Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji
i Konsumentów w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o.
z siedzibą w K.

przeciwko Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego

o nałożenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego z dnia 28 listopada 2014 r., znak (...)

I.  uchyla zaskarżoną decyzję;

II.  zasądza od pozwanego Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego na rzecz powoda (...) sp. z o.o.
z siedzibą w K. kwotę 460 zł (słownie: czterysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Magdalena Sajur-Kordula

Sygn. akt XVII AmK 6/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 listopada 2014 r. znak: (...) Prezes Urzędu Transportu Kolejowego (dalej: pozwany, Prezes UTK), na podstawie
art. 104 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (dalej – k.p.a.) oraz art. 14 ust. 4, art. 66 ust. 2, w związku
z art. 66 ust. 1 pkt 3 lit. a i art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 marca 2003 r.
o transporcie kolejowym (dalej – u.t.k.) po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego wszczętego z urzędu, nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. (dalej: powód, Przedsiębiorca) karę pieniężną w wysokości 141 348,49 zł (słownie: sto czterdzieści jeden tysięcy trzysta czterdzieści osiem złotych i czterdzieści dziewięć groszy) za eksploatację bocznicy kolejowej, zlokalizowanej w B., odgałęziającej się w stacji R. C. od toru nr (...), rozjazdem nr (...) w km 11.003, linii kolejowej nr (...) K. – L. (dalej – B.) w okresie od dnia 2 listopada 2007 r. do dnia 20 marca 2012 r., bez dokumentu uprawniającego, tj. świadectwa bezpieczeństwa użytkownika bocznicy kolejowej.

W uzasadnieniu decyzji Prezes UTK zwrócił uwagę na sukcesję generalną powodowej spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. - KRS (...), jako spółki przejmującej, w zakresie praw
i obowiązków dotyczących (...) sp. z o.o. - KRS (...), jako spółki przejmowanej. Połączenie spółek zostało bowiem przeprowadzone w trybie art. 492 § 1 pkt 1 Kodeksu spółek handlowych (dalej - k.s.h.) przez przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą i z chwilą połączenia, spółka przejmowana przestała istnieć,
a jej prawa i obowiązki zostały przejęte z mocy prawa przez spółkę przejmują.

Pozwany zaznaczył fakt, że w okresie od dnia 2 listopada 2007 r. do dnia 20 marca 2012 r. eksploatację przedmiotowej bocznicy kolejowej bez świadectwa bezpieczeństwa prowadziła właśnie spółka przejmowana (...) sp. z o.o. Powołując się na konstrukcję przepisu art. 66 ust. 2 ww. ustawy, wskazał, że w takiej sytuacji, kara nakładana w drodze decyzji przez Prezesa UTK w wysokości do 2 % rocznego przychodu przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym, ma charakter obligatoryjny.

W ocenie Prezesa UTK, powód traktuje sukcesję administracyjną wybiórczo, tzn. twierdzi, że wyłączone zostały spod niej prawa (obowiązki) przewidziane
w prawie administracyjnym, jednocześnie nie kwestionując sukcesji praw uzyskanych w postępowaniu zakończonym decyzją z dnia 21 marca 2012 r. przyznającą świadectwo bezpieczeństwa nr (...). Wskazuje, że art. 494
§ 2 k.s.h. wprowadza zasadę sukcesji generalnej w przypadku fuzji, odniesioną do uprawnień i obowiązków administracyjnoprawnych, nie przewidując opisanych przez powoda odstępstw, co do odpowiedzialności za naruszenia administracyjne. Tym samym nowo powstała spółka (przejmująca) w pełni odpowiada za naruszenia (sankcjonowane przepisami u.t.k.) poczynione przez spółkę przejmowaną. Podkreślił, że wyłączenie sukcesji generalnej spółki przejmującej bądź nowo zawiązanej „po" spółce przejmowanej (łączących się spółkach)
w sferze praw i obowiązków administracyjnoprawnych musi wynikać albo
z wyraźnego przepisu ustawy, albo z treści decyzji administracyjnej, której przedmiotem jest udzielenie zezwolenia, koncesji albo ulgi, zatem decyzja administracyjna dotycząca innego przedmiotu nie może wyłączyć tej sukcesji. Przejęcie praw i obowiązków administracyjnoprawnych dotyczących (...) sp. z o.o. - KRS (...), w omawianym przypadku, nastąpiło w pełnym zakresie, tym samym Prezes UTK wskazał, iż nie znalazł przesłanek, wypełniających dyspozycję art. 105 § 1 k.p.a., które uzasadniałyby umorzenie wszczętego z urzędu postępowania administracyjnego.

