Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II S 56/19

POSTANOWIENIE

Dnia 25 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny – Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Oleksiak (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Beata Kurdziel

SO Krzysztof Wąsik

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2019 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

skargi M. S. i A. S. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie pod sygnaturą akt I Nc 5448/16/S

przy uczestnictwie Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie.

postanawia:

1. stwierdzić, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa -Śródmieścia w Krakowie o sygn. I Nc 5448/16/S doszło do naruszenia prawa skarżących M. S. i A. S. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;

2. przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie na rzecz skarżących M. S. i A. S. kwotę po 2000 zł (dwa tysiące złotych),

3. oddalić skargę w pozostałej części.

SSO Krzysztof Wąsik SSO Katarzyna Oleksiak SSO Beata Kurdziel

UZASADNIENIE

Skarżący M. S. i A. S. złożyli skargę w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki i domagali się stwierdzenia naruszenia ich praw do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie pod sygnaturą akt I Nc 5448/16/S oraz zasądzenie na rzecz skarżących od Skarbu Państwa kwoty po 20.000 zł.

Pismem z dnia 20 marca 2019 roku Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie zgłosił swój udział w sprawie i przedstawiając tok podejmowanych czynności wniósł o oddalenie skargi.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Pozew w przedmiotowej sprawie wpłynął do Sądu w dniu 30 grudnia 2016 roku; akta przedłożono referentowi SSR Sylwii Maj-Michaldo w dniu 2 stycznia 2017 roku. W dniu 11 stycznia 2017 roku został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. W dniach 10 i 13 marca 2017 roku wpłynęły do Sądu zarzuty od nakazu zapłaty wraz z wnioskami o wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty, zwolnienie pozwanych od kosztów sądowych w całości i ustanowienie dla pozwanych pełnomocnika z urzędu. Zarządzeniem z dnia 15 marca 2017 roku wezwano pozwanych do uzupełnienia braków formalnych zarzutów od nakazu zapłaty oraz wniosków o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Pisma wraz z odpisami zarzutów od nakazu zapłaty oraz formularzami oświadczeń o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania wpłynęły do Sądu w dniu 10 maja 2017 roku. W dniu 15 maja 2017 roku Sędzia Referent wydała zarządzenie o przedstawieniu sprawy z wnioskami pozwanych o zwolnienie od kosztów sądowych do rozpoznania Referendarzowi sądowemu (k. 60). Postanowieniem z dnia 31 maja 2017 roku Referendarz sądowy oddalił wnioski pozwanych o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Na to postanowienie w dniu 11 lipca 2017 roku wpłynęły skargi pozwanych. Do rozpoznania skargi na orzeczenie referendarza sądowego - z uwagi na zbliżający się urlop wypoczynkowy sędziego referenta przypadający od 22 lipca do 27 sierpnia 2017 roku – wyznaczono innego sędziego. Sędzia ta w okresie od 31 lipca do 27 sierpnia 2017 roku przebywała na urlopie wypoczynkowym, w dniach od 24 października do 31 października 2017 roku przebywała na zwolnieniu lekarskim, zaś w dniach od 7 listopada do 9 listopada 2017 roku była nieobecna z powodu sprawowania opieki. Postanowieniem z dnia 13 listopada 2017 roku Sąd utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie referendarza sądowego. Zarządzeniem z dnia 8 grudnia 2017 roku wezwano pozwanych do uiszczenia opłaty od zarzutów od nakazu zapłaty. W odpowiedzi (w pismach, które wpłynęły do Sądu w dniu 12 stycznia 2018 roku) pozwani wnieśli ponownie o zwolnienie ich od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu, powołując się na nowe okoliczności, w tym fakt, że pozwany nie uzyskuje aktualnie żadnych dochodów. Postanowieniem z dnia 2 lutego 2018 roku Referendarz sądowy ponownie oddalił wnioski pozwanych o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W dniu 28 marca 2018 roku wpłynęła skarga pozwanych na postanowienie referendarza sądowego, która zarządzeniem z dnia 9 kwietnia 2018 roku została przydzielona do rozpoznania referentowi SSR Sylwii Maj-Michaldo; Postanowieniem z dnia 25 maja 2018 roku Sąd zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zwolnił pozwaną od kosztów sądowych w połowie, zwolnił pozwanego od kosztów sądowych w całości oraz oddalił wnioski pozwanych o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Jednocześnie Sąd wezwał pozwaną do uiszczenia opłaty od zarzutów od nakazu zapłaty. W pismach z dnia 25 lipca i 26 lipca 2018 roku (data wpływu do Sądu) pozwani wnieśli ponownie o zwolnienie ich od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu, powołując się na nowe okoliczności, m.in. konieczność zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej przez pozwaną i wniesienie wniosku o ogłoszenie upadłości.
W dniach od 21 lipca do 26 sierpnia 2018 roku Referent przebywał na urlopie wypoczynkowym. Postanowieniem z dnia 28 września 2018 roku Sąd zwolnił pozwaną od kosztów sądowych w całości, odrzucił wniosek pozwanego o zwolnienie od kosztów sądowych i oddalił wnioski pozwanych o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W dniu 27 listopada 2018 roku wpłynęły zażalenia pozwanych na powyższe postanowienie. Postanowieniem z dnia 29 listopada 2018 roku odrzucono zażalenie pozwanych na punkt II postanowienia, zaś w dniu 18 stycznia 2019 roku zarządzono przedstawienie akt Sądowi Okręgowemu wraz z zażaleniem na postanowienie o odmowie ustanowienia dla pozwanych pełnomocnika z urzędu. Postanowieniem z dnia 8 lutego 2019 roku Sąd Okręgowy ustanowił dla pozwanego pełnomocnika z urzędu. Akta sprawy bezpośrednio po zwrocie z Sądu Okręgowego zostały zwrócone temu Sądowi w związku ze skargą na przewlekłość postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga e zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Na wstępie należało podkreślić, iż prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki mieści się w pojęciu prawa do rzetelnego procesu sądowego, przewidzianym w art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, a także w art. 14 ust. 1 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych. Z kolei przepis art. 45 ust. 1 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, iż każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. W postanowieniu z dnia 30 października 2006 r., sygn. akt S 3/06, opublikowany w OTK ZU 2006, nr 9/A, poz.146, Trybunał Konstytucyjny wyraźnie podkreślił, że prawo do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd bez nieuzasadnionej zwłoki stanowi istotny element konstytucyjnego prawa do sądu ( vide: Komentarz do ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U.04.179.1843), [w:] P. Górecki, S. Stachowiak, P. Wiliński, Skarga na przewlekłość postępowania przygotowawczego i sądowego. Komentarz, Oficyna, 2010, wyd. II.)

Obowiązkiem sądu rozpoznającego skargę na przewlekłość postępowania jest odniesienie się do okoliczności wskazywanych w skardze jako uzasadniające żądanie strony zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy z 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Brak bowiem w skardze żądania stwierdzenia przewlekłości postępowania lub okoliczności uzasadniających takie żądanie jest brakiem nieusuwalnym i powoduje odrzucenie skargi (art. 9 ust. 1 tej ustawy - vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2008r. , sygn. akt III SPP 6/08, LEX nr 491441). Podkreślenia wymagało, iż okoliczności uzasadniających skargę na przewlekłość postępowania nie może sprowadzać się do zakwestionowania przez stronę ogólnego czasu trwania procesu ale ma polegać na wskazaniu konkretnych czynności procesowych, których sąd nie podjął lub dokonał wadliwie. Skarżący powinien więc w uzasadnieniu skargi szczegółowo wskazać w czym dopatruje się nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu jego sprawy. Innymi słowy mówiąc, jego obowiązkiem jest precyzyjnie wskazać na konkretne działania bądź zaniechania sądu rozpoznającego sprawę, które w konsekwencji doprowadziły do zwłoki. ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2005r., sygn. akt III SPP 103/05, OSNP 2006/1-2/35).

Należy pamiętać, że pojęcie przewlekłości postępowania nie jest zależne wprost od czasu trwania czynności procesowych, trzeba bowiem uwzględniać nade wszystko to, czy planowanie i przeprowadzanie czynności nie jest nadmiernie rozciągnięte w czasie, rozwleczone i wyraźnie przedłużające tok czynności. Zawsze trzeba to odnosić do konkretnych realiów sprawy, przyjętego trybu postępowania i wypełnienia ustawowych zadań przewidzianych dla danego postępowania. Muszą być także respektowane uprawnienia poszczególnych uczestników postępowania. Nie jest możliwe ustalanie konkretnych maksymalnych terminów zakończenia postępowania, zaś ocena, czy sprawę rozpoznano „w rozsądnym terminie" zależy od okoliczności konkretnej sprawy. ( vide: Komentarz do ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki P. Górecki, S. Stachowiak, P. Wiliński, Skarga na przewlekłość postępowania przygotowawczego i sądowego. Komentarz, Oficyna, 2010, Wydanie II.).

Odniesienie tych przepisów do okoliczności niniejszej sprawy prowadzi do wniosku, że doszło w nim do nieuzasadnionych przerw w procedowaniu uzasadniających przyjęcie przewlekłości postępowania. W szczególności zauważyć należy, iż złożona przez skarżących w dniu 11 lipca 2017 roku skarga na postanowienie referendarza sądowego z dnia 31 maja 2017 roku została rozpoznana przez Sąd dopiero w dniu 13 listopada 2017 roku, a zatem po upływie 4 miesięcy. Jakkolwiek w okresie tym Sędzia referent przebywała na urlopie wypoczynkowym oraz zwolnieniu lekarskim, a zatem brak działań w tym okresie nie może obciążać sędziego, to jednak powyższe nie może zwalniać państwa, jako podmiotu odpowiedzialnego za zapewnienie sprawności postępowania, bez względu na to jakie jego organy odpowiedzialne są za taki stan rzeczy. Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki było skutkiem przyjętych przez państwo polskie zobowiązań międzynarodowych i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Istotna jest treść art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności określającego prawo człowieka do rzetelnego procesu, a zwłaszcza tego jego aspektu, który dotyczy prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie oraz rozumienie przesłanek przewlekłości postępowania prezentowane w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Obowiązek przestrzegania przyjętych zobowiązań międzynarodowych i zapewnienia obywatelom ochrony w celu ich dochodzenia spoczywa na państwie jako takim. Dlatego też obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej spoczywa na wszystkich jego władzach (organach). Państwo ma więc obowiązek takiego zorganizowania warunków sprawowania władzy jurysdykcyjnej (w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej), aby nie dochodziło do przewlekłości postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2005 r., III SPP 34/05, OSNP 2005 nr 20, poz. 327 oraz z dnia 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 33).

Nadto słusznie skarżący zarzucają, iż złożony przez nich wraz z zarzutami od nakazu zapłaty wniosek o wstrzymanie wykonalności nakazu, nie został mimo zwolnienie pozwanego w dniu 25 maja 2018 roku, a pozwanej w dniu 28 września 2018 roku od kosztów sądowych do chwili obecnej rozpoznany.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji na podstawie art. 12 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

Stosownie do treści art. 12 ust. 4 powołanej ustawy uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2000 do 20 000 złotych. Wysokość sumy pieniężnej, w granicach wskazanych w zdaniu pierwszym, wynosi nie mniej niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów postępowania dotyczy stwierdzona przewlekłość postępowania. Sąd może przyznać sumę pieniężną wyższą niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, jeżeli sprawa ma szczególne znaczenie dla skarżącego, który swoją postawą nie przyczynił się w sposób zawiniony do wydłużenia czasu trwania postępowania. Mając na uwadze czas trwania postępowania, Sąd Okręgowy uznał żądanie w wysokości 2000 zł za odpowiednie dla zrekompensowania skarżącym naruszenia ich praw. Dalej idąca skarga podlegała oddaleniu, podkreślenia bowiem wymaga, że w przedmiotowej sprawie na długotrwałość postępowania wpłynęła także konieczność uzupełnienia przez pozwanych braków zarzutów od nakazu zapłaty oraz rozpoznawania przez Sąd wniosków pozwanych o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Co istotne, rozpoznanie tych wniosków warunkowało nadanie sprawie dalszego biegu, wobec konieczności uiszczenia przez pozwanych opłaty od zarzutów od nakazu zapłaty.

SSO Krzysztof Wąsik SSO Katarzyna Oleksiak SSO Beata Kurdziel

II S 56/19

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE