Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 lutego 2020 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Katarzyna Powalska

Sędziowie : Elżbieta Zalewska – Statuch

Joanna Składowska

Protokolant: sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2020 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z wniosku J. O.

z udziałem A. O.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestniczki postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 19 września 2019 roku, sygnatura akt I Ns 467/18

postanawia:

A.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że:

z punktu I1 wyeliminować z majątku wspólnego objętego podziałem składniki opisane w podpunktach „d,e,f,h,j,k,l,m,n,o”,

w punkcie III2 w miejsce zapisu o składnikach „d)-u)” wpisać „g,i,p-u”,

w punkcie IV obniżyć zasądzoną wysokość dopłaty z kwoty 148.485 złotych do 143.054,50 ( sto czterdzieści trzy tysiące pięćdziesiąt cztery 50/100 ) złote ;

B.  oddalić apelację w pozostałej części;

C.  ustalić, że każde z zainteresowanych ponosi koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 17/20

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 19 września 2019 r. Sąd Rejonowy w Wieluniu w sprawie z wniosku J. O. z udziałem A. O. o podział majątku wspólnego ustalił, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków O. wchodzą:

1. gospodarstwo rolne obejmujące:

a)  nieruchomości położone w Ś. gminie L., oznaczone numerami działek: (...) o łącznym obszarze 5,9930 ha, dla których w Sądzie Rejonowym w Wieluniu V Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta Kw Nr SR 1 (...) o wartości 462 600 zł,

b)  ciągnik rolniczy marki U. (...) o nr rej. (...) r. prod. 1997 o wartości 27 900 zł,

c) przyczepę 4,5 t o wartości 941 zł,
d) przyczepę 3,5 t o wartości 672 zł,

e) maszynę do rozdrabniania orkanu o wartości 1 000 zł,

f) siewnik zbożowy o wartości 700 zł,

g) rozsiewacz do nawozu o wartości 250 zł,

h) brony ciężkie i lekkie o wartości 250 zł,

i) śrutownik walcowy z silnikiem o wartości 1 500 zł,

j) dmuchawę do zboża z silnikiem o wartości 360 zł,

k) krajzegę z silnikiem o wartości 378 zł,

l) przyczepę do słomy o wartości 500 zł,

m) kombajn do ziemniaków o wartości 3 000 zł,

n) pług 3-skibowy o wartości 2 000 zł,

o)pług 5-skibowy o wartości 2 000 zł,

p) kompresor o wartości 2 000 zł,

q) piłę spalinową S. o wartości 250 zł,

r) elektronarzędzia (szlifierka kątowa, sprężarka wiertarka, szlifierka

stojąca) o wartości 1 000 zł,

s) kosiarkę do trawy o wartości 200 zł,

t) kosę spalinową o wartości 500 zł,

u) sprzęt do pielęgnacji ogrodu o wartości 400 zł,

2. ruchomości:

a)  meble w sypialni o wartości 500 zł,

b)  telewizor (...) o wartości 1 000 zł,

c)  meble w salonie o wartości 2 000 zł,

d)  wyposażenie łazienki na piętrze o wartości 1 000 zł,

e)  sprzęt AGD (mikrofalówka, lodówka, kuchnia gazowa) o wartości 500 zł,

f)  pościel, garnki, kołdry, firany o wartości 500 zł,

g)  robot wielofunkcyjny K. o wartości 150 zł,

h)  samochód osobowy V. (...) o nr rej. (...) r. prod. 1997
o wartości 3 500 zł.

Przy tak ustalonym składzie majątku wspólnego Sąd Rejonowy ustalił, że udziały obojga byłych małżonków w ich majątku wspólnym są równe i dokonał następującego podziału powyższych składników :

1.  przyznał na rzecz wnioskodawcy J. O. z opisanego w pkt. I 1. gospodarstwa rolnego nieruchomości położone w Ś. gminie L., oznaczone numerami działek: (...) o łącznym obszarze 2,5602 ha oraz przyczepę 4,5 t (pkt. I 1. c),

2.  przyznał na rzecz uczestniczki postępowania A. O. z opisanego w pkt. I 1. gospodarstwa rolnego nieruchomość położoną w Ś. gminie L., oznaczoną numerem działki (...) o obszarze 3,4328 ha oraz składniki wymienione w pkt. I 1. b), d)-u) a także ruchomości wymienione w pkt. I 2.,

Wobec powyższego sposobu podziału Sąd zasądził od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy tytułem dopłaty kwotę 148 485 zł płatną 30 czerwca 2020 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności i nakazał pobrać od wnioskodawcy oraz uczestniczki postępowania na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu kwoty po 1 642,35 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Jednocześnie w zakresie kosztów postepowania Sąd ustalił, iż pozostałe koszty postępowania sądowego ponoszą zainteresowani w zakresie dotychczas przez siebie wydatkowanym.

