Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 września 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że A. K. (1) jako pracownik u płatnika składek A. K. (2) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 stycznia 2018 roku do dnia 11 stycznia 2019 roku. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że A. K. (1) według danych zewidencjonowanych w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS od dnia 31 grudnia 1998 roku do dnia 29 grudnia 2017 roku podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność, ponadto jest ojcem płatnika składek A. K. (2), zaś od dnia 1 lutego 2019 roku skarżący został zgłoszony przez Urząd Pracy w P. jako osoba pobierająca zasiłek dla bezrobotnych, a następnie w dniu 30 lipca 2019 roku złożył do ZUS wniosek o świadczenie przedemerytalne. (decyzja – k. 109-112 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 14 października 2019 roku A. K. (1) odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez uznanie, iż w spornym okresie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu. W uzasadnieniu wskazał, że w okresie od października 1987 roku do grudnia 2017 roku prowadził własną działalność gospodarczą – sklep z kosmetykami i chemią w P., w styczniu 2017 roku towar został skradziony, zaś jego wartość opiewała na kwotę 90.000 złotych. Z uwagi na fakt, iż przedmiotowa kradzież została dokonana w busie zaparkowanym na parkingu giełdy handlowej, a skarżący nie posiadał żadnego ubezpieczenia od kradzieży, powstałych strat nie dało się pokryć. Podał, że w styczniu 2018 roku jego syn rozpoczął prowadzenie własnej działalności zajmującej się handlem obwoźnym, po zatrudnieniu razem z synem zajmowali dwa stanowiska handlowe, każdy stał z towarem w innym miejscu, natomiast po okresie świątecznym powstał zastój w handlu i skarżący zarejestrował się w Powiatowym Urzędzie Pracy w P. jako osoba bezrobotna. W sytuacji rozpoczęcia się sezonu handlowego miał zostać ponownie zatrudniony przez swojego syna. (odwołanie – k. 3-4)

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 25 października 2019 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie jako bezzasadnego podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Jednocześnie wskazał, że w dniu 30 lipca 2019 roku wpłynął do ZUS wniosek A. K. (1) o świadczenie przedemerytalne, które to postępowanie zostało zawieszone w związku z wydaniem nieprawomocnej decyzji z dnia 25 września 2019 roku związanej z ustaleniem zasadności zatrudnienia wnioskodawcy u płatnika składek A. K. (2). (odpowiedź na odwołanie – k. 10-11)

Na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie. (e- protokół rozprawy z dnia 22 września 2020 roku 00:13:19 – 00:22:10 – płyta CD – k. 71)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. K. (1) jest ojcem płatnika składek A. K. (2). (okoliczność bezsporna)

Do grudnia 2017 roku wnioskodawca prowadził własną działalność gospodarczą zajmując się sprzedażą perfum. W listopadzie 2017 roku w miejscowości R. na terenie parkingu C. P. skarżący został okradziony. Kradzieży podlegała: kasa fiskalna, kosmetyki, perfumy znajdujące się w przedziale bagażowym samochodu. Sprawa została umorzona z powodu niewykrycia sprawcy przestępstwa. (postanowienie – k. 5-6, potwierdzenie złożenia zawiadomienia – k. 7, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:03:17- 00:14:24 – k. 50-51)

A. K. (1) zasugerował wówczas swojemu synowi otwarcie własnej działalności. Jednocześnie zadeklarował swoją pomoc w jej prowadzeniu. ( zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:03:17- 00:14:24 – k. 50-51

Płatnik składek wiedział, że jego ojciec zaprzestał prowadzenia własnej działalności. Zgodził się więc na pracę w jego we własnej firmie z uwagi na posiadane przez odwołującego doświadczenie. ( zeznania płatnika składek A. K. (2) na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:09:33 – 00:09:57 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:26:07- 00:33:01 – k. 52

