Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marzena Górczyńska-Bebłot

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Oliwia Rajewska

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2019 roku w C.

sprawy Z. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania Z. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 5 grudnia 2018 roku Nr (...)

oddala odwołanie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 grudnia 2018 roku, nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił przyznania Z. K. prawa do emerytury.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że na dzień 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony legitymuje się co prawda wymaganym 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym, jednakże nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. W szczególności nie można zaliczyć do okresów wykonywania przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...) sp. z o.o. od 18 sierpnia 1976 roku do 23 października 1977 roku na stanowisku mechanika samochodowego, ponieważ z przedłożonych przez niego świadectwa pracy z dnia 30 października 1979 roku oraz świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 12 października 2018 roku nie wynika, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on prace w kanałach remontowych.

Odwołanie od powyżej decyzji wniósł Z. K., domagając się jej zmiany, poprzez zaliczenie do okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia od 18 sierpnia 1976 roku do 25 października 1977 roku, od 8 maja 1980 roku do 28 lutego 1987 roku, od 13 kwietnia 1987 roku do 31 marca 1992 roku, od 1 kwietnia 1992 roku do 31 grudnia 1992 roku i od 4 stycznia 1993 roku do 9 września 1995 roku i w konsekwencji przyznanie mu prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, a także zasądzenia od organu rentowego na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony podniósł, że we wszystkich wskazanych powyżej okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę
w szczególnych warunkach, a co za tym idzie legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem wykonywania tego rodzaju pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację wskazaną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Z. K. urodził się w dniu (...). W dniu 13 listopada 2018 roku ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury. Z załączonych do wniosku dokumentów wynika, że na dzień 1 stycznia 1999 roku odwołujący legitymuje się ogólnym stażem emerytalnym w wymiarze 25 lat, w tym 23 lata, 11 miesięcy i 7 dni okresów składkowych, 8 miesięcy i 18 dni okresów nieskładkowych oraz 4 miesiące i 12 dni okresów uzupełniających (rola). Nadto organ rentowy przyjął, że ubezpieczony legitymuje się okresem wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wymiarze 2 lat, 10 miesięcy i 5 dni, do którego zaliczył okresy od 11 września 1995 roku do 17 marca 1996 roku i od 19 marca 1996 roku do 31 grudnia 1998 roku, z wyłączeniem przypadających w tym czasie nieskładkowych okresów niezdolności do pracy.

(v. akta rentowe)

W okresie od 18 sierpnia 1976 roku do 25 października 1977 roku ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. Oddział w R. na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych. W dniu 12 października 2018 roku Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. w R., będące następcą prawnym ówczesnego pracodawcy odwołującego, wystawiło mu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, z którego wynika, że w okresie od 18 sierpnia 1976 roku do 25 października 1977 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych.

(v. akta osobowe ubezpieczonego)

W okresie od 8 maja 1980 roku do 28 lutego 1987 roku Z. K. był zatrudniony w (...) Spółdzielni (...) w O. na stanowisku mechanika (początkowo w Spółdzielni (...)” w C. z której w 1982 roku wyodrębniono Spółdzielnię
w O.). W tym czasie Spółdzielnia dysponowała taborem samochodowym liczącym około 30 pojazdów, w skład którego wchodziły samochody ciężarowe oraz auta dostawcze marki (...) i (...), który serwisowała we własnym warsztacie samochodowym. W warsztacie tym zatrudnionych było 4-5 mechaników, w tym ubezpieczony, pracujących na jedną zmianę. Praktycznie wszystkie naprawy pojazdów samochodowych były wykonywane z kanałów remontowych.

(v. akta osobowe odwołującego oraz jego wyjaśnienia k. 46, zeznania świadków W. K. i T. K. k. 44verte-45)

W okresie od 13 kwietnia 1987 roku do 31 marca 1992 roku ubezpieczony był członkiem (...) Spółdzielni (...) w O., gdzie pracował na stanowisku ślusarza. W całym powyższym okresie odwołujący wchodził w skład grupy remontowej, która zajmowała się bieżącym utrzymaniem ruchu na wydziałach produkcyjnych Cementowni w W..

Z dniem 1 kwietnia 1992 roku Z. K. został członkiem (...) Spółdzielni (...) w B. M., która przejęła od Spółdzielni (...) kontrakt na obsługę Cementowni w W.. Powyższa zmiana Spółdzielni w żaden sposób nie wpłynęła na faktyczny zakres obowiązków odwołującego, który nadal stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował się utrzymaniem ruchu na wydziałach produkcyjnych Cementowni w W..

Członkiem ww. Spółdzielni ubezpieczony był do dnia 31 grudnia 1992 roku,
a następnie po jej likwidacji z dniem 4 stycznia 1993 roku podjął pracę u B. G. – Zakład (...) w D.. B. G. był kierownikiem lub brygadzistą na terenie Cementowni (...) w czasie, gdy ubezpieczony pracował na jej terenie jako członek (...), który po upadku (...) przejął ich kontrakty w ramach prowadzonej na własny rachunek działalności gospodarczej. U B. G. Z. K. był zatrudniony do dnia 9 września 1995 roku i w całym okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wyłącznie prace przy bieżącym utrzymaniu ruchu na wydziałach produkcyjnych Cementowni w W..

(v. akta osobowe ubezpieczonego i jego wyjaśnienia k. 46 oraz zeznania świadków H. Ż. i J. R. k. 45)

Od dnia 11 września 1995 roku Z. K. pozostaje zatrudniony
w (...) s. z o.o. w K. na stanowisku elektromontera (do dnia 11 grudnia 1995 roku młodszego elektromontera).

(v. akta rentowe)

Ubezpieczony nie posiada żadnych innych okresów zatrudnienia przypadających przed dniem 1 stycznia 1999 roku, w których mógłby wykonywać prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(v. akta rentowe)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z postanowieniami art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 roku, poz. 1270 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39
i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W myśl art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3.

Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (ust. 2).

Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4).

Co należy rozumieć pod pojęciem „przepisów dotychczasowych” rozstrzygnięte zostało w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku, III ZP 30/01 (OSNP 2002/10/243), w której wskazano, iż zawarte
w art. 32 ust. 4 ustawy odesłanie do przepisów dotychczasowych, sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia, można odnosić tylko do tych przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.), które regulują materię określoną w przepisie ustawy, a więc wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk, oraz warunki, na jakich osobom wykonującym te prace przysługuje prawo do emerytury. Zachowały zatem moc przepisy § 4-8a określające wiek emerytalny
i okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, przepisy § 9-15 określające wiek emerytalny i warunki przechodzenia na emeryturę osób zatrudnionych w szczególnym charakterze, a ponadto przepis § 3 określający ogólny wymagany okres zatrudnienia oraz przepis § 2 ust. 1 stanowiący, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Zgodnie z § 3 w/w rozporządzenia, do uzyskania prawa do emerytury wymagany jest dla mężczyzny okres zatrudnienia w wymiarze 25 lat. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnie wiek emerytalny, wynoszący dla mężczyzn 60 lat, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych (§ 4 ust. 1). Praca w warunkach szczególnych winna być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1).

W niniejszej sprawie niesporne jest, że w okresie od 13 kwietnia 1987 roku do 31 marca 1992 roku Z. K. był członkiem (...)Spółdzielni (...) w O., a następnie w okresie od 1 kwietnia 1992 roku do 31 grudnia 1992 roku członkiem (...)Spółdzielni (...) w B. M..

W ocenie Sądu Okręgowego literalna wykładnia cytowanego powyżej art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (zwłaszcza § 4) prowadzi do wniosku, że obniżenie wieku emerytalnego, w związku z zatrudnieniem w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, dotyczy wyłącznie pracowników, a więc zgodnie z art. 2 k.p., osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
W ustawie o emeryturach i rentach z FUS ustawodawca nie zawarł bowiem odmiennej definicji „pracownika”, stąd też należy, zdaniem Sądu Okręgowego, odwołać się do definicji znajdującej się w Kodeksie pracy, jako najpewniejszej – stworzonej wszak przez gałąź prawa specjalizującą się w stosunkach pracy i będącą gałęzią prawa stosunkowo blisko związaną z prawem ubezpieczeń społecznych. Oczywistym zatem jest, że nie daje prawa do przejścia na emeryturę w wieku niższym niż podstawowy wiek emerytalny (na tzw. „wcześniejszą emeryturę”),
uwagi na zatrudnienie w szczególnych warunkach, praca w charakterze członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Status prawny członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej w zasadniczy sposób różni się bowiem od statusu pracownika zatrudnionego w tej samej spółdzielni, choćby ich wynagrodzenie, miejsce i czas pracy były identyczne. Różnice dotyczą przede wszystkim prawa członka spółdzielni do udziału w jej zarządzeniu poprzez jej organy i inne rozwiązania instytucjonalne właściwe ruchowi spółdzielczemu, co ma określony wpływ na sposób organizacji pracy i podporządkowanie w procesie jej świadczenia. Zasadniczo inny jest również choćby sposób obliczania czasu pracy – w przypadku członków (...) ich czas pracy przeliczany jest na dniówki obrachunkowe, które nie występują w przypadku pracowników najemnych. Charakterystyczne jest również wnoszenie przez członków spółdzielni określonych udziałów, w ogóle nie występujące przy zawieraniu umowy
o pracę, dzięki czemu następnie uczestniczą oni w jej zyskach, którego to prawa pracownicy najemni są pozbawieni. W konsekwencji powyższego, w zestawieniu ze stosunkiem pracy, stosunek członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej,
w ramach którego świadczona jest praca, wykazuje właściwości jakościowo różne
i w związku z tym do pracy wykonywanej przez członków tych spółdzielni zastosowanie mają tylko niektóre, nieliczne (ochronne) przepisy prawa pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 roku, I UK 142/04, OSNP 2005/17/272 oraz postanowienie tego Sądu z dnia 9 stycznia 2008 roku,
III UK 92/07, OSNP 2009/5-6/80).

Nie można się przy tym zgodzić twierdzeniami odwołującego zawartymi w piśmie procesowym z dnia 14 lutego 2019 roku, że w okresie od 13 kwietnia 1987 roku do 31 marca 1992 roku był on zatrudniony w (...) na podstawie stosunku pracy i świadczył pracę jak pracownik, albowiem stosownie do art. 77 k.p. stosunek pracy pomiędzy spółdzielnią a jej członkiem nawiązuje się na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. Ubezpieczony zdaje się nie zauważać, że przepis art. 77 k.p. nie dotyczy wszystkich spółdzielni, a jedynie spółdzielni pracy – co wprost wynika z jego literalnej treści. Tymczasem ustawa z dnia 16 września 1982 roku prawo spółdzielcze (tekst jednolity Dz. U. z 2018 roku, poz. 1285 ze zm.) w Tytule II – przepisy wspólne dla spółdzielni produkcji rolnej, spółdzielni kółek rolniczych i spółdzielni pracy
w sposób jednoznaczny odróżnia od siebie rolnicze spółdzielnie produkcyjne
– w jakich członkiem był odwołujący i spółdzielnie pracy, odmiennie regulując podstawę wykonywania pracy na rzecz spółdzielni. Z przepisu art. 155 § 1 prawa spółdzielczego wynika, że w przypadku rolniczej spółdzielni produkcyjnej podstawą wykonywania pracy jest sam w sobie stosunek członkostwa. Odmienną regulację zawiera dotyczący spółdzielni pracy art. 182 § 1 ww. ustawy, który stanowi że spółdzielnia i członek spółdzielni mają obowiązek pozostawania ze sobą w stosunku pracy (spółdzielczym – art. 77 § 1 k.p.). Z uwagi na jednoznaczne i wyczerpujące regulacje w powyższym zakresie niedopuszczalne jest zamienne stosowanie przepisów dotyczących rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni pracy.

Jednocześnie zważywszy na przebieg kariery zawodowej ubezpieczonego
w okresie przypadającym przed dniem 1 stycznia 1999 roku oczywiste jest, że brak możliwości zaliczenia do okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresów od 13 kwietnia 1987 roku do 31 marca 1992 roku i od 1 kwietnia 1992 roku do 31 grudnia 1992 roku powoduje, że w żaden sposób nie spełni on warunku legitymowania się co najmniej 15-letnim okresem tego rodzaju pracy. Z powyższych względów zbędne było dalsze prowadzenie postępowania dowodowego oraz dokonywanie szczegółowej oceny, które
z przebytych przez niego okresów zatrudnienia mogłyby ewentualnie zostać zaliczone do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, albowiem i tak nie miałoby to żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz przepisów powołanych w treści uzasadnienia, oddalił odwołanie Z. K. jako bezzasadne.