Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II S 11/16

POSTANOWIENIE

Dnia 22 marca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Lucyna Rajchel

Sędziowie: SO Paweł Szewczyk

SO Jarosław Tyrpa (sprawozdawca)

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2016 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi T. K.

przy uczestnictwie Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wadowicach

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Wadowicach o wydanie weksla (sygn. akt I C 832/15)

postanawia:

I. stwierdzić, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym w Wadowicach pod sygnaturą I C 832/15 doszło do naruszenia prawa skarżącego T. K. do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;

II. przyznać skarżącemu T. K. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wadowicach kwotę 2000 (dwa tysiące) złotych;

III. w pozostałej części skargę oddalić;

IV. zwrócić skarżącemu kwotę 100 (sto) złotych uiszczonych tytułem opłaty od skargi.

SSO Paweł Szewczyk SSO Lucyna Rajchel SSO Jarosław Tyrpa

UZASADNIENIE

Skarżący T. K. złożył skargę w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki i domagał się stwierdzenia przewlekłości postępowania cywilnego w sprawie o wydanie, toczącej się przed Sądem Rejonowym w Wadowicach do sygn. akt I C 832/15, przyznania skarżącemu od Skarbu Państwa kwoty 10000 zł, polecania Sądowi Rejonowemu w Wadowicach odpowiednich czynności, zmierzających do jak najszybszego zakończenia postępowania i rozpoznania wniosku o zabezpieczenie oraz zwrotu kosztów postępowania skargowego.

Skarżący zarzucił, że w dniu 27 sierpnia 2015 roku złożył pozew o wydanie weksla wraz z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia. W dniu 18 września 2015 roku został wezwany do uiszczenia opłaty od pozwu, która została już uiszczona wraz z wniesieniem pozwu, a informacja o tym znajdowała się w treści pozwu. Do chwili wniesienia skargi nie został natomiast rozpoznany wniosek o udzielenie zabezpieczenia, pomimo upływu siedmiodniowego terminu.

Zdaniem skarżącego doszło do naruszenia jego praw również poprzez zaniechanie podjęcia jakiejkolwiek czynności procesowej w okresie czterech miesięcy.

Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Wadowicach wniósł o oddalenie skargi. W pierwszej kolejności wyjaśnił, że termin do rozpoznania wniosku o zabezpieczenie jest instrukcyjny i rozpoczyna swój bieg od dnia usunięcia braków formalnych pozwu. Ponieważ jednak wniesiony przez skarżącego pozew obarczony był brakami formalnymi (brak opłaty), mógł on podlegać rozpoznaniu dopiero po usunięciu tych braków. Skarb Państwa powołał się nadto na braki kadrowe Sądu i referat referenta, który wynosił 700 spraw.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2004 roku, Nr 179, poz. 1843 ze zm.) przewlekłość postępowania zachodzi, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wnosi skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuca przewlekłość postępowania.

Analizując terminowość i prawidłowość podjętych w sprawie czynności, uwzględniając charakter sprawy, stopień jej skomplikowania, jak również jej znaczenie dla skarżącego, nie sposób jest odeprzeć zarzutu skargi, iż w toku prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Wadowicach postępowania doszło do naruszenia jego prawa do rozpoznania sprawy bez uzasadnionej zwłoki. Pomiędzy datą wniesienia pozwu (27 sierpnia 2015 roku) a wydaniem postanowienia o sprawdzeniu wartości przedmiotu sporu i wezwaniem skarżącego do uiszczenia uzupełniającej opłaty w kwocie 1820 zł (30 grudnia 2015 roku) w sprawie wydano zarządzenie o wezwaniu skarżącego do usunięcia braku fiskalnego pozwu w kwocie 30 zł, co miało miejsce w dniu 11 września 2015 roku. Nie może przy tym budzić wątpliwości to, że skarżący uiścił opłatę od pozwu w tej kwocie jeszcze przed wniesieniem pozwu w dniu 26 sierpnia 2015 roku, należycie w tytule przelewu wskazując tytuł przelewu (dowód opłaty k. 16). Na uiszczoną opłatę skarżący powoływał się już w pozwie. Wezwanie do uiszczenia opłaty w kwocie 30 zł nie było poprzedzone ustaleniem, czy powód uiścił tę opłatę, zgodnie z zawartą w pozwie deklaracją. Fakt uiszczenia opłaty powód podkreślił w piśmie z dnia 30 września 2015 roku (k. 15). Pomimo to, pierwsza czynność merytoryczna (polegająca na ustaleniu z urzędu wartości przedmiotu sporu na 37 000 zł i wezwaniu skarżącego o uzupełniającą opłatę w kwocie 1820 zł) nastąpiła dopiero w dniu 30 grudnia 2015 roku, a zatem po ponad czterech miesiącach od dnia wniesienia pozwu.

Rozpoznając skargę na przewlekłość postępowania Sąd Okręgowy nie jest uprawniony do dokonania merytorycznej kontroli zasadności sprawdzenia przez Sąd Rejonowy wskazanej przez skarżącego wartości przedmiotu sporu. Wystarczy wskazać, że uprawnienie sądu do sprawdzenia z urzędu wartości przedmiotu sporu oznaczonej przez powoda wynika z art. 25 § 1 k.p.c., a zatem czynność ta znajdowała umocowanie w przepisach prawa. Z całą pewnością jednak można powiedzieć, iż dokonanie tej czynności winno nastąpić niezwłocznie po wniesieniu pozwu. Analiza akt sprawy nie wykazuje na konieczność prowadzenia przez Sąd dochodzenia w celu ustalenia wartości przedmiotu sporu, skoro jej sprawdzenie wynikało ze stanowiska, iż wartością przedmiotu sporu w sprawie o wydanie weksla jest wartość zobowiązania wekslowego. Zgodzić się należy z zarzutami odpowiedzi na skargę, że rozpoznanie wniosku o udzielenie zabezpieczenia następuje dopiero po usunięciu braków formalnych i fiskalnych pozwu, niemniej to, co decyduje o przewlekłości postępowania w niniejszej sprawie, to ustalenie wartości przedmiotu sporu i wezwanie o uzupełniającą opłatę dopiero po upływie czterech miesięcy od wniesienia pozwu, co z kolei wydłuża termin do rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia.

Sąd Okręgowy zauważa poruszony w odpowiedzi na skargę istotny problem braków kadrowych w Sądzie Rejonowym w Wadowicach, stwierdzając, iż obsługa przez jednego sędziego referatu przekraczającego 700 spraw jest z przyczyn obiektywnych niemożliwa, niemniej okoliczność ta nie może mieć wpływu na ocenę przewlekłości postępowania. Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki było skutkiem przyjętych przez państwo polskie zobowiązań międzynarodowych i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który w wyroku z dnia 26 października 2000 roku w sprawie Kudła przeciwko Polsce (skarga nr 30210/96) stwierdził, że w krajowym porządku prawnym brak jest instrumentu prawnego zapewniającego skarżącym dochodzenie prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Obowiązek przestrzegania przyjętych zobowiązań międzynarodowych i zapewnienia obywatelom ochrony w celu ich dochodzenia spoczywa na państwie jako takim. Dlatego też obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej spoczywa na wszystkich jego władzach (organach). Nie można go odnosić tylko do organów władzy sądowniczej (wymiaru sprawiedliwości). Państwo ma więc obowiązek takiego zorganizowania warunków sprawowania władzy jurysdykcyjnej (w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej), aby nie dochodziło do przewlekłości postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2005 r., III SPP 34/05, OSNP 2005 nr 20, poz. 327 oraz z dnia 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 33).

Podniesiony przez Skarb Państwa brak zapewnienia należytej kadry do obsługi referatów sędziów i ich nadmierne obciążenie, jakkolwiek faktycznie uniemożliwiające sprawne rozpoznawanie spraw, nie może usprawiedliwiać państwa, jako podmiotu naruszającego postanowienia Konwencji. Wskazywanej przy tym w odpowiedzi na skargę sytuacji nie można także uznać za nagłej, nieprzewidywalnej i przejściowej, która nie jest możliwa do zapobieżenia, przy założeniu sprawnej organizacji działania wymiaru sprawiedliwości. Władze państwowe (ustawodawcza, wykonawcza) powinny podjąć bowiem przedsięwzięcia (legislacyjne, organizacyjne, finansowe), które pozwoliłyby na rozpoznanie spraw bez nieuzasadnionej zwłoki. Konwencja nakłada na państwa obowiązek zorganizowania systemu prawnego w sposób umożliwiający sądom spełnienie wymagań art. 6 ust. 1 Konwencji (por. orzeczenie ETPCz z dnia 13 lipca 1983 r., skarga nr 8737/79, w sprawie Zimmermann i Steiner przeciwko Szwajcarii).

Z tego też względu, nawet jeśli za zaistniałą sytuację w sprawie skarżącego nie ponoszą sędziowie, to niewątpliwie ponosi ją państwo. Odpowiednie organy władzy państwowej organizujące działanie wymiaru sprawiedliwości winny mieć na uwadze, że sędzia mający na biegu 700 spraw w referacie, nie będzie w stanie zapewnić dochowania terminów z przyjętych zobowiązań międzynarodowych i wprowadzonych uregulowań krajowych. Jak wyjaśnił w swoim orzecznictwie Europejski Trybunał Praw Człowieka wprowadzona do polskiego porządku prawnego skarga na przewlekłość postępowania jest skutecznym środkiem zapobiegającym zarówno naruszeniu prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie (art. 6 ust. 1 Konwencji) lub jego kontynuacji oraz zapewniającym odpowiednie zadośćuczynienie za każde naruszenie, które już miało miejsce (por. decyzja z dnia 24 maja 2005 r. w sprawie 50428/99 Dziedzic przeciwko Polsce; decyzja z 1 marca 2005 r. w sprawie 24549/03 Michalak przeciwko Polsce; decyzja z 1 marca 2005 r. w sprawie 15212/03 Charzyński przeciwko Polsce). Samo jednak wprowadzenie tej regulacji nie może być jednak tylko teoretyczne, a przyjęty przez państwo środek winien być efektywny (por. wyrok z 20 lutego 1991 r. w sprawie 11889/85 Vernillo przeciwko Francji; wyrok z 19 lutego 1998 r. w sprawie 26102/95 Dalia przeciwko Francji; wyrok z 14 czerwca 2005 r. w sprawie 61444/00 Krasuski przeciwko Polsce; wyrok z 26 października 2000 r. w sprawie 30210/96 Kudła przeciwko Polsce). O efektywności danego środka można mówić wówczas, gdy państwo zapewnia realne warunki umożliwiające sądom rozpoznanie spraw w rozsądnych terminach i w zgodzie ze standardami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Ich niedostateczne zapewnienie oznacza naruszenie Konwencji, a to skutkować musi odpowiedzialnością państwa, niezależnie od organów odpowiedzialnych za taki stan rzeczy.

W świetle powyższego Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie I sentencji na podstawie art. 12 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

Stosownie do treści art. 12 ust. 4 powołanej ustawy uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2000 zł do 20 000 zł. Żądana przez skarżącego kwota 10 000 zł jest nadmierna. Skarżący żądanie w tym względzie koncentruje głównie wokół zaniechania rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Słusznie jednak stwierdza odpowiedź na skargę, że rozpoznanie wniosku o zabezpieczenie następuje dopiero po usunięciu braków pozwu, w tym także uiszczenia należnej opłaty, której wysokość wynikać może z dokonanego sprawdzenia wartości przedmiotu sporu. Decyzja Sądu Rejonowego w przedmiocie sprawdzenia wartości przedmiotu sporu znajdowała oparcie w art. 25 § 1 k.p.c. i nie sposób w postępowaniu skargowym jej kwestionować. Jej zbyt późne podjęcie wydłużyło jednak postępowanie, co narusza prawo skarżącego, ale nie uzasadnia zasądzenia kwoty wyższej niż 2000 zł.

Skarga nie była również zasadna w zakresie, w jakim skarżący domagał się wydania Sądowi Rejonowemu poleceń w przedmiocie jak najszybszego zakończenia postępowania i niezwłocznego rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Jak już wskazano, Sąd Okręgowy rozpoznający skargę nie dokonuje kontroli podjętej decyzji w przedmiocie sprawdzenia wartości przedmiotu sporu, stwierdzając jedynie, że do jej podjęcia Sąd Rejonowy był uprawniony. Trudno w tych okolicznościach nakazywać Sądowi Rejonowemu

podjęcie czynności do merytorycznego zakończenia postępowania, skoro nie można wykluczyć sytuacji, w której powód z braku uiszczenia opłaty w wysokości wynikającej ze sprawdzenia wartości przedmiotu sporu może podlegać zwrotowi. W takim wypadku nie zaktualizuje się również konieczność udzielenia zabezpieczenia.

Wobec uwzględnienia skargi zwrotowi na rzecz skarżącego, w trybie art. 17 ust. 3 ustawy, podlegała uiszczona tytułem opłaty od skargi kwota 100 złotych. Z tego względu nie orzeczono o obowiązku zwrotu kosztów postępowania skargowego od Skarbu Państwa na rzecz skarżącego.

SSO Paweł Szewczyk SSO Lucyna Rajchel SSO Jarosław Tyrpa

II S 11/16

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE