Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 listopada 2019 roku

Sąd Okręgowy w(...) I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Jacek Szerer

Protokolant: Magdalena Paruch

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 listopada 2019 roku w Ś.

sprawy z powództwa W. B.

przeciwko K. S. (1)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej K. S. (1) na rzecz powoda W. B. kwotę 93.881,52 zł (dziewięćdziesiąt trzy tysiące osiemset osiemdziesiąt jeden złotych pięćdziesiąt dwa grosze) wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 21 marca 2018 roku do dnia zapłaty,

II.  zasądza od pozwanej K. S. (1) na rzecz powoda W. B. kwotę 12.842 zł (dwanaście tysięcy osiemset czterdzieści dwa złote) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego,

III.  nakazuje pozwanej K. S. (1) uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...)kwotę 50 zł (pięćdziesiąt złotych) tytułem nieopłaconych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 1505/18

UZASADNIENIE

Powód W. B. wniósł o zasądzenie od pozwanej K. S. (1) kwoty 93.881,52 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 21 marca 2018 r. do dnia zapłaty, a także zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż jest jedynym spadkobiercą po C. B.. W skład spadku po zmarłym wchodziły środki pieniężne na rachunku oszczędnościowym i lokatach w łącznej kwocie 187.763,93 zł. Po śmierci spadkodawcy pozwana jako współwłaścicielka rachunku oszczędnościowego oraz lokat wypłaciła zgromadzone na rachunkach bankowych środki pieniężne. Jako podstawę materialnoprawną oceny zachowania pozwanej powód wskazał przepis art. 405 k.c. W kwoty niniejszym postępowaniu powód żąda zapłaty połowy zgromadzonej na rachunkach bankowych.

W odpowiedzi na pozew pozwana K. S. (1) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana zakwestionowała, by środki zgromadzone na rachunkach bankowych należały do zmarłego ojca powoda. Podniosła, iż środki te były jej własnością, zgromadziła je w trakcie 20-letniej pracy w Stanach Zjednoczonych i przekazała je na wspólny rachunek bankowy za namową C. B., który uważał, że pozostawienie w domu pieniędzy jest bardzo niebezpieczne. Ponadto wskazała, że to ona dokonała wpłaty 100.000 zł na wspólny rachunek bankowy. Pozwana stwierdziła także, że pomagała zmarłemu w załatwianiu zwykłych codziennych spraw, osobiście opiekowała się nim podczas choroby, poniosła wszystkie koszty pogrzebu i aktualnie zajmuje się grobem zmarłego. W jej ocenie powód nigdy nie podjął się opieki nad ojcem, nie zajął się pochówkiem i nie opiekuje się grobem zmarłego. Zakwestionowała również obowiązek zwrotu korzyści na podstawie art. 409 k.c. Z ostrożności procesowej podniosła zarzut naruszenia prawa podmiotowego z art. 5 k.c.

Postanowieniem z dnia 28 stycznia 2019 roku sygn. akt I C 1505/18 Sąd Okręgowy w (...) oddalił wniosek powoda o zabezpieczenie powództwa. Postanowieniem z dnia 21 maja 2019 roku sygn. akt I ACz 860/19 Sąd Apelacyjny we (...) zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zabezpieczył roszczenie powoda poprzez zajecie wierzytelności z tytułu emerytury przysługującej powódce.

Sąd ustalił, co następuje.

Powód W. B. jest synem C. B., który zmarł w dniu (...) roku.

(bezsporne)

Od około 2012 roku C. B. nie chciał utrzymywać kontaktu ze swoim synem, oskarżał go o kradzieże i zaniedbania. C. B. cierpiał na objawy demencji.

Dowód:

- zeznania G. B. – k. 100v,

- zeznania K. P. – k. 100v-101,

- przesłuchanie powoda W. B. – k. 171-171v.

Od około 2012 roku C. B. mieszkał wraz z pozwaną K. S. (1). Pozwana opiekowała się C. B., który prowadził wraz z pozwaną wspólne gospodarstwo domowe. C. B. mówił swojej rodzinie, że ponownie się ożenił, nosił na ręce obrączkę. C. B. był osobą zamożną. Po jego śmierci powód uzyskał około 200 tys. zł oszczędności, zgromadzonych na lokatach jednoosobowych.

