Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 października 2018 r . Sąd Okręgowy Bielsku – Białej oddalił odwołanie ubezpieczonego M. S. od decyzji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. z dnia 20 czerwca 2018 r. odmawiającej wypłaty wyrównania deputatu węglowego za okres od 1 lipca 2002 r do 31 grudnia 2014 r. oraz wypłaty odsetek od wypłaconego wyrównania deputatu kolejowego za okres 3 lat wstecz.

Sąd Okręgowy ustalił, iż ubezpieczony M. S. od dnia 1 listopada 2001 r. był uprawniony do emerytury wraz z deputatem kolejowym. W związku z udokumentowaniem zatrudnienia na terenie Republiki Czeskiej od maja 2002 r wypłatę świadczenia emerytalnego dla ubezpieczonego przejął Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.
i realizuje wypłatę do chwili obecnej. Przejmując wypłatę świadczenia, Oddział nie wprowadził uprawnień do deputatu kolejowego i nie został uruchomiony mechanizm półrocznej wypłaty tego deputatu. W dniu 5 lutego 2018 r ubezpieczony złożył wniosek do organu rentowego w przedmiocie wyjaśnienia dlaczego nie otrzymuje deputatu węglowego tak jaki inni pracownicy kolejowi, zaś w dniu 23 kwietnia 2018 r złożył do organu rentowego wniosek o wypłatę deputatu węglowego (ekwiwalentu pieniężnego) za okres bieżący i za lata poprzednie, od dnia przyznania mu emerytury. Po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego
z dnia 5 lutego 2018 r., organ rentowy w decyzji z dnia 9 marca 2018 r. przeliczył emeryturę w wysokości proporcjonalnej od 1 stycznia 2015 r., czyli za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek.

We wniosku z dnia 22 maja 2018 r. ubezpieczony wystąpił o wypłatę wyrównania deputatu węglowego za okres od 1 lipca 2002 r. do 31 grudnia 2014 r. oraz wypłatę odsetek od wypłaconego wyrównania deputatu kolejowego za okres 3 lat wstecz. W odpowiedzi organ rentowy wydał w dniu 20 kwietnia 2018 r. zaskarżona decyzję.

W odwołaniu ubezpieczony M. S. domagał się zmiany decyzji i przyznanie mu niewypłaconego deputatu za okres od lipca 2002 r. do 31 grudnia 2014 r. wraz
z odsetkami oraz odsetek od wypłaconego wyrównania za okres 3 lat wstecz.

Sąd Okręgowy wskazał, iż poza sporem pozostaje, że organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N., przejmując wypłatę świadczenia emerytalnego odwołującego się - w następstwie błędu organu rentowego - nie uruchomił wypłaty pełnego świadczenia z tytułu przysługującemu mu deputatu kolejowego (węglowego), który przysługuje odwołującemu się od daty przyznania prawa do emerytury. Deputat węglowy w ilości 1.800 kg Zakład przyznał ubezpieczonemu decyzją z 9 marca 2018r., wypłacając należne wyrównanie od 1 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy, przywołując przepis art. 133 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270
i zm. – dalej jako ustawa emerytalna), stwierdził, że odmowa lub przyznanie niższych świadczeń w następstwie błędu organu rentowego lub odwoławczego uzasadnia wypłatę świadczeń za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, również wówczas, gdy błąd organu rentowego wynikał z zawinienia pracownika organu rentowego Tak więc –
w ocenie tegoż Sądu - organ rentowy nie ma obowiązku wypłacania świadczeń za dłuższy okres, choćby szkoda przewyższała wartość świadczeń za okres 3 lat wstecz. Sąd ten podniósł zatem, że w niniejszej sprawie, na skutek błędu organu rentowego, po przejęciu realizacji świadczenia przez Oddział ZUS w N., nie wprowadzono uprawnień do deputatu kolejowego dla odwołującego się i dopiero złożenie przez ubezpieczonego wniosku z dnia
5 lutego 2018 r., spowodowało wypłatę należnego wyrównania za 3 lata wstecz, czyli od
1 stycznia 2015 r., a więc zgodnie z cytowanym przepisem art. 133 ustawy emerytalnej.
Z tych względów – według Sądu Okręgowego - brak podstaw do wypłaty wyrównania od
1 lipca 2002 r. do 31 grudnia 2014 r., czego domagał się odwołujący się.

Jednocześnie Sąd ten – oceniając żądanie odsetkowe - podniósł, że jakkolwiek przepis art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że jeżeli Zakład w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczeń lub nie wypłacił tego świadczenia jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego, to jednak deputat kolejowy nie jest wypłacany
z ubezpieczenia społecznego, jak też świadczeniem zleconym do wypłaty na podstawie odrębnych przepisów, dlatego brak jest podstaw do wypłaty tych odsetek za nieterminową wypłatę, zgodnie z powołanym wyżej przepisem.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności, Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴
§ 1 k.p.c., oddalił odwołanie.

W apelacji od zaprezentowanego rozstrzygnięcia ubezpieczony zarzucił Sądowi pierwszej instancji, iż wyrok narusza podstawowe zasady sprawiedliwości uwzględniając zarzut przedawnienia podniesiony przez organ, bowiem Sąd dokonał błędnych ustaleń faktycznych, uznając, iż zaskarżona decyzja nie jest jaskrawie sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a powoływanie się na przedawnienie jest nadużyciem prawa
w kontekście bezspornego błędu organu (którego nigdy nie wyjaśniono, nawet nie próbowano wyjaśnić, nie mogło wynikać z błędu przy informatyzacji ponieważ we wcześniejszym okresie ubezpieczony były tym błędem również poszkodowany).

W oparciu o przytoczone zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i przyznanie niewypłaconego deputatu za okres od 1 lipca 2002 r. do 31 grudnia 2014 r. wraz z odsetkami oraz odsetek od wypłaconego wyrównania za okres 3 lat wstecz.

Skarżący powołując się na przepis art. 5 k.c., podniósł, że przez lata znajdował się
w bardzo trudnym położeniu i nie był w stanie w sposób dostateczny chronić moich interesów, pozostając w przekonaniu, iż organa państwa nie wymagają stałego nadzoru
i kontroli z jego strony. Był przy tym przekonany, iż jego uprawnienia są gwarantowane
i niezbywalne. Działał zatem w zaufaniu wobec organów i instytucji Państwa Polskiego.
Sam wypełniał wszelkie powinności i oczekiwałem wzajemności, a nie pokrzywdzenia
i dyskryminacji. Ponadto apelujący podniósł, że według organu rentowego przyczyną pomijania miał być błąd przy wprowadzaniu danych do systemu informatycznego.
Nie wskazano jednak kiedy dane były wprowadzane. Zwłaszcza, że ubezpieczony
nie otrzymywał należnego deputatu przed 1 lipca 2002 r. Tym samym nie jest dla niego zrozumiała ani podawana wersja zdarzeń, ani okres objęty zaskarżoną decyzją. Apelujący poddaje pod wątpliwość weryfikację jego akt emerytalnych przeprowadzonych przez organ rentowy.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Przyjmując ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji jako własne, uznał,
że apelacja zasługuje na uwzględnienie.

1.  Na wstępie podkreślić należy, iż postępowanie apelacyjne ma charakter kontrolny,
ale jest także kontynuacją postępowania przed sądem pierwszej instancji i zmierza do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy. Przyjęta koncepcja apelacji pełnej nakłada na sąd drugiej instancji powinność rozpoznania „sprawy”, a nie „apelacji” (ta cecha odróżnia postępowanie apelacyjne od postępowania kasacyjnego), to jego obowiązkiem jest po pierwsze, rozpoznanie sprawy w granicach apelacji (art. 378 § 1 k.p.c.), po drugie zaś, wydanie orzeczenia na podstawie materiału procesowego zgromadzonego w całym dotychczasowym postępowaniu (art. 382 k.p.c.) i po trzecie, danie temu wyrazu w treści uzasadnienia wyroku (art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.). Dopiero łączne spełnienie tych warunków pozwala na stwierdzenie, że postępowanie apelacyjne w sprawie toczyło się prawidłowo (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2015 r., II PK 289/14).

2.  Sąd Apelacyjny sprawę stoi na stanowisku, iż – wbrew odmiennej tezie przyjętemu
w zaskarżonym orzeczeniu - nie ma normatywnej podstawy do zastosowania, w sprawie
o wyrównanie deputatu, ograniczenia wynikającego z art. 133 ust. 1 pkt 2 z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Otóż bowiem, prawo do deputatu węglowego, określone w ustawie z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji
i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (t.j. Dz. U.
z 2014 r. poz. 1160 – dalej jako ustawa o komercjalizacji), jako świadczenie niewymienione w art. 3 ustawy nie podlega regulacjom tej ustawy, w tym w szczególności nie ma zastosowania art. 129 i art. 133 ust. 1 pkt ustawy emerytalnej. Podkreślenia wymaga bowiem, iż podstawy do nabycia prawa i wypłaty deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego normuje wyczerpująco ustawa o komercjalizacji w rozdziale 11. Istotnym jest zaś przy tym, iż ustawa ta nie zawiera przepisu analogicznego do art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej. Ustawa o komercjalizacji nie zawiera też odesłania do tego przepisu (art. 133 ustawy emerytalnej), uprawniającego do ograniczenia wypłaty deputatu do 3 lat wstecz,
w sytuacji błędu organu rentowego. Pamiętać natomiast trzeba, że ekwiwalent pieniężny jest wypłacany przez Zakład z dotacji celowej z budżetu państwa (art. 74 ust. 5 ustawy
o komercjalizacji). Jest zatem świadczeniem przyznawanym z budżetu państwa, tak jak renta socjalna, przy czym w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej ustawodawca
(w art. 15 pkt 1) zawarł wyraźne odesłanie do przepisów ustawy emerytalnej, w tym m.in. do art. 133. Podobne odesłanie zawarł w ustawie o świadczeniach przedemerytalnych (finansowanych z Funduszu Pracy). Brak takiego odesłania do art. 133 ustawy emerytalnej
w przepisach rozdziału 11 ustawy o komercjalizacji normujących prawo do deputatu i jego wypłaty, wskazuje jednoznacznie, na brak woli ustawodawcy do stosowania w sprawach
o deputat węglowy przepisów ustawy emerytalnej. Powyższa kwestia była już przedmiotem spójnego w tym względzie orzecznictwa sądowego ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 16 października 2014 r., III AUa 2613/13 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 7 marca 2018 r., III AUa 1256/17).

3.  Mając na uwadze opisane okoliczności, uznać należy, iż Sąd Okręgowy wadliwie uznał, iż w sprawie zastosowanie ma art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej. Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 6 lipca 2000 r. (III ZP 9/00) prawo do deputatu węglowego dla emerytów i rencistów pobierających emerytury
i renty kolejowe jest prawem o charakterze wyjątkowym i ustawowe źródło prawa do deputatu węglowego dla byłych pracowników nadaje mu charakter szczególny, implikujący twierdzenie, że ani prawo do deputatu węglowego, ani jego rozmiar, nie mogły być odjęte
lub zmienione inaczej niż ustawą lub na podstawie ustawy. Jak natomiast wynika z norm
art. 74 ust. 1 i 11 ustawy o komercjalizacji, prawo do pobierania deputatu węglowego przysługuje emerytowi pobierającemu emeryturę. Jedynym zatem ograniczeniem do pobierania deputatu, jest zawieszenie realizacji świadczeń emerytalnych. Poza sporem jest,
iż ubezpieczony pobierał świadczenie emerytalne w spornym okresie od 1 lipca 2002 r. (potwierdza to też jednoznacznie dokumentacja zgromadzona w aktach emerytalnych), oraz że Zakład nie wypłacał mu deputatu węglowego. W konsekwencji, w świetle powołanych przepisów, zasadnym było żądanie ubezpieczonego wyrównania mu deputatu węglowego,
za cały okres sporny.

4.  Odnosząc się zaś do żądania odsetkowego, stwierdzić należy, iż zgodnie z art. 74
ust. 5 ustawy o komercjalizacji, ekwiwalent pieniężny, o którym mowa w ust. 1, przyznaje
i wypłaca w dwóch terminach wraz z wypłatą emerytury lub renty: w marcu - za okres
od 1 stycznia do 30 czerwca i we wrześniu - za okres od 1 lipca do 31 grudnia każdego roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dotacji celowej z budżetu państwa. Na mocy art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli ZUS -
w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje zadanie własne, należące z mocy ustawy systemowej
do zakresu jego działania oraz inne zadania powierzone na podstawie innych ustaw.
Na podstawie tego przepisu powierzono Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych także wypłatę ekwiwalentów pieniężnych za deputat węglowy. W normatywnym ujęciu w zakresie „zadań powierzonych" mieści się także zobowiązanie Zakładu do wypłaty określonych świadczeń finansowanych z innego źródła niż Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (zlecenie ich wypłaty). Jednocześnie należy podnieść, iż przepis art. 85 ust. ustawy systemowej stanowi o zwłoce
w przyznaniu świadczenia, nie definiując go jako świadczenie z ubezpieczenia społecznego. Zwrócić też należy uwagę, że pośrednio, poprzez odwołanie się do terminów „przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych", ustawodawca wyraźnie wskazał,
że zakres przedmiotowy tej normy wykracza poza świadczenia z ubezpieczenia społecznego
i odnosi się też do świadczeń innych - zleconych do wypłaty. Ponadto, wydane na podstawie art. 85 ust. 2 ustawy systemowej rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 12, poz. 104) wyraźnie stanowi,
że akt ten określa szczegółowe zasady wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub w wypłaceniu świadczeń, do których przyznawania i wypłacania są zobowiązani ZUS oraz płatnicy składek (§ 1 ust. 1) oraz że określone w rozporządzeniu zasady wypłacania odsetek za opóźnienie w wypłaceniu świadczeń z ubezpieczeń społecznych stosuje się również do obliczania i wypłacania odsetek za opóźnienie w wypłaceniu przez Zakład świadczeń zleconych mu do wypłaty na mocy odrębnych przepisów lub umów międzynarodowych (§ 1 ust. 21), co również potwierdza przedstawiony kierunek wykładni (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia
6 lipca 2011 r., II UZP 5/11).

5.  Z przytoczonych względów skoro w okresie objętym sporem bezspornie do wypłaty emerytury ubezpieczonego w zaniżonej wysokości doszło na skutek błędu organu rentowego (co przyznał sam organ rentowy), który wadliwie nie ustalił i nie wypłacił należności z tytułu ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy, Sąd Apelacyjny, powołując się na przytoczony przepis art. 74 ust. 5 ustawy o komercjalizacji oraz zasady wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych uregulowane rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r., przy uwzględnieniu, iż decyzji o przyznaniu prawa do emerytury przyjęto, że termin wypłaty:
„1 każdego miesiąca”, uznał, że w niniejszej sprawie ubezpieczonemu M. S. przysługuje:

- prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego za okres od dnia
1 lipca 2002 r. do dnia 31 grudnia 2014 r. z ustawowymi odsetkami z tytułu opóźnienia
w wypłacie naliczanych od 2 września 2002 r. do 2 września 2014 r.

- prawo do odsetek ustawowych z tytułu wypłaty ekwiwalentu za deputat węglowy przysługujący za okres od 1 stycznia 2015 r. do 31 marca 2018 r., płatnych od 2 marca 2015 r. do 2 marca 2018 r.

Mając na uwadze poczynione ustalenia i rozważania, Sąd Apelacyjny, na mocy
art. 386 § 1 k.p.c., orzekł reformatoryjnie, jak w wyroku.

/-/SSA J. Pietrzak /-/SSA M. Procek (ref.) /-/SSA G. Pietrzyk-Cyrbus

Sędzia Sędzia Sędzia