Niewątpliwie w ocenie pozwanego postępowanie administracyjne dotyczy interesu prawnego spółki przejmującej i niewłaściwym byłoby zastosowanie wskazanego przez powoda przepisu art. 156 § 1 pkt 4 k.p.a. Zgodnie z art. 28 k.p.a. stroną postępowania administracyjnego jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Organ administracji państwowej obowiązany jest z urzędu ustalić, kto ma w danej sprawie interes prawny lub obowiązek co w niniejszej sprawie Prezes UTK uczynił i ustalił, że podmiotem podlegającym sankcji administracyjnej jest spółka przejmująca - (...) sp. z o.o. z siedzibą w K., zarejestrowana pod numerem KRS (...).

Podkreślił w dalszej części uzasadnienia, że okoliczność uzyskania przez powoda świadectwa bezpieczeństwa dla użytkownika bocznicy kolejowej nr(...), z dniem 21 marca 2012 r. nie powoduje bezprzedmiotowości niniejszego postępowania. Cechy kary pieniężnej ustanowionej w przepisach u.t.k. za prowadzenie działalności bez dokumentu uprawniającego odpowiadają
w ocenie Prezesa UTK, istocie sankcji represyjnej, rozumianej jako dolegliwość stanowiąca odpłatę za zachowanie niezgodne z nakazami lub zakazami wynikającymi z przepisów prawa, sprowadzająca się do pozbawienia danego podmiotu określonych dóbr, takich jak dobra majątkowe.

Rozważając zakres naruszenia, wynikającego z niezastosowania się do obowiązku uzyskania świadectwa bezpieczeństwa, pozwany miał na uwadze, że przed uzyskaniem świadectwa bezpieczeństwa użytkownika bocznicy kolejowej nr (...), tj. przed dniem 21 marca 2012 r., użytkownik nie dawał rękojmi bezpiecznej eksploatacji Bocznicy, gdyż ewentualne prowadzenie na niej ruchu wiązało się z ryzykiem technicznym, które wiąże się z brakiem nadzoru nad stanem technicznym infrastruktury kolejowej. Postępowanie powoda zakwalifikował, jako znaczące naruszenie obowiązków ustawowych.

Uwzględniono przy tym, że instytucja kary pieniężnej za prowadzenie działalności bez świadectwa bezpieczeństwa przez użytkownika bocznicy kolejowej została wprowadzona w życie ustawą z dnia 19 września 2007 r.
o zmianie ustawy o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 191, poz. 1374). Prezes UTK zaznaczył, że okres użytkowania Bocznicy przez przedsiębiorcę bez świadectwa bezpieczeństwa, który wziął pod uwagę przy nałożeniu kary pieniężnej, liczony był od dnia wejścia w życie wskazanych zmian ustawy u.t.k., czyli od dnia 2 listopada 2007 r. Stwierdził zatem, iż Spółka utrzymywała stan naruszenia przepisów powszechnie obowiązującego prawa przez ponad 4 lata, co wynikało z protokołu przeprowadzonej kontroli, do którego nie wniesiono zastrzeżeń potwierdzając, tym samym zawarte w nim zapisy.

Wymierzając karę Prezes UTK uwzględnił, jako okoliczność łagodzącą usunięcie naruszenia przez spółkę przejmowaną i dobrowolne zaniechanie praktyki powodującej naruszenie poprzez uzyskanie świadectwa bezpieczeństwa w dniu 21 marca 2012 r., a także fakt, że zarówno wobec spółki przejmującej jak i przejmowanej nie prowadzono postępowań administracyjnych na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 3 u.t.k., art. 66 ust. 1 pkt 3a u.t.k. oraz aktywną postawę Przedsiębiorcy w toku postępowania administracyjnego. Za podwyższeniem kary przemawiało w ocenie pozwanego to, że powód, jako sukcesor praw
i obowiązków przejmowanej spółki, ponosi odpowiedzialność za eksploatację Bocznicy przez długi okres czasu - ponad 4 lata.

Z uwagi na fakt, iż powodowa spółka znajduje się w złej sytuacji finansowej, Prezes zaznaczył, że nałożona kara pieniężna, stanowiąca tylko (...)% możliwej maksymalnej kwoty kary, nie będzie stanowić dużego obciążenia dla możliwości finansowych Przedsiębiorcy, a jednocześnie będzie spełniać swoje represyjne
i prewencyjne funkcje oraz realizować zasadę adekwatności i proporcjonalności sankcji administracyjnej. (odwołanie, k. 5-10)

Od powyższej decyzji odwołanie złożył powód – (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. wnosząc o stwierdzenie nieważności decyzji ewentualnie o jej uchylenie. Przedsiębiorca wniósł także
o zasądzenie kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji.

Prezesowi UTK zarzucono naruszenie:

I. przepisów prawa materialnego, mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 494
§ 1 i 2 ustawy k.s.h. poprzez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że na powoda (jako spółkę przejmującą) przechodzą z mocy prawa konsekwencje eksploatacji Bocznicy przez spółkę przejmowaną bez świadectwa bezpieczeństwa użytkownika, pomimo iż przed połączeniem spółek (przejęciem przez powoda spółki przejmowanej):

- w stosunku do spółki przejmowanej nie została nałożona jakakolwiek kara pieniężna z tego tytułu, jak również

- w stosunku do spółki przejmowanej nie zostało nawet wszczęte żadne postępowanie administracyjne w tym zakresie.

II. przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1. art. 61 § 1 i 2 k.p.a. w zw. z art. 14 ust. 4 u.t.k., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na wszczęciu wobec powoda postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej za eksploatację Bocznicy bez świadectwa bezpieczeństwa użytkownika, w sytuacji gdy powód nie dopuścił się tego naruszenia, ale dopuściła się tego inna spółka (spółka przejęta przez powoda),

2. art. 156 § 1 pkt 1) oraz 4) k.p.a. poprzez wydanie przez Prezesa UTK decyzji która jest dotknięta sankcją nieważności, tj. wydana została decyzja pomimo, że postępowanie winno być w sprawie umorzone, a sama decyzja Prezesa UTK została skierowana do podmiotu, który nie może być adresatem decyzji wydanej w sprawie gdzie nie jest stroną w przedmiotowej sprawie administracyjnej,

3. art. 66 ust. 2 w zw. z art. 66 ust. 1 pkt 3a) i art. 18 ust. 1 pkt 3 u.t.k., poprzez nieprawidłowe ich zastosowanie, polegające na wymierzeniu powodowi kary pieniężnej na podstawie powołanych przepisów, w sytuacji, gdy powód nie wypełnił znamion czynu karalnego polegającego na użytkowaniu Bocznicy bez świadectwa bezpieczeństwa,

4. art. 66 ust. 2 w zw. z art. 66 ust. 2b u.t.k. przez wymierzenie kary pieniężnej w wysokości, która nie uwzględnia faktu, ze powód nie dopuścił się naruszenia czynu karalnego z art. 66 ust. 1 pkt 3a) u.t.k., oraz jego sytuacji finansowej.

W uzasadnieniu odwołania powodowa spółka wskazała, że stanowisko przyjęte przez pozwanego, w zakresie odpowiedzialności przejmującej spółki
z tytułu kary pieniężnej przewidzianej przez art. 66 ust. 2 u.t.k. za czyn określony w art. 66 ust. 1 pkt 3a) u.t.k. nie znajduje uzasadnienia prawnego
i rażąco narusza przepisy prawa. Istotnym, zdaniem powoda faktem, jest brak nałożenia jakiejkolwiek kary pieniężnej za eksploatowanie Bocznicy bez świadectwa bezpieczeństwa na spółkę przejmowaną oraz brak wszczęcia postępowania administracyjnego w tym zakresie przed przejęciem. Tym samym, powód nie mógł na podstawie art. 494 § 1 i 2 k.s.h. przejąć jakiegokolwiek obowiązku ciążącego na spółce przejętej związanej z naruszeniem art. 66 ust. 1 pkt 3a) u.t.k., gdyż na moment połączenia obowiązek taki nie istniał, a przepis art. 494 k.s.h. nie obejmuje w ocenie powoda sukcesji stanu faktycznego, co oznacza, że powód, jako spółka przejmująca nie wyczerpał swoim zachowaniem znamion określonego powyżej czynu karalnego. Aby Przedsiębiorca ponosił odpowiedzialność za czyn popełniony przez spółkę przejmowaną musi w tym zakresie istnieć wyraźna podstawa prawna, gdyż odpowiedzialności za czyn osoby trzeciej nie można domniemywać, ani wywodzić w drodze wykładni.

Przedsiębiorca zwraca uwagę, na okoliczność, iż świadectwo bezpieczeństwa dla Bocznicy zostało wydane dla przejmowanej spółki w dniu 21 marca 2012 r., czyli jeszcze przed połączeniem ze spółką przejmującą. Z uwagi, iż powód przejął na mocy prawa na podstawie art. 494 § 1 i 2 k.s.h. przedmiotowe świadectwo, tym samym nie było momentu aby Przedsiębiorca korzystał z Bocznicy bez wymaganego prawem świadectwa bezpieczeństwa, zatem nie mógł być stroną postępowania o nałożenie kary pieniężnej za czyn, którego się nie dopuścił.

Zdaniem powoda, ustalając wysokość nałożonej kary pieniężnej, Prezes UTK nie wziął pod uwagę faktu, że Przedsiębiorca w zakresie swojej działalności nie dopuścił się naruszeń przepisów ustawy o transporcie kolejowym.
Nie uwzględniono także w jego ocenie wykazywanej przez powoda straty na działalności operacyjnej, co spowodowało naruszenie zasady adekwatności
i proporcjonalności przy nakładaniu kary pieniężnej przez pozwanego. (odwołanie, k. 12-21)

W odpowiedzi na odwołanie – uznając, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie i podtrzymując dotychczasowe stanowisko wyrażone
w zaskarżonej decyzji - Prezes UTK wniósł o oddalenie odwołania w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych a także o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów załączonych do odpowiedzi na odwołanie oraz składających się na akta administracyjne sprawy.

Podkreślił, że uchylenie zaskarżonej decyzji przez Sąd Okręgowy
w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej - SOKiK) następuje jedynie w sytuacji zaistnienia konieczności eliminacji decyzji z obrotu prawnego, natomiast w przedmiotowej sprawie istniała podstawa prawna do wydania zaskarżonej decyzji w art. 66 ust. 2 u.t.k., zgodnie z którym za naruszenie przez przedsiębiorcę każdego z przepisów wskazanych w ust. 1 Prezes UTK nakłada, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości do 2 % rocznego przychodu przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym.

Zaznaczył, że wobec okoliczności, iż w postępowaniu przez SOKiK, przedmiotem sprawy nie jest ocena prawidłowości postępowania administracyjnego, ale merytoryczne rozpatrzenie sprawy, której przedmiotem jest spór pomiędzy stronami powstały po wydaniu przez Prezesa UTK zaskarżonej decyzji, zarzuty naruszenia przepisów postępowania administracyjnego
w niniejszym postępowaniu nie mają znaczenia.

Pozwany wskazał, iż w u.t.k. ani w żadnym innym akcie prawnym dotyczącym niniejszej spawy nie istnieje przepis prawa, który wykluczałby sukcesję generalną (uniwersalną) obowiązków wynikających z treści u.t.k.,
w tym obowiązku posiadania świadectwa bezpieczeństwa przez użytkownika bocznicy kolejowej, a w przypadku jego braku, obowiązku poniesienia konsekwencji administracyjnoprawnych w postaci kary pieniężnej. Wbrew twierdzeniom powoda doszło w przedmiotowej sprawie do sukcesji prawnie (ustawowo) określonego obowiązku prawnego, a nie stanu faktycznego. Obowiązek prawny, którego nie dostrzega Przedsiębiorca został określony w art. 18 ust. 1 pkt 3 u.t.k., zgodnie z którym użytkownik bocznicy kolejowej może eksploatować bocznicę jedynie w wypadku posiadania stosowanego dokumentu, jakim jest świadectwo bezpieczeństwa. (odpowiedź na odwołanie, k. 32-51)

Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił następujący stan faktyczny.

(...) sp. z o.o. z siedzibą w B. była spółką prawa handlowego prowadzącą działalność gospodarczą na podstawie wpisu do rejestru przedsiębiorców Sąd Rejonowy dla Katowic-Wschód
w Katowicach, VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sadowego z dnia 1 marca 2002 r. pod nr (...). W ramach prowadzonej działalności gospodarczej spółka użytkowała bocznicę kolejową położoną w B. odgałęziającą się w stacji R. C. od linii (...) S.A. nr (...) K.-L. rozjazdem nr (...) w km 11.003 R. C.-Z. B..

Od dnia 10 sierpnia 2007 r. do 3 marca 2010 r. spółka występowała pod firmą (...) sp. z o.o., natomiast w dniu 3 stycznia 2012 r. spółka dokonała zmiany siedziby na K.. (okoliczności bezsporne)

Pismem z dnia 2 marca 2010 r. spółka występująca wówczas pod firmą (...) sp. z o.o. wniosła o wydanie przez Prezesa UTK świadectwa bezpieczeństwa dla użytkownika bocznicy kolejowej.

(dowód: wniosek z dnia 2 marca 2010 r., k. 87 akt adm.)

W dniu 21 marca 2012 r. (...) sp.
z o.o. uzyskała świadectwo bezpieczeństwa Nr (...) dla użytkownika przedmiotowej bocznicy kolejowej ważne do 20 marca 2017 r.

(dowód: świadectwo bezpieczeństwa Nr (...), k. 85 akt adm.)

Na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego Katowice-Wschód
w Katowicach VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, z dniem 2 kwietnia 2013 r. nastąpiło połączenie w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h.:

1. spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą
w K., wpisanej do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sadowego przez Sąd Rejonowy dla Katowic-Wschód w Katowicach, VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...) (spółka przejmująca), oraz

2. spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w K., wpisanej do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego przez Sąd Rejonowy dla Katowic-Wschód w Katowicach, VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS (...) (spółka przejmowana).

Jednocześnie spółka przejmująca, tj. (...) sp. z o.o. zmieniła swoją firmę na (...) sp. z o.o.

(dowód: odpis z Krajowego Rejestru Sądowego powoda, k. 23-27)

W dniach 15-22 stycznia 2014 r. Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego przeprowadził kontrolę w (...) sp. z o.o.
z siedzibą w K. Oddział w B., w zakresie bezpieczeństwa ruchu kolejowego – spełnienia wymagań kwalifikacyjnych i nadzoru nad pracownikami bezpośrednio związanymi z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz prowadzącymi pojazdy kolejowe. W toku kontroli stwierdzono, że spółka kontrolowana eksploatowała bocznicę kolejową zlokalizowaną w B., odgałęziającą się w stacji R. C. od toru nr (...), rozjazdem nr(...) w km 11.003, linii kolejowej nr (...) K. - L., bez świadectwa bezpieczeństwa w okresie od dnia 2 listopada 2007 r. do dnia 20 marca 2012 r. (dowód: protokół kontroli z dnia 29 stycznia 2014 r., k. 5 akt adm. wraz
z wystąpieniem pokontrolnym z dnia 10 lutego 2014 r., k. 31 akt adm.)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów załączonych przez strony do pism procesowych oraz znajdujących się
w aktach administracyjnych. Prawidłowości powyższych dowodów strony nie kwestionowały, a Sąd uznał je za w pełni wiarygodne.

Sąd Okręgowy w Warszawie zważył, co następuje.

Odwołanie powoda zasługuje na uwzględnienie.

Istotą niniejszej sprawy okazał się spór między przedsiębiorcą kolejowym
a regulatorem rynku, dotyczący dopuszczalności nałożenia na Przedsiębiorcę kary pieniężnej z tytułu niewykonania obowiązku przewidzianego w ustawie
o transporcie kolejowym z dnia 28 marca 2003 r.

Zgodnie z treścią art. 66 ust. 1 pkt 3 lit. a) u.t.k. karze pieniężnej podlega zarządca, przewoźnik kolejowy lub użytkownik bocznicy kolejowej, który prowadzi działalność bez dokumentu uprawniającego, o którym mowa w art. 18 u.t.k. Za naruszanie przez przedsiębiorcę wskazanego przepisu Prezes UTK nakłada, w drodze decyzji, na podstawie art. 66 ust. 2 u.tk., karę pieniężną
w wysokości do (...) rocznego przychodu przedsiębiorcy, osiągniętego
w poprzednim roku kalendarzowym, z zastrzeżeniem ust. 2a.

