Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2013 r. w Szczecinie

sprawy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

przy udziale zainteresowanej T. P.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji płatnika

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 11 grudnia 2012 r. sygn. akt VII U 2269/11

1.  oddala apelację,

2.  odstępuje od obciążenia płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kosztami zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko

III A Ua 203/13

UZASADNIENIE

W dniu 23 września 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wydał decyzje:

- nr (...) stwierdzającą, że podstawa wymiaru składek T. P. jako pracownika u płatnika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. wynosi na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe: 3.936,52 zł za okres od stycznia 1999 r. do września 1999 r. oraz styczeń i luty 2000 r., 2.952,51 zł w październiku 1999 r. (za ten okres podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe wyniosła 3.936,52 zł), 6.783 zł za okres od marca 2000 r. do lipca 2000 r., 8.831,31 zł za sierpień 2000 r., 9.062 zł za okres od stycznia 2001 r. do czerwca 2001 r. oraz od stycznia do czerwca 2002 r., 3.697,87 zł w lipcu 2001 r., 3.178,62 zł w lipcu 2002 r. oraz 0,00 zł za okres listopada i grudnia 1999 r. (za ten okres podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe wyniosła 3.936,52 zł), okres od września do grudnia 2000 r., okres od sierpnia do grudnia 2001 r. oraz okres od sierpnia do grudnia 2002 r. (za te okresy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe wyniosła 9.062 zł). Odpowiednio podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne wyniosła w tych okresach: 3.200 zł za styczeń 1999 r., 3.200,01 za okres od lutego do września 1999 r. oraz styczeń i luty 2000 r., 3.360,01 zł za październik 1999 r., 3.840,08 zł za listopad i grudzień 1999 r., 5.513,90 zł za okres od marca do lipca 2000 r., 7.404 zł za sierpień 2000 r., 8.839,98 zł za okres od września do grudnia 2000 r., 7.366,50 zł za okres od stycznia do czerwca 2001 r., 8.238,71 zł za lipiec 2001 r., 8.839,98 zł za okres od sierpnia do grudnia 2001 r. oraz od sierpnia do grudnia 2002 r., 7.366,50 zł za okres od stycznia do czerwca 2002 r., 8.323,14 zł za lipiec 2002 r.

- nr (...) stwierdzającą, że płatnik składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. jest zobowiązana do opłacania składek na Fundusz Pracy za T. P. w kwotach: 96,44 zł za okres od stycznia 1999 r. do lutego 2000 r., 166,18 zł za okres od marca do lipca 2000 r., 222,02 zł za okres od sierpnia 2000 r. do grudnia 2002 r.

- nr (...) stwierdzającą, że płatnik składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. jest zobowiązana do opłacania składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za T. P. w kwotach: 3,15 zł za okres od lipca 1999 r. do lutego 2000 r., 5,43 zł za okres od marca 2000 r. do lipca 2000 r., 7,25 zł za okres od sierpnia 2000 r. do grudnia 2002 r.

Uzasadniając powyższe decyzje organ rentowy wskazał, że w wyniku kontroli przeprowadzonej u płatnika ustalono, iż płatnik dokonał korekt raportów imiennych, obniżając podstawy wymiaru składek T. P., powołując się na podpisanie dokumentów osobowych i płacowych przez niewłaściwą osobę. W kompleksowym systemie informatycznym ZUS istnieją dokumenty zgłoszeniowe i rozliczeniowe stwierdzające, że T. P. jako główna księgowa spółki otrzymywała wynagrodzenia wykazane w raportach miesięcznych ZUS RMUA. Przyjęte przez organ rentowy prawidłowe podstawy wymiaru składek stanowiły także podstawę do ustalenia kwot należnych Funduszowi Pracy oraz Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych składek.

Odwołania od decyzji nr (...) oraz (...) wywiódł płatnik – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S., zarzucając organowi rentowemu błędną kwalifikację prawną zawartych umów i w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że zainteresowana osiągała dochody w wysokości wskazanej w zaskarżonej decyzji. Odwołująca się podkreśliła, że wskazane w decyzji kwoty wynagrodzeń skokowo wzrosły przy równoczesnym zaprzestaniu odprowadzania składek należnych organowi rentowemu. Nadto, w okresie tym zainteresowana świadczyła usługi także na rzecz (...) spółki cywilnej oraz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bez ujawniania tego faktu.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie w całości oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniach zaskarżonych decyzji.