Powyższe ustalenie zapadły w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Wnioskodawca i uczestniczka postępowania zawarli związek małżeński w 1995 r. W trakcie małżeństwa otrzymali w drodze darowizny od rodziców uczestniczki gospodarstwo rolne, w tym nieruchomości położone w Ś., stanowiące działki oznaczone numerami: (...) o łącznym obszarze 5,3040 ha. Zabudowana nieruchomość obciążona jest aktualnie dożywotnią służebnością osobistą na rzecz matki uczestniczki H. S. (1), polegającą na prawie korzystania z jednego pokoju od strony północno-zachodniej, wspólnie z kuchni, łazienki, strychu, piwnic w nabytym domu mieszkalnym, wspólnie z letniej kuchni i garażu.

W 2001 r. małżonkowie zakupili od E. P. działkę oznaczoną numerem (...) w Ś., o obszarze 1,5860 ha. Pieniądze na zakup działki pochodziły od rodziców uczestniczki, gdyż przez lata jej ojciec dzierżawił tę ziemię. Obecnie nieruchomość ta stanowi ewidencyjnie wyodrębnione dwie działki o numerach (...).

W 2007 r. małżonkowie rozpoczęli rozbudowę i nadbudowę budynku mieszkalnego obejmującą nadbudowę piętra, która do chwili obecnej nie została zakończona oraz wylali taras. Środki na tę inwestycję pochodziły głównie z kredytu w wysokości 80 000 zł zaciągniętego w Rejonowym Banku Spółdzielczym w L., którego ostateczny termin spłaty przypada na 2032 r.

Od początku małżeństwa przez 20 kolejnych lat wnioskodawca pracował jako palacz w Spółdzielni (...) w W., a uczestniczka pracowała jako fryzjerka. Zarobki małżonków były porównywalne. Wnioskodawca dorabiał sobie też dorywczo przy pracach budowalnych. W ostatnim roku przed rozwodem wnioskodawca zatrudnił się jako kierowca. W utrzymaniu domu pomagali małżonkom rodzice uczestniczki, podobnie jak w pracach w gospodarstwie pomagał ojciec uczestniczki do czasu swojej śmierci w 2012 r. Do rozbudowy domu małżonkowie zatrudniali fachowców, ale prace wykończeniowe wykonywał wnioskodawca z bratem i dalszym krewnym.

W okresie trwania małżeństwa oboje małżonkowie pracowali w gospodarstwie rolnym. Dużą pomoc świadczył im ojciec uczestniczki. Czasami prosili o pomoc sąsiadów. Osiągane z gospodarstwa dochody, w szczególności z hodowli zwierząt były zróżnicowane, często zależały od ceny skupu. Pod koniec małżeństwa zaprzestano hodowli zwierząt, a po rozwodzie uprawą ziemi zajmuje się uczestniczka. W trakcie małżeństwa zainteresowani mieli wspólne pieniądze. Pensja wnioskodawcy wpływała na jego konto bankowe, do którego upoważnienie miała uczestniczka i przeznaczono ją na opłaty i gospodarstwo. Z pensji uczestniczki opłacano wyżywienie, utrzymanie dzieci.

