Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Alicja Sołowińska

Sędziowie: Teresa Suchcicka

Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant: Anna Kuklińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 lutego 2020 r. w B.

sprawy z odwołania H. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o wznowienie postępowania w sprawie IIIU 823/17 Sądu Okręgowego w Ostrołęce

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27 września 2019 r. sygn. akt III U 184/19

oddala apelację.

B. J. A. T. S.

Sygn. akt III AUa 841/19

UZASADNIENIE

W piśmie z dnia 27.03.2019r. H. L. złożyła do Sądu Okręgowego w Ostrołęce skargę o wznowienie postępowania w sprawie o sygn. III U 823/17, zakończonej prawomocnym wyrokiem z dnia 1.12.2017r. W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 1.12.2017r. Sąd Okręgowy w Ostrołęce oddalił jej odwołanie od decyzji ZUS odmawiającej ustalenia wysokości jej emerytury powszechnej bez potrącania pobranych kwot wcześniejszej emerytury oraz, że przepis, na podstawie którego wydano orzeczenie oddalające jej odwołanie od decyzji ZUS, został uznany za niezgodny z Konstytucją przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 6.03.2019r. Skarżąca wniosła o wznowienie postępowania oraz uchylenie lub zmianę zaskarżonego skargą orzeczenia i ustalenie wysokości jej emerytury powszechnej bez potrącania pobranych kwot wcześniejszej emerytury.

Organ rentowy w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie. Wskazał, że H. L. od dnia 1.03.2009r. pobierała wcześniejszą emeryturę przyznaną na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej. Decyzją z dnia 9.08.2017r. ZUS przyznał jej prawo do emerytury powszechnej, której wysokość obliczył zgodnie z art. 26 w zw. z art. 25 ustawy emerytalnej. Zdaniem ZUS wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6.03.2019r. dotyczy wyłącznie zasad obliczenia emerytur przysługujących na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej dla kobiet urodzonych w (...) roku, które pobrały wcześniejszą emeryturę przysługującą na podstawie art. 46 w zw. z art. 29 ustawy emerytalnej, przyznaną przed 1.01.2013r., nie dotyczy natomiast spraw, w których kobietom urodzonym w (...)r. dokonano pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury o kwoty wcześniejszych emerytur wskazanych w art. 46 ustawy emerytalnej, innych niż emerytura przysługująca na podstawie art. 46 w zw. z art. 29, w tym emerytury przysługującej na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej przyznanej odwołującej.

Wyrokiem z dnia 27 września 2019 roku Sąd Okręgowy w Ostrołęce po rozpoznaniu skargi o wznowienie postępowania zmienił wyrok z dnia 1.12.2017r. w sprawie III U 823/17 oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9.08.2017r. w ten sposób, że przyznał H. L. prawo do ustalenia wysokości emerytury bez pomniejszenia o kwotę pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury (punkt 1), stwierdził brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (punkt 2) oraz przekazał do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P. wniosek H. L. z dnia 27.03.2019r. o wyrównanie emerytury od dnia uzyskania prawa do emerytury powszechnej wraz z ustawowymi odsetkami za zwłokę (punkt 3).

Sąd I instancji ustalił, iż decyzją z dnia 20.03.2009r. ZUS przyznał H. L., ur. (...), prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS od 1.03.2009r. W dniu 18.07.2017r. H. L. złożyła wniosek o ponowne ustalenie emerytury. Decyzją z dnia 9.08.2017r., w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, ZUS przyznał jej prawo do emerytury, której wysokość obliczył w oparciu o art. 26 w zw. z art. 25 ustawy emerytalnej. Od powyższej decyzji wnioskodawczyni wniosła w sprawie III U 823/17 odwołanie do Sądu Okręgowego w Ostrołęce, w którym wnosiła o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie wysokości jej emerytury powszechnej bez potrącenia pobranych wcześniej kwot wcześniejszych emerytur. Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 1.12.2017r. oddalił powyższe odwołanie, a wyrok ten uprawomocnił się z dniem 23.12.2017r.

Sąd Okręgowy wskazał, że jako podstawę wznowienia postępowania skarżąca wskazała art. 401 ¹ k.p.c. i wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6.03.2019r., jaki został wydany w sprawie o sygn. akt P 20/16, w którym Trybunał stwierdził, że art. 25 ust. 1 b ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS, w brzmieniu obowiązującym do 30.09.2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed 1.01.2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Biorąc pod uwagę powyższe Sąd uznał, iż skarga opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. Skarga została wniesiona w dniu 27.03.2019r., a więc w terminie przewidzianym w art. 407 § 2 k.p.c. Stąd Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 27.09.2019r. wznowił postępowanie w sprawie, jaka toczyła się w Sądzie Okręgowym w Ostrołęce pod sygn. III U 823/17 i zakończonej prawomocnym wyrokiem z dnia 1.12.2017r.

Sąd Okręgowy podkreślił, że wznowienie postępowania przed Sądem umożliwia ponowne rozpoznanie sprawy zakończonej prawomocnym wyrokiem. Rolą Sądu rozpoznającego skargę o wznowienie jest ponowna ocena prawidłowość decyzji ZUS z dnia 9.08.2017r., przy uwzględnieniu treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019r. Skoro zaś art. 25 ust. 1 b ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS, w brzmieniu obowiązującym do 30.09.2017r., w wskazanym zakresie, został uznany za niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, to oznacza, iż ustalenie wysokości emerytury z pomniejszeniem o kwotę pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury było nieprawidłowe i naruszało zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Sąd I instancji nie podzielił stanowiska ZUS, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6.03.2019r. dotyczy wyłącznie zasad obliczenia emerytur przysługujących na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej dla kobiet urodzonych w (...) roku, które pobrały wcześniejszą emeryturę przysługującą na podstawie art. 46 w zw. z art. 29 ustawy emerytalnej, przyznaną przed 1.01.2013r., nie dotyczy natomiast spraw, w których kobietom urodzonym w (...)r. dokonano pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury o kwoty wcześniejszych emerytur wskazanych w art. 46 ustawy emerytalnej innych niż emerytura przysługująca na podstawie art. 46 w zw. z art. 29, w tym emerytury przysługującej na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej przyznanej odwołującej. Wprawdzie przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego było pytanie prawne Sądu Okręgowego w Szczecinie w sprawie dotyczącej ubezpieczonej, która pobierała wcześniejszą emeryturę przyznaną na podstawie art. 46 w zw. z art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednakże sentencja wyroku Trybunału Konstytucyjnego, jak też jego uzasadnienie nie pozostawiają wątpliwości co do tego, że dotyczy on stwierdzenia niekonstytucyjności art. 25 ust. 1 b ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS, w brzmieniu obowiązującym do 30.09.2017r., w wskazanym zakresie. Trybunał Konstytucyjny odnosząc się całościowo do treści art. 46, nie czynił w tym zakresie rozróżnienia na prawo do emerytury przyznane na podstawie art. 46 w zw. z art. 29 ustawy emerytalnej i na prawo do emerytury przyznanej na podstawie art. 46 w zw. z art. 32, 33 czy 39 ustawy emerytalnej. Wątpliwości konstytucyjne sformułowane w pytaniu prawnym dotyczyły bowiem ustawowego mechanizmu ustalania emerytury przysługującej po osiągnięciu wieku emerytalnego z potrąceniem kwot wcześniejszej emerytury pobieranej przez ubezpieczone kobiety urodzone w (...)r., które nabyły prawo do wcześniejszej emerytury przed 1.01.2013r. na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej.

Sąd Okręgowy wskazał, że skarżąca urodziła się (...) Prawo do emerytury wcześniejszej nabyła od dnia 1.03.2009r. na podstawie art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Stąd nie może budzić wątpliwości, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6.03.2019r. jej dotyczy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy uwzględniając wniesioną przez H. L. skargę o wznowienie postępowania w sprawie III U 823/17, w oparciu o art. 401 k.p.c. w zw. z art. 412 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok z dnia 1.12.2017r. oraz poprzedzającą go decyzję z dnia 9.08.2017r. w ten sposób, że przyznał H. L. prawo do ustalenia wysokości emerytury bez pomniejszenia o kwotę pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury. Zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyznając odwołującej prawo do przeliczenia wysokości emerytury do zamieszczenia z urzędu w sentencji wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego odnośnie do nieustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji tj. zarówno przyznającego prawo do świadczenia, jak też jego brak (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2010r., II UK 330/09, LEX 604220). W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do obciążenia organu rentowego odpowiedzialnością za nieustalenie wszystkich okoliczności niezbędnych do wydania decyzji. ZUS wydając decyzję z dnia 9.08.2017r. nie miał wiedzy o niekonstytucyjności art. 25 ust. 1 b ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS. Z tych względów Sąd orzekł jak w pkt. 2 wyroku. Na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. zgłoszony w skardze o wznowienie postępowania wniosek o wyrównanie emerytury od dnia uzyskania prawa do emerytury powszechnej wraz z ustawowymi odsetkami, jako nowe żądanie dotychczas nie rozpoznane przez organ rentowy, Sąd przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P..

Apelację od powyższego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Skarżący zarzucał:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 46 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2018r., poz. 1270 ze zm.), poprzez błędne zastosowanie i uznanie, że ubezpieczonej przysługuje prawo do przeliczenia emerytury w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r., sygn. akt P 20/16,

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego – art. 412 § 2 kodeksu postępowania cywilnego poprzez uznanie, że zaistniały warunki do zmiany wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 1.12.2017r. w sprawie III U 823/17.

Wskazując na powyższe wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi o wznowienie postępowania w sprawie III U 823/17 zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 1.12.2017r. oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego.

W odpowiedzi na apelację H. L. wniosła o oddalenie w całości apelacji ZUS i utrzymanie w mocy wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce sygn. akt III U 184/19 z dnia 27.09.2019 roku oraz zasądzenie od ZUS kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Stan faktyczny sprawy nie był sporny, w szczególności co do tego, że H. L. od dnia 1.03.2009r. nabyła prawo emerytury na podstawie art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Następnie decyzją z dnia 9.08.2017r. w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego ZUS przyznał jej prawo do emerytury, której wysokość obliczył w oparciu o art. 26 w zw. z art. 25 ustawy emerytalnej. W sprawie III U 823/17 H. L. wniosła odwołanie od decyzji ZUS z dnia 9.08.2017r. Sąd wyrokiem z dnia 1.12.2017r. oddalił jej odwołanie. Następnie w dniu 27.03.2019r. H. L. złożyła do Sądu Okręgowego w Ostrołęce skargę o wznowienie postępowania w sprawie sygn. akt III U 823/17. W uzasadnieniu powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6.03.2019r. oraz art. 401 ¹ k.p.c.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu I instancji wyrażony w motywach zaskarżonego wyroku, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. dotyczy także kobiet urodzonych w (...)r., które przed 2013r. miały ustalone prawo do emerytury przewidzianej art. 46 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej. Odwołująca się w sprawie, tak jak inne kobiety urodzone w (...)r., nabyła prawo do emerytury w powszechnym wieku po wejściu w życie kwestionowanego przepisu art. 25 ust. 1b. Argumenty, które stały się podstawą uznania przez Trybunał Konstytucyjny przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej za niezgodny z Konstytucją są identyczne w stosunku do kobiet, które nabyły prawo do wcześniejszej emerytury w oparciu o przepis art. 46 w zw. z art. 29.

Zwrócić należy uwagę, iż przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej odwołuje się do art. 46 ustawy emerytalnej, co oznacza, że o kwoty emerytury pobranej na tej podstawie pomniejsza się podstawę emerytury należnej w powszechnym wieku. Ten argument przemawia także za zastosowaniem w stosunku do kobiet, które pobierały emeryturę przyznana na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019r. W świetle powołanych okoliczności Sąd I instancji zasadnie przyjął wbrew stanowisku organu rentowego, iż w stanie faktycznym sprawy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019r. w sprawie P 20/16 stwierdzający, że art. 25 ust. 1b ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS w brzmieniu obowiązującym do 30.09.2017r. w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed 1.01.2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 jest niezgodny z Konstytucją, stanowi podstawę wznowienia postępowania w trybie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. W stosunku do odwołującej się.

Ponadto słusznie Sąd I instancji odwołał się do przepisu art. 401 ¹ k.p.c. W świetle cytowanego przepisu można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

Istotne było zatem w sprawę ustalenie czy wydany przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 6 marca 2019r. w sprawie P 20/16 wyrok stanowi podstawę wznowienia postępowania w sprawie odwołującej się tj. czy niekonstytucyjna norma została zastosowanie do ustalenia wysokości jej emerytury w zakończonym prawomocnie postępowaniu. W świetle powołanych okoliczności Sąd I instancji zasadnie zatem przyjął, wbrew stanowisku organu rentowego, iż w stanie faktycznym sprawy wskazany wyrok Trybunału Konstytucyjnego, stanowi podstawę wznowienia postępowania w trybie przepisów kodeksu postępowania cywilnego w stosunku do odwołującej się. Niewątpliwe jest bowiem, że w decyzji z 9 sierpnia 2017 rok będącej przedmiotem odwołania w sprawie III U 823/17 organ rentowy przy ustalaniu wysokości emerytury należnej wnioskodawczyni w powszechnym wieku zastosował niekonstytucyjny przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej.

Prawidłowo zatem Sąd I instancji zmienił zaskarżony wyrok z dnia 1.12.2017r. oraz poprzedzającą go decyzję z 9.08.2017r. w ten sposób, że przyznał H. L. prawo do ustalenia wysokości emerytur bez pomniejszania o kwotę pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury.

W skardze o wznowienie postępowania H. L. zawarła wniosek o przyznanie jej wyrównania emerytury ustalonej z pominięciem uznanego za niezgodny z Konstytucją przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej za okres od nabycia prawa do emerytury. Jest to niewątpliwie nowy wniosek (żądanie) dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy. Stosowanie zatem do treści art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. żądanie to podlegało przekazaniu do rozpoznania organowi rentowemu, gdyż to ten organ jest w pierwszej kolejności zobowiązany do rozpoznania takiego wniosku.

Apelacja jako nieuzasadniona na mocy art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

B. J. A. T. S.