Dowód:

- przesłuchanie pozwanej K. S. (1) - k. 171v-172v,

- umowa o opiekę z dnia 26 czerwca 2013 roku – k. 59-59v,

- zeznania K. P. – k. 100v-101,

- przesłuchanie powoda W. B. – k. 171-171v.

C. B. był właścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...), z którym łączy się udział (...) w prawie wieczystym użytkowania gruntu oraz częściach wspólnych budynku, dla którego prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...). W dniu 21 listopada 2013 roku C. B. zbył powyższy lokal mieszkalny za kwotę 100.000 zł.

Dowód:

- odpis księgi wieczystej – k. 14-21,

- umowa sprzedaży z dnia 21 listopada 2013 roku – k. 109-111.

Po sprzedaży lokalu mieszkalnego w dniu 21 listopada 2013 roku C. B. wpłacił środki pieniężne w kwocie 95.000 zł na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (...) o numerze (...). W tym samym dniu C. B. zlecił przelew wewnętrzny z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (...) o numerze (...) na rachunek bankowy o numerze (...) kwoty 95.000 zł, otwierając lokatę nr (...) na 24 miesiące.

W dniu 1 kwietnia 2014 roku C. B. zerwał wskazaną lokatę, a środki w kwocie 95.000 zł wpłynęły na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (...) o numerze (...). W tym samym dniu C. B. zlecił przelew wewnętrzny z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (...) o numerze (...) na rachunek o numerze (...) kwoty 83.000 zł, otwierając na 15 miesięcy lokatę, która istniała w dniu 9 maja 2015 roku.

Dowód:

- przesłuchanie powoda W. B. – k. 171-171v,

- zestawienie operacji na rachunku bankowym (...) – k. 176-177v,

- zestawienie operacji na rachunku bankowym (...) – k. 131.

C. B. posiadał lokatę nr (...) przypisaną do rachunku bankowego nr (...). W dniu 24 grudnia 2013 roku pochodzące ze wskazanej lokaty środki pieniężne w kwocie 102.069,32 zł wpłynęły na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (...) o numerze (...).

W dniu 2 stycznia 2014 roku C. B. zlecił przelew wewnętrzny z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (...) o numerze (...) na rachunek bankowy o numerze (...) w kwocie 100.000 zł, otwierając lokatę terminową (...) która istniała w dniu 9 maja 2015 roku. Z lokaty tej pozwana wypłaciła łącznie 101.902,47 zł (tj. kwota kapitału wraz z odsetkami).

Dowód:

- zestawienie operacji na rachunku bankowym (...) – k. 131,

- zestawienie operacji na rachunku bankowym (...) – k. 176-177v.

W dniu 9 maja 2015 roku na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym (...) o numerze (...) pozostała kwota 4.563,03 zł.

Dowód:

- zestawienie operacji na rachunku bankowym (...) – k. 176-177v.

Po śmierci C. B. pozwana K. S. (1) – jako współwłaścicielka rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego i lokat bankowych – wypłaciła wszystkie środki zgromadzone na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym (...) o numerze (...) prowadzonym przez (...), na lokacie (...) o numerze (...) prowadzonej przez (...), na lokacie terminowej (...) o numerze (...) w łącznej kwocie 187,763,03 zł.

(bezsporne)

Po śmierci C. B. pozwana zajęła się zorganizowaniem jego pochówku.

Dowód:

- przesłuchanie pozwanej K. S. (1)– k. 171v-172v.

Postanowieniem z dnia 28 czerwca 2017 roku sygn. akt I Ns 817/15 Sąd Rejonowy w(...) stwierdził, że spadek po C. B. na podstawie ustawy nabył z dobrodziejstwem inwentarza syn spadkodawcy W. B. w całości. Postanowienie uprawomocniło się z dniem 30 stycznia 2018 roku.

Dowód:

- postanowienie Sądu Rejonowego w(...) z dnia 28 czerwca 2017 roku sygn. akt I Ns 817/15 – k. 10,

- postanowienie Sądu Okręgowego w(...) z dnia 30 stycznia 2018 roku sygn. akt II Ca 812/17 – k. 10-10v.