Zainteresowani nabyli w trakcie małżeństwa ruchomości, które pozostają we wspólnej nieruchomości takie jak: przyczepę 4,5 t o wartości 941 zł, przyczepę 3,5 t
o wartości 672 zł, maszynę do rozdrabniania orkanu o wartości 1 000 zł, siewnik zbożowy o wartości 700 zł, rozsiewacz do nawozu o wartości 250 zł, brony ciężkie
i lekkie o wartości 250 zł, śrutownik walcowy z silnikiem o wartości 1 500 zł, dmuchawę do zboża z silnikiem o wartości 360 zł, krajzegę z silnikiem o wartości 378 zł, przyczepę do słomy o wartości 500 zł, kombajn do ziemniaków o wartości 3 000 zł, pług 3-skibowy o wartości 2 000 zł, pług 5-skibowy o wartości 2 000 zł, kompresor o wartości 2 000 zł, piłę spalinową S. o wartości 250 zł, elektronarzędzia (szlifierka kątowa, sprężarka wiertarka, szlifierka stojąca) o wartości 1 000 zł, kosiarkę do trawy o wartości 200 zł, kosę spalinową o wartości 500 zł, sprzęt do pielęgnacji ogrodu o wartości 400 zł, meble w sypialni o wartości 500 zł, telewizor (...) o wartości 1 000 zł, meble w salonie o wartości 2 000 zł, wyposażenie łazienki na piętrze o wartości 1 000 zł, sprzęt AGD (mikrofalówka, lodówka, kuchnia gazowa)
o wartości 500 zł, pościel, garnki, kołdry, firany o wartości 500 zł, robot wielofunkcyjny K. o wartości 150 zł, samochód osobowy V. (...) o nr rej. (...) r. prod. 1997 o wartości 3 500 zł.

W skład majątku wspólnego zainteresowanych wchodzi też ciągnik rolniczy marki U. (...) o nr rej. (...) r. prod. 1997 o wartości 27 900 zł, który wnioskodawca otrzymał w drodze darowizny od ojca uczestniczki i zgłosił jego nabycie do urzędu skarbowego

Wartość wspólnych nieruchomości zainteresowanych wynosi łącznie 462 600 zł. Wysokość obciążeń hipotecznych ciążących na nieruchomości objętej Kw (...) wynosi 42 823,89 zł, a wartość ograniczonego prawa rzeczowego na rzecz H. S. wynosi 45 558 zł.

Problemy małżeńskie rozpoczęły od czasu kiedy urodził się drugi syn zainteresowanych (2007 r.) i wiązały się przede wszystkim ze zdradami, jakich dopuszczał się wnioskodawca, ale były też kłótnie o nadużywanie przez wnioskodawcę alkoholu. Szczególnie w ostatnich latach przed rozwodem zdarzało się, że wnioskodawca nadużywał alkoholu wykonując prace w gospodarstwie. W 2017 r. małżeństwo wnioskodawcy i uczestniczki postępowania zostało rozwiązane przez rozwód z winy wnioskodawcy. Wyrok uprawomocnił się w dniu 06 marca 2017 r.

Aktualnie we wspólnej nieruchomości zamieszkuje wyłącznie uczestniczka postępowania. Wnioskodawca po rozwodzie wyprowadził się i zamieszkał u matki. Wnioskodawca zarabia ok. 4 000 zł, płaci 500 zł alimentów na syna i przekazuje uczestniczce 220 zł na spłatę kredytu mieszkaniowego. Dochody uczestniczki są różne, czasami zarobi 3 000 zł, a czasami 500 zł, po odliczeniu kosztów. Uczestniczka spłaca 200 zł kredytu na remont. Ponosi koszty utrzymania domu. Dotacje unijne w kwocie 5 000 zł przeznacza na zakup opału.

Przy tak ustalonych faktach Sąd Rejonowy przywołując przepisy art. 36 – 40 k.r.io. oraz art. 1035 – 1036 k.c. uznał, że podziałem majątku wspólnego objęte są przedmioty majątkowe, które wchodziły w skład tego majątku w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej i które istnieją w chwili dokonywania podziału. Uwzględnia się również te przedmioty majątkowe, które w wyniku działań jednego z małżonków zostały przez niego bezprawnie zbyte, zużyte, zniszczone lub roztrwonione.

W zakresie ciągnika rolniczego, Sąd opierając się na zeznaniach wnioskodawcy, przyjął, że mimo formalnej jego darowizny dla niego należało uznać, że stanowił on w istocie przedmiot darowizny dla obojga małżonków, także w kontekście takiej samej czynności w stosunku do pozostałych maszyn gospodarskich, która nie była sformalizowana. Niezależnie od tego posiadanie przez małżonków O. ciągnika należącego do rodziców uczestniczki postępowania spełniło przesłanki nabycia ruchomości w trybie art. 174 k.c., skoro posiadanie to było samoistne przez okres co najmniej 3 lat i odbywało się dobrej wierze, a tak należy przyjąć gdyż H. S. przez lata nie żądała wydania jej tego pojazdu, ani nie kwestionowała jego posiadania przez zainteresowanych.