W dniu 29 grudnia 2017 roku A. K. (1) oraz A. K. (2) podpisali dokument – umowę o pracę na czas określony, na mocy której A. K. (1) miał być pracownikiem swego syna A. K. (2) od dnia 1 stycznia 2018 roku do dnia 11 stycznia 2019 roku, zatrudnionym na stanowisku sprzedawcy w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem zasadniczym brutto 2100 złotych miesięcznie. Jako dzień rozpoczęcia pracy wskazano 2 stycznia 2018 roku, zaś miejsce wykonywania pracy określono w P., ul. (...) oraz miejsce wskazane przez pracodawcę. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:03:17- 00:14:24 – k. 50-51, umowa o pracę – k. 19, świadectwo pracy – k. 85-89 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Z przedłożonego orzeczenia lekarskiego z dnia 2 stycznia 2018 roku wynikało, że wnioskodawca był zdolny do podjęcia pracy w firmie płatnika składek A. K. (2).

(orzeczenie lekarskie – k. 23 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniach od 2 stycznia 2018 roku do dnia 3 stycznia 2018 roku skarżący odbył szkolenie BHP- instruktaż ogólny i stanowiskowy. (program instruktażu stanowiskowego – k. 21, karta szkolenia wstępnego – k. 25, załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Wnioskodawcę miała obowiązywać 8 - godzinna dobowa norma czasu pracy i przeciętna 40 - godzinna tygodniowa norma czasu pracy, w przeciętnym okresie rozliczeniowym wynoszącym 1 miesiąc. (informacja dla pracownika – k. 83 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Wnioskodawca handlował na giełdzie od poniedziałku do piątku, a także w weekendy, średnio w dwie soboty w miesiącu. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:14:24- 00:17:40 – k. 51, zeznania płatnika składek A. K. (2) na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:09:33 – 00:09:57 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:26:07- 00:33:01 – k. 52)

Zajmował się sprzedażą kosmetyków i chemii na targowiskach, które to towary sam przywoził, rozpakowywał i metkował. Przyjeżdżał na giełdę różnie między 4, a 8 rano, w zależności od bieżącego ruchu kończył pracę, między 14.00 a 15.00. (zaświadczenie – k. 9, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:03:17- 00:17:40 – k. 50-51, zeznania płatnika składek A. K. (2) na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:09:33 – 00:09:57 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:26:07- 00:33:01 – k. 52)

Skarżący ewidencjonował sprzedaż towarów w kasie fiskalnej. (oświadczenie – k. 91 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W czasie trwania przedmiotowej umowy o pracę z odwołującym, płatnik składek nie zatrudniał innych osób. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:03:17- 00:14:24 – k. 50-51)

Płatnik składek przeważnie przyjeżdżał na giełdę od poniedziałku do piątku, z wyłączeniem wtorków - kiedy to zajmował się prywatnymi sprawami. (zeznania płatnika składek A. K. (2) na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:09:33 – 00:09:57 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:26:07- 00:33:01 – k. 52)

Sprzedaż towarów była dokonywana w dwóch miejscach na ul. (...) w Ł. pod wiatą (giełda ogrodnicza) i na ul. (...) w Ł. (giełda Spółdzielczy Klub Sportowy ”Start” w Ł. w boksie. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:03:17- 00:14:24 – k. 50-51, zeznania płatnika składek A. K. (2) na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:09:33 – 00:09:57 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:33:01- 00:43:27 – k. 52-53)

Wnioskodawca uzgodnił z płatnikiem składek, że będzie płacił za każdy wjazd na giełdę znajdującą się przy ul. (...). Z kolei na giełdzie na ul. (...) obowiązywał abonament miesięczny. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:17:40- 00:24:28 – k. 51-52)

Każdorazowy wjazd na giełdę potwierdzany był stosownym pokwitowaniem wydawanym przez jej pracownika. Jednocześnie uiszczana była opłata. (pismo – k. 8, zeznania płatnika składek A. K. (2) na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:09:33 – 00:09:57 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:33:01- 00:43:27 – k. 52-53)

Do wykonywania przedmiotowej działalności używane były dwa samochody, którymi dostarczany był towar do wskazanych miejsc. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:17:40- 00:24:28 – k. 51-52)

W czasie pracy skarżący pozostawał z płatnikiem składek w stałym kontakcie – telefonicznym. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:03:17- 00:17:40 – k. 50-51)

W momencie spotkania wspólnie rozliczali się z osiągniętych w danym okresie zarobionych pieniędzy. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:03:17- 00:14:24 – k. 51)

Wnioskodawca nie miał stałego schematu pracy. Zdarzało się, że zamiennie z płatnikiem wymieniali się w miejscach prowadzenia sprzedaży. ( zeznania płatnika składek A. K. (2) na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:09:33 – 00:09:57 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:33:01- 00:43:27 – k. 52-53)

Zdarzało się, że wnioskodawca wraz z płatnikiem składek wspólnie sprzedawali towary w jednym boksie. (zeznania świadka P. P. na rozprawie w dniu 23 czerwca 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:48:13 – 00:54:38 – k. 53, zeznania świadka B. L. na rozprawie w dniu 23 czerwca 2020 roku e-protokół z rozprawy 01:01:10 – 01:10:16 – k. 54)

Prowadzony handel miał charakter handlu typowo obwoźnego. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:03:49 – 00:04:06 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:17:40- 00:24:28 – k. 51-52, zeznania świadka E. K. na rozprawie w dniu 23 czerwca 2020 roku e-protokół z rozprawy 01:14:29 – 01:19:39 – k. 55)

W okresie od dnia 25 kwietnia 2018 roku do dnia 26 września 2018 roku wnioskodawca pobierał zasiłek chorobowy. (świadectwo pracy – k. 89 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Od czasu rozpoczęcia zwolnienia lekarskiego wnioskodawcy płatnik składek jeździł tylko na jedną z giełd. (zeznania płatnika składek A. K. (2) na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:09:33 – 00:09:57 – k. 69 w związku z e-protokół z rozprawy z dnia 23 czerwca 2020 roku 00:33:01- 00:43:27 – k. 52-53)

Jako przyczynę rozwiązania umowy o pracę wskazano likwidację stanowiska sprzedawcy z dniem 11 stycznia 2019 roku ze względu na przestój w branży handlowej. (oświadczenie – k. 107 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 30 lipca 2019 roku skarżący złożył do ZUS wniosek o świadczenie przedemerytalne. (wniosek – k. 101-105 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Po rozwiązaniu umowy o pracę z wnioskodawcą płatnik składek ni był w stanie prowadzić firmy samodzielnie z uwagi na problemy zdrowotne swego syna. (zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:04:06 – 00:05:44 – k. 69)

W zależności od sytuacji w prowadzeniu działalności gospodarczej płatnikowi składek pomagała jego matka. (zeznania płatnika składek A. K. (2) na rozprawie w dniu 22 września 2020 roku e-protokół z rozprawy 00:09:57 – 00:12:14 – k. 69)

Firma płatnika składek w okresie od stycznia do grudnia 2018 roku uzyskała przychód w następujących wysokościach:

- w styczniu – 1.132 złotych;

- w lutym – 5.263 złotych;

- w marcu – 7.681 złotych;

- w kwietniu – 5.886 złotych;

- w maju – 4.277 złotych;

- w czerwcu – 5.494 złotych;

- w lipcu – 3.228 złotych;

- w sierpniu – 5.530 złotych;

- we wrześniu – 3.949 złotych;

- w październiku – 4.894 złotych;

- w listopadzie – 3.393,70 złotych;

- w grudniu – 1.2530 złotych.

Łącznie 63.257,70 złotych.

(ewidencja przychodów – k. 43)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach sprawy i aktach organu rentowego, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała, a także w oparciu o zeznania wnioskodawcy, płatnika składek A. K. (2) i powołanych w sprawie świadków.

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U.z 2020.poz.266 ) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Definicja pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych została zawarta w przepisie art.8 ust.1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy o jakim mowa w art.8 ust.1 ww. ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanym przez art. 22 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

Stosownie do treści art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Stosunek pracy posiada szczególne cechy, które pozwalają na jego odróżnienie od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych.

Stosunek pracy posiada szczególne cechy, które pozwalają na jego odróżnienie od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych.

Stosunek pracy wyróżnia się:

1)  koniecznością osobistego wykonania pracy,

2)  podporządkowaniem pracownika pracodawcy,

3)  wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy

4)  i na jego ryzyko,

5)  a ponadto odpłatnością pracy.

W razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę.

Najistotniejszymi elementami stosunku pracy są: dobrowolność zobowiązania, obowiązek pracownika świadczenia pracy osobiście, w sposób ciągły, podporządkowany poleceniom pracodawcy, który jest obowiązany do wynagrodzenia pracownika za świadczoną na jego rzecz pracę, ponoszenie ryzyka gospodarczego, produkcyjnego i osobowego przez pracodawcę, staranne działanie w procesie pracy. Jak zważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 1998 roku ( sygn. akt I PKN 416/98, publ. OSNAPiUS 1999, nr 24, poz. 775) brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy wyklucza możliwość zakwalifikowania stosunku prawnego jako umowy o pracę ( tak SN w wyroku z dnia 28.10.1998 r, I PKN 416/98). Zgodnie z art. 80 k.p. wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za wykonaną pracę, a nie jej rezultat. Pracodawca może również wymierzać określone przepisami prawa pracy kary w ramach odpowiedzialności porządkowej.

Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku (II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym stwierdzono, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art.58§1 k.c. w zw. z art.300 k.p.). Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia. Nawiązanie umowy o pracę może bowiem wynikać z czynności faktycznych wyrażających się z jednej strony zobowiązaniem pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, z drugiej zobowiązaniem pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art.22§1 k.p.).

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Nawiązanie stosunku pracy skutkuje równoległym powstaniem stosunku ubezpieczenia. Obydwa te stosunki, jakkolwiek mają inne cele, to wzajemnie się uzupełniają i zabezpieczają pracownika materialnie - pierwszy na co dzień, drugi na wypadek zdarzeń losowych. Stosunek ubezpieczenia społecznego pracowniczego jest konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny. Ubezpieczenie społeczne nie może bowiem istnieć bez stosunku pracy. Uruchomienie stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Legalis nr 88987).

Podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Stosunek pracy jest bowiem stosunkiem zobowiązaniowym uzewnętrzniającym wolę umawiających się stron. W sytuacji, gdy strony nie pozostają faktycznie związane stosunkiem pracy, nie można mówić o fakcie podlegania pracowniczym ubezpieczeniom społecznym. Natomiast sam fakt wykonywania za wynagrodzeniem określonego rodzaju czynności przez jedną ze stron na rzecz drugiej w zależności od cech danego stosunku prawnego, co do zasady może zostać zakwalifikowany, jako pomoc w prowadzeniu działalności gospodarczej, umowa o dzieło, umowa zlecenia umowa o świadczenie usług, o której mowa w art.750 k.c. wobec której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Ocena z jakim faktycznie stosunkiem prawnym mamy do czynienia na gruncie przedmiotowej sprawy pozostaje jednak poza zakresem rozważań Sądu Okręgowego, albowiem przedmiotem zaskarżonej decyzji była wyłącznie umowa o pracę.

Reasumując, zdaniem Sądu Okręgowego, elementem charakterystycznym umowy o pracę, którego analizowany stosunek pracy na pewno nie zawierał, było wykonywanie pracy w ramach podporządkowania pracowniczego. Przede wszystkim zwrócić należy uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdza, aby płatnik kierował pracą wnioskodawcy, w szczególności, aby wskazywał na konkretne zadania do realizacji związane z powierzonym stanowiskiem pracy, oraz aby zakreślał konkretne terminy wykonania poszczególnych zadań nadto by ściśle kontrolował czas pracy wnioskodawcy. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Strony współpracowały, wnioskodawca pomagał płatnikowi przy wykonywaniu czynności.

Konstatacja ta jest ważna, gdy założy się, że pracy pod kierownictwem w myśl art. 22 § 1 k.p., jest jedną z najważniejszych cech w procesie typizacji charakteru stosunku prawnego łączącego strony(wyrok SN z dnia 20.03.1965 r., III PU 28/64, OSNCP 1965, nr 9, poz. 157).

Jasne przy tym jest, że cechy podporządkowania pracowniczego mogą być w określonym zakresie charakterystyczne również dla zobowiązań cywilnoprawnych, a nadto, że mogą występować z różnym nasileniem (zob. wyrok SN z dnia 10.10.2003 r., I PK 466/02 Pr. Pracy 2004, nr 3, s. 35). Zatem zasadne jest rozważenie reguły umożliwiającej rozróżnienie, czy dany stan faktyczny charakteryzuje się podporządkowaniem pracowniczym, czy też więź łącząca strony nosi znamiona innej zależności (zbliżonej do kierownictwa pracodawcy). Ma to znaczenie, gdy weźmie się pod uwagę, że umowa mająca za przedmiot świadczenie pracy nie może mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej (Wyrok SN z dnia 23.01.2002 r., I PKN 786/00, OSNP 2004, nr 2, poz.23. Z. K., Rodzaje kontraktów menedżerskich, (...) 1999, nr 7, s. 12).

W konsekwencji dla oceny zobowiązania pracowniczego drugoplanowe znaczenie ma nazwa umowy oraz deklarowana w chwili jej zawarcia treść. Ważne jest, w jaki sposób strony kształtują więź prawną w trakcie jej trwania. Zważywszy, że ustawodawca nie zdecydował się na wskazanie dla stosunku pracy elementów przedmiotowo istotnych, zrozumiałe jest, że klasyfikacja doniosłości cech charakterystycznych zobowiązania pracowniczego jest problematyczna. Mimo to za prawidłowy należy uznać pogląd podkreślający konieczność występowania kierownictwa pracodawcy w stosunkach pracy. Więź tą cechuje praca pod kierownictwem, które stanowi element sine qua non każdego zatrudnienia pracowniczego. Formułując tą tezę nie można pomijać, że kierownictwo pracodawcy w procesie rozróżniania reżimów umownych ma niewątpliwie pierwszoplanowe znaczenie. Jest tak dlatego, że nie występuje ono przy umowach cywilnoprawnych. Słuszne jest zatem stanowisko, zgodnie z którym kierownictwo pracodawcy jest jedyną cechą rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od umów cywilnoprawnych (Z. Hajn, glosa do wyroku SN z dnia 16.12.1998 r.,, II UKN 394/98, OSP 2000, nr 12, poz. 177).

Zdaniem Sądu Okręgowego nie ma wątpliwości, że umowa o pracę sporządzona przez wnioskodawcę i płatnika składek miała charakter fikcyjny. Stanowisko takie uzasadniają ustalone okoliczności faktyczne. Wnioskodawca nie wykazał, że w ramach zawartej spornej umowy o pracę doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w ramach podporządkowania pracowniczego.

W niniejszej sprawie płatnik składek A. K. (2) zawarł z A. K. (1) (swoim ojcem) umowę nazwaną umową o pracę, która z formalnego punktu widzenia stanowiła stosowną podstawę do objęcia wnioskodawcy ubezpieczeniem społecznym. Ważność tej umowy została jednak słusznie zakwestionowana przez organ rentowy.

Zdaniem Sądu, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że wnioskodawca pewne czynności w spornym okresie wykonywał. Należało jednak zważyć, czy, przy uwzględnieniu całokształtu treści stosunku prawnego realizowanego przez strony, czynności były świadczone w ramach zatrudnienia pracowniczego, w warunkach podporządkowania w tym na rzecz i ryzyko pracodawcy.

Przede wszystkim w toku niniejszego postępowania nie zostały złożone żadne dokumenty (poza dokumentacją osobową) z których wynikałoby, że wnioskodawca świadczył pracę w ramach stosunku pracy. O ile bowiem z zebranego materiału dowodowego wynika, że skarżący zajmował się sprzedażą chemii i kosmetyków na targowiskach zlokalizowanych na ul. (...) i ul. (...) w Ł., do jego obowiązków należało też przywożenie, rozkładanie czy metkowanie towaru, zaś dokonaną sprzedaż ewidencjonował na kasie fiskalnej, w realiach przedstawionego stanu faktycznego nie sposób jednak stwierdzić że czynności te wykonywał w ramach stosunku pracy - w reżimie podporządkowania pracowniczego i tylko w okresie gdy strony łączyła sporna umowa.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie potwierdził także świadczenia pracy przez odwołującego w ramach obowiązującego go wymiaru czasu pracy. Skarżący nie miał wyznaczonych ściśle godzin pracy. Pomimo faktu podpisywania codziennie listy obecności, początek jego pracy określany był różnie, zależnie między godziną 4, a 8 rano. Z kolei koniec pracy uzależniony był od ilości obowiązków w danym dniu, zazwyczaj była ta 14-15. Wspomnieć należy, iż wnioskodawca pracował także w weekendy. Średnio dwie soboty w miesiącu. Z pewnością, zatem czas pracy wnioskodawcy nie wynosił 8 godzin dziennie, w 40 godzinnym, tygodniowym wymiarze czasu pracy.

W ocenie Sądu płatnik w ogóle nie miał potrzeby zatrudniania pracownika w oparciu o umowę o pracę. Stanowisko to zostało specjalnie utworzone. Wcześniej płatnik nikogo nie zatrudniał. Sytuacji tej nie zmienił fakt niezdolności do pracy wnioskodawcy w okresie między kwietniem 2018 roku a sierpniem 2018 roku, zaś po rozwiązaniu umowy o pracę ze skarżącym, rzekomo ze względu na likwidację stanowiska wnioskodawcy, płatnik składek przy prowadzeniu działalności gospodarczej musiał korzystać z pomocy swej rodziny, w tym przypadku swojej matki. Nie wiadomo jednak na jakich warunkach owa pomoc była świadczona. Powyższe utwierdza Sąd w przekonaniu, że zatrudnienie wnioskodawcy przez płatnika było ekonomicznie nieuzasadnione, a co za tym idzie było fikcyjne.

Podkreślenia wymaga, iż wnioskodawca wcześniej przez bardzo długi czas prowadził własną działalność gospodarczą – handel obwoźny, to on doradził synowi otwarcie takiej samej działalności z nastawieniem na doradztwo w jej prowadzeniu. W sprawie niesporne jest, że wnioskodawca jest ojcem płatnika składek, z nim też zamieszkiwał w spornym okresie.

Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie wykazał nadto, że obaj panowie wykonywali tożsame czynności – zajmowali się sprzedażą towarów w dwóch różnych miejscach handlowych na terenie Ł., przy czym wnioskodawca w żaden sposób nie był podporządkowany pracodawcy. Jak wynika nadto z zeznań płatnika składek, wnioskodawca nie miał stałego schematu pracy. Co prawda rozpoczynając pracę podpisywał listę obecności, jednak czas faktycznego przybycia na giełdę określany był różnie, w zależności od danego dnia między 4, a 8 rano. Również koniec pracy w danym dniu nie był ściśle określony. Zazwyczaj była to 14-15. Na uwagę zasługuje również fakt, iż nikt nie wydawał wnioskodawcy poleceń służbowych, ani nie rozliczał z wykonanych zadań. Nie miał on także sporządzonego w formie pisemnej zakresu obowiązków.

Kolejnym aspektem wartym podkreślenia jest fakt, iż wspomniany nadzór w zakresie wykonywanych obowiązków ograniczał się jedynie do kontaktu telefonicznego między odwołującym a płatnikiem składek, bądź spotkań, w ramach których rozliczali się z zarobionych w określonym przedziale czasu pieniędzy. Trzeba mieć przy tym na uwadze, że obaj panowie zamieszkiwali w tym czasie pod jednym adresem. Nie prowadzili co prawda – jak wynika z ich oświadczeń – wspólnego gospodarstwa domowego, co wyklucza możliwość formalnego przyjęcia współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej, jednak – mając na uwadze fakt doświadczenia wnioskodawcy (ojca) w wieloletnim prowadzeniu tego typu działalności, fakt deklaracji złożonej przez niego płatnikowi (synowi), że pomoże mu w prowadzeniu tej działalności, okoliczność, że płatnik (syn) nigdy wcześniej nie prowadził działalności, nie miał żadnego doświadczenia i wykonywał dokładnie te same czynności co wnioskodawca (jego ojciec), świadczą jednoznacznie, że między panami nie zawiązał się żaden stosunek zależności służbowej, podporządkowania czy nadzoru nad czynnościami wykonywanymi przez A. K. (1).

Również zeznania powołanych w sprawie świadków nie doprowadziły do urzeczywistnienia stanowiska skarżącego. Zasadniczo sprowadzały się jedynie do twierdzenia, iż widywali wnioskodawcę na targowisku kiedy to sprzedawał poszczególne towary.

Podkreślenia wymaga też, iż na dowód świadczenia pracy przez wnioskodawcę w procesie nie przedstawiono żadnych dowodów z dokumentów poza dokumentacją pracowniczą. Jak zostało wskazane, powyższe w istocie nie oznacza jeszcze samo w sobie, iż wnioskodawca żadnych czynności na rzecz płatnika nie wykonywał. Niemniej jednak w ocenie Sądu nie miało to miejsca w ramach zatrudnienia pracowniczego i w innym zakresie niż wynika to z twierdzeń stron. W ocenie Sądu do wniosku takiego należy dojść między innymi w oparciu o zeznania złożone przez przesłuchanych w procesie świadków.

Wskazać należy, że zgodnie z art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie przez strony na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art.58§1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

W wyroku z dnia 2 lipca 2008 roku (II UK 334/07, Lex nr 531865) Sąd Najwyższy wskazał, iż w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa. Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia.

Tytułem do ubezpieczenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą podleganie ubezpieczeniu i prawo do świadczeń, miało być w przedmiotowej sprawie zatrudnienie, jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Nie jest istotne przy tym, czy strony miały realny zamiar zobowiązania się – przez pracownika do wykonywania pracy a przez pracodawcę do przyjmowania tego świadczenia i wypłacania wynagrodzenia, lecz to czy zamiar taki został w rzeczywistości zrealizowany. Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma niezgodność między aktem woli a jego uzewnętrznieniem. Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru.

Ocena realizacji zwartej przez wnioskodawcę i płatnika umowy o pracę wskazuje na to, że strony zawarły umowę o pracę, której nie miały zamiaru realizować. O pozorności umowy o pracę wnioskować należy z całokształtu okoliczności dotyczących momentu zawarcia umowy, jak i przez pryzmat zdarzeń późniejszych.

W ocenie Sądu nie ma żadnych dowodów potwierdzających wykonywanie przez wnioskodawcę pracy na podstawie umowy o pracę. Należy przypomnieć, że pozorność umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. /por. wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r, I UK 43/09, z dnia 12 maja 2011 r, II UK 20/11/

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych należy stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z pozornością oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę przez płatnika i skarżącego. Celem działania stron nie było bowiem świadczenie pracy w ramach stosunku pracy i uzyskiwanie z tego tytułu wynagrodzenia, a jedynie osiągnięcie innych korzyści, które prawo wiąże z istnieniem stosunku pracy.

Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści. Podkreślić przy tym należy, że zarówno przepisy prawa pracy, prawa ubezpieczeń społecznych, jak i przepisy ustrojowe pozwalają kształtować elementy stosunku pracy zgodnie z wolą stron.

Wprawdzie płatnik składek założył wnioskodawcy akta osobowe dokumentacje płacową czy listy obecności to jednak w ocenie Sądu dokumenty te nie świadczą o wykonywaniu pracy. Stworzenie tej dokumentacji miało jedynie uprawdopodobnić świadczenie pracy. Dokumentacja kadrowa potwierdza jedynie fakt formalnego jej sporządzenia, a nie jest dowodem faktycznego istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy.

Do ustalenia, że doszło do powstania między stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy, wynikające z umowy o pracę i to czyniły. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar dowodowy w rozpoznawanej sprawie spoczywał na wnioskodawcy.

Wobec powyższego Sąd uznał, że zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odpowiada prawu i na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.