Pismem z dnia 22 lutego 2018 roku powód zwrócił się do pozwanej o zapłatę kwoty 187.763,03 zł do dnia 20 marca 2018 roku. Wezwanie zostało doręczone w dniu 1 marca 2018 roku i pozostało bez odpowiedzi.

Dowód:

- wezwanie do zapłaty z dnia 22 lutego 2018 roku wraz z potwierdzeniem nadania i potwierdzeniem doręczenia – k. 11-13v.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty, przedstawione przez powoda, jak również dokumenty bankowe, które nie były kwestionowane przez strony i nie budziły wątpliwości Sądu.

Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd wziął pod uwagę zeznania G. B. i K. P., uznając je w całości za wiarygodne. Jednocześnie Sąd zważył , iż powyższe zeznania nie odnosiły się w istocie do kwestii mających decydujące znaczenie w niniejszej sprawie, tj. faktu posiadania przez zmarłego środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych w chwili jego śmierci. Świadkowie wskazywali jedynie na sytuację majątkową zmarłego spadkodawcy, relacje łączące pozwaną z C. B., a także fakt pogorszenia się stosunków rodzinnych pomiędzy powodem a jego ojcem.

Za wiarygodny Sąd uznał również dowód w postaci przesłuchania powoda. Informacje przekazane przez W. B. w zakresie posiadanych przez jego ojca środków pieniężnych na rachunkach bankowych znalazły potwierdzenie w uzyskanych dokumentach bankowych. Ponadto powód przyznał, iż nie utrzymywał stałych kontaktów z ojcem, a jego relacje ze spadkodawcą uległy przed śmiercią ojca pogorszeniu.

W ocenie Sądu przesłuchanie pozwanej K. S. (2) w znacznej mierze nie zasługuje na wiarę. Jak słusznie zauważył powód, nie sposób stwierdzić, by pozwanej przysługiwał tytuł prawny do całości środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym i lokatach. W świetle zasad doświadczenia życiowego nie jest prawdopodobnym, by pozwana założyła wspólnie ze spadkodawcą instrumenty finansowe, na których następnie gromadziłaby wyłącznie własne środki, stanowiące znaczne oszczędności poczynione przez nią przed zawarciem znajomości ze spadkodawcą. Zeznania powódki w tym zakresie są niespójne. I tak powódka najpierw wskazała, że miała na rachunku bankowym zgromadzone wspólne oszczędności z C. B. w kwocie 83 tys. zł, by następnie stwierdzić, iż na koncie zgromadzone były jej oszczędności w kwocie 100 tys. zł i kwota 83 tys. zł należąca do C. B.. Powódka nie była w stanie powiedzieć, co C. B. zrobił ze środkami pieniężnymi uzyskanymi ze sprzedaży mieszkania, jednocześnie stwierdzając, że kwoty te nie wpłynęły na jej konto bankowe. Treść uzyskanych dokumentów bankowych wskazuje jednak, że w dniu sprzedaży mieszkania za kwotę 100.000 zł, tj. w dniu 21 listopada 2013 roku C. B. wpłacił kwotę 95.000 zł na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (...) o numerze (...), co sprawia, iż zeznania powódki w tym zakresie budzą wątpliwości. Ponadto pozwana podnosiła, iż posiadała 100 tys. zł swoich oszczędności, które za namową C. B. wpłaciła na konto, by jednocześnie twierdzić, iż po powrocie ze Stanów Zjednoczonych zostawiła sobie „na czarną godzinę” 100 tys. dolarów. Co prawda nie można wykluczyć, iż pozwana poczyniła pewne oszczędności z uwagi na wykonywaną za granicą przez lata pracę zarobkową, niemniej jednak wielce nieprawdopodobnym jest, by pozwana przywiozła w walizce tak znaczne kwoty (w zależności od przedstawianej przez pozwaną wersji – 100 tys. zł bądź 100 tys. dolarów), nie zwracając uwagi służb celnych, nie tylko polskich, ale również amerykańskich, jak również narażając się na odpowiedzialność karno-skarbową. Pozwana podnosiła również, iż to ona dokonywała części wpłat na wspólny rachunek bankowy, niemniej jednak powyższym twierdzeniom przeczy jednoznacznie treść zgromadzonych dokumentów bankowych, które wskazywały, iż polecenia dokonywanych na rachunkach bankowych operacji były zlecane przez C. B.. Za niewiarygodne należy również uznać twierdzenia pozwanej o wydatkowaniu całości wybranych przez środków pieniężnych. Niekwestionowanym w sprawie pozostawał fakt, iż pozwana wypłaciła łącznie ponad 180 tys. zł. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje, by pozwana nabyła od tego czasu jakikolwiek majątek bądź by żyła ponad stan. Co prawda pozwana zajęła się organizacją pochówku zmarłego, który bez wątpienia skutkował koniecznością poniesienia wydatków. Niemniej jednak pozwana w żaden sposób choćby nie uprawdopodobniła, by wydatkowała na ten cel aż kwotę 20 tys. zł. Pozwana nie potrafiła jednocześnie wyjaśnić, co zrobiła z pozostałymi środkami pieniężnymi, zaś jej twierdzenia o rzekomym powierzeniu jej aż kwoty 83 tys. zł przez spadkodawcę na zorganizowanie pochówku były gołosłowne i niewiarygodne, zważywszy na wysokość tej kwoty.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Podstawą materialnoprawną roszczenia, przywoływaną przez powoda w niniejszej sprawie, stanowił art. 405 k.c., zgodnie z którym kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przesłankami bezpodstawnego wzbogacenia, jakie wynikają z przytoczonego powyżej przepisu art. 405 k.c., są wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem (uzyskanie korzyści majątkowej kosztem innej osoby) oraz brak podstawy prawnej dla wzbogacenia. Zgodnie z treścią art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. to na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia tychże przesłanek.

Dokonując prawnomaterialnej oceny niniejszego powództwa, Sąd miał na uwadze, iż zgodnie z art. 1029 § 1 k.c. spadkobierca może żądać, ażeby osoba, która włada spadkiem jako spadkobierca, lecz spadkobiercą nie jest, wydała mu spadek. To samo dotyczy poszczególnych przedmiotów należących do spadku. Należy jednak wskazać, iż art. 1029 § 1 k.c. nie wyklucza możliwości posługiwania się przez spadkobiercę pozostającymi w zbiegu roszczeniami szczególnymi przysługującymi mu względem poszczególnych przedmiotów wchodzących do spadku, a zwłaszcza roszczeniem windykacyjnym (art. 222 § 1 k.c.) czy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 k.c.). Dokonując wyboru roszczenia, spadkobierca powinien mieć w szczególności na uwadze łatwość jego dochodzenia, a także termin przedawnienia (por. J. Ciszewski (red.), P. Nazaruk (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, WKP 2019). Do roszczeń rzeczywistego spadkobiercy można stosować przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, jednakże o tyle tylko, o ile nie są wyłączone przez przepisy, do których odsyła art. 1029 § 2 k.c. Ma to szczególnie istotne znaczenie dla roszczeń samoistnego posiadacza w złej wierze o zwrot nakładów na rzecz (może domagać się jedynie zwrotu nakładów koniecznych) (por. M. Fras (red.), M. Habdas (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki (art. 922-1087), WKP 2019).

W przedmiotowej sprawie bezspornym pozostawał fakt, że na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w (...) powód odziedziczył w całości spadek po zmarłym ojcu C. B.. Niespornym jest również fakt, że w chwili otwarcia spadku spadkodawca był współposiadaczem rachunków bankowych i lokat wraz z pozwaną, która po śmierci C. B. wypłaciła wszystkie środki z przedmiotowych instrumentów finansowych.

Powód twierdził, iż na rachunkach bankowych należących do C. B. i K. S. (1) zgromadzone były oszczędności stanowiące własność jego zmarłego ojca. Natomiast pozwana podnosiła, iż zgromadzone na wspólnych rachunkach bankowych środki pieniężne należały do niej, co uprawniało ją do ich pobrania i rozdysponowania. W ocenie Sądu powyższe twierdzenia pozwanej nie znalazły jednak potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym. Nie ma wątpliwości, iż na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym o numerze (...) spadkodawca zgromadził środki pieniężne uzyskane na skutek sprzedaży należącego do niego lokalu mieszkalnego, o czym świadczą daty dokonywanych przez spadkodawcę wpłat i przelewów. I tak, w dniu 21 listopada 2013 roku, tj. w dniu zawarcia umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego za cenę 100.000 zł, C. B. wpłacił na rachunek bankowy kwotę 95.000 zł, którą w tym samym dniu ulokował na rachunku bankowym o numerze (...), otwierając lokatę nr (...). Po zerwaniu wskazanej lokaty w dniu 1 kwietnia 2014 roku część otrzymanych środków pieniężnych w kwocie 83.000 zł C. B. przelał na rachunek bankowy o numerze (...), otwierając kolejną lokatę, która istniała w chwili otwarcia spadku. W ocenie Sądu uzyskana w toku postępowania dokumentacja bankowa pozwala również stwierdzić, iż wypłacona przez pozwaną kwota 101.902,47zł z rachunku bankowego o numerze (...) należała do spadkodawcy powoda. Należy bowiem wskazać, iż C. B. posiadał lokatę nr (...) przypisaną do rachunku bankowego nr (...), zaś w dniu 24 grudnia 2013 roku pochodzące ze wskazanej lokaty środki pieniężne w kwocie 102.069,32 zł wpłynęły na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (...) o numerze (...), które to środki w wysokości 100.000 zł przelał następnie w dniu 2 stycznia 2014 roku, otwierając lokatę terminową (...) z numerem rachunku bankowego (...), istniejącą w dniu 9 maja 2015 roku. W świetle powyższych ustaleń należy stwierdzić, iż zgromadzone środki zgromadzone na wspólnych rachunkach bankowych należały do C. B.. W ocenie Sądu pozwana nie przedstawiła żadnych dowodów, które podważałyby podnoszone przez powoda twierdzenia w tym zakresie. Jak już wskazano, zeznania powódki sąd w tym zakresie niewiarygodne. Powódka nie była w stanie precyzyjnie określić, jakie poczyniła oszczędności. W treści odpowiedzi na pozew pozwana wskazywała, iż całość zgromadzonych na rachunkach bankowych środków pieniężnych stanowiła jej własność, by na rozprawie twierdzić, że z tytułu pracy za granicą zgromadziła kwotę 100.000 zł, a C. B. był w posiadaniu 83.000 zł, a następnie uznać, że kwota 83.000 zł należała do ich obojga. Pozwana nie uprawdopodobniła nawet, czy i przez ile lat podejmowała zatrudnienie w Stanach Zjednoczonych, jakie z tego tytułu dochody osiągała, co miałoby pozwolić jej na poczynienie tak znaczących oszczędności, a na dowód tych twierdzeń przedstawiła wyłącznie swoje zeznania. Wątpliwym jest także fakt przewiezienia znacznych oszczędności w gotówce w obcej walucie przez granicę. Pozwana wskazywała też, że to spadkodawca miał namówić ją do zdeponowania środków pieniężnych na ich wspólnym rachunku, które dotychczas miała przechowywać w mieszkaniu. Twierdzenia te jednak, jak słusznie wskazywał powód, budzą wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego. Ponadto pomimo iż pozwana – jak sama twierdziła – umieściła środki pieniężne w banku z powodu obawy przed ich utratą lub kradzieżą, to jednak podjęła nagłą decyzję o wypłacie wszystkich zgromadzonych na rachunkach bankowych środków pieniężnych niedługo po śmierci spadkodawcy, choć materiał dowodowy nie wskazuje, by poczyniła w tym okresie jakiekolwiek wydatki, wymagające zainwestowania kwoty ponad 180.000 zł. Co więcej wbrew twierdzeniom pozwanej należy wskazać, iż operacje na rachunku bankowym były dokonywane przez spadkodawcę, a nie przez pozwaną, na co wskazuje treść zgromadzonej dokumentacji bankowej. Jednocześnie wymaga podkreślenia, iż w niniejszym postępowaniu powód domagał się jedynie zapłaty połowy zgromadzonych na rachunkach bankowych środków pieniężnych, jakie wypłaciła pozwana po śmierci spadkodawcy.

W toku postępowania pozwana zakwestionowała także obowiązek zwrotu uzyskanych korzyści, powołując się na treść art. 409 k.c., zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie pozwana w żaden sposób nie wykazała, że zużyła uzyskane korzyści majątkowe, które otrzymała kosztem majątku powoda w taki sposób, że nie jest już wzbogacona. Pozwana powoływała się w sposób lakoniczny na fakt zużycia uzyskanych korzyści majątkowych i nie wskazała szczegółowo, co było przyczyną poniesienia wydatków w kwocie ponad 180.000 zł, poza zapłatą kosztów pogrzebu spadkodawcy. Twierdzenia pozwanej w tym zakresie pozostały gołosłowne i nie poparte żadnymi wiarygodnymi dowodami. Tymczasem zgodnie z treścią art. 6 k.c. to pozwana powinna wykazywać okoliczności, z których wywodzi skutki prawne. Zgromadzony materiał dowodowy pozwala jedynie stwierdzić, iż pozwana wypłaciła wszystkie zgromadzone na rachunkach bankowych środki. Nawet jeśliby przyjąć, iż twierdzenia pozwanej o poniesieniu wydatków w kwocie ponad 20.000 zł na pogrzeb spadkodawcy zasługują na wiarę, to nie tłumaczą one tego, co stało się z pozostałą kwotą wypłaconą ze wszystkich kont bankowych. Jednocześnie należy stwierdzić, iż zebrane w sprawie dowody pozwalają stwierdzić, że zużywając uzyskane korzyści, pozwana powinna była liczyć się z obowiązkiem zwrotu. W trakcie wybierania środków pieniężnych z rachunków bankowych pozwana nie posługiwała się postanowieniem sądu stwierdzającym, iż nabyła ona spadek po zmarłym C. B. i była jednoczenie świadoma, że zmarły miał syna, który ma prawo do spadku. Należy podkreślić, iż wzbogacony powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu także wtedy, gdy z okoliczności wynika, iż powinien wiedzieć, że jego wzbogacenie może być bezpodstawne (por. K. Osajda (red.), Komentarze Prawa prywatnego. Tom III A. Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część ogólna, C.H. Beck, 2018).

Jak już wskazano, w toku postępowania pozwana podnosiła, iż poniosła wydatki w kwocie ponad 20.000 zł, celem zorganizowania pochówku dla C. B.. Ze względu na podniesiony przez pozwaną zarzut należy rozważyć, czy pozwanej przysługiwała wzajemna wierzytelność względem powoda z tytułu spłaty długów spadkowych. W tym kontekście należy przypomnieć, iż posiadanie poszczególnych przedmiotów spadkowych przez osobę nieuprawnioną prowadzi do powstania konieczności rozliczeń po wydaniu ich spadkobiercy. Art. 1029 § 2 k.c. przewiduje, że przeciwko spadkobiercy władającym spadkiem można podnieść roszczenie o zwrot poczynionych nakładów. Nakładem koniecznym poczyniony na spadek, a podlegającym rozliczeniu w postępowaniu o wydanie spadku, jest przykładowo dług spadkowy polegający na uregulowaniu kosztów pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 marca 2013 r., I ACa 868/12, LEX nr 1353833; J. Gudowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki, wyd. II, WKP 2017).

W niniejszej sprawie nie budzą wątpliwości Sądu twierdzenia pozwanej o konieczności poniesienia wydatków związanych z organizowaniem pochówku dla zmarłego. Niemniej jednak pozwana nie wykazała w żadnym stopniu, iż wydatkowała na ten cel deklarowaną przez siebie kwotę 20.000 zł. Pozwana nie przedłożyła żadnych rachunków, które dokumentowałyby poniesione przez nią koszty. Co więcej pozwana nie wskazała choćby, jakie wydatki składały się na wskazywaną przez nią, wygórowaną kwotę 20.000 zł, ani nie uprawdopodobniła ich wysokości przez wykazanie co najmniej ich lokalnych stawek rynkowych. Powyższe nie pozwala uznać żądania pozwanej za udowodnione.

