Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Ireneusz Lejczak spr.

Sędziowie: Izabela Głowacka-Damaszko

Maria Pietkun

Protokolant: Magdalena Krucka

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2020 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

na skutek apelacji K. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 lipca 2019 r. sygn. akt V U 725/19

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od wnioskodawcy na rzecz strony pozwanej kwotę 240,- zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

K. K. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 6 marca 2019 r., którą organ rentowy odmówił mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na niespełnienie wymogu legitymowania się co najmniej 15-latami pracy w warunkach szczególnych.

Wyrokiem z dnia 25 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Opolu, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego od tej decyzji (pkt I) i zasądził od odwołującego się na rzecz organu rentowego kwotę 180,- zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca K. K., ur. (...), złożył wniosek o emeryturę w dniu 25.01.2019 r. We wniosku o emeryturę odwołujący się wniósł o przekazanie środków zgromadzonych w Otwartym Funduszu Emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Do wniosku o emeryturę dołączył m.in.:

-

świadectwo pracy z dnia 17 września 2007 r., wskazujące, iż w okresie od 16 października 1987 r. do 17 września 2007 r. wnioskodawca pracował w (...) sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy. Od 16 października 1987 r. do 16 października 1995 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na stanowisku kierowcy ciągnika- traktorzysty, a od 17 października 1995 r. do 17 września 2007 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na stanowisku palacza,

-

świadectwo pracy z dnia 15 października 1987 r., wskazujące, iż od dnia 12.04.1977 r. do 15 października 1987 r. był zatrudniony w Spółdzielni (...) w S., gdzie zajmował stanowisko traktorzysty.

Wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się ogólnym stażem ubezpieczeniowy w wysokości 25 lat 2 miesiące i 26 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Decyzją z dnia 6.03.2019 r. ZUS Oddział w O. odmówił wnioskodawcy wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdyż na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca nie udokumentował 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Do stażu pracy w warunkach szczególnych nie uwzględniono okresu zatrudnienia wnioskodawcy:

-

od 12.04.1977 r. do 15 października 1987 r. w (...) w S. (w tym służba wojskowa od 25.04.1978 r. do 12.04.1980 r.) brak wyjaśnienia czy prace wykonywane na stanowisku kierowcy ciągnika kołowego były pracami wyłącznie w transporcie,

-

w (...) sp. z o.o. od 16 października 1987 r. do 16 października 1995 r. oraz od 17 października 1995 r. do 17 września 2007 r., gdyż w świadectwie pracy z dnia 17 września 2007 r., nie podano numeru dziennika ustawy oraz pozycji rozporządzenia Rady Ministrów dnia 7.02.2007 r. określającego charakter pracy, ponadto brak informacji czy praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wnioskodawca był zatrudniony w Spółdzielni (...) w S. w okresie od 12.04.1977 r. do 15 października 1987 r. na stanowisku traktorzysty. Odwołujący wykonywał pracę w jednym z zakładów ww. (...), położonym w L.. Poza wnioskodawcą na stanowisku traktorzystów zatrudnionych był około 12-14 osób. Każdy traktorzysta miał przypisany sobie traktor. Traktorzyści zatrudnieni w L. wykonywali zarówno prace polowe jak i transportowe. Sprzęt (ciągniki), jakim dysponowali, służyły do wykonywania prac w rolnictwie i transporcie.

(...) w S. w ramach swojej działalności oferowała wykonywanie usług rolniczych i transportowych dla podmiotów indywidualnych i innych przedsiębiorstw.

Ubezpieczony podejmując zatrudnienie w w/w zakładzie pracy legitymował się prawem jazdy kategorii T.

Jako traktorzysta wykonywał zarówno prace polowe jak i transportowe. W okresie wiosenno-letnim przede wszystkim wykonywał ziemne prace polowe oraz opryski na polach. W okresie żniw zwoził również plony z pól do magazynów, ziemniaki oraz buraki. Z kolei zimą wykonywał prace transportowe – woził wapno z zakładów wapienniczych , przywoził towary przywożone na bocznice (...) dla zleceniodawców (...). W razie potrzeby pracował przy odśnieżaniu i posypywaniu dróg lokalnych na zlecenie (...).

Zakres prac zlecanych traktorzyście do wykonania, codziennie był odnotowywany w kartach pracy wydawanych traktorzyście. Aktualnie brak powyższych dokumentów.