Art. 18 ust. 1 pkt 3 u.t.k. stanowi natomiast, że dokumentem uprawniającym zarządcę do zarządzania infrastrukturą kolejową, przewoźnika kolejowego do wykonywania przewozów, użytkowników bocznic kolejowych do eksploatacji tych bocznic, a także przedsiębiorcę do zarządzania infrastrukturą
i wykonywania przewozów w metrze jest świadectwo bezpieczeństwa. Świadectwo bezpieczeństwa jest zatem dokumentem potwierdzającym zdolność do bezpiecznego prowadzenia ruchu kolejowego i wykonywania przewozów kolejowych. W świetle powołanych przepisów uznać należy, że strona powodowa nie może rozpocząć eksploatacji bocznicy kolejowej przed uzyskaniem dokumentu uprawniającego.

W przedmiotowej sprawie doszło do połączenia dwóch spółek prawa handlowego przeprowadzonego w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. poprzez przeniesienia całego majątku spółki przejmowanej – (...) sp. z o.o. o numerze KRS (...) na powodową spółkę
o numerze KRS (...), która występowała wówczas pod firmą (...) sp. z o.o.

Istotne jest przy tym, że wraz z połączeniem spółek, w którego wyniku, spółkę przejmowaną na mocy art. 493 k.s.h. wykreślono z rejestru przedsiębiorców KRS, powodowa spółka zmieniła swoją firmę właśnie na (...) sp. z o.o., czyli identyczną w stosunku do firmy spółki przejmowanej.

Zgodnie z przepisem art. 494 § 1 k.s.h. spółka przejmująca wstępuje
z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej, natomiast w § 2 przepisu ustawodawca wskazał, iż na spółkę przejmującą
z dniem połączenia przechodzą w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej, chyba, że ustawa lub decyzja
o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej. Art. 494 § 2 wprowadza do polskiego systemu prawa zasadę sukcesji generalnej w przypadku fuzji, odniesioną do uprawnień i obowiązków administracyjnoprawnych. Wyliczenie zawarte w art. 494 § 2 jest przykładowe („w szczególności"), co oznacza, że sukcesja uniwersalna w zakresie prawa administracyjnego dotyczy także innych, niż wynikające z zezwoleń, koncesji albo ulg, uprawnień bądź obowiązków administracyjnoprawnych (M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, LexisNexis, 2014, LEX 468341). Obowiązkiem, który przejął Przedsiębiorca z chwilą połączenia spółek był zatem także obowiązek posiadania przez powoda, jako użytkownika bocznicy kolejowej dokumentu uprawniającego wskazanego w art. 18 u.t.k.

Z okoliczności sprawy bezsprzecznie wynika, iż to spółka przejmowana
w ramach prowadzonej działalności gospodarczej od dnia 2 listopada 2007 r. do dnia 20 marca 2012 r. eksploatowała przedmiotową Bocznicę bez wymaganego prawem świadectwa bezpieczeństwa.

Uwzględnić należy jednak okoliczność, iż spółka przejmowana uzyskała dokument uprawniający, o którym stanowi art. 18 ust. 1 pkt 3 u.t.k. w dniu 21 marca 2012 r., czyli jeszcze przed dokonaniem połączenia spółek. Na mocy prawa, na podstawie art. 494 § 1 i 2 k.s.h. powodowa spółka przejęła świadectwo bezpieczeństwa użytkownika bocznicy kolejowej z dniem 2 kwietnia 2013 r. tj. w momencie połączenia spółek. Tym samym nie było momentu, aby Przedsiębiorca korzystał z przedmiotowej Bocznicy bez wymaganego prawem dokumentu uprawniającego.

