezawinionego umyślnie działania polegającego na przekroczeniu granicy i posadowieniu części lub całości wznoszonego budynku lub innego urządzenia na sąsiedniej nieruchomości.

Użyte w komentowanym przepisie określenie "budynek lub inne urządzenie" ma ten sam zakres, co w art. 48 i 231 k.c. Kluczową cechą budynku i innego urządzenia jest ich trwałe połączenie z gruntem. Pojęcie budynku zostało zdefiniowane w art. 3 pkt 2 ustawy z 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane, jako obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach. Natomiast użyte przez ustawodawcę określenie "inne urządzenie", należy, zdaniem doktryny, odnieść do pojęcia „urządzenia budowlane” wskazanego w art. 3 pkt 9 Prawa Budowlanego, zgodnie z którym są to urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym, zapewniające możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, jak przyłącza i urządzenia instalacyjne, w tym służące oczyszczaniu lub gromadzeniu ścieków, a także przejazdy, ogrodzenia, place postojowe i place pod śmietniki. Również w judykaturze wskazuje się, że przez "inne urządzenie" w rozumieniu art. 231 § 1 k.c. należy rozumieć sztuczną konstrukcję, będącą wynikiem pracy ludzkiej i użycia odpowiednich materiałów, którą są na przykład chłodnia, piwnica, czy ogrodzenie działki (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 25.01.2013r. w sprawie V ACa 709/12, Legalis; wyrok Sądu Najwyższego z 19.02.1998r. w sprawie III CKN 375/97, Legalis).

Przepis art. 151 k.c. stanowi wyjątek od zasady superficies solo cedit zawartej w art. 48 k.c. Powyższe oznacza, że w razie przekroczenia granicy nieruchomości w czasie budowy budynek należy do gruntu, na którym znajduje się jego większa część (vide wyrok NSA z dnia 10.03.2017r. w sprawie II OSK 1655/15).

Właścicielowi gruntu, którego granice zostały przekroczone przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia na nieruchomości sąsiedniej przysługują tzw. roszczenia uzupełniające przewidziane w art. 224 § 2 i art. 225 k.c., także wówczas, gdy zgodnie z art. 151 k.c. nie służy mu roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego (vide wyrok SN - Izby Cywilnej z dnia 24.09.2010r. w sprawie IV CSK 76/10).

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, iż granice gruntu sąsiedniego w trakcie budowy budynków i ogrodzenia na ośrodku wypoczynkowym Ministerstwa Obrony Narodowej zostały przekroczone. Z uwagi na fakt, iż granice przekroczył Skarb Państwa, który był jednocześnie właścicielem gruntów sąsiednich, przyjąć należy brak winy umyślnej. W ten sam sposób należy potraktować kwestie rozbudowy jednego z budynków dokonaną przez pozwanego T. O.. Oczywistym jest, iż do momentu powiadomienia pozwanego o fakcie bezumownego posiadania gruntów Nadleśnictwa, T. O. nie wiedział o tym, iż granica jego nieruchomości przebiega w sposób inny, niż dotychczasowe posadowienie ogrodzenia. Zasady doświadczenia życiowego nakazują przyjąć, iż pozwany nie kupiłby, a powód (SP) nie sprzedałby nieruchomości, których granica przebiega przez budynki. Oczywistym jest również, iż od lat 60-tych ubiegłego wieku przedmiotowy sporny fragment gruntu stracił dla SP Lasów Państwowych jakiekolwiek znaczenie gospodarcze, albowiem przez ten czas wyłączony był całkowicie z gospodarki leśnej i przeznaczony na cele turystyczne jako zaplecze ośrodka wypoczynkowego należącego do SP Ministra Obrony Narodowej, następnie Agencji Mienia Wojskowego.

W konsekwencji powyższego, w oparciu o treść art. 151 kc roszczenie powoda opisane w historii niniejszego uzasadnienia w punkcie I. i II. uznać należało za bezpodstawne i jako takie oddalić.

W obecnym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w sprawach o wydanie nieruchomości na podstawie art. 222 § 1 k.c. , zastosowanie art. 5 k.c. jest co do zasady wyłączone, a jeśli je dopuścić, to całkiem wyjątkowo i po dokonaniu oceny całokształtu okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym (vide postanowienie z dnia 02.06.2011r. w sprawie I CSK 520/10). Podobnie wypowiedział się również Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 04.04.2013r. w sprawie ACa 815/12 wskazując, że nie można wykluczyć możliwości oddalenia powództwa windykacyjnego na podstawie art. 5 k.c.