Na uwzględnienie nie zasługuje również zarzut naruszenia prawa podmiotowego z art. 5 k.c. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, by pozwanej przysługiwały zgromadzone na rachunkach bankowych środki pieniężne. Pomimo tego pozwana dokonała wypłaty wszystkich środków pieniężnych, nie czekając na stwierdzenie nabycia spadku po C. B.. Sama okoliczność, iż pozwana jest osobą w podeszłym wieku, nie może przemawiać za oddaleniem powództwa. W toku postępowania pozwana podnosiła, iż powód nie opiekował się zmarłym ojcem i nie zajął się jego pochówkiem. Skoro jednak powód został uznany za spadkobiercę C. B., a jego zachowanie nie zostało uznane za podstawę do jego wydziedziczenia czy uznania za niegodnego dziedziczenia, to nie sposób stwierdzić, by relacja łącząca powoda ze spadkodawcą, czy nawet brak lub dysfunkcyjność tej relacji uprawniała pozwaną do rozporządzenia środkami należącymi do spadku. Należy przypomnieć, iż zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego artykuł 5 k.c. ma wyjątkowy charakter, przełamuje zasadę, że wszystkie prawa podmiotowe korzystają z ochrony prawnej. Odmowa udzielenia ochrony musi być uzasadniona okolicznościami rażącymi i nieakceptowanymi ze względu na system wartości istniejący w społeczeństwie. Wszelkie rozstrzygnięcia będące wyjątkiem od strzeżenia praw podmiotowych wymagają ostrożności oraz wnikliwego rozważenia wszystkich aspektów rozpoznawanego przypadku. Objęte art. 5 k.c. zasady współżycia społecznego pozostają w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności konkretnej sprawy, występujących tak po stronie powoda, jak i pozwanego i w takim ujęciu wyznaczają podstawy, granice oraz kierunek jej rozstrzygnięcia, w wyjątkowych sytuacjach, które ten przepis przewiduje (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2013 r. II CSK 438/12, LEX nr 1341662).

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał powództwo za zasadne i zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 93.881,52 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 21 marca 2018 roku do dnia zapłaty.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie odsetek Sąd oparł na podstawie art. 481 § 1 k.c., mając na uwadze, iż w treści pozwu powód domagał się odsetek w wysokości odsetek ustawowych. Skoro termin spełnienia świadczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia nie jest oznaczony i nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie pozwanej powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu jej do zapłaty (art. 455 k.c.). Powód wezwał pozwaną do zwrotu uzyskanych przez nią bezpodstawnie korzyści majątkowych w piśmie z dnia 22 lutego 2018 roku, wyznaczając pozwanej termin do zapłaty na dzień 20 marca 2018 roku. Powyższe pismo pozwana odebrała w dniu 1 marca 2018 roku. Z upływem terminu zapłaty świadczenia roszczenie stało się wymagalne, a zatem pozwana pozostaje w opóźnieniu z jego spełnieniem od dnia następnego po dniu, będącym terminem zapłaty, tj. od dnia 21 marca 2018 roku. Wobec tego Sąd zasądził na rzecz powoda odsetki ustawowe liczone od zasądzonej kwoty od dnia 21 marca 2018 roku do dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. Na koszty poniesione przez powoda w niniejszej sprawie złożyły się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 4.695 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, opłata sądowa od zażalenia na postanowienie zabezpieczające w kwocie 30 zł, koszty zastępstwa procesowego w sprawie w kwocie 5.400 zł (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 z późn. zm.), koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym w kwocie 2.700 zł (§ 10 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 z późn. zm.).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zachodziły podstawy zastosowania art. 102 k.p.c. Za trafny bowiem należy uznać pogląd, zgodnie z którym sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia – na podstawie art. 102 k.p.c. – z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, LEX nr 1119554; A. Jakubecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-729, LEX/el. 2019).

O kosztach sądowych, uiszczonych tymczasowo ze Skarbu Państwa, Sąd orzekł w oparciu o art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., obciążając pozwaną kwotą 50 zł, stanowiącą sumę wydatków za przygotowanie, sporządzenie i przekazanie informacji stanowiącej tajemnicę bankową (k. 134-134v, 179-179v).