Wartość nieruchomości wspólnych zainteresowanych wyniósł 462 600 zł. Wartość obciążeń hipotecznych i rzeczowych ciążących na tej nieruchomości wynosi odpowiednio 42 823,89 zł i 45 558 zł. Po odliczeniu obciążeń czysta wartość nieruchomości wynosi 374 218,11 zł.

Wartość ruchomości, które pozostają we władaniu zainteresowanych wynosi 54 951 zł.

Suma wartości nieruchomości i składników ruchomych majątku wspólnego wynosi 429 169 zł.

Sąd meriti przypomniał, że zasadą jest, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 k.rio.), dopiero w razie istnienia ważnych powodów, sąd może ustalić udziały nierówne z uwzględnieniem stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku (§2), z tym, że przy ocenie, w jakim stopniu każdy
z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i pracy w gospodarstwie domowym
(§ 3).

W świetle art. 567 § 1 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego w świetle art. 43 k.r.io. rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb, a więc nie tylko wysokość zarobków czy innych dochodów osiąganych przez każdego z nich, lecz także i to, jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi należycie i nie trwonią ich w sposób lekkomyślny.

Dalszą konieczną przesłanką dopuszczalności ustalenia nierównych udziałów proporcjonalnie do stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego jest wykazanie, że za takim rozstrzygnięciem przemawiają ważne powody, oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego, tzn. że otrzymanie przez jednego z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania on się nie przyczynił, pozostawałoby w sprzeczności z tymi zasadami.

Zdaniem Sądu Rejonowego całokształt okoliczności niniejszej sprawy nie pozwala, na stwierdzenie, że zachodzą podstawy do przyjęcia nierównych udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym na korzyść uczestniczki postępowania w wysokości 90%, a wnioskodawcy w 10%, czy też w innej proporcji niż po połowie. Bezsporną w sprawie okolicznością pozostaje, że to wnioskodawca jest winien rozpadu małżeństwa, przy czym powodem tego były zdrady jakich dopuszczał się w okresie od około 2007 r., jednak przed cały okres małżeństwa wnioskodawca zamieszkiwał we wspólnym domu i do końca łożył na utrzymanie rodziny. Zdrad małżeńskich dopuszczał się podczas wyjazdów głównie weekendowych, choć nie wyjeżdżał w każdy weekend z domu. Jak przyznała uczestniczka miała dostęp do pensji małżonka i pokrywano z niej opłaty związane z domem, kredytem, gospodarstwem. Ponadto wnioskodawca przez cały okres małżeństwa pracował zarobkowo, a także we wspólnym gospodarstwie rolnym, a produkcji zwierzęcej zaprzestano pod koniec małżeństwa kiedy to relacje między małżonkami były już bardzo napięte. Okoliczność nadużywania przez wnioskodawcę alkoholu przy okazji prac budowalnych, czy pracy w rolnictwie nie determinuje wniosku, że wnioskodawca notorycznie nadużywał alkoholu i z tego powodu zaniedbywał obowiązki w pracy, czy w domu, bądź z tego powodu trwonił majątek. Poza tym, jak ustalono, w trakcie małżeństwa czynione były wspólne inwestycje przez małżonków, choćby rozbudowa domu, modernizacja budynków gospodarskich, zakupy maszyn rolniczych. Uczestniczka nie wykazała, by wnioskodawca trwonił wspólne pieniądze, czy majątek na własne potrzeby.

Wobec powyższego równa wartość udziałów wnioskodawcy i uczestniczki
w majątku wspólnym wynosi po 214 584,50 zł.