Z uwagi na powyższe stwierdzić należy, iż zasadny jest pogląd skarżącego dotyczący naruszenia przez pozwanego przepisów prawa materialnego, tj. art. 494 § 1 i 2 k.s.h. Sąd podziela stanowisko powoda, iż Prezes UTK zastosował
w tym zakresie zbyt daleko idące następstwo prawne. Przepis art. 494 k.s.h. nie obejmuje bowiem sukcesji stanu faktycznego, tj. jeśli spółka przejmowana swoim zachowaniem wypełniała znamiona czynu karalnego określonego w art. 66 ust. 1 pkt 3 lit. a) u.t.k., nie oznacza, że również spółka przejmująca wyczerpuje te znamiona. Z przytoczonego przepisu wyraźnie wynika, iż to użytkownik bocznicy kolejowej, który prowadzi działalność bez świadectwa bezpieczeństwa podlega karze pieniężnej. Natomiast nawet pozwany nie kwestionował, iż powodowa spółka nie dopuściła się wskazanego w przepisie czynu karalnego.

W tym kontekście, nie znajdując uzasadnienia dla zastosowania przez pozwanego przepisu art. 66 ust. 2 u.t.k. i nałożenia na jego podstawie kary pieniężnej, Sąd uznał za zasadne także zarzuty powoda odnośnie naruszenia przez Prezesa UTK wskazanych w odwołaniu przepisów u.t.k.

Należy podkreślić, że postępowanie przed Sądem Ochrony Konkurencji
i Konsumentów ma charakter hybrydowy. Z jednej strony jest to postępowanie pierwszoinstancyjne, merytoryczne, oparte na zasadzie kontradyktoryjności stron. Z drugiej zaś strony, z uwagi na to, że wszczyna je odwołanie od decyzji administracyjnej, w tym wypadku Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego, nie można odmówić SOKiK pewnych cech charakterystycznych dla sądu drugoinstancyjnego. Pogląd dopuszczający weryfikację prawidłowości procedowania przez Prezesa Urzędu na etapie postępowania administracyjnego poprzedzającego wydanie decyzji, dopuścił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 października 2013 r. w sprawie o sygnaturze III SK 67/12 (LEX 1463676). Sprawa powyższa dotyczyła procedowania przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jednakże pogląd ten, co do zasady, można przenieść na grunt postępowania przed Prezesem UTK, zwłaszcza, że sformułowane założenie wskazywało, że „Przedmiotem merytorycznej oceny Sądu powszechnego powinny być dowody zgromadzone i ustalenia poczynione
w prawidłowo przeprowadzonym postępowaniu antymonopolowym”. Sąd winien, zatem wziąć pod uwagę naruszenia procedury administracyjnej o szczególnie rażącym charakterze, lub też w sytuacji, gdy wady postępowania administracyjnego nie mogą zostać konwalidowane w postępowaniu sądowym.

Sąd, podziela utrwalony już pogląd Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, iż w przypadku postępowań dotyczących nałożenia kar administracyjnych, zastosowanie znajdują zasady i standardy prawa karnego.
W sprawach z odwołania od decyzji nakładającej karę pieniężną na przedsiębiorcę obowiązuje bowiem wyższy standard ochrony praw przedsiębiorcy niż w przypadku spraw z odwołania od decyzji nakładających obowiązki regulacyjne, ze względu na konieczność zapewnienia skuteczności w polskim porządku prawnym przepisom Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.), w zakresie, w jakim Europejski Trybunał Praw Człowieka przyjmuje, że gdy dochodzi do wymierzenia przedsiębiorcy kary pieniężnej, zasady sądowej weryfikacji prawidłowości orzeczenia organu regulacji w tym zakresie powinny odpowiadać wymogom analogicznym do tych, jakie obowiązują sąd orzekający w sprawie karnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2010 r., sygn. III SK 8/10, LEX 1113035).

Z kolei administracyjna kara pieniężna nakładana w wyniku przeprowadzenia postępowania administracyjnego w konkretnym przedmiocie, nie jest opłatą, ale środkiem przymusu służącym zapewnieniu realizacji decyzji administracyjnych. Karze administracyjnej można przypisać m.in. funkcję środka przymusu, prewencji czy zabezpieczenia, a także represji, co oznacza, że ma stanowić dolegliwość dla podmiotu, w związku z popełnieniem przez niego deliktu administracyjnego. Uznanie kary pieniężnej za środek represji oraz za środek przymusu pozostaje w zgodzie z ogólną teoretycznoprawną koncepcją kary.

Jedna z podstawowych, obowiązujących zasad prawa karnego, mająca, zgodnie z powyższymi rozważeniami, zastosowanie także w przypadku nakładania przez Prezesa UTK na przedsiębiorców kar pieniężnych jest zasada odpowiedzialności indywidualnej. Jest to zasada stanowiąca, że odpowiedzialność za czyn zabroniony ponosi jedynie sam sprawca, a wszelkie okoliczności wpływające na odpowiedzialność karną odnoszą się jedynie do osoby, której dotyczą. Słusznie, zatem powód wskazuje, że organ administracyjny nie może, co do zasady, nałożyć kary pieniężnej na podmiot, który nie jest sprawcą deliktu administracyjnego. Aby podmiot trzeci mógł ponosić odpowiedzialność za czyn popełniony przez sprawcę, musi istnieć w tym zakresie wyraźna podstawa prawna. Przepisy u.t.k. nie zawierają przepisu, który daje podstawę ponoszenia takiej odpowiedzialności, Sąd natomiast nie znajduje także uzasadnienia, by podstawę tę wywodzić z treści art. 494 § 1 i 2 k.s.h, ponieważ, jak słusznie podniósł powód, przepis ten dotyczy przejęcia „praw i obowiązków” a nie samej odpowiedzialności za popełnione delikty.

Jakkolwiek niniejsze postępowanie nie jest postępowaniem karnym, zdaniem Sądu, jego zasady winny być w sposób ogólny respektowane także przez Prezesa UTK w postępowaniu administracyjnym. Tymczasem
w przedmiotowej sprawie doszło do ich naruszenia, gdyż nałożono karę pieniężną za dopuszczenie się czynu karalnego, którego znamion nie wypełniła ukarana spółka, a jedynie spółka przez nią przejęta.

W niniejszej sprawie, biorąc pod uwagę wszystkie istotne okoliczności sprawy Sąd uznał, iż decyzji, została wydana w warunkach określonych
w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Zgodnie z treścią wskazanego przepisu, przesłanką do stwierdzenia nieważności decyzji jest wydanie jej bez podstawy prawnej lub
z rażącym naruszeniem prawa. Pod pojęciem „rażącego naruszenia prawa”, rozumie się natomiast sytuacje, w których decyzja pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią przepisu niebudzącego wątpliwości interpretacyjnych,
a nadto, że skutkiem tego naruszenia jest powstanie - w następstwie wydania tej decyzji - sytuacji niemożliwej do zaakceptowania w praworządnym państwie (wyrok NSA z dnia 20 października 2011 r., II GSK 1056/10, LEX 1070197). Skutki, które wywołuje decyzja uznana za rażąco naruszającą prawo, to skutki niemożliwe do zaakceptowania z punktu widzenia wymagań praworządności - gospodarcze lub społeczne skutki naruszenia, których wystąpienie powoduje, że nie jest możliwe zaakceptowanie decyzji jako aktu wydanego przez organy praworządnego państwa (wyrok NSA z dnia 8 września 2011 r., I OSK 1566/10, LEX 1068431, wyrok NSA z dnia 2 marca 2011 r., II OSK 2226/10, LEX 824448).

W oparciu o powyższe rozważania Sąd uznał, iż w przedmiotowej sprawie nałożenie kary pieniężnej na powoda było sprzeczne z szeroko rozumianymi zasadami prawa karnego oraz z art. 494 § 1 i 2 k.s.h. Uwzględniając, iż zgodnie z konstytucyjną zasadą państwa prawa, organ administracyjny działa wyłącznie na podstawie przepisów prawa, w ocenie Sądu, nałożenie w takim stanie faktycznym na Przedsiębiorcę kary pieniężnej stanowiło rażące ich naruszenie.

W sytuacji, gdy zasadne okazały się zarzuty odwołania skutkujące uchyleniem zaskarżonej decyzji, ustosunkowanie do pozostałych zarzutów stało się bezprzedmiotowe.

Zaskarżona decyzja z dnia 28 listopada 2014 r. została wydana
w warunkach określonych w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., dlatego Sąd uchylił ją na podstawie art. 479 ⁷⁵ § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zgodnie, z którym strona przegrywająca obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Przyznane koszty stanowią wynagrodzenie pełnomocnika procesowego
w wysokości 360 zł, ustalone na podstawie § 14 ust. 3 pkt. 3 w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (Dz.U. z 2013 r. poz. 490 ze zm.) oraz kwotę 100 zł uiszczoną tytułem opłaty sądowej od odwołania.

SSO Magdalena Sajur – Kordula