Postanowieniem z dnia 4 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy sprawy z odwołań płatnika połączył do wspólnego rozpoznania i wyrokowania oraz wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanej T. P..

Pismem z dnia 14 lutego 2012 r. T. P., reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła o oddalenie odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w niniejszym postępowaniu.

Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania (punkt I), zasądził od spółki (...) na rzecz ZUS kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt II) oraz zasądził od płatnika na rzecz zainteresowanej kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt III).

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. powstała na mocy aktu notarialnego z dnia 10 grudnia 1991 r. W skład zarządu spółki wchodził J. K. jako prezes oraz U. E. jako wiceprezes. Do podpisywania umów i zobowiązań spółki do wysokości 15.000 zł upoważniony był każdy z członków jednoosobowo. Powyżej tej kwoty wymagana była reprezentacja dwuosobowa. Sprawami kadrowymi w spółce zajmował się W. C.. Spółka prowadziła akta osobowe pracowników.

W dniu 31 października 2009 r. J. K. złożył oświadczenie o przekazaniu M. K. akt osobowych 92 osób stwierdzając, że w posiadaniu spółki nie ma i nie było innych akt osobowych. Lista zachowanych akt osobowych nie obejmowała między innymi W. C..

T. P. została zatrudniona przez prezesa spółki P. J. K. w dniu 15 czerwca 1994 r. w charakterze księgowej. Ustanie zatrudnienia nastąpiło z dniem 15 marca 2004 r. Od 1 lutego 1998 r. otrzymywała ona wynagrodzenie w kwocie 2.800 zł brutto, od 1 stycznia 1999 r. w wysokości 3.936,52 zł, od 1 marca 2000 r. 6.783 zł, a od sierpnia 2000 r. 9.062 zł. Wszystkie aneksy do umów o pracę podpisane były przez W. C.. W związku z wypowiedzeniem warunków umowy o pracę dokonanym przez J. K. zainteresowana od 1 stycznia 2003 r. otrzymywała wynagrodzenie w kwocie 5.487,50 zł brutto. Świadectwo pracy T. P. z dnia 15 marca 2004 r. zostało sporządzone przez J. K..

Raporty miesięczne ZUS RMUA T. P. za poszczególne miesiące 1999 r. były sporządzane przez nią samą oraz W. C., zaś za rok 2000 oraz okres do października 2001 r. przez A. B. – księgową (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ponownie ZUS RMUA za okres od listopada 2002 r. do lipca 2003 r. sporządzane były przez T. P.. Raporty te wskazywały na podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz zdrowotne w wysokościach wskazanych w zaskarżonej decyzji.

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie od 16 marca 2000 r. do 31 sierpnia 2002 r. T. P. pracowała w(...) E. K. w wymiarze ¼ etatu. W okresie od 1 czerwca 1996 r. do 31 grudnia 1999 r. zainteresowana pracowała na ½ etatu w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.. Na podstawie umowy zlecenia, równocześnie z wykonywaniem pracy dla (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością T. P. świadczyła usługi księgowe także dla (...) - spółki należącej do J. K. i W. C..

W dniu 17 maja 2010 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w S. korekty dokumentów rozliczeniowych dotyczących T. P., obniżając w okresie od stycznia 1999 r. do grudnia 2002 r. podstawy wymiaru składek zainteresowanej.

W dniach od 26 listopada 2010 r. do 26 maja 2011 r. oraz od 29 listopada 2010 r. do 11 maja 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przeprowadzał w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kontrolę obejmującą między innymi wyrejestrowania oraz wsteczne obniżanie podstawy wymiaru składek pracowników z okresem wstecznym.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał odwołanie (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. za nieuzasadnione.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że przedmiotem postępowania była zasadność ustalenia wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe oraz ubezpieczenie zdrowotne T. P. zawartej w zaskarżonej decyzji, jak również ustalenie wysokości składki na Fundusz Pracy za zainteresowaną w okresach wskazanych w zaskarżonych decyzjach.