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, przedstawioną wyżej linię orzecznictwa podziela i uważa, że dokonanie oceny, czy właściciel domagający się wydania przedmiotu swojego prawa, działa w zgodzie z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, czy też jego działanie pozostaje w sprzeczności z tymi normami, jest – co do zasady – dopuszczalne. Treść art. 5 k.c. daje bowiem możliwość dokonania takiej oceny w stosunku do wykonywania każdego prawa podmiotowego przez osobę uprawnioną. W ocenie Sądu, w okolicznościach niniejszej sprawy można dopatrzyć się takiej właśnie wyjątkowej sytuacji, o której mowa w judykaturze i która uzasadnia zastosowanie normy art. 5 k.c., na wypadek gdyby uznać, że powodowi przysługuje przeciwko pozwanym roszczenie o wydanie nieruchomości.

Sprzeczność żądania powoda z zasadami współżycia społecznego związana jest z tym, że przedmiotowe ogrodzenie i budynki zostały wzniesione w okresie, gdy zarówno grunt, na którym są posadowione, jak i grunty sąsiadujące, były własnością tego samego podmiotu - Skarbu Państwa, tyle tylko, że pod różnym statio fisci. Posadowienia ogrodzenia i części budynków poza granicami działki (...), dokonał Skarb Państwa. Cała przedmiotowa sytuacja zaistniała w wyniku błędu Skarbu Państwa. Zauważyć należy, iż powód nigdy, w czasie gdy nieruchomość pozwanych była własnością Skarbu Państwa, nie zgłaszał pretensji dotyczących przebiegu granicy, ani nie sprzeciwiał się wznoszeniu przez MON ogrodzenia i budynków. Nie sposób zakładać, że Skarb Państwa dążył do zbycia działki (...) mając świadomość, że jej granica z działkami (...) przebiega przez budynki posadowione na działce (...), zaś ogrodzenie stoi na sąsiednim gruncie. Zatem tym bardziej nie mógł tego zakładać kupujący – pozwany T. O..

Ponadto, nie sposób uznać, że wskutek oddalenia powództwa o wydanie nieruchomości, powodowi grozić będzie niewspółmiernie wielka szkoda. W pierwszej kolejności, zważywszy na opinię biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości, w której biegły wskazał, że średnia wartość rynkowa gruntów o podobnym przeznaczeniu wynosi 49,40 zł/m ², stwierdzić należy, iż wartość rynkowa przedmiotowego pasa gruntu nie jest znaczna (610 m ² x 49,40 zł = 30 134 zł). Ponadto nie sposób pominąć, że przedmiotowy pas gruntu stracił dla powoda jakiekolwiek znaczenie gospodarcze, albowiem od daty istnienia na działce (...) ośrodka wojskowego, sporna część gruntu nie była wykorzystywana na cele leśne, a wyłącznie na cele rekreacyjne i turystyczne.

Na koniec, nie sposób pominąć, że od chwili dowiedzenia się o prawnym przebiegu granicy, to jest od daty otrzymania od powoda z wezwania z dnia 9 września 2015 roku (k. 39-42), pozwany T. O., a od stycznia 2018 roku także pozwana M. O., dążyli do zawarcia z powodem ugody sprowadzającej się do zamiany gruntów (k. 59 i 217), co spotkało się z odmową ze strony powoda. Sytuacja ta jest zupełnie niezrozumiała zważywszy na fakt, że w analogicznej sytuacji i w analogicznej miejscowości, gdzie podmiotem zajmującym bez tytułu prawnego nieruchomość powoda była Gmina O., doszło do zamiany gruntów (umowa zamiany k. 19-38).

Zgodnie z art.224 kc, od chwili gdy posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.

Stosownie do treści art. 228 kc przepisy określające prawa i obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się on o wytoczeniu powództwa o wydanie rzeczy, stosuje się także w wypadku, gdy samoistny posiadacz własności państwowej został wezwany przez właściwy organ państwowy do wydania rzeczy.

W przedmiotowej sprawie, na podstawie powołanych wyżej dowodów, Sąd uznał, iż pozwani byli posiadaczami w dobrej wierze, albowiem posiadali grunt sąsiedni w granicach ogrodzenia, które wzniósł właściciel gruntu sąsiedniego, czyli Skarb Państwa, przy czym tak wyznaczona granica między nieruchomościami nie była przez Skarb Państwa kwestionowana aż do 2015r., kiedy to czynności geodezyjne przeprowadzone z inicjatywy powoda wykazały faktyczny przebieg granicy.

Uznając, w oparciu o przepis art. art. 224 § 2 k.c. w zw. z art. 225 k.c., zasadność roszczenia powoda o zasądzenie od pozwanych wynagrodzenia za bezpodstawne korzystanie z nieruchomości powoda, zważywszy na kwestionowanie przez pozwanych tego roszczenia tak co do zasady, jak i co do wysokości, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości celem ustalenia wysokości należnego powodowi wynagrodzenia, przy czym za okres od 22 września 2015 roku do 30 września 2018 roku, albowiem pozwany T. O. wiedzę o prawnym przebiegu granicy i bezpodstawnym zajmowaniu gruntów sąsiednich powziął z pisma powoda datowanego na 9 września 2015 roku, doręczonego mu 14 września 2015 roku, w którym pozwany został wezwany do rozbiórki przedmiotowego ogrodzenia i budynków oraz wydania nieruchomości w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma (k. 39-42). Zakreślony termin upłynął 22 września 2015 roku. Dlatego też Sąd oddalił wniosek powoda o sprostowanie postanowienia dowodowego i zlecenie biegłemu dokonania wyceny obejmującej okres od 18 sierpnia 2006 roku do 30 września 2018 roku.

Biegły sądowy z zakresu szacowania nieruchomości w sporządzonej na piśmie opinii stwierdził, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości oznaczonej numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 610 m ² w okresie od 22 września 2015 roku do 30 września 2018 roku wynosi łącznie 7 564 złotych (k. 735-772). Opinia ta nie była kwestionowana przez strony.

Zatem, zgodnie z przyjętymi przez biegłego wyliczeniami i wskaźnikami, należne powodowi wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości:

- przez T. O. w okresie od 22.09.2015r. do 03.03.2016r. wynosi 1 115 złotych,

- przez R. O. w okresie od 04.03.2016r. do 25.09.2017r. wynosi 3 909 złotych,

- przez T. O. i M. O. w okresie od 26.09.2017r. do 30.09.2018r. wynosi 2 539 złotych.

Z uwagi na powyższe Sąd orzekł, jak w punkcie I. II. i III. wyroku i oddalił powództwo w pozostałej części.

O kosztach procesu, obejmujących koszty zastępstwa procesowego, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. biorąc pod uwagę częściowe jedynie (w 37%) uwzględnienie żądań powoda.

Opłata sądowa od pozwu wyniosła w niniejszej sprawie 1 017 złotych. Od jej uiszczenia powód był zwolniony z mocy prawa. Pozwani natomiast, którzy przegrali sprawę w 37%, zobowiązani są do uiszczenia z tego tytułu kwoty po 125,43 złotych (1 017 zł x 37% = 376,29 zł : 3 = 125,43 zł).

Koszt opinii powołanych w sprawie biegłych sądowych wyniósł łącznie 8 672,14 złotych i do wysokości 3 368,66 złotych został tymczasowo pokryty ze środków budżetowych Skarbu Państwa. Tytułem zaliczek na poczet kosztów opinii powód wpłacił łącznie 6 500 złotych, a pozwana M. O. 1 000 złotych. Powód przegrał sprawę w 63%, zatem winien ponieść 5 463,45 złotych (8 672,14 zł x 63% = 5 463,45 zł), w związku z czym do zwrotu powodowi pozostaje kwota 1 036,55 złotych (6 500 zł – 5 463,45 zł = 1 036,55 zł) z niewykorzystanej zaliczki zapisanej pod numerem (...). Natomiast pozwani, którzy przegrali sprawę w 37%, winni ponieść 3 208,69 złotych kosztów opinii, a więc po 1 069,56 złotych każdy z nich (8 672,14 zł x 37% = 3 208,69 zł : 3 = 1 069,56 zł), przy czym pozwana M. O., zważywszy na wpłaconą zaliczkę, zobowiązana jest do uiszczenia jedynie brakującej kwoty 69,57 złotych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 80 ust. 1 w zw. z art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2018r., poz. 300 j.t.), Sąd nakazał zwrócić powodowi kwotę 1 036,55 złotych tytułem niewykorzystanej zaliczki na opinię biegłego, natomiast na podstawie art. 82 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od pozwanego T. O. i pozwanego R. O. kwotę po 1 194,99 złotych (125,43 zł + 1 069,56 zł = 1 194,99 zł), a od pozwanej M. O. kwotę 195 złotych (125,43 zł + 69,57 zł = 195 zł), tytułem części nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu i kosztów opinii biegłych.