Rozstrzygając w zakresie sposobu podziału nieruchomego majątku wspólnego Sąd, na skutek zgodnych ostatecznie stanowisk stron dokonał podziału, wyodrębniając nieruchomość dla wnioskodawcy i przyznając dla uczestniczki zabudowaną nieruchomość położoną w Ś. gminie L., oznaczoną numerem działki (...) o obszarze 3,4328 ha oraz pozostałe składniki tego gospodarstwa i ruchomości, przyjmując, iż skoro uczestniczka jest w ich posiadaniu, a część z nich stanowi wyposażenie gospodarstwa i domu, powinny tam pozostać. Przy ustalonych wartościach majątku podlegającego podziałowi i powyższym przyjętym sposobie podziału sąd a quo dokonał wyrównania wartości należnego wnioskodawcy udziału, przyjmując, iż wartość udziału wnioskodawcy w majątku wspólnym stanowiącą kwotę 214 584,50 zł pomniejszono o wartość przyznanych mu składników, łącznie o kwotę 66 100 zł, co w rozliczeniu daje kwotę 148 485 zł należnej uczestnikowi dopłaty. Jednocześnie zapłatę odroczono na okres do końca czerwca 2020 r. co zdaniem Sądu odpowiadało to realnym możliwościom finansowym uczestniczki, umożliwiając jednocześnie faktyczne zaspokojenie wnioskodawcy.

Kosztami postępowania w niniejszej sprawie Sąd obciążył zainteresowanych po połowie na zasadzie określonej w art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia w ustawowym terminie wywiódł pełnomocnik uczestniczki postępowania, zaskarżając orzeczenie w części obejmującej rozstrzygnięcia zawarte w pkt. I 1 lit d, e, f, h, j, k, 1, m, n, o. oraz w pkt. II, a także w pkt. IV postanowienia Sądu Rejonowego w Wieluniu I Wydział Cywilny z dnia 19 września 2019 roku w przedmiotowej sprawie.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie:

1.  na podstawie art. 368 § 1 pkt. 2 kpc - sprzeczność istotnych ustaleń Sądu Rejonowego z zebranym materiałem dowodowym w sprawne poprzez uznanie, że ruchomości opisane w w pkt. I 1 lit d, e, f, h, j, k, 1, m, n, o orzeczenia pozostają w małżeńskiej wspólności ustawowej pomimo odmiennej treści aktu notarialnego z dnia 7.10.1999 r., nr A A (...), a także odmiennych zeznań zarówno wnioskodawcy, jak i uczestniczki oraz świadka H. S. (1).

2.  przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 § 1 kpc, poprzez dowolną a nie swobodną ocenę zebranego materiału dowodowego, polegająca na przyjęciu, że brak jest ważnych powodów do ustalenia nierównych udziałów pomimo treści zeznań uczestniczki A. O. oraz świadków: H. S. (1), J. R. i P. S. z których wynika, że wnioskodawca przez ostatnich kilka lat przed rozwodem nadużywał alkoholu, nie dochowywał wierności małżeńskiej, przez co doprowadził do zawinionego rozkładu pożycia. Poprzez uznanie, że uczestnicy w równym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego pomimo tego, że bezspornym jest, iż na skutek darowizny, jakiej rodzice uczestniczki dokonali 7.10.1999 r., na rzecz uczestników oraz pokrycia przez ojca uczestniczki kosztów nabycia przez uczestników działki nr (...) w Ś. to właśnie po jej stronie doszło do znacznego przysporzenia majątku wspólnego.

Przy takich zarzutach wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia w zaskarżonej części poprzez:

a/ ustalenie, że majątek wspólny małżonków obejmuje składniki opisane w pkt. I 1 lit. a, b, c. g, i, p, q, r, s, t, u oraz w pkt. 2 lit. a, b, c, d, e, f, g, h.,

b/ ustalenie, że udziały wnioskodawcy i uczestniczki są nierówne i wynoszą : wnioskodawcy 10% uczestniczka 90%

c/ o orzeczenie w przedmiocie dopłaty na rzecz wnioskodawcy stosownie do ustaleń wskazanych w pkt. 4 lit. a oraz b.

2.  ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Pełnomocnik wnioskodawcy wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie należnych mu kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki postępowania okazała się zasadna jedynie w części poprzez pryzmat podniesionego w niej zarzutu w zakresie nieprawidłowego ustalenia składu majątku wspólnego i objęcia podziałem także ruchomości, wymienionych w zarzutach apelacyjnych, a w konsekwencji także ustalenia wysokości dopłaty wyrównującej wartość udziału należnego wnioskodawcy.

Zarzuty zawarte w wywiedzionym przez skarżącą środku odwoławczym były dwojakiego rodzaju. Apelująca zarzuciła bowiem sądowi rejonowemu przekroczenie granic swobodnej i rzetelnej oceny dowodów i błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, a tym samym sprzeczność ustaleń sądu z zebranym materiałem dowodowym , stanowiące naruszenie normy art. 233 § 1 k.p.c. oraz naruszenie prawa materialnego w aspekcie przyjęcia równych udziałów w majątku wspólnym.