W okresie od 16 października 1987 r. do 17 września 2007 r. wnioskodawca pracował w (...) sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy.

Od 16 października 1987 r. do 16 października 1995 r. wykonywał zatrudnienie na stanowisku kierowcy ciągnika - traktorzysty wykonując prace transportowe związane z przywożeniem materiału wykorzystywanego do produkcji mebli (tarcica, papier falisty) oraz węgla wykorzystywanego w zakładowej kotłowni.

Po ukończeniu kursu palacza w 1995 r., od dnia 17 października 1995 r. do dnia 17 września 2007 r. wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał zatrudnienie na stanowisku palacza wykonując prace nie zautomatyzowanych palaczy kotłów parowych typu przemysłowego.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługiwało na uwzględnienie. W uzasadnieniu powołał przepisy prawa materialnego, mające zastosowanie w niniejszej sprawie, a to art. 32, 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wskazał, że spornym pozostawało, czy wnioskodawca legitymuje się wymaganym stażem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, co sprowadzało się do rozstrzygnięcia, czy w okresie od 12 kwietnia 1977 r. do 15 października 1987 r. w Spółdzielni (...) w S. odwołujący się wykonywał prace w warunkach szczególnych. Sąd ten pominął ocenę charakteru zatrudnienia wnioskodawcy w drugim spornym okresie, tj. od 16 października 1987 r. do 16 października 1995 r. oraz od 17 października 1995 r. do 17 września 2007 r. w (...) sp. z o.o., gdyż suma tych okresów w wymiarze 11 lat 2 miesięcy i 15 dni, wobec niespełnienia przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych, nie uprawniałaby wnioskodawcy do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury.

Sąd ten, opierając się dokumentacji ze spornego okresu zatrudnienia oraz na zeznaniach świadków: S. K. i M. C., którzy pracowali wraz z wnioskodawcą, uznał wprawdzie, że wnioskodawca był zatrudniony w charakterze traktorzysty w Spółdzielni (...) w S., ale wykonywał prace łączone, tj. prace polowe, jak i pracę w transporcie. Opierając się na zebranym materiale dowodowym Sąd ten wskazał, że nie jest możliwe ustalenie właściwej proporcji, w jakiej wnioskodawca jako traktorzysta świadczył prace w transporcie, a więc prace w warunkach szczególnych, a w jakim wykonywał prace polowe (tj. orkę siew, zbiór plonów), które nie spełniają wymogów stawianych przepisami rozporządzenia z 1983 r.

Z materiału dowodowego wynika, że wnioskodawca w spornym okresie pracował w Spółdzielni (...) w S. jako traktorzysta, a więc w branży rolniczej, wobec czego do oceny jego pracy zastosowanie miał dział X wykazu A dotyczący przemysłu rolniczego i rolno-spożywczego. W dziale tym ustawodawca w pozycjach od 1 do 16 wymienił wiele rodzajów prac wykonywanych w warunkach szczególnych, przy czym praca kierowcy ciągnika, o czym mowa wyżej, nie została zakwalifikowana do prac w warunkach szczególnych. Poza tym, jak ustalił to Sąd I instancji, odwołujący wykonywał wszelkie prace związane z prowadzeniem prac rolnych. Okoliczności te w ocenie tego Sądu świadczą, iż w spornych okresach nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, skoro nie był on narażony na taką samą ekspozycję czynników szkodliwych, jaką powoduje zatrudnienie w branży transportowej kierowcy ciągników.

Mając powyższe na uwadze Sąd ten oddalił odwołanie wnioskodawcy na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach Sąd ten oparł na przepisach art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca, zaskarżając go w całości, oraz domagając się jego zmiany poprzez przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury, ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania prawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wniósł ponadto o zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Apelujący zarzucił przedmiotowemu wyrokowi:

1)  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego nie odpowiadają kryteriom rzetelnej oceny opartej na zasadach prawidłowego rozumowania, wskazaniach wiedzy i doświadczenia życiowego, poprzez:

a)  błędne uznanie, że odwołujący wykonywał w Spółdzielni (...) w S. pracę jako traktorzysta, a więc wykonywał głównie prace połowę, a nie w transporcie podczas, gdy z zeznań świadków wynika, że w zdecydowanej większości odwołujący świadczył pracę w transporcie, co potwierdza zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w szczególności złożone na rozprawie dnia 11 lipca 2019 r. zeznania świadków;

b)  błędne uznanie przez Sąd I instancji, że (...) w S. zajmuje się przede wszystkim produkcją rolną, co w konsekwencji wskazuje jednoznacznie, że przeważającym zajęciem pracy odwołującego były prace połowę, w sytuacji gdy z zeznań wnioskodawcy wynika, że zajmował się on pracami z zakresu transportu. Nadto fakt wykonywania pracy w transporcie potwierdzają zeznania świadków m. in. zeznania złożone na rozprawie dnia 11 lipca 2019 r. przez S. K.: „Wnioskodawca pracował w L. (...) Zakład w L. zajmował się głównie transportem bo miał najmniej hektarów do obróbki. (...) Wnioskodawcę spotykałem bardzo często. Pracował w transporcie albo na kombajnie. (...) Wnioskodawca w 98- 99% czasu spędzał w transporcie”;

c)  pominięciu okoliczności związanych z rodzajem i charakterem wykonywanej pracy w Spółdzielni (...) w S. poprzez uznanie, że odwołujący wykonywał prace połowę w tym orkę, siew, opryski przy czym zeznania świadków jednoznacznie wskazują, że odwołujący wykonywał pracę w przeważającej mierze w transporcie;

d)  błędne ustalenie stanu faktycznego poprzez pominięcie przy ocenie materiału dowodowego, legitymowania się przez odwołującego 20-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych dla (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (dawniej (...) Fabryka (...) w P.), podczas gdy ze świadectwa pracy z dnia 17 września 2007 r. wynika, że odwołujący pracował w szczególnych warunkach od 16 października 1987 r. do 17 września 2007 r.

e)  pominięcie przy ocenie materiału dowodowego dowodu z dokumentu tj. świadectwa pracy (...) Sp. z o. o. z dnia 17 września 2007 r., które potwierdza spełnienie przez odwołującego warunku z § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;

f)  błędną kwalifikację charakteru pracy odwołującego w Spółdzielni (...) w S. poprzez zaliczenie jej do działu X wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów, podczas gdy z uwagi na ukształtowanie i treść wykazu prace wykonywane przez odwołującego należy zaliczyć do wykazu A, dział VIII;

g)  błędne uznanie za niewiarygodne zeznań świadków w zakresie zajmowanego stanowiska czasu pracy i wykonywanych zadań przez odwołującego w Spółdzielni (...) w S. w związku z tym, że powołane osoby nie pracowały na co dzień z odwołującym ani nie były jego przełożonym, podczas gdy zeznania świadków były spójne, zaś praca w ramach Spółdzielni charakteryzowała się schematycznością w związku z jej charakterem a wiec nie było konieczności stałej współpracy odwołującego i powołanych osób, a nadto świadek M. C. wprost zeznał, że współpracował z odwołującym (zeznania złożone na rozprawie dnia 11 lipca 2019 r.);

h)  błędne uznanie, że Odwołujący w spółce (...) sp. z o. o. wykonywał pracę w szczególnych warunkach jedynie przez 11 lat 2 miesiące i 15 dni, podczas gdy Odwołujący wykonywał pracę w szczególnych warunkach w spółce (...) sp. z o. o. także w okresie od 17 października 1995 r. do 17 września 2007 r.,

2)  obrazę przepisów postępowania, tj. art. 328 § 2 k.p.c., mający wpływ na jego wynik poprzez nierozpatrzenie całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego tj. w zakresie:

a)  pisma Odwołującego z dnia 24.05.2019 r. zawierającego m.in. wbrew wskazaniom Sądu I Instancji zakwestionowanie przez odwołującego błędnego przyjęcia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, iż praca Odwołującego w okresie od 16 października 1987 r. do 17 września 2007 r. w (...) sp. z o. o. nie została uznana przez Organ jako praca świadczona w warunkach szczególnych, podczas gdy jak Odwołujący podnosił w piśmie z dnia 24.05.2019 r. oba stanowiska pracy w spółce (...) sp. z o. o. uwzględnione są w wydanym na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., zarządzeniem nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. Z kolei Świadczenie pracy na stanowisku kierowca ciągnika- traktorzysta znajduje się w wykazie A, dział VIII pn. W Transporcie i łączności, ust. 3 pkt. 1) załącznik nr 1 do ww. zarządzenia nr 7 Ministra przemysłu Chemicznego i Lekkiego. Z kolei stanowisko pracy pod nazwą Palacz-obsługa kotłów znajduje się w dziale XIV wykazie A, dział XIV pn. Prace różne, ust. 1 pkt. 4) załącznik nr 1 do ww. zarządzenia nr 7 Ministra przemysłu Chemicznego i Lekkiego i uwzględnia prace nie zautomatyzowane palaczy kotłów;

b)  okresu zatrudnienia przez odwołującego w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, wymiaru czasu pracy i charakteru wykonywanej przez odwołującego pracy;

c)  zaliczenia zatrudnienia w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością do okresu pracy w szczególnych warunkach a w konsekwencji spełnienia przez odwołującego przesłanki z 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów;

d)  przyznania lub odmowy przyznania wiarygodności przedstawionych przez odwołującego dokumentów potwierdzających okres i charakter pracy w (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością;

3)  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. § 4 ust. 1 pkt 3, rozporządzenia Rady Ministrów poprzez jego błędną interpretację a w konsekwencji uznanie, że odwołujący nie legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, w sytuacji gdy jego spełnienie wymogu potwierdza świadectwo pracy wydane przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z dnia 17 września 2007 r., znajdujące się w aktach sprawy;

4)  obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, poprzez uznanie, że odwołujący nie spełnia przewidzianych ustawą przesłanek, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w szczególności zeznania świadków oraz świadectwo pracy z dnia 17 września 2007 r. jednoznacznie wskazują, że odwołujący spełnia wszystkie konieczne przesłanki do uzyskania emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od wnioskodawcy na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny stwierdza, że bezsporne w przedmiotowej sprawie jest to, że odwołujący spełnia wymogi określone w art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. osiągnął wiek emerytalny przewidziany w art. 32 cytowanej ustawy, posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 cytowanej ustawy, tj., co najmniej 25 lat dla mężczyzn, oraz złożył oświadczenie o przekazaniu środków zgormadzonych w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

Spór w sprawie ograniczał się do zbadania, czy odwołujący legitymuje się co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach i spełnia tym samym wszystkie przesłanki do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury zgodnie z wskazanymi powyżej przepisami. Przy czym z uwagi na treść decyzji organu rentowego, sporny był cały okres jego zatrudnienia od 12 kwietnia 1977 r. do 15 października 1987 r. w Spółdzielni (...) w S. oraz od 16 października 1987 r. do 16 października 1995 r. oraz od 17 października 1995 r. do 17 września 2007 r. w (...) sp. z o.o.

Przede wszystkim odnieść się należy do bezzasadnych zarzutów apelującego, który kwestionował stanowisko Sądu I instancji, odmawiające dokonania oceny charakteru zatrudnienia wnioskodawcy w (...) sp. z o.o. Zgodzić się należy z Sądem Okręgowym, że nawet gdyby uznać, że praca w (...) sp. z o.o. była pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów art. 32 i art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, to odwołujący się i tak nie spełniałby warunku do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury, bowiem warunek legitymowania się co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach z tego przepisu należy spełnić do 1 stycznia 1999 r., co wynika wprost z regulacji § 4 rozporządzenia z 1983 r. w zw. z art. 184 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej. Okres od 16 października 1987 r. do 16 października 1995 r. oraz od 17 października 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. (11 lat i 3 miesiące) byłby w powyższym zakresie niewystarczający.

Przechodząc do rozważań szczegółowych, podkreślić należy, że szczegółowe warunki przyznania prawa do wcześniejszej emerytury określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które zachowuje moc obowiązującą również pod rządami ustawy emerytalnej.

W myśl § 2 ust. 1 przedmiotowego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu, są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Treść ww. przepisu była wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który wskazywał, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 r., III UK 92/11 LEX nr 1215158).

Sąd Apelacyjny, po ponownej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego, mając na uwadze powyższe przepisy oraz ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy, doszedł do wniosku, że rozstrzygnięcie tego Sądu jest prawidłowe. Przede wszystkim Sąd ten prawidłowo ustalił zakres obowiązków wnioskodawcy, który w spornym okresie zajmował stanowisko traktorzysty (kierowcy ciągnika w transporcie) oraz traktorzysty, wykonującego prace polowe. Przy czym istotne pozostaje również, że wnioskodawca odbywał kursy specjalistyczne, w tym kurs chemizacyjny, co wynika z treści świadectwa pracy z dnia 15 października 1987 r. (k. akta pracownicze, niepaginowane) oraz kurs kombajnisty (wyjaśnienia wnioskodawcy, protokół rozprawy z dnia 4.02.2020 r., k. 111 v. a.s.). Okoliczności te wskazują, że wnioskodawca w trakcie zatrudnienia w tej Spółdzielni pracował jako kierowca ciągnika polowego w branży rolniczej. Z kolei wnioskodawca w toku postępowania pierwszoinstancyjnego oraz w treści apelacji konsekwentnie forsuje stanowisko, jakoby w całym spornym okresie był zatrudniony jako kierowca ciągnika w transporcie, a zatem wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Jego stanowisko, w ocenie Sądu Apelacyjnego, jest nieuprawnione.

Wskazać należy, że nieracjonalnym ze strony jego pracodawcy byłoby szkolenie pracownika w branży rolniczej, a następnie powierzanie mu obowiązków niezwiązanych z nabytymi umiejętnościami. Wnioskodawca ukończył szkolenie specjalistyczne z branży rolniczej i okoliczność tę potwierdzili słuchani w postępowaniu pierwszoinstancyjnym świadkowie, którzy wskazywali wprost, że wnioskodawca w okresie objętym sporem wykonywał zarówno prace związane z produkcją roślinną (prace polowe), jak też prace transportowe. S. K. podkreślił, że „traktorzyści w L. (a więc w miejscu wykonywania pracy przez wnioskodawcę) wykonywali prace polowe i transportowe. Zimą przewożone były buraki (…), a okres prac polowych trwał od marca do stycznia” (protokół rozprawy z dnia 11.07.2019 r., k. 50 v. a.s.). Z kolei świadek M. C. wskazał, że zakład zatrudniający w spornym okresie wnioskodawcę zajmował się transportem, jak i uprawą rolną. Świadek ten doprecyzował, że wnioskodawca w okresie prac polowych zajmował się m.in. obsługą kombajnu polowego, a więc świadczył prace żniwne (protokół rozprawy z dnia 11.07.2019 r., k. 51 a.s.). Także profil zakładu zatrudniającego wnioskodawcę wskazuje na wnioski przeciwne, niż te, która skarżący sformułował w apelacji. Spółdzielnia (...) w S. zajmowała się, co również wynika z samej jej nazwy, świadczeniem usług w branży rolniczej, a więc polegających na wykonywaniu prac polowych (orka, siew, żniwa) i incydentalnie prac związanych z transportem. Sąd Apelacyjny nie kwestionuje, aby wnioskodawca pracował także jako kierowca ciągnika w transporcie, co było również przedmiotem zeznań obu świadków, jednakże praca ta, o ile nie musiała mieć marginalnego wymiaru, o tyle okres, w jakim była świadczona, jest trudny do precyzyjnego i pewnego ustalenia, a ponadto nie była ona wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu.

Sąd Apelacyjny podkreśla bowiem, że z przywileju przejścia na emeryturę przy niższym wieku emerytalnym mogą korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach. Zatem włącznie okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), niestałe świadczenie pracy, wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12 marca 2013 r., sygn. akt III A Ua 1702/12, LEX 1294740).

Z przyczyn wskazanych powyżej nie można zatem odwołującemu, zgodnie z jego wnioskiem zawartym w apelacji, zaliczyć spornego okresu, tj. od 12 kwietnia 1977 r. do 15 października 1987 r. w Spółdzielni (...) w S., jako okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Praca w tych warunkach musi być bowiem wykonywana stale. Wniosek odwołującego nie zasługiwał zatem na uwzględnienie, gdyż Sąd musiałby przyjąć „fikcję”, że w spornym okresie odwołujący stale pracował wyłącznie w warunkach szczególnych, jako kierowca ciągnika w transporcie. Tak nie było, gdyż okres pracy jako traktorzysta odwołujący łączył z okresem wykonywania innych czynności w ww. kombinacie, w tym traktorzysty wykonującego prace polowe w okresie wiosennym, w trakcie żniw oraz prace jesienne – co wprost wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, w tym zeznań świadków, wnioskowanych przez samego ubezpieczonego. Z kolei zarzuty apelacyjne wnioskodawcy sprowadzały się do zakwestionowania dowodu ze zgromadzonych w sprawie dokumentów pracowniczych oraz z treści zeznań świadków.

Wbrew twierdzeniom apelującego, a szczególnie zawartych w zarzucie opisanym jako pkt 1 g), Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny zeznań powołanych w sprawie świadków, na ich podstawie ustalił bowiem zakres czynności, jakie K. K. wykonywał w trakcie spornego zatrudnienia w Spółdzielni (...) w S. (prace polowe i prace traktorzysty w transporcie), a które w powiązaniu z zebraną dokumentacją pracowniczą uprawniały tenże Sąd do wywiedzenia wiążących wniosków o braku podstaw do uznania, aby w spornym okresie wnioskodawca wykonywał wyłącznie prace w warunkach szczególnych.

W tym miejscu wskazać należy, że w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów, nie obowiązują ograniczenia dowodowe zawarte w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. 2011.237.1412). Jednak zauważyć należy, że w rozporządzeniu przewidziana została pewna hierarchia dowodów, którą Sąd winien kierować się przy rozpoznawaniu sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. W pierwszej kolejności, przy ustalaniu okresów zatrudnienia, winny być uwzględniane dokumenty z przebiegu zatrudnienia – świadectwa pracy wystawione przez pracodawcę, umowy o pracę, angaże, legitymacje ubezpieczeniowe i inne dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia. Dopiero, gdy dokumentacja pracownicza jest niepełna lub zawiera pewne rozbieżności dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami świadków, ale jako dowodem uzupełniającym, potwierdzającym przebieg zatrudnienia. Nie jest natomiast dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków i wyjaśnieniach samego ubezpieczonego, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne, a prawidłowości dokumentacji osobowej wnioskodawca nie zdoła podważyć.

Słusznie Sąd Okręgowy w Opolu, ustalając charakter zatrudnienia wnioskodawcy w spornym okresie od 12 kwietnia 1977 r. do 15 października 1987 r. w Spółdzielni (...) w S., oparł się przede wszystkim na dostępnej dokumentacji osobowej z okresu zatrudnienia ubezpieczonego, udostępnionej Sądowi w formie oryginałów dokumentów i ich kserokopii. Jego akta osobowe prowadzone były rzetelnie i można na ich podstawie odtworzyć przebieg zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie rolnym. Zeznania świadków uzupełniały i uszczegółowiały informacje zawarte w dokumentach pracowniczych i w tym zakresie są one wiarygodne. Z kolei wyjaśnienia samego wnioskodawcy nie mogły zmierzać do wykazania okoliczności przeciwnych niż te, które zostały ustalone na podstawie niebudzących wątpliwości dowodów z dokumentów oraz zeznań dopuszczonych do postępowania świadków.

Prymat nadany dokumentacji pracowniczej prowadzi do swego rodzaju gradacji mocy dowodowej polegającej na tym, iż dokumentacja ta stanowi podstawę weryfikacji pozostałych dowodów przedłożonych przez strony. W tym miejscu odwołać się należy do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998 r., sygn. akt: II UKN 440/97, opubl. OSNP 1998/22/667, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że zaliczenie nieudokumentowanych spornych okresów składkowych z przebiegu ubezpieczenia do stażu ubezpieczeniowego na podstawie zeznań świadków lub przesłuchania strony zainteresowanej jest dopuszczalne tylko w przypadkach nie budzących żadnych wątpliwości co do spójnego i precyzyjnego – rodzajowego oraz czasowego potwierdzenia się udowadnianych okoliczności. Powoduje to, że rygoryzm w ocenie materiału sprawy, który wykazuje sprzeczności, jawi się jako uzasadniony.

Reasumując, Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie, właściwie stosując przepisy postępowania, a w następstwie zasadnie zastosowanych przepisów prawa materialnego należycie rozstrzygnął w przedmiocie roszczenia zgłoszonego przez wnioskodawcę. W konsekwencji K. K. nie wykazał, aby posiadał co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, zatem wobec tego, że nie spełnił ostatniej przesłanki warunkującej przyznanie mu prawa do wnioskowanego świadczenia emerytalnego, Sąd I instancji zasadnie oddalił jego odwołanie.

Nie ulega wprawdzie wątpliwości, że to nie nazwa zajmowanego stanowiska, lecz zakres faktycznie wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, decyduje o uznaniu jej za pracę w warunkach szczególnych (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 2009 r., sygn. akt I PK 194/08, opubl. OSNP 2010, 23-24/281), jednakże z uwagi na wyjątkowy charakter dochodzonego przez wnioskodawcę świadczenia (będącego odstępstwem od ogólnej reguły w nabycia prawa do emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego) wymagane jest wykazanie przez niego (stosownie do art. 232 k.p.c.) wykonywania pracy w warunkach szczególnych dowodami precyzyjnymi, jednoznacznymi i absolutnie pewnymi (por. powołany uprzednio wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998 r., sygn. akt II UKN 440/97, opubl. LEX nr 30499, a także wyrok SN z dnia 22 listopada 2001 r., sygn. akt I PKN 760/00, opubl. LEX nr 54095). Choć zatem należy przyznać słuszność stanowisku, że co do zasady przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie zawierają jakiejkolwiek gradacji środków dowodowych, to jednak w orzecznictwie sądów powszechnych dotyczącym omawianej kategorii spraw przyjmuje się konsekwentnie, że dowód tylko z zeznań świadków bądź wyjaśnień samego wnioskodawcy nie jest wystarczający do przesądzenia o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych (tak m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 lutego 2014 r., sygn. akt III A Ua 1368/13, opubl. LEX nr 1425488, wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 kwietnia 2013 r., sygn. akt III A Ua 1030/12, opubl. LEX nr 1314677).

Uszło uwadze skarżącego lub nie nadaje on należytej wagi jednolitemu od kilku lat i ugruntowanemu już stanowisku Sądu Najwyższego, z którego jednoznacznie wynika że dla zakwalifikowania pracy kierowcy ciągnika – traktorzysty jako wykonywanej w warunkach szczególnych istotne jest to, czy praca ta wykonywana jest w transporcie czy też w ramach rolniczych prac polowych. Wykładnia językowa regulacji zawartej w Wykazie A, dział VIII, poz. 3, przy uwzględnieniu przyjętej przez rozporządzenie kwalifikacji branżowo - stanowiskowej oraz przy uwzględnieniu systematyki przepisów, nie pozwala na kwalifikowanie pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych wykonujących swą pracę w rolnictwie jako pracy w szczególnych warunkach. Nie można bowiem warunków w jakich wykonywane są te prace utożsamiać z warunkami pracy istniejącymi na drogach publicznych w tym zagrożeniami charakterystycznymi dla ruchu drogowego. Przełamanie podziału branżowego jest możliwe jedynie poprzez wykazanie że czynności, które wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy dają się zakwalifikować jako prace w transporcie tj. traktorem po drogach publicznych. Tego zaś, zdaniem Sądu Apelacyjnego, w obecnym składzie wnioskodawca nie uczynił.

Uprawnienie traktorzysty do emerytury jest oceniane przez pryzmat wykazu A, działu VIII, poz. 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Ocenę tę muszą poprzedzać stanowcze ustalenia faktyczne, które pozwolą na stwierdzenie, że ubiegający się o emeryturę wykonywał (bądź nie) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy czynności dające się zakwalifikować jako prace transportowe. Materiału do takich ustaleń musi jednak dostarczyć ubiegający się o emeryturę. To na nim zgodnie z zasadą ciężaru dowodu wyrażoną w art. 6 k.c. spoczywał ciężar udowodnienia, że prace które wykonywał można zaliczyć do działu VIII poz. 3 wykazu, pozwalającego na zaliczenie tego okresu jako uprawniającego do nabycia emerytury w obniżonym wieku.

Według Sądu odwoławczego, apelujący wymogom tym nie sprostał bowiem nie było podstaw do poczynienia wymaganych ustaleń. Z tych względów Sąd Apelacyjny, w niniejszym składzie, uznał, że nie można było zaliczyć mu, do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, spornych okresów zatrudnienia na stanowisku traktorzysty przy pracach polowych, co w konsekwencji uniemożliwiało przyznanie mu prawa do emerytury w obniżonym wieku. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika bowiem, że wnioskodawca jako traktorzysta nie wykonywał stale pracy w transporcie po drogach publicznych. Do jego obowiązków należały również prace stricte rolnicze już wymieniane wcześniej wykonywane sezonowo poza drogami publicznymi.

Mając powyższe na uwadze uznać należało, że apelacja jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu, o czym Sąd Apelacyjny orzekł w sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów uzasadnia przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. art. 99 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265).

Izabela Głowacka-Damaszko Ireneusz Lejczak Maria Pietkun