Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 24 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jarosław Tyrpa (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Renata Stępińska

SO Barbara Kursa

po rozpoznaniu w dniu 24kwietnia 2019 r. roku w K.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przy uczestnictwie Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, dotyczącej postępowania przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie, sygnatura akt I Ns 969/11/S

postanawia:

I.  stwierdzić, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie pod sygnaturą I Ns 969/11/S doszło do naruszenia prawa skarżącej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;

II.  przyznać skarżącej od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie kwotę 4000 (cztery tysiące) złotych;

III.  w pozostałej części skargę oddalić;

IV.  zwrócić skarżącej kwotę 200 (dwieście) złotych uiszczonych tytułem opłaty od skargi.

SSO Renata Stępińska SSO Jarosław Tyrpa SSO Barbara Kursa

UZASADNIENIE

W skardze złożonej w trybie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. nr 179, poz. 1843), skarżąca (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. domagała się: stwierdzenia, że w postępowaniu prowadzonym przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie pod sygn. akt: I Ns 969/11/S, nastąpiła przewlekłość postępowania; wydania Sądowi prowadzącemu przedmiotowe postępowanie zalecenia w celu wydania orzeczenia co do istoty sprawy, w szczególności w szczególności przeprowadzenie wniosków dowodowych; przyznania od Skarbu Państwa na rzecz skarżącej kwoty 15 .000 zł.

W odpowiedzi na skargę Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie wniósł o oddalenie skargi wskazując, że czynności podejmowane były sprawnie i jednocześnie wskazał na zmianę referenta.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jednolity - Dz. U. z 2016 roku, poz. 1259 ze zm.) strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (ust. 2).

Jakkolwiek oczywiście nieusprawiedliwione jest twierdzenie skargi, że możliwym było zakończenie postępowania w sprawie I Ns 969/11/S w ciągu jednego roku, to jednakże analiza akt sprawy nie pozwala odeprzeć zarzutu skarżącego, iż w postępowaniu tym wystąpiła przewlekłość postępowania.

Postępowanie w sprawie I Ns 969/11/S dotyczy zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w centrum K. i jego przedmiotem – z uwagi na treść art. 618 k.p.c. – nie jest wyłącznie dokonanie podziału ale rozpoznanie zgłaszanych przez współwłaścicieli w tym skarżącą - szeregu roszczeń, które wymagają przeprowadzenia postępowania dowodowego. Oprócz dowodów z dokumentów rozpoznanie sprawy wymagało przeprowadzenia dowodów z zeznań szeregu świadków i przesłuchania stron oraz przeprowadzenia dowodów z opinii biegłych do spraw budowlanych celem zbadania przesłanki samodzielności lokali i z zakresu szacowania nieruchomości dla określenia jej wartości i wysokości dochodzonych roszczeń. Przeprowadzenie dowodu z szeregu zeznań świadków i dowodu z przesłuchania stron z uwagi na zakres tezy dowodowej wymagało wyznaczenia wielu rozpraw i czasu trwania tego postępowania dowodowego w okresie 2014-2015 nie sposób kwestionować, zwłaszcza, że rozprawy wyznaczane były w niewielkich odstępach czasowych a składane w ich toku zeznania bardzo obszerne. Przeprowadzenie absolutnie koniecznych dowodów z opinii biegłych też niewątpliwie wymagało czasu, przy czym przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego do spraw szacowania nieruchomości nie było możliwe przed przeprowadzeniem dowodu z zeznań, co łączy się ze zgłoszonymi roszczeniami dodatkowymi. Potrzeba uzupełnienia obu tych dowodów nie wyniknęła z działań Sądu ale z przyczyn leżących po stronie współwłaścicieli, którzy, jak się później okazało, dokonali przeróbek bez stosownych zezwoleń, co wymagało wyjaśnienia, zajęcia stanowiska przez Konserwatora Zabytków i w konsekwencji spowodowało uzupełnienie postępowania dowodowego. Wszystkie te czynności wymagały czasu, były celowe i nie były możliwe do wykonania w przeciągu jednego roku, niemniej ich wykonanie nie powinno zajmować aż siedmiu lat, zważywszy, że będąca przedmiotem podziału nieruchomość jest średniej wielkości.

Czynności, które wpłynęły na przedłużenie postępowania, a które jednak leżą po stronie Sądu, są związane z przeprowadzeniem dowodów z opinii biegłych, w szczególności ostatniego dowodu z opinii biegłego do spraw szacowania nieruchomości. Nie sposób jest odeprzeć głównego zarzutu skarżącej co do niepodejmowania czynności w celu skierowania odezwy do biegłego do spraw szacowania nieruchomości w okresie po złożeniu uzupełniającej opinii biegłego w zakresie budownictwa, co nastąpiło w dniu 5 października 2017 roku (k.1353), a skierowaniem opinii do biegłego do spraw szacowania nieruchomości, co miało miejsce w dniu 29 grudnia 2018 roku (k. 1545). Uwzględnić przy tym należy, że w okresie tym konieczne było uzyskanie opinii Konserwatora Zabytków co do podziału, ale same te czynności zajęły w sumie dwa miesiące. Uwzględniając tę konieczność i wymagany czas oraz czas na złożenie ewentualnych zarzutów do opinii budowlanej, brak jest argumentów, które mogłyby usprawiedliwiać pozostały okres opóźnienia. Argumentem takim nie może być wyznaczenie na dzień 21 czerwca 2018 roku rozprawy, która ograniczyła się wyłącznie do oświadczeń pełnomocników, zaś odezwa do biegłego została skierowana dopiero pół roku później, choć jak wynika z protokołu rozprawy skierowanie odezwy do biegłego było powodem odroczenia rozprawy. Analiza akt sprawy nie wykazuje, aby pomiędzy okresem od października 2017 roku do grudnia 2018 roku, poza zwróceniem się do Konserwatora Zabytków i wyznaczeniem terminu do składania zarzutów do opinii biegłego do spraw budowlanych, podejmowane były merytoryczne czynności, a jest to okres ponad roczny.

Podniesiona w odpowiedzi na skargę okoliczność związana ze zmianą referenta, który musiał w jednym czasie zapoznać się z wieloma sprawami, jakkolwiek obiektywnie i rzeczywiście uniemożliwiająca sprawne prowadzenie tych postępowań, nie może stanowić okoliczności, którą można uwzględnić przy ocenie prawa strony do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. Jest tak dlatego, że wprowadzenie do polskiego porządku prawnego skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki było skutkiem przyjętych przez państwo polskie zobowiązań międzynarodowych i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który w wyroku z dnia 26 października 2000 roku w sprawie Kudła przeciwko Polsce (skarga nr 30210/96) stwierdził, że w krajowym porządku prawnym brak jest instrumentu prawnego zapewniającego skarżącym dochodzenie prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Obowiązek przestrzegania przyjętych zobowiązań międzynarodowych i zapewnienia obywatelom ochrony w celu ich dochodzenia spoczywa na państwie jako takim. Dlatego też obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej spoczywa na wszystkich jego władzach (organach). Nie można go odnosić tylko do organów władzy sądowniczej (wymiaru sprawiedliwości). Państwo ma więc obowiązek takiego zorganizowania warunków sprawowania władzy jurysdykcyjnej (w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej), aby nie dochodziło do przewlekłości postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2005 r., III SPP 34/05, OSNP 2005 nr 20, poz. 327 oraz z dnia 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 33). Podniesiony przez Skarb Państwa brak zapewnienia należytej kadry i nadmierne obciążenie, jakkolwiek faktycznie uniemożliwiające sprawne rozpoznawanie spraw i muszące rodzić opóźnienia, nie może usprawiedliwiać państwa, jako podmiotu naruszającego postanowienia Konwencji. Wskazywanej przy tym w odpowiedzi na skargę sytuacji nie można także uznać za nagłej, nieprzewidywalnej i przejściowej, która nie daje się możliwa do zapobieżenia przy założeniu sprawnej organizacji działania wymiaru sprawiedliwości. Władze państwowe (ustawodawcza, wykonawcza) powinny podjąć bowiem przedsięwzięcia (legislacyjne, organizacyjne, finansowe), które pozwoliłyby na rozpoznanie spraw bez nieuzasadnionej zwłoki. Konwencja nakłada bowiem na państwa obowiązek zorganizowania systemu prawnego w sposób umożliwiający sądom spełnienie wymagań art. 6 ust. 1 Konwencji (por. orzeczenie ETPCz z dnia 13 lipca 1983 r., skarga nr 8737/79, w sprawie Zimmermann i Steiner przeciwko Szwajcarii).

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy uznał skargę za uzasadnioną i orzekł jak w punkcie 1 sentencji postanowienia na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy.

Stosownie do treści art. 12 ust. 4 ustawy o skardze uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa, sumę pieniężną w wysokości od 2000 do 20 000 złotych. Wysokość sumy pieniężnej, w granicach wskazanych w zdaniu pierwszym, wynosi nie mniej niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów postępowania dotyczy stwierdzona przewlekłość postępowania. Sąd może przyznać sumę pieniężną wyższą niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, jeżeli sprawa ma szczególne znaczenie dla skarżącego, który swoją postawą nie przyczynił się w sposób zawiniony do wydłużenia czasu trwania postępowania. Na poczet tej sumy zalicza się kwoty przyznane już skarżącemu tytułem sumy pieniężnej w tej samej sprawie. Sumy pieniężnej nie przyznaje się w razie uwzględnienia skargi wniesionej przez Skarb Państwa albo państwowe jednostki sektora finansów publicznych.

W ocenie Sądu Okręgowego żądanie przyznania kwoty 15 000 zł należy uznać za rażąco wygórowane w sytuacji, w której rozpoznanie sprawy wymaga przeprowadzenia szeregu dowodów, co musi zajmować czas. Uwzględniając, że postępowanie toczy się 8 lat, Sąd Okręgowy uznał, że słuszną rekompensatą dla skarżącej będzie kwota 4000 zł. Nie jest bowiem tak, że całe postępowanie jest przewlekłe. Nie sposób bowiem pomijać tego, że oprócz konieczności prowadzenia postępowania dowodowego zaistniały inne okoliczności wpływające na długość postępowania, którymi nie można obciążać Sądu, jak choćby braki formalne wniosku, wadliwość wskazania adresu jednego z uczestników, czy postępowania zażaleniowe. Ponieważ Sąd Rejonowy skierował odezwę do biegłego do spraw szacowania nieruchomości, brak jest – na obecnym etapie - podstaw do wydawania w tym celu zaleceń.

Wobec uwzględnienia skargi zwrotowi na rzecz skarżącej, w trybie art. 17 ust. 3 ustawy, podlegała uiszczona tytułem opłaty od skargi kwota 200 złotych.

SSO Renata Stępińska SSO Jarosław Tyrpa SSO Barbara Kursa