W pierwszej kolejności należy rozważyć zarzut dotyczący naruszenia przepisów procedury, gdyż jedynie pozbawione wadliwości ustalenia faktyczne , dokonane wskutek właściwej i zgodnej z normą wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c. oceny dowodów, pozwalają na weryfikację orzeczenia sądu przez pryzmat prawa materialnego.

Należy przede wszystkim podkreślić, że w judykaturze nie budzi wątpliwości pogląd, iż skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów ( por. wyrok S. N. z dnia 6.11.1998 r., II CKN 4/98, niepubl.). Zarzut naruszenia kryteriów zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 § 1 k.p.c. można podnieść skutecznie jedynie wówczas gdy w apelacji strona wykaże, że postępowanie dowodowe przed sądem pierwszej instancji było dotknięte wadliwością w stopniu podważającym prawidłowość ustaleń faktycznych, bądź też , że sąd poczynił ustalenia faktyczne nie wynikające z materiału dowodowego, bądź w sposób sprzeczny z istniejącym materiałem dowodowym. Zarzut ten może być również uzasadniony wnioskowaniem sądu o okolicznościach faktycznych w sposób sprzeczny z zasadami logiki formalnej bądź z zasadami doświadczenia życiowego . Sprzeczności te winny być wykazane w sposób jednoznaczny w uzasadnieniu apelacji ( por. wyrok S.A. w Lublinie z dnia 17 stycznia 2017 r., I ACa 425/16).

Z powołaniem się na treść art. 382 k.p.c. zauważyć także należy,
że Sąd II instancji ma nie tylko uprawnienie, ale także obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny,
w tym oceny zgromadzonych dowodów (por: uzasadnienie postanowienia SN z dnia
17 kwietnia 1998 r., sygn. akt II CKN 704/97). Sąd II instancji nie ogranicza się tylko do kontroli Sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed Sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie.

W kontekście powyższego Sąd Okręgowy podziela częściowo ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy, przyjmując je za własne i podziela w zasadniczej części ich ocenę prawną, w tym co do uznania, iż w sprawie nie zachodzą podstawy do ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym. Sąd Rejonowy w powyższym zakresie nie dopuścił się naruszenia przepisu art. 43 § 2 kro, uznając że okoliczności sprawy nie uzasadniają odstępstwa od zasady przewidzianej przez art. 43 § 1 k.r. i o. , zgodnie z którą udział małżonków w majątku wspólnym jest równy.

W treści prezentowanych przez Sąd pierwszej instancji motywów trafnie podniesiono argumentację wskazującą na brak istnienia ważnych powodów do zgłoszenia takiego żądania i to w kontekście konieczności łącznego wystąpienia przesłanek objętych dyspozycją przepisu art. 43 § 2 kro, czyli przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienia ku temu ustaleniu ważnych powodów, co uprawnia do przyjęcia zasady równych udziałów. Trzeba bowiem zauważyć, że nierówność przyczynienia się do powstania majątku wspólnego bierze się bowiem pod uwagę dopiero wtedy, gdy za tym przemawiają "ważne powody", dla których stosowanie równości udziałów kolidowałoby wyraźnie z zasadą słuszności. Wyróżnienie przez ustawodawcę tych dwóch przesłanek sprawia, że sam nierówny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego nie może być uznany za ważny powód w rozumieniu komentowanego przepisu. W orzecznictwie zdefiniowano ważne powody na gruncie omawianego unormowania jako okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania ten małżonek nie przyczynił się. Podkreśla się przy tym, że ocena ważnych powodów ma nie tylko aspekt majątkowy, ale również etyczny, co wyrażą się w postulacie dokonywania ich oceny przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego. Wskazano jednak trafnie, że nie chodzi tu o winę w rozkładzie pożycia, ale o winę odnoszoną do nieprzyczyniania się lub przyczyniania się w mniejszym stopniu niż to wynika z możliwości małżonka ( por. postanowienie S.N. z dnia 8 lutego 2018 r. , II CNP 11/17, Lex nr 2483319 ).

W odniesieniu do przesłanki ważnych powodów uzasadniających ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym należy stwierdzić, iż są to najogólniej takie zachowania małżonka, które zasługują na negatywną ocenę z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Przykładów takich zachowań dostarcza orzecznictwo. W postanowieniu z 26 listopada 1973 r. ( III CRN 227/73 ) Sąd Najwyższy wskazał, że ważne powody stanowiące przesłankę ustalenia nierównych udziałów stron w majątku wspólnym polegają na zachowaniu małżonka charakteryzującym się rażącym lub uporczywym nie przyczynianiem się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych. W związku z tym orzeczeniem można sformułować wniosek, że negatywnie oceniane zachowanie małżonka musi charakteryzować się pewnym natężeniem i powtarzalnością, a nie jakąkolwiek zarzucalnością.

Z kolei w postanowieniu z dnia 17 maja 2002 r., I CKN 643/00, wyraził stanowisko, zgodnie z którym jeżeli przez cały czas trwania małżeństwa małżonek pracował zarobkowo, nie trwonił majątku ani nie postępował z nim lekkomyślnie, to nawet jeżeli środki pochodzące z osiągniętych przez jego żonę zarobków za granicą, które wniosła do majątku wspólnego, były znacznie wyższe niż wniesione przez wnioskodawcę, nie uzasadnia to ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Podkreślić również należy, iż nie każde negatywnie oceniane zachowanie jednego z małżonków musi prowadzić do przyjęcia ważnego powodu w rozumieniu art. 43 § 1 k.r.o. Znaczenie prawne ma tylko takie zachowanie, które pozostaje w związku z nieprzyczynianiem się małżonka do powstania majątku wspólnego lub jego uszczupleniem. W doktrynie wskazuje się bowiem, iż powody ustalenia nierównych udziałów dotyczą oceny, kwalifikacji zachowania drugiego małżonka oraz spowodowanych przez niego takich stanów rzeczy, które stanowią przyczynę niższej wartości majątku wspólnego niż ta, która wystąpiłaby, gdyby postępował właściwie. Nie stanowią jednak ważnych powodów okoliczności niezależne od małżonka i przez niego niezawinione, w szczególności związane z nauką, chorobą czy bezrobociem ( M. Sychowicz (w:) K. Piasecki (red.), Kodeks, 2006, s. 232). Tym samym nie każde zachowanie małżonka naruszające zasady współżycia społecznego i w związku z tym zasługujące na negatywną ocenę będzie stanowiło o ważnym powodzie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, ale takie zachowanie, które ma negatywny wpływ na ten majątek.

W tym kontekście na pełną aprobatę zasługują argumenty sądu pierwszej instancji, który przyjął, że nie można zarzucić wnioskodawcy aby swoim nagannym zachowaniem przyczyniał się do trwonienia czy ubytku w sferze wspólnego dorobku. Strony przyjęły określony model funkcjonowania rodziny i każde z małżonków podejmowało starania w zakresie przypisanej mu roli. Wnioskodawczyni dbała o gospodarstwo domowe, dzieci, angażowała się w prace budowlane prowadzone systemem gospodarczym, oboje małżonkowie pracowali zawodowo, uzyskując środki finansowe, oboje angażowali się w pracę rolniczą w gospodarstwie rolnym. Należy zgodzić się z oceną dokonaną przez sąd a quo, że uczestniczka postępowania nie przedstawiła dowodów pozwalających przyjąć, aby spożywanie alkoholu przez jej byłego męża miało wymiar godzący w dbanie o materialną stronę rodziny, zwłaszcza, że dopóki nie zaistniał konflikt między małżonkami, który ostatecznie doprowadził do rozwodu, A. O. nie miała pretensji do męża o to jaką realizuje rolę w rodzinie. Twierdzenia uczestniczki postępowania są zatem jedynie polemiką z trafną oceną dokonaną przez sąd meriti.

W aspekcie zarzutu dotyczącego błędów w ustaleniu składu majątku wspólnego małżonków, objętego tym zarzutem co do wskazanych tam maszyn rolniczych, należy przyznać apelującej rację.

Przede wszystkim trzeba wyjść od tego, że w pisemnych motywach postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, iż wszystkie maszyny znajdujące się w gospodarstwie rolnym, które ostatecznie przypadło uczestniczce postępowania, zostały nabyte w trakcie małżeństwa przez oboje byłych małżonków, co nie znajduje oparcia w zaoferowanych dowodach. Należy zauważyć, że już w odpowiedzi na wniosek uczestniczka podnosiła, iż maszyny rolnicze należały do jej rodziców i nie były objęte darowizną , która dotyczyła jedynie gruntów rolnych. Sam wnioskodawca w informacyjnych wyjaśnieniach podaje, że kupili z żoną jedynie 2-3 maszyny, „reszta była przekazana przez teściów z gospodarstwem”. Jeśli porównać te twierdzenia z treścią aktu notarialnego darowizny z dnia 7 października 1999 r. , to widać, że przedmiotem darowizny jest wyłącznie nieruchomość, a nie gospodarstwo rolne. Potwierdza to stanowisko uczestniczki postępowania, że jedynie grunt podlegał darowiźnie. Koreluje to również z pozostałymi ustaleniami w aspekcie okoliczności i motywów dokonania tej czynności prawnej. Trzeba bowiem zauważyć, że rodzice A. O. zdecydowali o wyzbyciu się nieruchomości dlatego, gdyż H. S. (1) już przy akcie notarialnym powoływała się na decyzję KRUS z dnia 30 września 1993 r. o przyznaniu renty rolniczej. Warunkiem uzyskania świadczenia było jednak wyzbycie się gruntów rolnych. Sama matka uczestniczki , zeznająca przed sądem rejonowym podała, że wyzbycie się gruntów nie było tożsame z wyzbyciem się w ramach tej samej czynności maszyn rolniczych, zwłaszcza, że jeszcze przez 3-4 lata po darowiźnie I. S. prowadził przedmiotowe gospodarstwo, przy użyciu wszystkich maszyn, jakie się w nim znajdowały. Świadek nie negowała udziału w prowadzeniu tego gospodarstwa córki i zięcia , zwłaszcza po przekazaniu im gruntów, ale wskazywała, że było to na zasadzie pomocy świadczonej I. S. po powrocie z pracy, bowiem oboje byli aktywni zawodowo poza rolnictwem. H. S. (1) podawała, że maszyny były „młodym” dostępne, zięć kiedy potrzebował to ich używał i nikogo nie pytał. Fakt samowolnego czy za zgodą właściciela używania nie jest jednak tożsamy z przeniesieniem własności. Z materiału dowodowego nie wynika zaś moment, w którym taka czynność polegająca na wyraźnym zamanifestowaniu „przejęcia” owych maszyn, czy wręcz dokonania ich darowizny miała nastąpić. Tym bardziej jest to uprawnione wnioskowanie, skoro w stosunku do ciągnika sporządzono na piśmie umowę w przedmiocie przeniesienia jego własności, a wobec pozostałych maszyn nie.

Z tych względów uznając, że bezpodstawnie sąd pierwszej instancji uwzględnił w składzie majątku wspólnego ruchomości w postaci maszyn rolniczych, objętych zarzutem apelacji, należało skorygować zaskarżone postanowienie w tej mierze. Tak więc skoro wartość składników wskazanych przez sąd rejonowy w punkcie I1 ppktach „d,e,f,h,j,k,l,m,n,o” nie była między stronami sporna, zmiana orzeczenia polegała na wyeliminowaniu ich z majątku objętego podziałem, a w konsekwencji także z jego części przyznanej uczestniczce postępowania i obniżenia wysokości należnej wnioskodawcy dopłaty wyrównującej jego udział. Co do tego rozliczenie przedstawia się następująco : wartość maszyn wyłączonych z podziału łącznie wyniosła 10.860 złotych , zatem wartość całego majątku dzielonego przez sąd wyniosła po pomniejszeniu o tę wielkość – 418.309 złotych, co przy równych udziałach byłych małżonków daje wartość udziału ( ½) – 209.154,50 złotych. Według ustaleń sądu rejonowego wnioskodawca otrzymał w naturze majątek o wartości 66.100 złotych , zatem kwotą wyrównującą należny mu udział jest 143.054,50 złote, do której to wielkości należało obniżyć dopłatę zasądzoną od uczestniczki postępowania.

Z tych względów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy dokonał zmiany zaskarżonego postanowienia w powyższym zakresie i oddalił apelację uczestniczki postępowania w pozostałej części jako nieuzasadnioną na podstawie art. 385 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.