Pełny tekst orzeczenia

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2017 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

przeciwko

(...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.,

Przedsiębiorstwu Handlowo-Usługowemu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. w likwidacji i M. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego M. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 20 grudnia 2013 r. sygn. akt I C 545/12

oddala apelację.

SSA Małgorzata Idasiak-Grodzińska SSA Zbigniew Merchel SSA Mirosław Ożóg

Sygn. akt I ACa 335/17

UZASADNIENIE

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. wniósł przeciwko (...) spółce z o.o. z siedzibą w K., M. P., M. K. i Przedsiębiorstwu Handlowo-Usługowemu (...) spółce z o.o. z siedzibą w K. o orzeczenie w postępowaniu nakazowym, że pozwani mają zapłacić solidarnie powodowi kwotę 819.932,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 20 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty oraz z kosztami procesu w tym kosztami zastępstwa procesowego, a w przypadku złożenia przez pozwanych zarzutów - o utrzymanie nakazu zapłaty w mocy.

W uzasadnieniu powód wskazał, że podstawą wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym jest art. 485 § 2 k.p.c. Powód podniósł, że jest posiadaczem weksla własnego wystawionego przez (...) spółce z o.o. z siedzibą w K. na kwotę 819.932,60 zł z terminem płatności oznaczonym na dzień 19 stycznia 2010 roku. Weksel został poręczony przez M. P., M. K. i Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) spółka z o.o. z siedzibą w K.. Powód podał, że pozwani zostali poinformowani o wypełnieniu weksla i wezwani do zapłaty sumy wekslowej. Wskazał ponadto, że kwota określona na wekslu stanowi kwotę nieuregulowanych faktur VAT oraz zaległych odsetek ustawowych określonych w notach odsetkowych z naliczonymi odsetkami ustawowymi za nieterminowe uregulowanie należności odzwierciedlonych na fakturach VAT wystawionych za zakup paliw.

Nakazem zapłaty z dnia 15 kwietnia 2010 roku Sąd nakazał pozwanym (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K., M. P., M. K. i Przedsiębiorstwu Handlowo - Usługowemu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K., aby zapłacili powodowi solidarnie kwotę 819.932,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 20 stycznia 2010 roku do dnia zapłaty oraz kosztami sądowymi w kwocie 10.250 zł i kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 7.217 zł w terminie dwóch tygodni od doręczenia niniejszego nakazu albo wnieśli w tymże terminie do tutejszego Sądu zarzuty.

Pozwani :

- (...) spółka z o.o. z siedzibą w K.,

- M. K. i

- Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) spółka z o.o. z siedzibą w K. złożyli zarzuty od nakazu o identycznej treści, w których wnieśli o uchylenie nakazu zapłaty, oddalenie powództwa oraz o przyznanie im kosztów procesu.

W uzasadnieniu zarzutów pozwani podnieśli, że powód nie okazał im weksla i wypełnił go na kwotę wyższą niż istniejące zobowiązanie. Powód nie dołączył do pozwu oryginału weksla wraz z deklaracją wekslową. Pozwani oświadczyli, że nie uznają należności powoda, bowiem powód swoim działaniem doprowadził do braku możliwości ich uregulowania i podnieśli zarzut potrącenia tytułem utraconych korzyści. Pozwani wskazali, że (...) z o.o. prowadząc działalność gospodarczą na stacjach benzynowych dokonywał zakupów jedynie u powoda zgodnie z umową cesji z dnia 10 lipca 2008 roku działając w przeświadczeniu, że powód będąc profesjonalnym przedsiębiorcą dostarczy pozwanemu produkty paliwowe najwyższej jakości. W trakcie kontroli próbek paliwa dostarczonego przez powoda z dnia 24 listopada 2008 roku Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w K. stwierdził, że parametry oleju napędowego nie spełniają wymogów rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2005 roku. W związku z powyższym w dniu 30 czerwca 2009 roku Prezes Urzędu Regulacji Energetyki cofnął z urzędu koncesję na obrót paliwami ciekłymi udzieloną (...) spółka z o.o. w dniu 12 lutego 2007 roku. Pozwany podniósł, iż nie mogąc wykonywać działalności gospodarczej w przedmiocie handlu paliwami zmuszony został do zawieszenia działalności gospodarczej. Pozwany kierował jednocześnie do powoda wielokrotnie pisma o ugodowe rozwiązanie sytuacji, bowiem do zawieszenia działalności gospodarczej doszło z winy powoda. Taka sytuacja uniemożliwiła zaś wywiązanie się ze zobowiązania.

Ponadto w piśmie z dnia 8 listopada 2012 roku pozwani (...) spółka z o.o. z siedzibą w K. oraz Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe (...) spółka z o.o. z siedzibą w K. podnieśli, że należność wobec powoda została w całości uregulowana.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku utrzymał w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w dniu 15 kwietnia 2010 roku w sprawie I Nc 62/10 w stosunku do pozwanych (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., M. K. i Przedsiębiorstwa Handlowo-usługowemu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K..

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 19 października 2004 roku (...) S.A. z siedzibą w M. zawarł z Przedsiębiorstwem Handlowo Usługowym (...) spółka z o.o. z siedzibą w K. umowę nr (...) dotyczącą sprzedaży paliw. Na podstawie umowy (...) S.A. zobowiązał się do sprzedaży, a PHU (...) spółka z o.o. do zakupu benzyny, oleju napędowego oraz oleju opałowego. Sprzedaż miała nastąpić przy zastosowaniu odroczonych terminów płatności, z limitem kupieckim w wysokości 500.000 zł, zgodnie z którym każda spłata części lub całości wykorzystanego limitu dokonana przez kupującego dawała mu możliwość ponownego jego wykorzystania. Zmiana limitu nie wymagała sporządzania aneksu.

Zgodnie z § 3 ust. 4 umowy zapłata za paliwa dokonywana miała być przez kupującego na podstawie faktury VAT wystawionej przez sprzedającego, w terminie 14 dni od dnia sprzedaży paliwa, płatne na rachunek bankowy sprzedającego podany na fakturze. Stosownie do § 3 ust. 5 umowy w przypadku opóźnienia z zapłatą za paliwa sprzedający może naliczyć kupującemu odsetki za zwłokę w wysokości ustawowej. Na wniosek kupującego sprzedający może odstąpić od naliczania odsetek lub obniżyć ich wysokość. Aneksem nr (...) do umowy z dnia 5 grudnia 2005 roku strony ustaliły, że termin płatności, o którym mowa w § 3 pkt 4 umowy sprzedaży nr (...) dla benzyn i olejów napędowych, produkcji Grupy (...) S.A. (zwanych paliwem G.) ustala się do 18 dnia od daty wydania paliwa przewożonego autocysterną.

W dniu 10 lipca 2008 roku Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe (...) spółka z o.o. z siedzibą w K. oraz (...) spółka z o.o. z siedzibą w K. zawarły z (...) spółka z o.o. z siedzibą w G. umowę cesji. W § 1 umowy Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe (...) spółka z o.o. i (...) spółka z o.o. świadczyły, że wiąże je umowa sprzedaży paliw nr (...) zawarta w dniu 19 października 2004 roku, do której zawarto 7 aneksów. W § 2 umowy (...) spółka z o.o. oświadczyła, że posiada koncesję na obrót paliwami ciekłymi nr (...) ważną dni dnia 12 lutego 2017 roku. W § 3 umowy Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe (...) spółka z o.o. przeniosła na (...) wszelkie swoje prawa i obowiązki wynikające z umowy nr (...) oraz ze wszystkich aneksów do tej umowy, a (...) przejęła wszelkie obowiązki Przedsiębiorstwa Handlowo Usługowego (...) spółka z o.o. wynikające z ww. umowy i wszystkich aneksów. (...) spółka z o.o. wstąpiła w całokształt stosunku prawnego istniejącego pomiędzy Przedsiębiorstwem Handlowo Usługowym (...) spółka z o.o. a (...) powstałego na mocy umowy nr (...) oraz wszystkich aneksów do tej umowy, w szczególności (...) spółka z o.o. miała dokonać spłaty wszelkich zobowiązań Przedsiębiorstwa Handlowo Usługowego (...) spółka z o.o. wynikających z tej umowy, a odzwierciedlonych na fakturach VAT wystawionych przez (...) spółka z o.o. (...) spółka z o.o. oświadczył, iż wyraża zgodę na wstąpienie przez (...) spółka z o.o. we wszystkie prawa i obowiązki Przedsiębiorstwa Handlowo Usługowego (...) spółka z o.o. wynikające z umowy nr (...) oraz aneksów do tej umowy.

Zgodnie z § 5 ust. 2 umowy na zabezpieczenie roszczeń (...) spółka z o.o. wynikających z umowy nr (...) oraz aneksów do tej umowy (...) spółka z o.o. przedłoży weksel własny in blanco z klauzulą bez protestu wystawiony i poręczony według wskazań (...) spółka z o.o. wraz z deklaracją wekslową.

W dniu 15 czerwca 2009 roku (...) spółka z o.o. i (...) spółka z o.o. zawarły aneks nr (...) do umowy cesji z dnia 10 lipca 2008 roku. Strony m. in. ustaliły, że w § 2 ww. umowy po pkt 1 dodany zostanie ust. 2, zgodnie z którym produkt będzie odbierany przez kupującego autocysterną z wybranego magazynu produktów (wykaz magazynów załącznik nr 1).

W załączniku nr 1 do aneksu zawarto wykaz magazynów wraz z dostępnością produktów: G. - a. Grupy (...) S.A., Ł. - (...), K. - (...), R. - (...), P., K. - (...), P., S. - (...), E. - (...), K. - (...), R. - (...), C. - (...), R. - (...), J. - (...), Ł. - (...).

(...) spółka z o.o. nigdy nie sprzedawał paliwa z terminalu znajdującego się w O..

W dniu 24 listopada 2008 roku Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w K. przeprowadził kontrolę w stacji paliw firmy (...) spółka z o.o. położonej w K. przy ul. (...). W wyniku kontroli stwierdzono, że benzyna bezołowiowa 95 oraz lekki olej opałowy spełniają wymogi rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2005 roku w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych, natomiast olej napędowy nie spełnia wymogów cytowanego wyżej rozporządzenia z uwagi na temperaturę zapłonu której minimalna wymagana wartość wynosi 55?C, natomiast badana próbka uzyskała 40,5?C.

W lutym 2009 roku (...) spółka z o.o. zaczęła się opóźniać w płatnościach za sprzedane paliwo, w związku z czym powód wstrzymał sprzedaż paliwa na jej rzecz. W dniu 23 lutego 2009 roku (...) spółka z o.o. zawarł z (...) spółka z o.o. ugodę, w której (...) spółka z o.o. oświadczyła, że jest prawnym posiadaczem weksla własnego in blanco z klauzulą bez protestu wystawionego przez (...) spółkę z o.o., a uzupełnionego przez wierzyciela zgodnie z deklaracją wekslową na kwotę 1.031.230,33 zł z terminem płatności oznaczonym na dzień 23 lutego 2009 roku. (...) oświadczył, że na dzień podpisania ugody uznaje za bezsporny i wymagalny w stosunku do wierzyciela dług w kwocie 1.031.230,33 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 24 lutego 2009 roku do dnia zapłaty (suma wekslowa z naliczonymi odsetkami ustawowymi do dnia 23 lutego 2009 roku).

(...) spółka z o.o. zobowiązał się do wpłaty w dniu podpisania ugody na rachunek bankowy (...) spółka z o.o. kwoty 30.645,66 zł tytułem odsetek ustawowych naliczonych od niezapłaconych w terminie należności wynikających z faktury VAT a odzwierciedlonych w wystawionych notach odsetkowych. W odniesieniu do spłaty pozostałego zadłużenia dłużnik zobowiązał się do dokonywania cotygodniowych wpłat na rzecz wierzyciela w wysokości łącznie nie niższej niż 240.000 zł.

Stosownie do § 3 ugody porozumienie nie stanowi nowacji, odroczenia płatności ani zmiany umowy nr (...) wraz z późniejszymi zmianami. Dłużnik w dalszym ciągu pozostaje w zwłoce, w związku z czym nadal naliczane będą stosowne odsetki ustawowe.

Zgodnie z § 4 ugody w przypadku naruszenia przez dłużnika któregokolwiek z warunków ugody, jej postanowienia tracą moc, a wierzyciel jest uprawniony do natychmiastowego dochodzenia od dłużnika całości wierzytelności określonej w § 1. Dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z naruszenia postanowień ugody, w szczególności w przypadku opóźnienia.

W piśmie z dnia 23 lutego 2009 roku (...) spółka z o.o. z siedzibą w K. potwierdziła i uznała stan zadłużenia ww. spółki na dzień 12 lutego 2009 roku w stosunku do (...) spółka z o.o. z siedzibą w G. na kwoty:

- należność główna z tytułu niezapłaconych FV na kwotę 983.536,06 zł,

- wartość dotychczas zaksięgowanych odsetek na kwotę 30.645,66 zł.

W dniu 23 lutego 2009 roku (...) spółka z o.o. wystawiła weksel in blanco z klauzulą bez protestu, złożony do dyspozycji (...) spółka z o.o., poręczony przez M. P., M. K. i Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe (...) spółka z o.o.

W deklaracji do niego wskazano, że zobowiązany z weksla oraz poręczyciele upoważnili (...) spółka z o.o. do wypełnienia weksla na kwotę odpowiadającą zadłużeniu z tytułu nieuregulowanych faktur za sprzedane produkty naftowe wraz z odsetkami i innymi kosztami, powstałymi w związku z ich zwłoką. Złożony weksel (...) spółka z o.o. ma prawo wypełnić w każdym czasie bez wcześniejszego wezwania do zapłaty w przypadku niedotrzymania umownych terminów płatności całości lub części należności, a także we wszystkich tych przypadkach, w których służy jej prawo ściągnięcia swoich wierzytelności przed nadejściem terminu płatności. (...) spółka z o.o. ma prawo opatrzyć złożony weksel datą i miejscem płatności według swego uznania, może go również zbyć, po wypełnieniu, na rzecz innych osób prawnych lub osób fizycznych.

Po zawarciu ugody, uznania długu przez (...) spółka z o.o. oraz wystawieniu weksla in blanco sprzedaż paliwa została pozwanej spółce odblokowana.

W październiku i listopadzie 2009 roku (...) spółka z o.o. upłynął termin płatności kolejnych faktur VAT związanych ze sprzedażą paliwa oraz odsetek dotyczących innych należności:

- faktury VAT nr (...) z 12 października 2009 roku na kwotę 81.127,42 zł z terminem płatności do dnia 27 października 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 14 października 2009 roku na kwotę 39.761,47 zł z terminem płatności do dnia 2 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 15 października 2009 roku na kwotę 52.728,27 zł z terminem płatności do dnia 2 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 16 października 2009 roku na kwotę 32.936,06 zł z terminem płatności do dnia 2 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 19 października 2009 roku na kwotę 54.660,25 zł z terminem płatności do dnia 3 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 21 października 2009 roku na kwotę 48.211,69 zł z terminem płatności do dnia 9 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 23 października 2009 roku na kwotę 82.780,29 zł z terminem płatności do dnia 9 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 26 października 2009 roku na kwotę 40.904,30 zł z terminem płatności do dnia 10 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 27 października 2009 roku na kwotę 5.055,06 zł z terminem płatności do dnia 2 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 28 października 2009 roku na kwotę 47.416,36 zł z terminem płatności do dnia 16 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 29 października 2009 roku na kwotę 37.203,39 zł z terminem płatności do dnia 16 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 30 października 2009 roku na kwotę 37.623,15 zł z terminem płatności do dnia 16 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 30 października 2009 roku na kwotę 52.411,22 zł z terminem płatności do dnia 17 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 4 listopada 2009 roku na kwotę 59.740,30 zł z terminem płatności do dnia 23 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 5 listopada 2009 roku na kwotę 44.839,12 zł z terminem płatności do dnia 23 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 6 listopada 2009 na kwotę 52.493,37 zł z terminem płatności do dnia 23 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 9 listopada 2009 roku na kwotę 42.666,79 zł z terminem płatności do dnia 24 listopada 2009 roku,

- faktury VAT nr (...) z 5 listopada 2009 roku na kwotę 2.361,02 zł z terminem płatności do dnia 23 listopada 2009 roku,

- noty odsetkowej z dnia 3 września 2009 roku na kwotę 1.608,13 zł,

- noty odsetkowej z dnia 2 października 2009 roku na kwotę 1.671,25 zł,

- noty odsetkowej z dnia 3 listopada 2009 roku na kwotę 2.411,97 zł,

- noty odsetkowej z dnia 4 grudnia 2009 roku na kwotę 783,83 zł.

W piśmie z dnia 24 listopada 2009 roku pozwana (...) spółka z o.o. wskazała, że powstałe opóźnienia w zapłatach nie były przez nią zawinione. W okresie od wiosny 2009 roku w przypadku opóźnień spłaciła na rzecz powoda ponad 900.000 zł limitu kupieckiego, uregulowała 100% wszystkich odsetek powstałych z tytułu opóźnień w zapłacie i wyraziła zgodę na zmniejszenie kredytu kupieckiego do wartości 600.000 zł. Do okresu jesiennego regulowanie płatności następowało bez uchybień terminów zapłaty, a problem powstał, kiedy uniemożliwiono pozwanej dokonania zakupów w okresie kolejnych sobót. Pozwana wskazała ponadto, że problemy w terminowości rozliczeń należności wynikają z sytuacji ogólnokrajowej i spowolnienia gospodarczego.

W piśmie z dnia 1 grudnia 2009 roku pełnomocnik powoda wezwał pozwaną (...) spółkę z o.o. do zapłaty kwoty 799.764,79 zł z tytułu sprzedaży paliw w terminie 3 dni od dnia otrzymania wezwania. W odpowiedzi na wezwanie pozwana poinformował pełnomocnika powoda, że w chwili obecnej prowadzi z powodem rozmowy celem wznowienia sprzedaży. Wskazała, że powód jednostronnie zmienił warunki umowy sprzedaży uniemożliwia jej dokonywanie zakupów. W związku z powyższym pozwana oświadczyła, że wezwanie traktuje jako niebyłe.

W pismach z dnia 6 stycznia 2010 roku powód w związku z nieuregulowaniem przez (...) spółka z o.o. z siedzibą w K. należności w kwocie 794.073,44 zł wraz z ustawowymi odsetkami poinformował pozwanych o wypełnieniu weksla na kwotę 819.932,60 zł i wezwał pozwanych do zapłaty ww. kwoty do dnia 19 stycznia 2010 roku. Jednocześnie wskazał, że weksel zostanie przedstawiony do zapłaty w siedzibie (...) spółka z o.o. w G. przy ul. (...) w dniu 19 stycznia 2010 roku. W odpowiedzi pozwana (...) spółka z o.o. poinformowała powoda, że podjęła działania celem podpisania ugody oraz odzyskania gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej. Stwierdziła, że wypełnienie weksla było przedwczesne. W piśmie z dnia 26 stycznia 2010 roku skierowanego do Naczelnika (...) Urzędu Skarbowego (...) (...) spółka z o.o. poinformowała, że w związku z wydaniem przez Urząd Regulacji i Energetyki decyzji w zakresie cofnięcia koncesji na obrót paliwami ciekłymi spółka została zmuszona do zawieszenia działalności gospodarczej nie mogąc wykonywać sprzedaży produktów paliwowych w ramach uprawnień OPC. Pozwana podała, że od dnia 1 lutego 2010 toku zawiesza działalność gospodarczą do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia postępowania w związku z wydaną decyzji z dnia 30 czerwca 2009 roku.

W oparciu o takie ustalenia Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci dokumentów, których wiarygodność i autentyczność nie była przez strony kwestionowana, nie wzbudzając jednocześnie uzasadnionych wątpliwości Sądu oraz zeznań świadków. Zeznania świadków Ł. L. i A. G. Sąd uznał za wiarygodne w całości, bowiem wzajemnie się uzupełniały i były zgodne z pozostałym materiałem dowodowym. Sąd nie dał natomiast wiary zeznaniom pozwanego M. K. w zakresie dotyczącym rzekomego uznania przez powoda, że przyczynił się do utraty koncesji przez pozwaną spółkę. Okoliczność ta nie wynika z żadnego dowodu, a ponadto w toku całego procesu była konsekwentnie kwestionowana przez powoda. Odnośnie zaprzeczania przez pozwanego, jakoby nie podpisywał żadnego weksla w 2010 roku należy wskazać, że nie ma to znaczenia w niniejszej sprawie, bowiem weksel, na podstawie którego wydany został nakaz zapłaty, został wystawiony w lutym 2009 roku. W pozostałym zakresie pozwany wskazywał, że nie pamięta okoliczności wystawienia weksla czy treści deklaracji wekslowej.

Sąd I instancji, zgodnie z wnioskiem pozwanego M. K., dopuścił dowód z jego przesłuchania w drodze pomocy prawnej przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Podgórze w Krakowie. Sąd na rozprawie w dniu 15 lipca 2013 roku pominął dowód z przesłuchania za stronę pozwaną (...) spółkę z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. wobec niestawiennictwa osób uprawnionych na rozprawie w tym dniu. Wskazał, że wniosek o wyznaczenie nowego terminu rozprawy i usprawiedliwienie niestawiennictwa prokurenta pozwanego (...) spółki z o.o. w K. nie mógł zostać uwzględniony, gdyż prokurent tej spółki E. H. nie była uprawniona do reprezentacji pozwanej i nie mogła być w związku z tym przesłuchiwana w tym postepowaniu w charakterze strony. Sąd nie uwzględnił również kolejnego wniosku pozwanego M. K. i pozwanej (...) spółki z o.o. w K. o odroczenie rozprawy w dniu 19 grudnia 2013 roku. Pomimo wieloletniego procesu i wyznaczonych 6 terminach rozpraw za pozwanych nikt się nie stawił za każdym razem usprawiedliwiając swoją nieobecność złym stanem zdrowia pozwanego M. K. i prokurenta spółki (...) E. H.. W ocenie Sądu I instancji takie działania miały na celu jedynie przedłużenie postępowania, w szczególności, że pozwany M. K. został przesłuchany w charakterze strony w drodze pomocy prawnej zgodnie z wnioskiem. , a wniosek E. H. o jej przesłuchanie w drodze pomocy prawnej wpłynął do Sądu po rozprawie w dniu 15 lipca 2014 roku na której pominięto dowód z przesłuchania tej strony pozwanej. Mając powyższe na względzie stwierdził sąd, że nieobecność strony wywołana długotrwałą chorobą nie uzasadniała odroczenia rozprawy, albowiem w okolicznościach sprawy wniosek o odroczenie rozprawy stanowił nadużycie praw procesowych.

Odnosząc się merytorycznie do żądania pozwy Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości, a zarzuty podniesione przez pozwanych nie są zasadne.

Wbrew twierdzeniom pozwanych powód dołączył do pozwu oryginał weksla, który zgodnie z § 79 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 roku regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. z 2007 roku, nr 38, poz. 249) został w odpowiedni sposób zabezpieczony, natomiast w aktach sprawy pozostawiono odpis weksla. Ponadto powód w chwili składania pozwu w postępowaniu nakazowym nie miał obowiązku składania do akt deklaracji wekslowej. Obowiązek taki nie wynika z żadnego przepisu prawa, natomiast na podstawie art. 485 § 2 k.p.c. wydając nakaz przeciwko zobowiązanemu z weksla sąd bada jedynie czy weksel został należycie wypełniony, oraz czy jego prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości.

Nietrafny uznał sąd I instancji zarzut pozwanych, jakoby powód nie okazał im weksla do zapłaty. Powołując się na poglądy wyrażone w orzecznictwie wskazał, że przedstawienie weksla do zapłaty, przewidziane art. 38 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz. 282), następuje także w sytuacji, gdy posiadacz weksla umożliwi trasatowi (wystawcy weksla własnego) zapoznanie się z oryginałem weksla w miejscu jego płatności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2001 roku, III CKN 322/00, OSNC 2001/11/164). Powód w pismach z dnia 6 stycznia 2010 roku poinformował pozwanych, że weksel zostanie przedstawiony do zapłaty w siedzibie (...) spółka z o.o. w G. przy ul. (...) w dniu 19 stycznia 2010 roku. Ponadto należy podkreślić, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem nieprzedstawienie weksla do zapłaty nie uzasadnia odmowy wydania nakazu w stosunku do wystawcy weksla (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 lutego 1968 roku, I CZ 115/67, OSNC 1968/11/194). Roszczenie wekslowe powstaje z chwilą złożenia podpisu na wekslu, a nieprzedstawienie weksla do zapłaty skutkuje jedynie tym, że wystawca może złożyć sumę wekslową do depozytu sądowego na koszt posiadacza weksla, do dnia wezwania nie obciążają go też odsetki za zwłokę. Nieprzedstawienie weksla wystawcy nie zwalnia go więc od obowiązku zapłaty sumy wekslowej.

Odnosząc się do zarzutu, że powód wypełnił weksel niezgodnie z treścią deklaracji wekslowej, wskazał sąd I instancji, że zgodnie z art. 10 prawa wekslowego w zw. z art. 6 k.c. to na poręczycielu wekslowym ciąży obowiązek udowodnienia, że weksel został wypełniony niezgodnie z deklaracją, a zatem że zadłużenie było inne niż wpisane przez wierzyciela na wekslu. Obowiązku tego poręczyciel nie może przerzucić na wierzyciela. Pozwani twierdzili jedynie ogólnie, że powód wypełnił weksel na kwotę wyższą niż istniejące zobowiązanie, jednak twierdzenia tego w żaden sposób nie wykazali. Zgodnie z treścią deklaracji wekslowej, powód miał prawo do wypełnienia weksla na kwotę odpowiadającą zadłużeniu z tytułu nieuregulowanych faktur za sprzedane produkty naftowe wraz z odsetkami i innymi kosztami, powstałymi w związku z ich zwłoką. Powód przedłożył faktury VAT oraz noty odsetkowe, z których wynika zadłużenie pozwanych. Wysokość tego zadłużenia odpowiada sumie wekslowej. W związku z powyższym zarzut pozwanych odnośnie niewłaściwego wypełnienia weksla należy uznał sąd za bezpodstawny i gołosłowny.

Argumentując w stosunku do zarzutu potrącenia wierzytelności dochodzonych przez powoda "tytułem utraconych korzyści" jakie podnieśli pozwani, w pierwszej kolejności wskazał sąd, że zgodnie z treścią art. 493 § 3 k.p.c. w postępowaniu nakazowym do potrącenia mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami, o których mowa w art. 485 k.c. Pozwani takich dokumentów w niniejszej sprawie nie przedstawili. Ponadto podkreślił, że wskazanie przesłanek warunkujących dokonanie potrącenia obciąża stronę, która zgłasza zarzut potrącenia. W ocenie Sądu pozwani w żaden sposób nie udowodnili, że wierzytelność, której domagają się potrącenia, w ogóle istnieje. Pozwani nie wskazali jej wysokości, źródła, wskazali jedynie enigmatycznie, że wynika ona z bliżej nieokreślonych utraconych korzyści, które miały rzekomo wynikać z utraty przez (...) spółka z o.o. koncesji na sprzedaż paliwa. Strona pozwana przedłożyła jedynie pierwszą stronę decyzji o cofnięciu koncesji. Wobec niezłożenia przez pozwanych uzasadnienia tej decyzji Sąd nie miał możliwości ustalenia rzeczywistych przyczyn utraty przez pozwaną spółkę koncesji na sprzedaż paliwa. Twierdzenie, iż do utraty doszło na skutek dostarczenia przez powoda paliwa o złej jakości i kontroli przeprowadzonej przez Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w K. były gołosłowne. Również sama okoliczność dostarczenia przez powoda paliwa o złej jakości w ocenie Sądu nie została przez pozwanych w żaden sposób wykazana. Pozwani nie udowodnili, że paliwo nie spełniające standardów pochodziło od powoda. Pozwani podczas kontroli przedłożyli kontrolerom z Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej w K. dokumenty mające świadczyć, iż kontrolowane paliwo pochodzi z Terminalu Paliw (...) w O.. Jak zaś wynika z załącznika nr 1 do aneksu nr (...) do umowy cesji, terminal w O. nie został wymieniony jako jedna z baz paliw, w której pozwana spółka miała się zaopatrywać w paliwo. Również świadkowie wskazali, że powód nigdy nie sprzedawał z tego terminalu pozwanej paliwa. Podkreślenia wymaga również, że wbrew twierdzeniom pozwanych, umowa cesji z dnia 10 lipca 2008 roku nie wprowadza zasady wyłączności na zakup paliwa u powoda, zatem pozwana spółka mogła się zaopatrywać w paliwo u innych dostawców.

W ocenie Sądu Okręgowego strona pozwana nie wykazała też, że roszczenie powoda zostało uregulowane. Pozwani na potwierdzenie tej okoliczności przedłożyli jedynie potwierdzenie salda na dzień 31 maja 2012 roku. Pozwani nie przedłożyli natomiast żadnego dowodu, z którego wprost wynikałaby zapłata przez stronę pozwaną należności dochodzonej pozwem w niniejszej sprawie. Całkowicie niewiarygodne jest natomiast twierdzenie pozwanego M. K., który zeznając w niniejszej sprawie podał, że potwierdzenie salda nie wykazuje żadnych zaległości pozwanych wobec powoda, bowiem powód uznał swoją odpowiedzialność za dostarczenie paliwa o nieodpowiedniej jakości. Powód w piśmie z dnia 29 czerwca 2012 roku, a więc po dacie potwierdzenia salda złożonego przez pozwanych w sposób szczegółowy kwestionował swoją odpowiedzialność za utratę koncesji przez pozwaną spółkę i zaprzeczał, aby sprzedał pozwanej paliwo, które w wyniku kontroli zostało uznane za niespełniające standardów.

Reasumując Sąd Okręgowy uznał, że zarzuty pozwanych (...) spółki z o.o. z siedzibą w K., M. K. oraz Przedsiębiorstwa Handlowo Usługowego (...) spółki z o.o. z siedzibą w K. w stosunku do nakazu zapłaty z dnia 15 kwietnia 2010 roku są niezasadne. Dlatego też Sąd Okręgowy na podstawie art. 496 k.p.c. utrzymał w mocy w całości ww. nakaz zapłaty w odniesieniu do pozwanych.

Apelacje od powyższego wyroku wywiedli : (...) spółki z o.o. z siedzibą w K., M. K. oraz Przedsiębiorstwa Handlowo Usługowego (...) spółki z o.o. z siedzibą w K.. Apelacje były jednobrzmiące.

Na etapie postępowania apelacyjnego doszło do zawieszenia postępowania w stosunku do pozwanych (...) spółki z o.o. z siedzibą w K. oraz Przedsiębiorstwa Handlowo Usługowego (...) spółki z o.o. z siedzibą w K. w oparciu o art. 174 1 pkt 2 k.p.c.

Postępowanie, w tym apelacyjne, toczyło się natomiast nadal w stosunku do pozwanego M. K., którego apelacja podlegała rozpoznaniu przez sąd II instancji.

Skarżący M. K. w swej apelacji domagał się uchylenie wyroku z dnia 20.12.2013 roku, sygn. akt I C 545/12 w całości i oddalenie powództwa, zasądzenia od powoda na swoją rzecz h kosztów procesu według norm przepisanych, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu apelacji M. K. wskazywał, że nie zgadza się z treścią wyroku z dnia 20 grudnia 2013 roku, albowiem w jego ocenie zobowiązanie pozwanych spółek P.H.U. (...) spółki z o.o. i (...) spółki z o.o. zostało uregulowane w całości. Na okoliczność potwierdzenia wskazanych powyżej okoliczności wskazywał, że pozwani otrzymali od powoda dokument księgowy w postaci potwierdzenia salda, który wskazuje, że saldo rozliczeń na dzień 31 maja 2012 roku jest tzw. „zerowe", a więc wszelkie należności wskazane przez powoda w nakazie zapłaty w postępowaniu nakazowym zostały uprzednio uregulowane, co powód potwierdził własnoręcznym podpisem i pieczątką. Dalej pozwany ten wywodził, że był poręczycielem wekslowym ale mając powyższe na względzie w przypadku całkowitej spłaty zobowiązania przez pozwanych, nie może być zobowiązany w myśl nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym do zapłaty należności, skoro zostały one spełnione w całości.

Powodowa spółka w odpowiedzi na apelację pozwanego M. K. wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów, jak i złożyła wnioski dowodowe.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że w sprawie zapadł wyrok częściowy z uwagi na to, że sąd II instancji orzekał jedynie o żądaniu powoda w stosunku do jednego z pozwanych – M. K. i jego apelacji (art. 317 § 1 k.p.c.).

Oceniając merytorycznie tą apelację sąd II instancji uznał, że nie zasługiwała ona na uwzględnienie.

Odnosząc się do zaskarżenia orzeczenia wskazać należy, że postępowanie apelacyjne jest kontynuacją postępowania merytorycznego. Przepis art. 378 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. zobowiązuje sąd drugiej instancji do rozpoznania sprawy w granicach apelacji, czyli do ponownej oceny merytorycznej sprawy w granicach wyznaczonych przez stronę zakresem zaskarżenia, które w niniejszej sprawie dotyczyło całości dochodzonego roszczenia, chyba żeby chodziło o nieważność postępowania, którą bierze pod uwagę z urzędu. W niniejszej sprawie tej ostatniej okoliczności sąd II instancji nie dopatrzył się.

Rozpoznawanie apelacji sprowadza się do tego, że sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę ponownie, czyli w sposób w zasadzie nieograniczony. Jeszcze raz bada sprawę rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji w zakresie zaskarżenia. Ma zatem obowiązek ocenić ustalony stan faktyczny oraz prawidłowość zastosowania właściwych przepisów prawa materialnego (nawet, gdyby to nie było przedmiotem zarzutów apelacji). Tym samym postępowanie apelacyjne - choć odwoławcze - ma charakter rozpoznawczy (merytoryczny), a z punktu widzenia metodologicznego stanowi dalszy ciąg postępowania przeprowadzonego w pierwszej instancji. Skoro postępowanie apelacyjne polega na merytorycznym rozpoznaniu sprawy, to wydane orzeczenie musi opierać się na własnych ustaleniach faktycznych i prawnych sądu II instancji (art. 382 k.p.c.). Mając na uwadze ekonomikę procesową sąd II instancji pragnie wskazać, że wydane przez siebie orzeczenie oparł na prawidłowo dokonanych ustaleniach faktycznych sądu I instancji, które to ustalenia aprobuje i przyjmuje za własne, jak również zastosowaną przez ten sąd wykładnię prawa materialnego i procesowego. Mając to na uwadze sąd drugiej instancji uznał za zbyteczne powtarzanie ustaleń i ocenę prawną dokonaną przez sąd I instancji, które zaaprobował.

Podkreślenia wymaga, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przestawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, a przy ich braku także przyjętymi podstawami w oparciu o które uwzględniono powództwo. Tak było w niniejszej sprawie, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, w granicach zaskarżenia. W pierwszej kolejności należy odnieść się do dokonanych ustaleń faktycznych albowiem tylko niewadliwe ustalenia faktyczne mogą być podstawą prawidłowego zastosowania norm prawa materialnego, a nadto apelujący tylko taki zarzut podniósł.

Sąd II instancji uznał za zasadne uzupełnienie postępowania dowodowego o dowody z dokumentów, o co wnioskowała strona powodowa w odpowiedzi na apelację.

W ocenie sądu II instancji powódka wykazała, że nie mogła odnieść się do dowodu – w postaci potwierdzeń sald na 31 maja 2012 r. załączonych przez pozwanego M. K. do apelacji, który to dowód, jak wynika z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku miał być złożony przez pozwanych w toku postępowania I instancyjnego wraz z pismem procesowym z dnia 8 listopada 2012 r. Pismo takie ani dowody do niego dołączone nie zostało doręczone powodowej spółce w toku postępowania przed Sądem Okręgowym. Informację o wniesieniu przez pozwanych takiego pisma procesowego powód uzyskał dopiero po zapoznaniu się z treścią uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Wobec niedoręczenia stronie powodowej przedmiotowego pisma i załączników do niego (potwierdzeń sald) w czasie postępowania przed sądem I instancji powód nie miał żadnej możliwości odniesienia się do treści tych dokumentów przed Sadem Okręgowym i przedstawienia na ówczesnym etapie stępowania jakichkolwiek twierdzeń i środków dowodowych odnoszących się do tego dowodu.

Istota sporu sprowadzała się do odpowiedzi na pytanie czy dochodzona przez powoda w niniejszej sprawie wierzytelność została, czy też nie, zaspokojona w całości lub części. Pozwany M. K. w tym zakresie twierdził że dochodzona wierzytelność nie istnieje i powoływał się w apelacji wyłącznie na dowód - dokument księgowy w postaci potwierdzenia salda, który wskazywał, że saldo rozliczeń na dzień 31 maja 2012 roku jest tzw. „zerowe", a wobec tego jego zdaniem dochodzona należność nie istniała w chwili wyrokowania.

W związku z tym należało ustalić okoliczności powstania tego dokumentu oraz ustalić czy faktycznie odzwierciedla on stan zobowiązań między stronami.

Strona powodowa nie zaprzeczała ostatecznie, że wskazany dokument pojawił się w obrocie prawnym. Wskazywała jednak, że powstał on na skutek omyłki pracownika. O istnieniu tego dokumentu strona powodowa dowiedziała się po otrzymaniu postanowienia Sądu Rejonowego w Myślenicach z 27 maja 2013 r. oddalającego wniosek spółki (...) o wykreślenie hipoteki i umownej kaucyjnej na kwotę 500.000 zł wpisanej w księdze wieczystej o numerze KW (...) na zabezpieczenie wierzytelności (...) spółki z o.o., gdzie w uzasadnieniu tego postanowienia wskazano, że wniosek o wykreślenie hipoteki został złożony przez spółkę (...) na podstawie potwierdzenia salda na dzień 31 I maja 2012. r. Opierając się na tej informacji i pragnąc wyjaśnić niezrozumiałą wcześniej dla siebie sytuację powód pismem z dnia 12 czerwca 2013 r. zwrócił się do Sądu Rejonowego w Myślenicach z wnioskiem o przesłanie kserokopii i potwierdzenia salda załączonego do wniosku o wykreślenie przedmiotowej hipoteki. 27 czerwca 2013 r. powód otrzymał ze wskazanego Sądu pismo przewodnie wraz z załączonym potwierdzeniem salda na dzień 31 maja 2012 r. wystosowanym przez spółkę (...) do powoda, a następnie odesłanym pozwanej spółce i wskazującym, że saldo należności wynosi „0". Po natychmiastowym przeprowadzeniu czynności wyjaśniających w ramach powodowej spółki oraz w ramach Biura Centrum Finansowo - księgowego (...) S.A., struktury organizacyjnej w ramach spółki (...) S.A., prowadzącej obsługę księgową (...) spółki z o.o., okazało się, że potwierdzenie salda o nieprawidłowej treści na dzień 31.05.2012 r. zostało odesłane do spółki (...) na skutek omyłki pracownika Zespołu Ds. Obsługi Finansowo - Księgowej (...). Przesłane przez pozwanego (...) spółkę z o.o. potwierdzenie salda na 31.05.1012r. zostało potraktowane przez tegoż pracownika księgowości Grupy (...) S.A. jako potwierdzenie należności (...) spółki z o.o. względem (...) Sp. z o.o., a nie odwrotnie. W rzeczywistości wskazane w potwierdzeniu salda na dzień 31 maja 2012 r. z saldem „0" występowało jedynie po stronie zobowiązań (...) spółki o.o. względem (...) spółki z o.o., nie występowało natomiast po stronie należności przysługujących (...) spółki z o.o. od (...) spółki z o.o. O wykryciu zaistniałej omyłki powód niezwłocznie poinformował Sąd Rejonowy w Myślenicach oraz przede wszystkim spółkę (...), przesyłając tej spółce zestawienie obrazujące stan należności przysługujących (...) spółce z o.o. Równocześnie powód z ostrożności uchylił się od wszelkich skutków prawnych, jakie ewentualnie mgło spowodować w/ w błędne potwierdzenie salda na dzień 31 maja 2012 r. Oświadczenia te zostały doręczone spółce (...) za potwierdzeniem odbioru.

W tej sytuacji dokument - potwierdzenie salda na dzień 31 maja 2012 r. powoływany przez pozwanego M. K., jako dowód nie istnienia dochodzonej wierzytelności nie może dowodzić faktycznego jej nieistnienia z uwagi na wadę błędu jaką był dotknięty.

Należy też wskazać, że potwierdzenie salda jest jednym ze sposobów inwentaryzacji majątku przedsiębiorstwa uregulowanym w art. 26 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1047, ze zm.) Potwierdzenie salda stosuje się do potwierdzania stanu należności pomiędzy kontrahentami, a obowiązek dokonania uzgodnienia salda spoczywa na wierzycielu, który wysyła do swoich dłużników wypełniony druk „Potwierdzenie salda" i oczekuje na potwierdzenie przez dłużnika wskazanego w nim salda. Wysyła się dwa egzemplarze potwierdzenia (zwyczajowo odcinek A i odcinek B) z prośbą, by dłużnik potwierdził wykazane saldo lub zamieścił specyfikację różnic na odcinku B i odesłał ten odcinek do wierzyciela. W razie wystąpienia rozbieżności sald kontrahenci wyjaśniają przyczyny jej powstania. Ustawa o rachunkowości nie nakłada na dłużników obowiązku przesyłania potwierdzeń sald wierzycielom, ale i nie zakazuje im tego.

Potwierdzenie salda służy celom rachunkowym, natomiast nie stanowi dowodu o charakterze materialno – prawnym, wykazującym zdarzenie prawne, powodujące wygaśnięcie istniejącej wierzytelności, co może wynikać np. ze spełnienie świadczenia przez dłużnika zgodnie z naturą zobowiązania, przyjęcie przez wierzyciela innego świadczenia w miejsce pierwotnie przewidzianego treścią zobowiązania, potrącenie, złożenie do depozytu sądowego, zwolnienia przez wierzyciela dłużnika z długu i przyjęcia tego zwolnienia przez dłużnika itp. Pozwany M. K. takich faktów nie wykazał.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako pozbawioną uzasadnionych podstaw.

Z uwagi, że wydany wyrok był wyrokiem częściowym, zapadłe więc orzeczenie nie było orzeczeniem kończącym postępowanie w tej sprawie w postępowaniu apelacyjnym, sad II instancji nie orzekał o kosztach postępowania apelacyjne.

SSA Zbigniew Merchel SSA Mirosław Ożóg SSA Małgorzata Idasiak - Grodzińska