Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2019 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Mariola Basińska

Protokolant : starszy sekretarz sądowy Ewa Lenartowicz

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2019 r. w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K. (1), A. K. (2), W. K. (1), G. K. (1), A. K. (3)

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki A. K. (1) następujące kwoty:

- kwotę 65.000 zł (sześćdziesiąt pięć tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 23 maja 2017 roku do dnia zapłaty,

- 20.000 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 23 maja 2017 roku do dnia zapłaty,

- 4.500 zł (cztery tysiące pięćset złotych) tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 20 stycznia 2018 roku do dnia zapłaty.

2.  W pozostałej części oddala powództwo A. K. (1).

3.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda A. K. (2) kwotę 35.000 zł (trzydzieści pięć tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 23 maja 2017 roku do dnia zapłaty.

4.  W pozostałej części oddala powództwo powoda A. K. (2).

5.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki W. K. (1) kwotę 10.000 zł (dziesięć tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 23 maja 2017 roku do dnia zapłaty.

6.  W pozostałej części oddala powództwo powódki W. K. (1).

7.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda G. K. (1) kwotę 20.000 zł. (dwadzieścia tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 23 maja 2017 roku do dnia zapłaty.

8.  W pozostałej części oddala powództwo powoda G. K. (1).

9.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki A. K. (3) 20.000 zł. (dwadzieścia tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 23 maja 2017 roku do dnia zapłaty.

10.  W pozostałej części oddala powództwo powódki A. K. (3).

11.  Nie obciąża powodów kosztami procesu.

12.  Tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych nakazuje pobrać od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa następujące kwoty:

- 4.686,37 zł (cztery tysiące sześćset osiemdziesiąt sześć złotych i trzydzieści siedem groszy) od powództwa A. K. (1),

- 1.907,73 zł (jeden tysiąc dziewięćset siedem złotych i siedemdziesiąt trzy grosze) od powództwa A. K. (2),

- 537,78 zł (pięćset trzydzieści siedem złotych i siedemdziesiąt osiem groszy) od powództwa W. K. (1),

- 1.161,20 zł (jeden tysiąc sto sześćdziesiąt jeden złotych i dwadzieścia groszy) od powództwa G. K. (1).

Sygnatura I C 486/17

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 27 października 2017 roku powodowie: A. K. (1), A. K. (2), W. K. (1), G. K. (1) i A. K. (3) wnieśli o zasądzenie od (...) S.A. w W.:

1.  na rzecz A. K. (1) kwoty 135.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 maja 2017r. do dnia zapłaty,

2.  na rzecz A. K. (1) kwoty 50.000 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 maja 2017r. do dnia zapłaty,

3.  na rzecz A. K. (1) kwoty 4.500 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

4.  na rzecz A. K. (2) kwoty 85.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 maja 2017r. do dnia zapłaty,

5.  na rzecz W. K. (1) kwoty 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 maja 2017r. do dnia zapłaty,

6.  na rzecz W. K. (1) kwoty 10.000 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 maja 2017r. do dnia zapłaty,

7.  na rzecz G. K. (1) kwoty 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 maja 2017r. do dnia zapłaty,

8.  na rzecz A. K. (3) kwoty 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 maja 2017r. do dnia zapłaty.

Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie od strony pozwanej na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, że w dniu 20 maja 2016 roku wskutek potrącenia przez E. K., kierującą samochodem osobowym marki P. o numerze rejestracyjnym (...), przechodząca przejściem dla pieszych przez ul. (...) w C. W. K. (2) doznała ciężkich obrażeń ciała, w wyniku których po przewiezieniu do szpitala, zmarła. Sprawczyni zdarzenia była ubezpieczona od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych u pozwanego. Pozwany uznał częściowo żądania powodów przyznając A. K. (1) kwotę 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz 6.432,98 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu, A. K. (2) kwotę 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia. Pozwany odmówił uwzględnienia dalej idących roszczeń oraz roszczeń pozostałych powodów.

Powódka A. K. (1), córka W. K. (2), po samobójczej śmierci męża znalazła w matce wsparcie psychiczne i finansowe. W chwili śmierci W. K. (2) mieszkała razem z powódką, prowadziła z nią wspólne gospodarstwo domowe i przejęła na siebie część obowiązków powódki, była oszczędna, robiła zakupy ze swoich pieniędzy i partycypowała w kosztach czynszu. Matka z córką spędzały razem wiele czasu. W. K. (2) była energiczną i pełną życia osobą. Od śmierci matki powódka ma zaburzenia snu i pamięci. Śmierć matki była dla niej ogromnym szokiem i mimo upływu czasu ból i rozpacz są taki same.

Syn zmarłej, A. K. (2) mógł liczyć na matkę w każdej sytuacji, była mu bardzo bliska. Często pomagała mu finansowo, w szczególności gdy pozostawał bez pracy. Nadto zawsze otrzymywał wraz żoną od niej gotówkę na urodziny i imieniny. Jego córka dostawała od babci 200 zł miesięcznie jako kieszonkowe, co stanowiło też pomoc finansową dla powoda. Powód do chwili obecnie nie może pogodzić się ze śmiercią matki.

Wnuczka zmarłej, W. K. (1) mocno przeżyła śmierć babci, gdyż była z nią bardzo zżyta. W. K. (2) często odwiedzała wnuczkę, a ta z kolei przychodziła do babci po szkole na obiad i porozmawiać. Powódka bardzo tęskni za babcią.

Wnuk zmarłej, G. K. (1) w dzieciństwie razem z siostrą A. K. (3) często pozostawał pod opieką W. K. (2). W niedzielę wraz z pozostałymi członkami rodziny spotykali się u babci na obiedzie. Zmarła zajmowała się w razie potrzeby swoją prawnuczką, córką powoda G. K. (1). Wspomagała też wnuka i jego żonę finansowo, gdy ich syn po porodzie przebywał w szpitalu.

Wnuczka zmarłej, A. K. (3) do chwili obecnej nie może sobie poradzić psychicznie z myślą o utracie babci. W pracy i życiu codziennym nie może skupić się na wykonywaniu podstawowych obowiązków. Babcia była dla niej bardzo bliską osobą, wspierała ją duchowo i finansowo.

Powodowie podkreślili, że przedwczesna śmierć W. K. (2) wywarła nieodwracalne skutki dla jej dzieci i wnuków. Kwoty przyznane przez zakład ubezpieczeń w ramach odszkodowania, w ocenie powodów, są nieadekwatne do doznanej przez nich krzywdy i mają charakter symboliczny. Nadto niezrozumiała jest w opinii powodów odmowa przyznania odszkodowania wnukom W. K. (2). Życie całej rodziny zmieniło się diametralnie po śmierci matki i babci. Zdarzenie to wywarło negatywne skutki w sytuacji emocjonalnej i ekonomicznej powodów.

Powódka A. K. (1) załączyła do pozwu fakturę na kwotę 4.500 zł za wykonanie nagrobka, domagając się w tym zakresie zwrotu kosztów pogrzebu. Faktura ta nie była przedstawiona ubezpieczycielowi w trakcie likwidacji szkody.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów kosztów zastępstwa procesowego. W całości zakwestionował żądanie pozwu co do wysokości, a w zakresie odszkodowania co do zasady. Pozwany nie kwestionował wystąpienia zdarzenia wywołującego szkodę i jego przebiegu. Podał, że w jego ocenie roszczenia powodów są jednak rażąco wygórowane. Brak jest dowodów, aby z uwagi na deficyty emocjonalne lub psychiczne dojrzałych dzieci zmarłej, doszło do powstania krzywdy, która musiałaby być rekompensowana przez wyższą kwotę zadośćuczynienia. Wiek wnuków wskazuje, w opinii pozwanego, że nie doszło do bólu i cierpienia, które powinno być rekompensowane zadośćuczynieniem. Odnosząc się do roszczenia powodów tytułem zadośćuczynienia pozwany wskazał, że ustalając jego wysokość brał pod uwagę wielkość i czas trwania cierpienia powodów, trwałość skutków czynu niedozwolonego w ich życiu, prognozy na przyszłość, relacje rodzinne. Pozwany wskazał, że zadośćuczynienie powinno mieć charakter kompensacyjny, stanowić odczuwalną wartość majątkową, a jednocześnie nie stanowić źródła wzbogacenia. Odnosząc się do roszczenia tytułem odszkodowania pozwany podał, że powodowie nie przedstawili w sprawie dowodów wskazujących na powstanie szkody majątkowej. Pozwany podkreślił, że dla zastosowania art. 446 § 3 k.c. statuującego możliwość przyznania odszkodowania konieczne jest wykazanie, że znaczne pogorszenie sytuacji życiowej jest obiektywnym i przyczynowo uzasadnionym wynikiem śmierci osoby najbliższej (k. 135-136).

Sąd ustalił, co następuje

Niespornym jest, że w dniu 20 maja 2016 roku W. K. (2), która przechodziła przez przejście dla pieszych, została potrącona przez kierującą pojazdem marki P. E. K.. Na skutek doznanych obrażeń, po pobycie w szpitalu, piesza zmarła 29 maja 2016 roku. Niespornym jest również, że nie przyczyniła się ona do wypadku.

A ponadto dowód: odpis notatki urzędowej Policji z miejsca zdarzenia k. 12-15, odpis protokołu sądowo-lekarskich oględzin i otwarcia zwłok ludzkich k 18-24, odpis aktu zgonu W. K. (2) k. 28, wyrok Sądu Rejonowego w C. w sprawie IV K (...) k. 226-235.

124 marca 2017 roku powodowie zgłosili szkodę u pozwanego. W ramach likwidacji szkody, decyzjami z dnia 23 maja 2017 roku, ubezpieczyciel przyznał następujące kwoty:

- A. K. (1) kwotę 5.962,99 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu,

- A. K. (1) kwotę 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia,

- A. K. (2) kwotę 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia,

- A. K. (3) kwotę 169,99 zł tytułem kosztów pogrzebu,

- G. K. (1) kwotę 300 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu.

Odszkodowanie z tytułu zwrotu kosztów pogrzebu ubezpieczyciel przyznał A. K. (1) zgodnie z przedłożonymi rachunkami, nie uwzględniając jedynie faktury za paliwo, rachunku za leki i za usługę fryzjerską, które to wydatki, jak uznał, nie dotyczą świadczeń z zakresu art. 446 § 1 k.c.

Dowód: odpis zgłoszenia szkody k. 44-49, decyzje o przyznaniu odszkodowania k. 51-58, akta szkody k. 187-207.

Powódka A. K. (1), córka zmarłej W. K. (2), była silnie emocjonalnie związana z matką. Stanowiła ona dla powódki wsparcie w trudnych sytuacjach życiowych po rozwodzie i samobójczej śmierci męża. Trzy lata przed śmiercią W. K. (2), po śmierci swojego męża, zamieszkała z córką A. K. (1). Razem prowadziły gospodarstwo domowe, a z uwagi na zły stan psychiczny , W. K. (2) przejęła większość obowiązków domowych. Nadto opiekowała się córką, przypominała o lekach, przygotowywała śniadanie do pracy. Zmarła utrzymywała się z emerytury i ze swoich pieniędzy robiła zakupy spożywcze dla siebie i córki. Wolny czas matka z córką spędzały w domu, na działce zmarłej, zapraszając w wolnych dniach syna powódki z rodziną na obiady, jeżdżąc do B. w odwiedziny do brata powódki A. K. (1), a syna zmarłej. Wspólnie chodziły też na spacery, na „kijki”, na siłownię zewnętrzną, jeździły na wycieczki. Zmarła była aktywna i silna fizycznie. Robiła w domu porządki, pranie, przygotowywała śniadania i obiady. Stanowiła dużą pomoc dla powódki A. K. (1), która ze względu na swój stan psychiczny potrzebowała opieki. Po śmierci męża w 2009 roku, powódka A. K. (1) przez dwa lata leczyła się u psychiatry. Nastąpiła poprawa, a po kilku latach znowu stan psychiczny powódki się pogorszył. Śmierć matki załamała powódkę i jej stan psychiczny znacząco się pogorszył. Powódka znowu wymagała leczenia psychiatrycznego i psychologicznego.

U powódki A. K. (1), na wiele lat przed wypadkiem matki, występowały objawy z kręgu nerwicowego, które uległy zaostrzeniu w 2009 roku po samobójczej śmierci męża. Wtedy też powódka zaczęła leczyć się psychiatrycznie. Odbywała wizyty w poradni zdrowia psychicznego, przebywała na leczeniu w oddziale psychiatrycznym dziennym, w 2010 roku leczyła się w centrum terapii nerwic. Po 2010 roku w związku z poprawą samopoczucia przestała się leczyć. Ponownie podjęła leczenie w 2016 roku, jeszcze przed śmiercią matki, ze względu na nawrót lęków i kłopotów ze snem. Po śmierci matki, A. K. (1) pojechała na zaplanowany turnus leczniczy, od tego czasu leczy się też systematycznie, odbywa wizyty i bierze leki. Od października 2017 roku do stycznia 2018 roku przebywała na oddziale dziennym psychiatrycznym. Powódka A. K. (1) ma problemy z pamięcią i koncentracją. Wycofała się z aktywnego i towarzyskiego życia. Nie ma już zapału i energii życiowej.

Nagła śmierć matki była dla powódki A. K. (1) niezwykle traumatycznym przeżyciem i spowodowała wystąpienie zaburzeń z kręgu psychiatrii, które można zaklasyfikować jako zaostrzenie istniejących wcześniej objawów nerwicowych, co czyniło przeżywaną przez nią reakcję żałoby powikłaną, wymagająca specjalistycznego leczenia psychiatryczno-psychologicznego.

Dowód: zeznania powódki A. K. (1) k. 176-179, zeznania powoda A. K. (2) k. 181, zeznania powoda G. K. (1) k. 183, opinia sądowo-psychiatryczna dotycząca A. K. (1) k. 272-277.

Powód A. K. (2), syn zmarłej W. K. (2), miał bardzo dobre, serdeczne stosunki z matką. Więź ich łącząca była silna i byli sobie bliscy. Mógł zawsze liczyć na matkę, która była stale obecna w jego życiu. Matka wspierała syna finansowo. Było to wsparcie nieregularne. Dwa razy do roku matka dawała mu pożyczki, czasami nie oczekując zwrotu. Dostawał też od niej prezenty na urodziny i imieniny w formie gotówki. W. K. (2) regularnie co miesiąc dawała swojej wnuczce W. K. (1), córce A. K. (2), 200 zł jako „kieszonkowe”, które ta przeznaczała na korepetycje z angielskiego i ubrania. Po przeprowadzeniu się do C. W. K. (2) dwa razy w miesiącu przyjeżdżała do B. na grób swego męża, odwiedzała wtedy też A. K. (2). Święta A. K. (2) z rodziną spędzał u swej matki. Nie zmieniło się to po zamieszkaniu W. K. (2) u córki A. K. (1) w C.. W Święta cała rodzina spotykała się u niej, tj. wszyscy powodowie z rodzinami, drugi dzień świąt cała rodzina spędzała u A. K. (2).

A. K. (2) był załamany po śmierci matki. Było to dla niego traumatyczne przeżycie. Emocje przeżywane przez A. K. (2) w związku ze śmiercią matki mieszczą się jednak w obrazie niepowikłanej żałoby. Nie wystąpiły u powoda zaburzenia z kręgu psychiatrii, które wykraczałyby poza normalną reakcję żałoby.

A. K. (2) przed śmiercią matki prowadził działalność gospodarczą z zakresu budownictwa. Pracował także w Niemczech. Po śmierci matki nie kontynuował już pracy w Niemczech, jego koledzy proponowali mu pracę w Holandii, ale powód nie decydował się na nią, jest obecnie bezrobotny. Powód A. K. (2) wybudował dom, gdzie prowadzone są jeszcze prace wykończeniowe.

Dowód: zeznania powoda A. K. (2) k. 179-181, A. K. (1) k 179, opinia sądowo-psychiatryczna A. K. (2) k. 278-280.

Powód G. K. (1), wnuk zmarłej W. K. (2), miał bardzo dobre relacje z babcią, była mu bardzo bliska. Widywali się regularnie, co najmniej raz w tygodniu. Często zostawiał pod jej opieką swoją córkę. Gdy był dzieckiem jego rodzina mieszkała wspólnie z dziadkami i babcia się nim zajmowała. Miała duży wkład w jego wychowanie. Po przeprowadzce jego rodziców do C., jako dziecko spędzał u babci wakacje i całą rodziną jeździli do niej regularnie na obiady. Kontakt z babcią nie zmniejszył się po ślubie powoda G. K. (1). W. K. (2) wykazywała zawsze zainteresowanie sprawami wnuka, jego dziećmi i żoną. Pomagała mu finansowo, gdy potrzebował pieniędzy na zabiegi dla syna. Często przy okazji spotkania dawała mu pieniądze, chociaż tego od niej nie oczekiwał. Na cześć babci dał na imię swej córce W.. Śmierć babci była bolesnym, traumatycznym przeżyciem dla powoda. Przeżycia powoda związane z tym wydarzeniem mieszczą się w obrazie niepowikłanej żałoby po śmierci bliskiej osoby. Powód nie wymagał ani nie wymaga opieki specjalistycznej psychiatrycznej lub psychologicznej.

Dowód: zeznania powoda G. K. (1) k. 181-183, opinia sądowo-psychiatryczna G. K. (1) k. 269-271.

Powódka A. K. (3), wnuczka zmarłej W. K. (2), była bardzo związana z babcią. Ich relacje były ciepłe, przyjacielskie. Miały ze sobą bardzo dobry kontakt. Powódka mogła zawsze na babci polegać. Babcia brała aktywny udział w jej wychowaniu. Będąc dzieckiem powódka spędzała u babci wakacje i całą rodziną jeździli do niej na niedzielne obiady. Babcia przyjeżdżała też do C. opiekować się powódką i jej bratem G. K. (1), odprowadzać do szkoły, przygotowywać obiady. Gdy powódka miała na studiach ciężki okres finansowy, to otrzymywała od babci pieniądze i wsparcie emocjonalne. A. K. (3) po studiach została w W., ale odwiedzała babcię raz na kwartał podczas przyjazdów do rodzinnego miasta. Babcia przyjeżdżała też do wnuczki i dzwoniły do siebie. Po informacji o wypadku babci powódka od razu przyjechała do C., rezygnując z zaplanowanego w tym czasie urlopu i czuwała przy babci w szpitalu. Przed wypadkiem babci powódka była bardzo aktywna, dużo pracowała, podróżowała, cieszyła się każdą chwilą. Po śmierci babci czuje pustkę, nie jest już taką optymistką, pojawiły się problemy z zasypianiem. Powódka A. K. (4) żałuje, że babcia nie miała okazji poznać swojej prawnuczki, bo jest przekonana, że bardzo by się z niej cieszyła i chętnie pomagałaby w opiece nad nią. A. K. (3) przeżywa po śmierci babci przedłużoną reakcję żałoby i wskazane jest u niej leczenie u psychiatry i psychologa.

Dowód: zeznania powódki A. K. (3) k. 210 -213, opinia sądowo-psychiatryczna A. K. (3) k. 244-246.

Powódka W. K. (1), wnuczka zmarłej W. K. (2), była bardzo emocjonalnie związana z babcią. Spędzały razem dużo wolnego czasu. Po szkole W. K. (1) szła do W. K. (2) na obiad, gdy ta mieszkała jeszcze w B.. Po przeprowadzeniu się do C., W. K. (2) odwiedzała wnuczkę dwa razy w miesiącu, wówczas W. K. (2) bawiła się powódką W. K. (1), rozmawiały o koleżankach, o szkole, o nauce. Nagła, tragiczna śmierć babci, była dla powódki ogromnym szokiem. Powódka domagała się wizyty u babci w szpitalu po wypadku i była u niej 2 razy, płakała na wieść o jej śmierci, płakała na pogrzebie. Po pogrzebie przez kilka dni nie chodziła do szkoły, miała problemy ze snem. W. K. (1) wspomina babcię. Liczyła, że babcia będzie na jej osiemnastych urodzinach, że będzie na jej ślubie. Na skutek śmierci babki u W. K. (1) doszło do zaburzeń psychicznych adaptacyjnych o typie depresyjno-lękowym, zaliczanych do grupy nerwicowych związanych ze stresem, co stanowi naturalną reakcję żałoby po śmierci bliskiej osoby. Wskutek tragicznego zdarzenia nie nastąpił jednak trwały uszczerbek na zdrowiu ani negatywne konsekwencje zdrowotne.

Dowód: zeznania A. K. (2) k 181, opinia sądowo-psychiatryczna W. K. (1) k. 298-300.

Powyższe ustalenia sąd oparł na wymienionych wyżej dowodach, a więc dokumentach prywatnych i urzędowych (orzeczeniach sądu w postępowaniu karnym, akt likwidacji szkody, protokołu Policji), na zeznaniach powodów w kwestii dotyczących związków ze zmarłą i sytuacji rodzinnej przed i po zdarzeniu oraz na opiniach sądowo-psychiatrycznych, które miały na celu zobrazowanie wpływu tego zdarzenia na zdrowie psychiczne powodów, a do których zastrzeżeń strony nie zgłaszały .

Sąd podzielił opinie biegłych, są one rzetelne i wyczerpujące, oparte na całokształcie materiału dowodowego, sporządzone po badaniu powodów. Biegłe w sposób stanowczy formułowały oceny, motywowały je zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Opinie wydane w sprawie zostały sporządzone przez biegłe dysponujące odpowiednią wiedzą specjalistyczną oraz doświadczeniem zawodowym.

Autentyczności dokumentów złożonych do akt sprawy strony nie kwestionowały.

Zeznania powodów Sąd ocenił jako miarodajne i polegające na prawdzie. Były one bowiem spójne, wzajemnie ze sobą korespondowały. Nie były też podważane przez pozwanego.

Sąd zważył, co następuje:

Niesporne było sprawstwo wypadku i skutek w postaci śmierci W. K. (2). Niesporna była odpowiedzialność cywilnoprawna pozwanego z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprawcy wypadku. Wobec niekwestionowania samej zasady odpowiedzialności pozwanego, zasadnicza oś sporu sprowadzała się do oceny rozmiaru należnego powodom zadośćuczynienia i odszkodowania.

Zgodnie z art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłaty określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Strona pozwana nie kwestionowała swej odpowiedzialności z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, potwierdzeniem czego są czynności zmierzające do likwidacji szkody i wypłata powodom A. K. (1) i A. K. (2) zadośćuczynienia, a także zwrotu kosztów pogrzebu. Pozwany odpowiada w takim samym zakresie jak sprawca szkody.

Zgodnie bowiem z art. 13 ust. 2 ustawy z 22.05.2913 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jedn. Dz. U. z 2018 roku, poz. 473 ze zm.) w obowiązkowych ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w granicach odpowiedzialności cywilnej podmiotów objętych ubezpieczeniem, nie wyżej jednak niż do wysokości sumy gwarancyjnej ustalonej w umowie.

W myśl art. 446 § 4 w zw. § 1 k.c., jeśli w skutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, to sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zadośćuczynienie to pełni funkcję kompensacyjną, przyznana suma pieniężna ma stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej, powinno wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć, aby w ten sposób przynajmniej częściowo przywrócona została równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Ze względu na kompensacyjny charakter zadośćuczynienia należy mieć na uwadze, że jego celem jest wyłącznie złagodzenie doznanej przez poszkodowanego krzywdy, dlatego jego wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 grudnia 2010 roku, III APa 21/10, POSAG 2011, nr 1, poz. 51).

Kompensata majątkowa ma na celu przezwyciężenie przykrych doznań. Służyć temu ma nie tylko udzielenie pokrzywdzonemu należnej satysfakcji moralnej w postaci uznania jego krzywdy wyrokiem sądu, ale także zobowiązanie do świadczenia pieniężnego, które umożliwi pełniejsze zaspokojenie potrzeb i pragnień pokrzywdzonego (uchwała Sądu Najwyższego z 8 grudnia 1973 roku, III CZP 37/73, OSN 1974, nr 9, poz. 145; wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 2004 roku, I CK 219/04, LEX nr 146356).

Z zeznań powodów wyłania się obraz bardzo zżytej ze sobą rodziny. Jej członkowie często się odwiedzali, wspólnie spędzali święta i inne uroczystości rodzinne. W. K. (2) była wspaniałą, wspierającą matką i babcią, na którą każdy mógł liczyć. Była kochana przez dzieci oraz wnuki, członkowie rodziny lubili spędzać z nią czas. W. K. (2) w miarę swoich możliwości finansowych wspierała dzieci i wnuki, dawała im prezenty w postaci gotówki z okazji świąt, imienin, urodzin. Jej tragiczna śmierć wstrząsnęła rodziną i każdy z powodów bardzo mocno ją przeżył.

Powódka A. K. (1), córka zmarłej, najmocniej przeżyła śmierć martki, jej reakcja żałoby jest powikłana, wymagająca specjalistycznego leczenia psychiatryczno-psychologicznego. Z uwagi na jej stan psychiczny matka dawała jej poczucie bezpieczeństwa, bliskości, opieki i pomocy w każdej sferze jej życia. Matka przejęła jej obowiązki domowe związane z prowadzeniem domu, jak zakupy, sprzątanie, posiłki, matka przypominała jej o lekach, o śniadaniu do pracy. Mimo podeszłego wieku – w chwili śmierci miała 83 lata - była osobą żywotną, energiczną, sprawną, nie wymagała pomocy ani opieki, to ona niosła pomoc, opiekę i wsparcie dla swych najbliższych. W. K. (2) i A. K. (1) nie tylko wspólnie mieszkalny przez ostatnie trzy lata, ale także wspólnie spędzały wolny czas i to w sposób aktywny. A. K. (1) miała więc ze swą matką codzienny, przyjacielski kontakt. Śmierć matki spowodowała u powódki zaostrzenie istniejących wcześniej objawów nerwicowych, utratę wsparcia psychicznego, pomocy w czynnościach życia codziennego, utratę opiekunki, towarzyszki w spędzaniu wolnego czasu.

Z tej przyczyny kwota zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w wysokości 80.000 zł będzie adekwatną do doznanych cierpień i poczucia krzywdy. Pozwany wypłacił powódce A. K. (1) 15.000 zł, zatem Sąd zasądził 65.000 zł A. K. (1) tytułem zadośćuczynienia, a w pozostałym zakresie żądanie zapłaty zadośćuczynienia oddalił.

Odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej, o czym mowa w art. 446 § 3 k.c., obejmuje szeroko pojęte szkody majątkowe, często niechwytne, niedające podstaw do zasądzenia renty, trudne do matematycznego wyliczenia.

Matka powódki A. K. (1) była sprawna, aktywna i przejęła większość obowiązków domowych, a także sprawowała opiekę nad córką. Dbała o nią, podawała leki, robiła dla niej śniadania i obiady. Robiła też zakupy, sprzątała, robiła pranie. Powódka miała w matce wymierną pomoc. Czynności wykonywane przez matkę pozwalały skupić się na pracy, na własnym zdrowiu, matka uwolniła ją zwykłych codziennych czynności i obowiązków domowych. Zasadne jest zatem ustalenie, że w wyniku śmierci W. K. (2) nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki. Powódka jako osoba wymagająca leczenia, nie jest w stanie samodzielnie zadbać o gospodarstwo domowe. W związku z tym Sąd przyznał A. K. (1) 20.000 zł odszkodowania. Sąd nie brał przy tym pod uwagę pogorszenia sytuacji finansowej powódki A. K. (1) na skutek śmierci matki, bo ta sytuacja w istotny sposób nie pogorszyła się. Wprawdzie matka przyczyniała się finansowo do utrzymania domu, ale zmniejszenie się ilości członków rodziny powoduje zmniejszenie się wydatków.

Powódce A. K. (1), zgodnie z art. 446 § 1 k.c. należał się również zwrot kosztów pogrzebu. Koszty te częściowo zostały już przez pozwanego zwrócone w postępowaniu likwidacyjnym. W niniejszym postępowaniu powódka wniosła jednak jeszcze o zwrot kosztu nagrobka - 4.500 zł, przedstawiając stosowną fakturę. Poniesiony przez powódkę ten koszt pogrzebu w tym zakresie jest zasadny. Wykonanie nagrobku jest naturalną konsekwencją usługi pogrzebowej. Zaznaczyć trzeba, że koszt za tą usługę w kwocie 4.500 zł nie jest wygórowany i mieści się w typowych w lokalnej społeczności normach.

Przy ustaleniu wysokości zadośćuczynienia dla A. K. (2) Sąd miał na uwadze bliskie stosunki łączące tego powoda z matką W. K. (2), a tym samym łączące ich więzi emocjonalne. Matka powoda A. K. (2) była stale obecna w jego życiu, pomocna, bo pomagała w opiece nad W. K. (1), jego córką, która przychodziła do niej po szkole na obiady, wspierała też finansowo syna. Po przeprowadzeniu się do C. więź matki i syna nie zerwała się, utrzymywali oni ze sobą stały, regularny i częsty kontakt odwiedzając się i spędzając razem święta. Tak więc W. K. (2) była osobą ważną w życiu powoda A. K. (2) i stale obecną. Kwota 50.000 zł będzie więc adekwatna do doznanej krzywdy. Kwotę tę Sąd obniżył o już wypłacone zadośćuczynienie 15.000 zł, dlatego zasądzono 35.000 zł (50.000 zł – 15.000 zł). Dalej idące żądanie zapłaty zadośćuczynienie Sąd oddalił.

Sąd oddalił żądanie powoda A. K. (2) o zapłatę odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. Śmierć matki nie spowodowała u powoda znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. Wstrząs psychiczny spowodowany tragiczną śmiercią osoby najbliższej nie osłabił aktywności życiowej tego powoda, nie wpłynął na zwiększenie wydatków (np. na leczenie, pomoc innych osób), nie zmniejszył dochodów powoda. Po śmierci matki powód nie wrócił do pracy w Niemczech, ale nie z uwagi na swój stan zdrowia wywołany śmiercią matki, lecz z przyczyn nie związanych z tą śmiercią, mianowicie z uwagi na potrzebę załatwienia spraw majątkowych, udział w postępowaniu karnym (zeznania powoda A. K. (2) k. 180). Pomoc finansowa matki ograniczała się w zasadzie do udzielania pożyczek okazjonalnych, a więc wówczas, gdy powód nie miał pracy. Nie była to więc pomoc finansowa w postaci darowizn pieniędzy o charakterze stałym, regularnym, w istotny sposób wpływająca na polepszenie sytuacji materialnej powoda A. K. (2). Tak też nie można traktować kieszonkowego wręczanego wnuczce, powódce W. K. (1). Niewątpliwie taka pomoc ograniczała wydatki powoda przeznaczone na naukę córki oraz na jej potrzeby, ale wysokość tego kieszonkowego – 200 zł, nie miała doniosłego znaczenia w budżecie domowym A. K. (2). Nie można rozpatrywać jako pomoc finansową, rzutującą na sytuację życiową, prezentów w formie pieniężnej czynionych przez matkę na rzecz A. K. (2) na „gwiazdkę” i na imieniny. Kwoty nie były wysokie 500-700 zł łącznie (zeznania powoda A. K. (2) k. 180). Jak sama nazwa wskazuje były to prezenty związane konkretną okazją, a ich wysokość była uznaniowa.

Określając wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę dla powódki W. K. (1) Sąd brał pod uwagę silne więzi emocjonalne łączące wnuczkę ze zmarłą babcią W. K. (2), była ona stale żywa. W. K. (2) była obecna w życiu wnuczki W., do niej powódka przychodziła po szkole. Po opuszczeniu przez babcię B. i zamieszkaniu w C. kontakty były rzadsze, ale regularne, dwa razy w miesiącu, gdy babcia przyjeżdżała do B.. Wówczas obie spędzały także czas ze sobą, bawiły się rozmawiały. Kontaktowały się także w czasie spotkań świątecznych. Ta więź emocjonalna W. z babcią znalazła odzwierciedlenie w zachowaniu powódki po wypadku: potrzeba odwiedzin babci w szpitalu, płacz na pogrzebie, stała pamięć o babci. Powódka W. K. (1) w sposób łagodny przeszła okres żałoby, kłopoty ze snem miały charakter krótkotrwały. Tak więc kwota 10.000 zł będzie adekwatna do rozmiaru doznanych cierpień, a ponad tę kwotę Sąd uznał żądanie zadośćuczynienia przez W. K. (1) za daleko idące.

Niezasadne jest żądanie tej powódki odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej. Żądana kwota 10.000 zł niczym nie została uzasadniona, poza comiesięcznym „kieszonkowym” w kwocie 200 zł. Utratę „kieszonkowego” w niewysokiej kwocie trudno oceniać w kategoriach istotnego pogorszenia sytuacji życiowej. Utrzymanie małoletniej W. należy do obowiązków rodziców, a drobne darowizny pieniężne nie wpływają na sytuację życiową w sposób znaczny. W związku z tym Sąd oddalił powództwo W. K. (1) o odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej.

Sąd miał na uwadze więzi rodzinne i emocjonalne łączące G. K. (1) i A. K. (3) z W. K. (2). W. K. (2) uczestniczyła w ich życiu od ich najmłodszych lat. Pomagała w opiece nad wówczas małoletnimi powodami. Oczywistym jest, że na przestrzeni lat kontakty te zmieniały swój charakter, lecz cały czas były one regularne, częste podczas cotygodniowych spotkań na obiedzie, gdy chodzi o G. K. (2), rzadziej, gdy chodzi o kontakty A. K. (3). Relacje między babcią a wnukami były bardzo dobre, babcia nie zapominała o imieninach wnuków, niosła pomoc w razie potrzeby, np. gdy syn G. K. (1) wymagał leczenia, gdy potrzebna była pomoc w opiece. Emocje spowodowane śmiercią W. K. (2) są nadal żywe u powoda G. K. (1), co obrazuje przesłuchanie tego powoda w czasie rozprawy 27 lutego 2017 roku (k. 183). Sąd miał także na względzie i to, że praca w poza miejscem zamieszkania babci, jak w przypadku powódki A. K. (3), założenie własnej rodziny w przypadku powoda G. K. (1) zmieniało relacje między wnukami a babcią, nabrały one innego charakteru, raczej partnerskiego niż opiekuńczego. Każde z wnucząt miało już własne życie, swoje sprawy i swoje problemy do rozwiązania. Ustalając wysokość zadośćuczynienia dla powódki A. K. (3) Sąd miał także na względzie przedłużona reakcję żałoby, co obrazuje również stosunek tej powódki do W. K. (2).

Z tej przyczyny kwoty po 20.000 zł są wystarczające do naprawienia krzywdy u powodów G. K. (1) i A. K. (3).

Podstawą prawną rozstrzygnięcia o zadośćuczynieniu i odszkodowaniu są: art. 446 § 4 i art. 446 § 3 w zw. z art. 822 § 1 k.c., zaś o kosztach pogrzebu – art. 446 § 1 z zw. z art. 822 § 1 k.c.

Podstawą prawną rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych za opóźnienie jest art. 481 § 1 i § 2 k.c. Zasadą jest, że zarówno odszkodowanie jak i zadośćuczynienie za krzywdę, stają się wymagalne po wezwaniu sprawcy przez poszkodowanego do spełnienia świadczenia (art. 455 § 1 k.c.). Od tej chwili zobowiązany popada w opóźnienie co uprawnia poszkodowanego do naliczenia odsetek za opóźnienie - art. 481 § 1 k.c. Zasada ta doznaje wyjątków, które wynikają z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (por.: wyrok Sądu Najwyższego z 18 lutego 2010 roku z uzasadnieniem, II CSK 434/09, LEX nr 602683; wyrok Sądu Najwyższego z 25 marca 2009 roku, V CSK 370/08, LEX nr 584212; wyrok Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2005 roku z uzasadnieniem, I CK 7/05, LEX nr 153254; wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2007 roku, I CSK 433/06, LEX nr 274209). Zgodnie z art. 14 ust. 1 tej ustawy zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Jedynie w sytuacji, gdy wyjaśnienie w tym terminie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od 23 maja 2017 roku, zgodnie z datą wskazaną w pozwie. W tym dniu strona pozwana podjęła decyzję co do zgłoszonych przez powodów roszczeń (k 51-57), co miało miejsce po upływie miesiąca od zgłoszenia szkody - 24 marca 2017 roku (k 44). Natomiast, gdy chodzi o odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 4500 zł za nagrobek (zapłaconą przez A. K. (1)), to z żądaniem tym A. K. (1) wystąpiła dopiero w pozwie, dlatego termin biegu odsetek rozpoczął się po upływie 30 dni od dnia doręczenia stronie pozwanej pozwu. Termin 30 dni wynika z art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Pozew został doręczony pozwanemu 20 grudnia 2017 roku. W związku z tym, że pozwany zapoznał się z żądaniem powódki o zwrot kosztu nagrobku dopiero otrzymując odpis pozwu w dniu 20 grudnia 2017 roku, zatem roszczenie w tym zakresie stało się wymagalne po trzydziestu dniach i pozwany pozostawał w zwłoce od 20 stycznia 2018 roku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. i art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2019 roku, poz. 785). Mając na względzie wysokość żądań powodów i wysokość wygranej, to strona powodowa winna zwrócić stronie pozwanej poniesione przez nią koszty procesu stosownie do wygranej części przez tę stronę pozwaną. Strona powodowa wygrała bowiem proces w mniejszej części niż połowa, o czym mowa poniżej.

Korzystanie z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążania kosztami procesu strony przegrywającej spór (wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2006 roku, III CK 221/05, Legalis nr 104333). W orzecznictwie przyjmuje się, że fakt zwolnienia strony od kosztów sądowych nie ma znaczenia dla oceny przesłanek stosowania art. 102 k.p.c., okoliczność tę potwierdza art. 108 ustawy z 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zwolnienie od kosztów sądowych obejmuje zwolnienie od opłat i wydatków, i oznacza tylko tyle, że strona zwolniona od kosztów sądowych nie ma obowiązku wykładania sum potrzebnych do tego, aby postępowanie przed sądem zostało wszczęte i mogło się toczyć. Czym innym jest obowiązek zwrotu kosztów procesu, który powstaje nie pomiędzy stroną zwolnioną od kosztów, a sądem, lecz pomiędzy stronami postępowania i jest zależny od tego, kto z nich i w jakim stopniu uległ co do swoich żądań i twierdzeń. Zatem korzystanie przez stronę ze zwolnienia od kosztów sądowych, samo przez się nie stanowi „wypadku szczególnie uzasadnionego” w rozumieniu art. 102 k.p.c. (wyrok Sądu Najwyższego z 22 listopada 2006 r., V CSK 292/06, Legalis nr 156422.

Przyjmuje się także, że bez znaczenia dla kwestii stosowania art. 102 k.p.c., pozostaje sytuacja materialna strony. Natomiast dominuje pogląd, że wypadki szczególnie uzasadnione to te, które powodują, iż zasądzenie kosztów na rzecz wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Może o tym stanowić np. przebieg postępowania, charakter dochodzonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, przedawnienie roszczenia, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia wsparte na obiektywnych podstawach (postanowienie Sądu Najwyższego z 19 września 2013 roku, I CZ 183/12, Legalis nr 924560).

Strona powodowa wnosząc pozew uważała, że jej żądania są w pełni zasadne, przedstawiła dowody, które jej zdaniem były wystarczające, do wykazania żądania zadośćuczynienia i odszkodowania oraz ich wysokości. Wniesienie pozwu nie było przejawem złej woli, lecz wynikało z potrzeby ochrony swoich praw. Wysokość roszczeń opartych na art. 446 § 3 i § 4 k.c. ma charakter ocenny, oparty oczywiście o całokształt materiału dowodowego, jednak nie jest możliwe ścisłe, matematyczne wyliczenie ich wysokości.

Gdy chodzi o obciążenie strony pozwanej nieuiszczonymi kosztami sądowymi, to obejmują one opłaty od pozwu i wydatki w postaci wynagrodzenia biegłych, strona pozwana obciążona została nimi stosownie do przegranego procesu:

- A. K. (1)

9475 zł (opłata) + 496 zł (wynagrodzenie biegłego) = 9971 zł x 47% (przegrana) = 4686,37 zł

- A. K. (2)

4250 zł (opłata) + 403 zł (wynagrodzenie biegłego) = 4653 zł x 41% (przegrana) = 1907,73 zł

- W. K. (1)

3000 zł (opłata) + 226,73 zł (wynagrodzenie biegłego) = 3226,73 zł x 1/6 (przegrana) = 537,78 zł

- G. K. (2)

2500 zł (opłata) + 403 zł (wynagrodzenie biegłego) = 2903 zł x 40% (przegrana) = 1161,20 zł.