Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2020 r. w Białymstoku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Banku (...) S.A. w W.

przeciwko E. G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 23 grudnia 2019 r. sygn. akt I C 1189/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej;

III.  przyznaje kuratorowi ustanowionemu dla pozwanego – adw. J. S. dodatkowe wynagrodzenie w kwocie 1.620 (jeden tysiąc sześćset dwadzieścia) złotych i nakazuje wypłacić je ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Białymstoku;

IV.  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Białymstoku od pozwanego kwotę 1.620 (jeden tysiąc sześćset dwadzieścia) złotych tytułem nieuiszczonych wydatków w sprawie.

(...)

UZASADNIENIE

(...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od E. G. kwoty 190.423,21 zł z odsetkami umownymi w wysokości 10,00% rocznie od kwoty 177.280,41 zł liczonymi za okres od dnia wniesienia pozwu do dnia faktycznej zapłaty, w tym kwoty 177.280,41 tytułem należności głównej i kwoty 13.142,80 zł tytułem naliczonych odsetek umownych oraz kosztów procesu.
W uzasadnieniu wskazała, że w dniu 1 września 2016 r. zawarła z pozwanym umowę kredytu gotówkowego. Wobec braku terminowej spłaty zadłużenia pismem z dnia 17 lipca 2017 r. powódka wypowiedziała umowę.
W odpowiedzi na pozew kurator ustanowiony dla nieznanego z miejsca pobytu E. G. wniósł o oddalenie powództwa w całości, obciążenie powódki kosztami procesu oraz zasądzenie na rzecz kuratora kosztów czynności kuratora według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że pozwany nie spłacał kredytu, wobec czego przesłanki do wypowiedzenia umowy zaistniały. Wskazał na nieprawidłowe sformułowanie wypowiedzenia sprawiające, że należało uznać je za bezskutecznie. W treści pisma wskazano bowiem, iż skutki wypowiedzenia ustaną pod warunkiem rozwiązującym w wypadku dokonania przez pozwanego w terminie do dnia upływu okresu wypowiedzenia spłaty zadłużenia przeterminowanego z tytułu umowy powiększonego o należne bankowi opłaty i odsetki naliczane od dnia spłaty. Twierdził, że wypowiedzenie umowy jako jednostronne oświadczenie woli o charakterze prawokształtującym nie może zostać uczynione z zastrzeżeniem warunku. Oceny skutków zastrzeżenia w treści czynności prawnej niedopuszczalnego warunku należy dokonać zgodnie z treścią przepisu art. 58 § 1 i 2 k.c. Zastrzeżenie niedopuszczalnego warunku pociąga za sobą nieważność wypowiedzenia jako sprzecznego z zasadami współżycia społecznego

Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.981 zł tytułem zwrotu kosztów procesu i przyznał kuratorowi ustanowionemu dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego wynagrodzenie w wysokości 3.600 zł.

Rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i ocenę prawną.

Strony w dniu 1 września 2016 r. zawarły umowę kredytu gotówkowego nr (...), na podstawie której powódka udzieliła pozwanemu kredytu w kwocie 183.866,06 zł.
Umowa kredytu wskazywała okoliczności, w których powódka uprawniona będzie do jej wypowiedzenia. Zgodnie z § 16 umowy (...) SA może wypowiedzieć umowę w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków określonych w umowie, w takim przypadku termin wypowiedzenia umowy wynosi 30 dni.

W dniu 16 czerwca 2017 r. do pozwanego został wysłany monit informujący o stanie zadłużenia. W piśmie tym pozwanemu został wyznaczony 14 dniowy termin na spłatę zaległości.
W związku z dalszym niewywiązywaniem się przez pozwanego z umowy i brakiem spłat powódka pismem z dnia 17 lipca 2017 r. wypowiedziała E. G. umowę kredytu, stawiając w stan wymagalności całą wierzytelność. Termin wypowiedzenia biegł od dnia następującego po dniu doręczenia wypowiedzenia i wynosił 30 dni. Pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu 26 lipca 2017 r. Termin wypowiedzenia zaczął biec od 27 lipca 2017 r. i upłynął 25 sierpnia 2017 r.
Pozwany pismem z dnia 6 września 2017 r. został wezwany do zapłaty należności dochodzonej pozwem.
Na dochodzoną przez powódkę kwotę składa się należność główna w wysokości 177.280,41 zł oraz odsetki za okres od dnia 15 sierpnia 2017 r. do dnia 9 marca 2018 r. w wysokości 13.142,80 zł.
Do dnia złożenia pozwu pozwany E. G. nie spełnił świadczenia wynikającego z umowy kredytu.
Ustalenia faktyczne Sąd poczynił w oparciu o dowody z dokumentów przestawionych przez stronę powodową, uznając je za wiarygodne. Wobec zarzutów pozwanego w pierwszej kolejności Sąd poddał analizie skuteczność dokonanego przez powoda wypowiedzenia umowy kredytowej.
Wskazał, że zgodnie z art. 89 k.c. powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego, chyba że taką możliwość wyłącza ustawa albo właściwość czynności prawnej (warunek rozwiązujący). Mając na uwadze treść powyższego przepisu Sąd przyjął, że wypowiedzenie umowy z dnia 17 lipca 2017 r. nastąpiło pod warunkiem rozwiązującym. W jego treści wskazano bowiem, że spłata sumy zadłużenia spowoduje, że wypowiedzenie traci moc. W związku z powyższym spłata zadłużenia spowodowałaby ustanie skuteczności prawnej wypowiedzenia.
Dokonując wykładni art. 89 k.c. odwołał się do orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych i wskazał, że przepis ten nie wyklucza dopuszczalności zastrzeżenia warunku w jednostronnej czynności prawnej obejmującej wypowiedzenie umowy.

Dalej Sąd stwierdził, że trwałość stosunku umowy kredytowej nie może w każdym przypadku przemawiać za uznaniem, że warunkowe wypowiedzenie takiej umowy jest sprzeczne z właściwością stosunku prawnego – umową kredytu. Zgodnie z przepisem art. 75 prawa bankowego w przypadku gdy kredytobiorca nie dotrzymuje warunków kredytu, w tym nie spłaca go zgodnie z harmonogramem spłat, bank może umowę kredytu wypowiedzieć. Sąd nie podzielił argumentacji przedstawianej przez stronę pozwaną, iż wypowiedzenie było nieskuteczne, ponieważ było złożone pod warunkiem rozwiązującym, który dla pozwanego był niejasny i niezrozumiały. Dokonane przez powódkę wypowiedzenie było jednoznaczne, co do swojej treści. Wyraźnie wskazano w nim przyczynę wypowiedzenia, jego skutki, termin i początek jego biegu, a także wymagalne zadłużenie. Treść wypowiedzenia nie mogła nastręczać żadnych wątpliwości z tej tylko przyczyny, że dodatkowo wskazano w nim, iż zapłata zadłużenia w kwocie ustalonej na dzień zapłaty spowoduje ustanie skuteczności prawnej wypowiedzenia, pozwalając na kontynuację obsługi kredytu. Powyższy zapis dowodzi jedynie, że w wypowiedzeniu wskazano kredytobiorcy na możliwość przeciwdziałania skutkom wypowiedzenia w przypadku dokonania określonej wpłaty. Od działań podjętych przez samego kredytobiorcę zależało, czy umowa ulegała rozwiązaniu na skutek jej wypowiedzenia, czy też była kontynuowana. Przyjęte rozwiązanie należy uznać za korzystne dla kredytobiorcy i nie można upatrywać w nim nieskuteczności. Ponadto wypowiedzenie poprzedzone było pismem z dnia 16 czerwca 2017 r., w którym powódka wskazywała na wysokość bieżącego zadłużenia i obowiązek uregulowania zaległości, a także skutki nieregulowania zadłużenia. W związku z powyższym nie ma wątpliwości co do tego, ze pozwany był świadomy istnienia swojego zobowiązania.
Sąd uznał, że powódka wykazała, iż roszczenie z tytułu przedmiotowej umowy stało się wymagalne w całości, a to wobec wywołania skutków prawnych poprzez złożenie przez bank oświadczenia z dnia 17 lipca 2017 r.
O odsetkach od kwoty 190.423,21 zł Sąd orzekł na podstawie art. 482 § 1 k.c. zasądzając je od dnia 30 marca 2018 r., bowiem zgodnie z treścią tego przepisu od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa.

O kosztach postępowania orzekł na podstawie z art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Z uwagi na to, że pozwany przegrał przedmiotowy proces w całości, Sąd zasądził od niego na rzecz powódki kwotę 5.981 zł tytułem kosztów procesu, na którą składa się opłata od pozwu w kwocie 2.381 zł oraz koszty wynagrodzenia kuratora w wysokości 3.600 zł. Na podstawie § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej Sąd przyznał kuratorowi w osobie adwokata J. S. kwotę 3.600 zł tytułem wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora.

Wyrok ten apelacją zaskarżył kurator pozwanego zarzucając naruszenie art. 89 k.c. w zw. z art. 56 § 1 i 3 k.c. (wydaje się, że omyłkowo wskazano ten przepis zamiast art. 58 k.c.) oraz art. 353 ¹ k.c. poprzez uznanie, że powód skutecznie wypowiedział umowę kredytu, mimo, iż wypowiedzenie nie poprzedziło zawiadomienie kredytobiorcy o powstaniu zaległości w spłacie zobowiązań, do czego zobowiązuje § 14 umowy z dnia 1 września 2016 r. Wnosił o zmianę wyroku i oddalenie powództwa, obciążenie powoda kosztami procesu oraz przyznanie kuratorowi wynagrodzenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Z uwagi na konstrukcję środka zaskarżenia zachodzi potrzeba wypowiedzenia się jedynie w zakresie naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego.

Wstępnie, dla porządku, Sąd odwoławczy pragnie wskazać, iż przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, które legły u podstaw oceny zasadności dochodzonego roszczenia.

Sformułowanie zarzutu apelacyjnego oraz jego motywy zawarte w końcowej części środka zaskarżenia wskazują, że wnoszący apelację kwestionuje ustalenie Sądu I instancji, iż przed złożeniem oświadczenia wypowiadającego umowę kredytu powódka wzywała kredytobiorcę do spłaty zaległości (odwołanie się do rozwiązania przewidzianego § 14 umowy z dnia 1 września 2016 r.).

Zarzut ten jest zupełnie bezpodstawny, bowiem pomija dowód z dokumentu przedstawiony przez powódkę przy odpowiedzi na apelację, znajdujący się na k.85 akt. Pismo powódki z dnia 16 czerwca 2017 r. zostało doręczone pozwanemu w dniu 26 czerwca 2017 r. (k. 86 akt).

Nie ma też racji skarżący, że wypowiedzenie umowy kredytu łączyło w sobie wezwanie do zapłaty i stanowiło oświadczenie o wypowiedzeniu umowy.

Zważyć należy, że pozwany jako kredytobiorca został poinformowany przez bank pismem z dnia 16 czerwca 2017 r. o wielkości zadłużenia, o tym że niespłacenie go może spowodować wypowiedzenie umowy kredytu i postawienie niespłaconej należności w stan wymagalności po terminie wypowiedzenia. Poinformowano go również o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Kredytodawca wywiązał się zatem ze wszystkich zobowiązań umownych określonych w § 14 i 15 umowy z dnia 1 września 2016 r.

Sąd Okręgowy właściwie wyłożył oświadczenie powódki z dnia 17 lipca 2017 r. Pozwany po otrzymaniu wezwania z 16 czerwca 2017 r. nie spłacił zadłużenia i nie złożył wniosku o jego restrukturyzację. Wystąpiły zatem przesłanki do wypowiedzenia umowy w części dotyczącej warunków spłaty kredytu. Pierwsze zdanie pisma z dnia 17 lipca 2017 r. zawiera oświadczenie o wypowiedzeniu umowy w części dotyczącej warunków spłaty kredytu. W drugim zdaniu znajduje się informacja o skutkach prawnych wypowiedzenia, w trzecim wskazano termin wypowiedzenia. W czwartym podano, że brak spłaty zadłużenia wymagalnego (jego wielkość wskazano w następnym zdaniu) w okresie wypowiedzenia spowoduje, że cała kwota kredytu wraz z odsetkami i opłatami stanie się przeterminowana i wymagalna. Znajduje się w nim też zapis, iż spłata należności – szczegółowo opisanych - spowoduje, że wypowiedzenie traci moc.

Słusznie Sąd I instancji uznał, że wypowiedzenie dokonane przez powódkę jest jednoznaczne w swojej treści, nie mogło ono nastręczać żadnych wątpliwości interpretacyjnych. W piśmie z dnia 17 lipca 2017 r. wskazano jedynie, że pozwany swoim działaniem może zniweczyć skutki jednostronnej czynności prawnej banku. Zważyć należy, że kredytobiorca został poinformowany o istnieniu zadłużenia w spłacie kredytu na datę 16 czerwca 2017 r., jak i 17 lipca 2017 r. Nie spłacił go i nie wnioskował o jego restrukturyzację. Niewątpliwie posiadał wiedzę, że nie wywiązuje się z postanowień umowy kredytowej. Był informowany przez powodowy bank o skutkach niespłacenia wymagalnego zadłużenia.

Uznając skuteczność wypowiedzenia umowy kredytu i uwzględniając powództwo Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia art. 89 k.c., art. 58 § 1, 2 i 3 k.c. oraz art. 353 ¹ k.c.

Dlatego, na mocy art. 385 k.p.c., przy uwzględnieniu art. 374 k.p.c. (nie widziano potrzeby wyznaczania rozprawy i strony nie wnosiły o skierowanie sprawy na rozprawę), oddalono apelację jako nieuzasadnioną.

O kosztach instancji odwoławczej postanowiono w oparciu o art. 98 k.p.c.

Przyznano także kuratorowi ustanowionemu dla pozwanego dodatkowe wynagrodzenie stosowanie do treści rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (§ 1 ust. 1).

O kosztach sądowych postanowiono w oparciu o art. 113 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

(...)