Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2020 r. w Lublinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy G. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 27 listopada 2019 r. sygn. akt IV U 819/18

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Jacek Chaciński Małgorzata Pasek Krzysztof Szewczak

Sygn. akt III AUa 75/20

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 listopada 2019 .r Sąd Okręgowy w Siedlcach zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i ustalił G. S. wysokość emerytury w kwocie 2630,47 zł od dnia (...)

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Ubezpieczona G. S. ur.(...), od 15 grudnia 2005r. jest uprawniona do emerytury na podstawie art.46 ustawy emerytalnej (decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z 20 grudnia 2005r.

W dniu 30 sierpnia 2018r. ubezpieczona wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym.

W celu rozpoznania wniosku ubezpieczonej, decyzją z 8 października 2018r. organ rentowy przeliczył kapitał początkowy ubezpieczonej na dzień 1 stycznia 1999r. ustalając jego wysokość na kwotę 125 249,52 złotych. Do obliczenia kapitału początkowego organ rentowy przyjął przebyte przez ubezpieczoną przed 1 stycznia 1999r. okresy składkowe w wymiarze 13 lat, 9 miesięcy i 29 dni oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 1 miesiąc i 19 dni, a także okresy sprawowania opieki na dziećmi w wymiarze 9 lat, które zostały przeliczone zgodnie z art.174 ust. 2a w/w ustawy przy zastosowaniu przelicznika 1,3 za każdy rok.

Następnie decyzją z 9 października 2018r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej od (...) ,tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku o świadczenie emeryturę na podstawie art.24 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość emerytury ubezpieczonej obliczona została wg zasad określonych w art.26 ustawy emerytalnej. Podstawę obliczenia emerytury pomniejszono o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranej przez ubezpieczoną emerytury przyznanej jej uprzednio na podstawie art.46 ustawy emerytalnej. Wysokość świadczenia na dzień(...) ustalona została na kwotę 1 650,64 złotych brutto miesięcznie, a po uwzględnieniu zwiększenia z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 9,13 złotych, wyniosła 1 659,77 złotych brutto miesięcznie.

Wysokość emerytury ubezpieczonej ustalona z pominięciem art.25 ust1b ustawy emerytalnej na dzień(...) wynosi 2 630,47 złotych brutto miesięczne.

W ocenie Sadu I instancji odwołanie ubezpieczonej G. S. jest uzasadnione.

Sąd wskazał, że zgodnie z art.25 ustawy z dnia ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę do obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

Sąd podniósł, że w chwili nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym obowiązywał przepis art.25 ust.1b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nakazujący pomniejszenie - w przypadku osób, które uprzednio pobierały emeryturę przyznaną na podstawie art.46 tejże ustawy - podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art.24, o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Organ rentowy zastosował wówczas powyższy przepis, co skutkowało ustaleniem wysokości emerytury ubezpieczonej w niższej kwocie. W dniu 6 marca 2019r. zapadł wyrok Trybunał Konstytucyjnego, w którym Trybunał stwierdził, że art.25 ust.1b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art.46 tej ustawy, jest niezgodny z art.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W ocenie Sądu Okręgowego sytuacja G. S. niczym się nie różni od sytuacji kobiet urodzonych w (...)r. Ubezpieczona nabyła prawo do wcześniejszej emerytury w wieku 50 lat w dniu(...). W momencie przejścia na emeryturę ubezpieczona nie mogła przewidzieć, że z dniem 1 stycznia 2013r. wejdą w życie przepisy nakazujące pomniejszenie podstawy emerytury nabytej w wieku 60 lat o kwoty dotychczas pobranych świadczeń. Sad przywołał pogląd Trybunału Konstytucyjnego, że ustawodawca, dokonując zmiany zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej w stosunku do kobiet urodzonych w (...)r., naruszył zasadę lojalności państwa względem obywateli. Wprowadzając nowe, mniej korzystne zasady po rozpoczęciu realizacji uprawnień w zakresie wcześniejszej emerytury, naraził te kobiety na nieprzewidziane skutki, które w istocie stanowiły dla nich pułapkę. Gdyby w momencie podejmowania decyzji o przejściu na taką emeryturę kobiety urodzone w (...)r. wiedziały, jakie będą tego konsekwencje dla ustalenia wysokości emerytury powszechnej, być może nie skorzystałyby z tego uprawnienia. Obowiązkiem ustawodawcy jest określenie skutków finansowych regulacji prawnych i podejmowanie racjonalnych decyzji w oparciu o możliwości finansowe państwa w odpowiedniej perspektywie czasu. Zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa wyklucza możliwości formułowania obietnic bez pokrycia bądź nagłe wycofanie się państwa ze złożonych obietnic lub ustalonych reguł postepowania. Stanowi tobowiem niedopuszczalne nadużywanie pozycji przez organu władzy względem obywateli.

Mając na uwadze wyliczenia biegłej z zakresu księgowości A. D. co do wysokości emerytury ubezpieczonej ustalonej z pominięciem niekonstytucyjnego przepisu art.25 ust1b ustawy emerytalnej Sąd stwierdził, że emerytura ubezpieczonej na dzień (...),tj. miesiąca zgłoszenia wniosku o świadczenie wynosi 2 630,47 złotych brutto miesięcznie (opinia biegłej k.18-23 akt sprawy).

Mając na uwadze powyższe okoliczności na podstawie art.477 ¹⁴§2 kpc Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.

Z wyrokiem tym nie zgodził się organ rentowy. Zaskarżył wyrok w całości zarzucając naruszenie:

- art.24,25 i 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez ich błędne zastosowanie i przeliczenie emerytury ubezpieczonej na dzień (...),

- art.129 w/w ustawy poprzez przeliczenie wysokości emerytury wnioskodawczyni na datę wcześniejszą niż data złożenia wniosku o dokonanie przeliczenia.

Mając na względzie powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddanie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Apelacja jest zasadna.

Przepis art.25 ust.1 b ustawy z 17 grudnia1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych został dodany przez art.1 pkt 6 lit b ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw i obowiązuje od 1 stycznia 2013 r. Ustawa nowelizująca nie zawierała żadnych przepisów międzyczasowych. Zgodnie zatem z zasadą bezpośredniego działania ustawy nowej przepis ten ma zastosowanie do wniosków o ustalenia wysokości emerytury złożonych po tej dacie.

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego podkreśla się, że zasada bezpośredniego działania ustawy nowej powiązana jest z domniemaniem, że nowa regulacja prawna jest lepszym odbiciem aktualnych stosunków społecznych ( zob. wyrok TK z 1 lipca 2003, P 31/02, wyrok SN z 9 lipca 2020 III UK 67/19).

Podkreślenia wymaga, że zgodnie z utrwalonym już stanowiskiem Sądu Najwyższego skorzystanie z przywileju przejścia i pobrania wcześniejszych emerytur uzasadnia i usprawiedliwia pomniejszenie podstawy wymiaru emerytury o której mowa w art. art.24 ust.1 i następnych ustawy emerytalnej o sumy poprzednio pobranych wcześniejszych emerytur przy zastosowaniu mechanizmu ustalania wysokości świadczeń emerytalnych w zależności od proporcjonalnego, prognozowanego „średniego trwania życia” osoby uprawnionej, ponieważ osobom uprawnionym do takich samych rodzajowo świadczeń powinna przysługiwać emerytura ustalana według takich samych (równych) zasad obliczania jej wysokości bez względu na datę złożenia wniosku o emeryturę. Mechanizm ustalania wysokości świadczeń emerytalnych ma bowiem określone uwarunkowania majątkowe, które gwarantują prawem określoną wysokość ustalanych emerytur w prognozowanych długoterminowych okresach ich pobierania przede wszystkim ze względu na zgromadzony kapitał składkowy, który pomniejszają wcześniej wypłacone kwoty pobranych długoterminowych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Taki stan rzeczy usprawiedliwia ustawowe modyfikowanie wysokości emerytur ze względu na wcześniejsze pobranie i spożytkowanie tych samych rodzajowo, choć wcześniejszych świadczeń emerytalnych, które uszczupliły zgromadzony indywidualny kapitał emerytalny oraz Fundusz Ubezpieczeń Społecznych z którego emerytury są wypłacane(zob. wyrok SN z 17 września 2017 r. 386/16, uchwała SN z 28 listopada 2019 r, III UZP 5/19).

Skoro zatem wnioskodawczyni wniosek o emeryturę złożyła 30 sierpnia 2018 r.,a więc pod rządem przepisu art.25 ust1 b ustawy emerytalnej, to ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego winno nastąpić zgodnie z regułami określonymi w w/w przepisie.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 6 marca 2019 r., P 20/19 stwierdził niekonstytucyjność przepisu art.25 ust.1 b ustawy emerytalnej tylko w zakresie w jakim dotyczy kobiet urodzonych w (...) r., które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły emerytury na podstawie art.46 tej ustawy. W pozostałym zakresie przepis ten obowiązuje i jest nim związany zarówno organ rentowy jak i sąd. Z uzasadnienia w/w wyroku wynika, że racje które legły u podstaw jego wydania sprowadzały się do wykazania naruszenia zasady lojalności ustawodawcy, gdyż kobiety urodzone w (...) r. nie wiedziały w momencie podejmowania decyzji o przejściu na emeryturę, jakie będą tego konsekwencje dla ustalenia emerytury powszechnej.

Zdaniem Sądu I instancji powyższe argumenty przesądzają o niekonstytucyjności przepisu art.25 ust.1b również w stosunku do wnioskodawczyni urodzonej w (...) r. Stanowisko to nie jest trafne.

Po pierwsze stwierdzenie niekonstytucyjności części przepisu w wyroku zakresowym oznacza domniemanie konstytucyjności zawartej w nim normy w pozostałym zakresie. Domniemanie to nie może być obalone poprzez odwołanie się do treści zawartych w uzasadnieniu takiego orzeczenia, ponieważ uzasadnienie nie stanowi treści rozstrzygnięcia.

Po drugie osoby urodzone później, po wprowadzeniu art.25 ust1 b przez wiele lat w dalszym ciągu pobierały świadczenie emerytalne( w przypadku wnioskodawczyni przez ponad 5 lat i globalnie od 2005 r.) konsumując w ten sposób zgromadzony kapitał i uszczuplając Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Jakkolwiek zatem wnioskodawczyni składając wniosek o emeryturę wcześniejszą nie mogła przewidywać, że w przyszłości zmienią się reguły ustalania wysokości emerytury powszechnej, to jednak okoliczność ta sama w sobie nie może prowadzić do wniosku, że pobierając przez lata świadczenie emerytalne znajduje się w identycznej sytuacji jak kobiety urodzone (...) Mogła ona bowiem znając treść art.25 ust.1 b podjąć stosowne działania zmierzające do zwiększenia kapitału składkowego. Zaakcentować wypada, że tylko wykazanie, że stan faktyczny dotyczący wnioskodawczyni i stan faktyczny leżący u podstaw wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest identyczny uprawniałaby sąd powszechny do przyjęcia niekonstytucyjności przepisu art.25 ust1 b ustawy emerytalnej także w stosunku do innych osób niż wskazane w sentencji wyroku Trybunału.

Przyjmuje się bowiem, że oczywistość niezgodności przepisu z Konstytucją oraz z uprzednią wypowiedzią Trybunału stanowi wystarczającą przesłankę do odmowy przez sąd zastosowania przepisów ustawy. W takiej bowiem sytuacji trudno oczekiwać, by sądy uruchomiały procedurę pytań prawnych (por. R. Hauser, A. Kabat, glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 lutego 2002 r., sygn. akt I SA/Po 461/01, publ. OSP z 2003/2 s. 73-75).

W niniejszej sprawie z taką sytuacją nie mamy do czynienia.

W konsekwencji zaszła konieczność zmiany zaskarżonego wyroku i pozostawienia w obrocie decyzji administracyjnej, która została wydana na podstawie obowiązującego art.25 ust1 b ustawy emerytalnej.

Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny na podstawie art.386 §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.