Następnie sąd ten wskazał, że zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa systemowa) ubezpieczenia społeczne obejmują:

1.  ubezpieczenie emerytalne,

2.  ubezpieczenia rentowe,

3.  ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa (ubezpieczenie chorobowe),

4.  ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Zaś zgodnie z art. 18 ust. 1 powołanej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Z kolei, definicja przychodu została zawarta w art. 4 pkt 9 ustawy systemowej, zgodnie z którym przez to pojęcie należy rozumieć przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy. Przychodami są więc otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – j. t. Dz. U. z 2010 r., nr 51, poz. 307 ze zm.). Zgodnie zaś z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że na podstawie art. 104 ust. 1 pkt 1 lit c) ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (j. t. Dz. U. z 2008 r., nr 69, poz. 415 ze zm.) obowiązkowe składki na Fundusz Pracy w wysokości określonej w ust. 1 powyższego przepisu, opłacają pracodawcy, między innymi, za osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Wysokość tych składek ustalona jest w zależności od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy systemowej, wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca, co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, w przypadku osób, o których mowa w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. nr 200, poz. 1679, z 2004 r., nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r., nr 157, poz. 1314), co najmniej wynagrodzenie, o którym mowa w tym przepisie. Nadto, jak stanowi art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy systemowej, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących przebiegu ubezpieczeń.

Mając na uwadze regułę określoną w art. 6 k.c. Sąd Okręgowy przyjął, że odwołująca się spółka, zaprzeczając twierdzeniom organu ubezpieczeniowego, który na podstawie przeprowadzonego postępowania kontrolnego dokonał niekorzystnych dla niej ustaleń, winna w postępowaniu przed sądem nie tylko podważyć trafność poczynionych w ten sposób ustaleń dotyczących wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne T. P., ale również, nie ograniczając się do polemiki z tymi ustaleniami, wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z jej stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji. Zdaniem Sądu Okręgowego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie udowodniła, iż zainteresowana otrzymywała z tytułu zatrudnienia w tej spółce wynagrodzenie niższe niż w wysokości wskazanej w zaskarżonej decyzji.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie sąd pierwszej instancji ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ubezpieczeniowych i w aktach sprawy, a także na podstawie zeznań M. K. i T. P.. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości tego sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji oraz w sposób rzetelny, stąd też sąd ocenił je jako wiarygodne. Jednocześnie sąd meriti zwrócił uwagę, że w toku postępowania sądowego przedłożono akta osobowe T. P., w których zawarte były oryginały aneksów do umowy określających wysokość wynagrodzenia zainteresowanej w poszczególnych okresach wykonywania pracy dla (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S..

Następnie sąd pierwszej instancji wskazał, że zeznania M. K. pokrywały się co do zasady z treścią zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów, dotyczyło to także zatrudnienia T. P. w (...) oraz (...), jak również okresowego wypłacania wynagrodzenia w formie gotówki. Okoliczności te potwierdziła także T. P.. Sąd natomiast nie dał świadkowi wiary co do zatrudnienia w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jako że zainteresowana powyższemu zaprzeczyła, zaś w aktach sprawy oraz aktach ZUS brak jest dokumentów powyższe potwierdzających. Przyczyny, dla których uznał on, że w rzeczywistości zainteresowana otrzymywała niższe niż wykazane dokumentami wynagrodzenie sąd potraktował jedynie jako opinię świadka, wyjaśniającą tok rozumowania prowadzący do sporządzenia korekt dokumentacji ubezpieczeniowej.

Zeznaniom T. P. Sąd Okręgowy dał wiarę zarówno co do charakteru, stanowiska i ilości pracy wykonywanej dla (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i co do podziału obowiązków pomiędzy nią, W. C. a J. K. – podawane okoliczności znalazły bowiem swoje potwierdzenie w znajdującej się w aktach sprawy dokumentacji. Brak było podstaw, by odmówić wiarygodności jej zeznaniom także w odniesieniu do zatrudnienia w (...) oraz co do faktu dokonywania przez nią wypłat wynagrodzenia pracownikom (w tym jej samej).

W ocenie Sądu Okręgowego, powyższe dowody, w tym zwłaszcza dokumentacja obejmująca raporty miesięczne ZUS RMUA, świadectwo pracy, Rp-7 za okres pracy w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, treść aneksów do umowy o pracy zdecydowanie przeczą twierdzeniom odwołującej się spółki, jakoby istniały podstawy do sporządzenia korekt dokumentów rozliczeniowych ZUS obniżających wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne T. P.. Jednoznacznie wskazują one, na to, że T. P. otrzymywała wynagrodzenie w wysokościach wskazanych w zaskarżonej decyzji, co znalazło swoje odzwierciedlenie w raportach miesięcznych sporządzanych przez spółkę, jak również w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS.

Natomiast zdaniem tego Sądu nieuprawnione było rozumowanie spółki, jakoby nie odnalezienie akt osobowych W. C. oraz oświadczenie J. K. o przekazaniu akt osobowych wszystkich pracowników spółki stanowiło podstawę do obniżenia podstawy wymiaru składek na wskazane ubezpieczenia do wysokości wynagrodzenia minimalnego. Podstawy dla podjętych w 2010 r. działań nie mogą stanowić także wątpliwości co do motywów, jakie prowadziły spółkę i jej zarząd do znaczącego podwyższenia wynagrodzenia przysługującego T. P..

Dalej sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę także na to, że niczym nie było uzasadnione ustalenie podstawy wymiaru składek zainteresowanej akurat w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Powyższe nie znajdowało oparcia w jakimkolwiek dokumencie i stanowiło jedynie wyraz arbitralnej decyzji nowych właścicieli spółki, zmierzającej do bezprawnego obniżenia wysokości należnych organowi rentowemu składek.

Powyższe rozważania jednoznacznie doprowadziły sąd meriti do wniosku, że prawidłowa okazała się także podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia wskazana w zaskarżonej decyzji nr (...), jak również ustalona decyzją nr (...) wysokość składek należnych Funduszowi Pracy z tytułu zatrudnienia w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. T. P.. Powyższe zaś jest równoznaczne z uznaniem decyzji organu rentowego za w pełni prawidłowe.

Nadto, sąd pierwszej instancji wspomniał, że działania spółki podjęte po 2009 r. i zmierzające do obniżenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne części byłych pracowników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w oparciu o „domniemania” i niesprawdzone informacje były nie tylko całkowicie bezpodstawne, ale również skutkować mogły pokrzywdzeniem T. P..

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt I sentencji o oddaleniu odwołań.

W pkt II wyroku Sąd ten zasądził od płatnika na rzecz organu rentowego kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Na koszty, jakie odwołująca się w związku z przegraniem sprawy winna zwrócić Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S. złożyło się jedynie wynagrodzenie pełnomocnika ZUS za reprezentację organu rentowego. Zastosowanie minimalnej wysokości stawki uzasadnione było zarówno charakterem sprawy, jak i ilością podjętych w sprawie czynności, w tym zwłaszcza ilością materiału dowodowego zgromadzonego i przeanalizowanego przez pełnomocnika organu rentowego oraz faktem uczestnictwa pełnomocnika organu rentowego w jednej rozprawie. Z uwagi na fakt, że niniejsze postępowanie dotyczyło 2 odrębnych spraw połączonych przez Sąd technicznie do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, koszty zastępstwa procesowego organu rentowego reprezentowanego przez radcę prawnego należało liczyć od każdej sprawy z osobna tj. w kwocie 120 zł (2 x 60 zł), o czym orzeczono stosując art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. oraz §11 ust. 2 w związku z § 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 ze zm.).

W tożsamy sposób obliczona została wysokość zwrotu kosztów zastępstwa procesowego należna od spółki zainteresowanej T. P.. W tym przypadku, biorąc pod uwagę treść pisma pełnomocnika zainteresowanej, powielającego w istocie argumentację organu rentowego, także uzasadnione było zastosowanie jedynie minimalnej stawki opłat za czynności radców prawnych. Zainteresowana w przedmiotowym sporze zajęła stanowisko zgodne z tym, reprezentowanym przez organ rentowy i wniosła o oddalenie odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.. Z tego też względu, stosownie do treści art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 w związku z § 5 powołanego wyżej rozporządzenia Sąd zasądził na jej rzecz od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości po 60 zł za każdą ze spraw będących przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie (punkt III).

Apelację od powyższego wyroku wywiodła (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S., zarzucając :

1. naruszenie prawa materialnego :

- art. 6 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 13, art. 38 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),

- art. 39 k.c. w zw. z art. 58 k.c.,

- art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej;

2. naruszenie prawa procesowego :

- art. 233 k.p.c. poprzez swobodną ocenę dowodów,

- art. 228 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie faktów znanych powszechnie.

Jednocześnie apelująca podniosła, że nie uwzględniono, że zeznania T. P. wykazują, że nie zajmowała się sprawami pracowniczymi i kadrowymi, a czynności te wykonywała A. P. oraz że z dokumentacji rejestrowej RHB i KRS wynika, iż W. C. nigdy nie był reprezentantem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S., jak również że z dokumentacji jakoby świadczącej o istnieniu stosunku pracy wskazanej osoby wynika, iż dokumenty w imieniu J. K. podpisywał W. C., co w świetle tego, że mandat członka zarządu jest niezbywalny i wykonywany osobiście, oznacza że wszelkie oświadczenia woli W. C. składane w imieniu J. K. są obarczone w świetle art. 58 k.c. bezwzględną nieważnością, a tym samym nie mogą wywoływać skutków prawnych w stosunku do spółki (...). Zdaniem apelującej Sąd Okręgowy nie uwzględnił przy tym faktu potwierdzonego przez T. P. w zeznaniach, że nie było określonego zakresu obowiązków, co stanowi przeszkodę w określeniu zasadności występowania w trybie art. 3 k.p. w imieniu spółki (...).

Apelująca odwołując się do treści uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 września 2009 r., I UZP 5/09 podniosła, że niezapłacone pracownikowi wynagrodzenie za pracę nie stanowi podstawy wymianu składek na ubezpieczenie społeczne. Zatem bez ustalenia, jakie wynagrodzenie zostało wypłacone, kiedy i czy było one zgodne z literą prawa nie jest możliwe określenie faktu ubezpieczenia oraz określenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Takim dokumentem, w ocenie skarżącej, nie są na pewno druki ZUS RMUA, podpisane przez osoby nieupoważnione względnie osobiście przez T. P.. Również A. P. nie była w żadnym stopniu upoważniona przez spółkę (...) do oświadczania się w imieniu spółki, zaś zgodnie z oświadczeniami J. K. załączonego do dokumentów z kontroli, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) nie posiada i nie posiadała teczki osobowej W. C..

W uzasadnieniu zarzutów odwołująca się podniosła nadto, że diametralne zmiany wysokości wynagrodzenia T. P. świadczą o celowym działaniu na szkodę spółki realizowanym przez J. K.. Skokowy wzrost wynagrodzeń jest z kolei swoistą nagroda za brak działania zainteresowanej w interesie spółki i księgowanie dokumentacji niezgodnej z prawem.

Apelująca zarzuciła także, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych z całkowitym pominięciem zebranych materiałów, jak i przez zaniechanie przeprowadzenia czynności sprawdzających wydał zaskarżoną decyzje, a Sąd utrzymał ją w mocy. Brak przeprowadzenia w sposób właściwy postępowania wyjaśniającego, zebrania wszelkich wymaganych w sprawie dowodów, w tym przesłuchania pracowników czy otrzymania od nich wyjaśnień i przesłania dowodów na prawdziwość tychże, nie może się ostać.

W zakresie pozostałych zarzutów apelująca podniosła uchybienie terminom przeprowadzenia postepowania przez organ rentowy i zaniechanie czynności wymaganych przez obowiązujące przepisy wykonawcze.

Wskazując na powyższe płatnik (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. postulowała uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, ewentualnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację zarówno Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jak i zainteresowana T. P. wnieśli o jej oddalenie oraz zwrot kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych podzielając stanowisko zaprezentowane przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy prawidłowo zgromadził i ocenił materiał dowodowy oraz na tej podstawie dokonał właściwych i pełnych ustaleń faktycznych. Analiza akt postępowania wskazuje, że nie wystąpiło w sprawie również naruszenie przepisów prawa materialnego, które zarzuca apelująca lub też które sąd drugiej instancji byłby zobowiązany wziąć pod uwagę z urzędu. Tezy uzasadnienia orzeczenia są prawidłowe i odpowiadają przepisom prawa materialnego, wskazując na stosowanie prawa procesowego zgodnie z k.p.c. Ustalenia faktyczne i dokonaną na ich podstawie ocenę prawną w całości podziela Sąd Apelacyjny, nie dostrzegając w związku z tym potrzeby jej całościowego powielania.

Wyjściową i zasadniczą kwestią sporną w sprawie było ustalenie wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe oraz ubezpieczenie zdrowotne T. P.. Odwołujący się płatnik (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji nie kwestionował co do zasady powstania tytułu ubezpieczenia, tj. stosunku pracy pomiędzy spółką (...) a T. P. w okresach wskazanych w zaskarżonych decyzjach, a jedynie wysokość wynagrodzenia, które przyjął organ rentowy jako podstawę wymiaru składek w stosunku do zainteresowanej. Źródłem zarzutów płatnika było ustalenie, że W. C., który w imieniu pracodawcy podpisał aneksy do umowy o pracę T. P., nie był osobą uprawnioną do działania w imieniu spółki. Na tej podstawie płatnik zakwestionował ważność czynności dokonanych w imieniu spółki przez W. C. tak w stosunku do wymienionej, jak i wobec organu rentowego. Poza tym skarżąca spółka za nieuzasadniony uznała skokowy wzrost wynagrodzeń zainteresowanej, podnosząc że osoba ta działała na szkodę spółki, stąd należało dokonać korekty wysokości wynagrodzenia T. P. przy ustaleniu go na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę. W ocenie Sądu Apelacyjnego tak skonstruowane zarzuty, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie mogły wzruszyć rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego.

Przede wszystkim zaznaczenia wymaga, że czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością dokonuje jej zarząd - art. 3 ^{( 1)} § 1 k.p. w związku z art. 201 § 1 k.s.h. Ponadto na podstawie art. 3 ^{( 1)} § 1 k.p. możliwe jest wyznaczenie przez zarząd spółki osoby do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy w sposób odmienny, niż przewidują to przepisy k.s.h. Uregulowanie w art. 3 ^{( 1)} § 1 k.p. sprawy reprezentacji spółki w sprawach z zakresu prawa pracy jest bowiem inne niż w sprawach z zakresu prawa cywilnego bądź prawa handlowego, a przy tym jest to unormowanie szczególne, co oznacza, że art. 3 ^{( 1)} § 1 k.p. ma w stosowaniu pierwszeństwo przed art. 205 k.s.h. Stanowisko to zostało ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego już pod rządami nieobowiązującego kodeksu handlowego (por.: wyrok z dnia 26 listopada 2002 r., I PKN 477/01, LEX nr 1165842) i jest aktualne także na gruncie obecnie obowiązującego kodeksu spółek handlowych (por.: wyrok z dnia 4 listopada 2009 r., I PK 106/09, LEX nr 564759). Osoba upoważniona przez jednostkę organizacyjną do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy nie podlega obowiązkowemu ujawnieniu ani w rejestrze handlowym ani w KRS. Dokumentacja w postaci akt osobowych pracownika T. P., jak również treść jej zeznań przekonuje, że w czasie którego dotyczą sporne decyzje zainteresowana pełniła u płatnika funkcję głównej księgowej, natomiast W. C. był dyrektorem w spółce, który wykonywał wolę prezesa J. K.. Okoliczność, że osoba W. C. nie została ujawniona w aktach rejestrowych spółki, jak i to, że obecnie płatnik nie dysponuje aktami osobowymi W. C. w żaden sposób nie może samoistnie podważać ważności dokonywanych przez niego w imieniu pracodawcy czynności z pracownikami. Tym bardziej, że J. K. podpisał umowę o pracę z zainteresowaną oraz wystawione jej świadectwo pracy, a w czasie zatrudnienia także wypowiedzenie warunków pracy i płacy z dnia 1 października 2002 r., co z kolei potwierdza jednoznacznie, że wszystkie pozostałe czynności dokonywane w tym czasie w imieniu prezesa spółki przez W. C. wobec pracowników spółki były zgodne z wolą uprawnionego podmiotu zarządzającego spółką, a i pracownicy uznawali W. C. za upoważnionego w analizowanym zakresie. Okoliczność tę jedynie wzmacnia ustalenie, że jako dyrektor w spółce W. C. nie tylko sygnował swym podpisem aneksy związane ze zmianą wysokości wynagrodzenia pracownika, ale także aprobował wnioski urlopowe, a co znamienne w takim charakterze działał przez cały okres zatrudnienia T. P. w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. (w latach 1994-2004).

Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Sąd Apelacyjny aprobuje przy tym pogląd, że chodzi tu o faktycznie wypłacone pracownikowi w danym miesiącu kalendarzowym wynagrodzenie wraz z tymi składnikami i świadczeniami, które z mocy § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 1106 ze zm.) nie są wyłączone z podstawy wymiaru składek (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2009 r., II BU 29/08 oraz uchwałę 7 sędziów z dnia 10 września 2009 r., I UZP 5/09, OSNP 2010/5-6/71). W tym też miejscu odwołując się do uchwały Sądu Najwyższego powołanej także przez apelującą, Sąd Apelacyjny zaznacza, że w sprawach ze stosunku pracy strony nie muszą formułować wszystkich warunków na piśmie. Jeśli zatem doszłoby do wypłaty wyższego wynagrodzenia, to ta faktycznie uzyskana kwota jako wynagrodzenie za pracę stanowi przychód uwzględniany dla potrzeb ustalenia podstawy wymiaru składek.

Ponowna ocena materiału dowodowego spawy, doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że uznanie T. P. za pracownika spółki (...) oraz wysokości otrzymanych przez nią wynagrodzeń od stycznia 1999 r. do grudnia 2002 r. z analizowanego stosunku pracy determinuje fakt zawarcia umowy o pracę, treść aneksów do tej umowy, świadectwo pracy, ale także regularne opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne za zainteresowaną, zgodne ze złożonymi dokumentami ubezpieczeniowymi. Sąd Apelacyjny zauważa, że z treści zeznań T. P. wynika bezsprzecznie, iż w spornym czasie świadczyła na rzecz spółki pracę jako główna księgowa oraz z tego tytułu uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości pierwotnie deklarowanej przez płatnika. Ustalenia te potwierdza również dokumentacja sporządzona w tamtym czasie, a zwłaszcza miesięczne raporty składane przez spółkę za osobę ubezpieczoną oraz zaświadczenie o zatrudnieniu i wysokości zarobków (Rp-7), które także zostało uwzględnione przez organ rentowy na potrzeby uzyskanego przez zainteresowaną prawa do emerytury w 2004 roku. Wskazana dokumentacja na bieżąco składana w organie rentowym w okresie zatrudnienia obrazuje zatem w sposób w pełni wiarygodny, jakie było faktyczne wynagrodzenie T. P. w spornym okresie, zaś zainteresowana stanowczo potwierdziła, że wynagrodzenie we wykazanej wówczas wysokości faktycznie otrzymywała, podając przy tym precyzyjnie na czym polegała jej praca, w tym jakie czynności wykonywali pozostali pracownicy związani ze sprawami płacowo-kadrowymi u płatnika. Pełne akta osobowe zainteresowanej potwierdzają jednoznacznie, że była ona pracownikiem spółki (...) od 1994 r. do 2004 r., przy czym początkowo wykonywała pracę jako księgowa, a później już jako główna księgowa. Zaświadczenie Rp-7 dowodzi przy tym, że już od 1995 r. przez cały okres zatrudnienia wynagrodzenie zainteresowanej uległo progresji, co uznawać należy za zwykły efekt doświadczenia pracownika oraz zadowolenia z jego pracy.

W kontekście powyższego obecnie zgłaszane, po okresie ponad 10-lat od analizowanego okresu twierdzenia płatnika, jakoby T. P. otrzymywała wynagrodzenie w innej (niższej) niż deklarowana wówczas wysokości nie znajduje żadnego uzasadnienia. W szczególności nie może zasługiwać na uwzględnienie stanowisko, jakoby zainteresowana faktycznie nie zasługiwała na wynagrodzenie od jakiego odprowadzane były składki. Przede wszystkim, długo po ustaniu zatrudnienia zainteresowanej doszło do zmian osobowych w zarządzie spółki, zatem już z tego względu obecni jej członkowie zarządu, w tym prokurent nie są w stanie weryfikować rzeczywistego nakładu pracy poszczególnych pracowników. Kluczowe jest jednak ustalenie, że T. P. pełniła w spółce funkcję głównej księgowej i wzrost należnego jej wynagrodzenia w perspektywie kilku lat, w okresie prawidłowego funkcjonowania podmiotu gospodarczego na rynku nie jest okolicznością budzącą wątpliwości w świetle zasad racjonalnego rozumowania. Płatnik nie wykazał, aby spółka w tym czasie miała kłopoty finansowe uniemożliwiające wypłatę wynagrodzeń pracownikom, a co istotne spółka zaległości takich nie miała względem organu rentowego. Bez znaczenia w tym zakresie jest natomiast dokumentacja załączona do akt wraz z apelacją, bowiem obrazuje ona bilans, rachunek zysku i strat z lat 2010-2011, kiedy to zainteresowana nie była już zatrudniona w spółce. Tak samo zestawienie zadłużenia na dzień 25 stycznia 2007 r., jakkolwiek nie opatrzone podpisem osoby je wystawiającej, w swej treści nie potwierdza w sposób pewny i precyzyjny, kiedy mogły powstać poszczególne zaległości i czy miały jakikolwiek związek z zatrudnieniem T. P.. Wszelkie więc twierdzenia, że zainteresowana podejmowała czynności niezgodne z prawem, za co była wynagradzana przez spółkę, w obecnym stanie sprawy pozostają wyłącznie w sferze nieuprawnionych insynuacji. Także okoliczność, że zainteresowana w tym samym czasie świadczyła usługi księgowe na rzecz innych podmiotów nie może samoistnie podważać wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego od płatnika.

Forma i treść istniejących w sprawie dokumentów, w szczególności zawartych w aktach osobowych T. P. w postaci umowy o pracę, aneksów do niej i świadectwa pracy oraz zaświadczenia Rp-7 wystawionego dla zainteresowanej w związku z nabywanym przez nią prawem do emerytury, ale także dokumentacji ubezpieczeniowej dotyczącej jej osoby zawartej w aktach płatnika nie budzi wątpliwości natury prawnej, ani faktycznej. Wynika z nich jednoznacznie i spójnie, że w okresach objętych zaskarżonymi w tej sprawie decyzjami, zainteresowana T. P. była zatrudniona u płatnika w pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze głównej księgowej. W związku z tym zatrudnieniem płatnik – spółka (...) składał za wskazanego pracownika stosowne deklaracje oraz dokonywał odpowiednich rozliczeń składek na ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Na tle powyższych ustaleń Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że w sprawie nie doszło do naruszenia przepisów procesowych w zakresie dowolnej oceny materiału dowodowego, a tym samym do błędnych ustaleń podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Słusznie kierując się regułą dowodzenia wywiedzioną z art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c. sąd pierwszej instancji przyjął, że płatnik nie zdołał podważyć ani obowiązkowych tytułów ubezpieczenia zainteresowanych w sprawie T. P. ani wysokości podstawy wymiaru składek ustalonej dla zainteresowanej. Ustalenia faktyczne w sprawie zostały poczynione w sposób prawidłowy w oparciu o dostarczony przez strony materiał dowodowy. Zaprezentowane rozumowanie jest logiczne, dobrze uargumentowane i przekonywujące. Sąd Okręgowy nie naruszył zarazem dyspozycji art. 233 k.p.c., gdyż ocena dowodów jest swobodna, a nie dowolna. Za naruszeniem powyższego przepisu nie może przemawiać fakt, że płatnik prezentuje w sprawie odmienne stanowisko, które nie pokrywa się z oceną sądową. Brak przekonywujących dowodów, w świetle ciążącym na tej stronie obowiązku udowodnienia faktów, z których wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne (art. 6 k.c.), uniemożliwia czynienie postulowanych w apelacji ustaleń.

Oddalając odwołania płatnika od decyzji z dnia 23 września 2011 r. rozstrzygnięciem swym Sąd Okręgowy nie naruszył zatem również dyspozycji norm z przepisów art. 6 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 13, ani art. 38 ustawy systemowej. Apelująca nie kwestionując stosunku zatrudnienia nie wykazała bowiem, aby T. P. nie otrzymywała za swoją pracę wynagrodzenia, albo też aby wynagrodzenie to otrzymywała w wysokości innej niż pierwotnie zadeklarowana.

Odnosząc się do kolejnych zarzutów apelacji sąd odwoławczy uznał, że przywoływany art. 39 k.c. stanowi podstawę do dochodzenia roszczeń od osoby, która jako organ osoby prawnej przekroczywszy swe kompetencje wyrządziła szkodę drugiej stronie. Przepis ten nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie. Tak samo niezasadne jest powoływanie się na naruszenie przez Sąd dyspozycji art. 2 i art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, czego zresztą skarżący w żaden sposób nie sprecyzował, a także nie uargumentował.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Apelacyjny stwierdził, że zaskarżony wyrok sądu pierwszej instancji jest prawidłowy, zaś w apelacji nie wskazano żadnej argumentacji podważającej jego trafność, dlatego na podstawie art. 385 k.p.c. sąd odwoławczy apelację płatnika oddali (punkt 1).

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego (art. 108 § 1 k.p.c.) Sąd Apelacyjny oparł na zasadzie słuszności, wyprowadzonej z treści art. 102 k.p.c. uznając, że sytuacja finansowa spółki faktycznie uniemożliwia jej pokrycie tych kosztów (punkt 2).

SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko