Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Szczecin, dnia 26 sierpnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Joanna Kitłowska-Moroz

Protokolant:starszy sekretarz sądowy Anna Domozych

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2020 r. w S.

na rozprawie sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko A. W.

- o zapłatę

I. oddala powództwo

II. zasądza od powoda (...) S.A. w W. na rzecz pozwanego A. W. kwotę 5.417zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Joanna Kitłowska-Moroz

Sygn. akt I C 1188/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 20 lutego 2018 r. powódka (...) S.A. z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od pozwanego A. W. kwoty 21.046,64 CHF z odsetkami umownymi liczonymi od 15 czerwca 2015 r. do 20 lutego 2018 r. w kwocie 4.996,35 CHF oraz dalszymi odsetkami umownymi naliczanymi od należności głównej w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, jednak nie więcej niż wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów prawa – począwszy od dnia 21 lutego 2018 r. do dnia zapłaty. Żądanie pozwu powódka opiera na wymagalnym roszczeniu z tytułu niespłaconej pożyczki hipotecznej udzielonej w CHF. Powódka wskazała, że pomimo wezwania do zapłaty, pozwany nie podjął kontaktu z bankiem, ani nie uregulował zaległości z tytułu umowy pożyczki. Powódka wniosła również o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych, zasądzenie kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł oraz kosztów odpisów poświadczonych notarialnie pełnomocnictw w wysokości 3,69 zł. Powódka wniosła o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, a w razie wniesienia przez pozwanego zarzutów, o orzeczenie wyrokiem o utrzymaniu w mocy nakazu zapłaty i wówczas również zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu zgodnie z żądaniem pozwu.

W dniu 5 kwietnia 2018 r. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym uwzględnił żądanie zawarte w pozwie.

Od przedmiotowego nakazu pozwany A. W. wniósł sprzeciw w dniu 7 maja 2018 r. W piśmie tym wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania. Pozwany podniósł zarzuty: nieistnienia roszczenia z uwagi na brak wskazywanej przez powódkę umowy; braku legitymacji stron, który wynika z nieistnienia spornego stosunku prawnego; niewykazania roszczenia co do zasady, jak i co do wysokości, gdyż żądanie w tym zakresie oparte jest wyłącznie na twierdzeniach powódki.

W pismach procesowych z dnia 10 sierpnia 2018 r., 16 sierpnia 2018 r., 10 września 2018 r., 19 października 2018 r., 3 grudnia 2018 r., 25 listopada 2019 r., 13 grudnia 2019 r. oraz załączniku do protokołu rozprawy z dnia 30 stycznia 2019 r., strony podtrzymały stanowiska procesowe. W pismach tych strony odniosły się do wzajemnych zarzutów, naprowadziły dalsze dowody oraz podtrzymały dotychczas prezentowaną argumentację. Pozwany rozwinął motywy wskazując, iż umowa z dnia 11 marca 2018 r. nie stanowi umowy pożyczki, lecz hybrydę niemieszczącą się w ramach art. 353 ¹ k.c., zawierającą w sobie w szczególności ukrytą umowę swapu walutowego, a także abuzywne postanowienia dotyczące ustalania kursu waluty obcej, przez co jest nieważna.

Na skutek zobowiązania Sądu, wyrażonego postanowieniem z dnia 31 grudnia 2019 r., powódka zmodyfikowała powództwo w ten sposób, że wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 26.042,99 CHF z odsetkami umownymi naliczanymi od należności głównej w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, jednak nie więcej niż wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 21 lutego 2018 r. do dnia zapłaty. Ewentualnie, na wypadek przyjęcia przez Sąd nieważności umowy pożyczki, wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodowego banku kwoty 294.340,00 zł, tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia wraz z dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty, przy czym roszczenie stanie się wymagalne z datą wydania wyroku stwierdzającego ewentualną nieważność.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na mocy uchwały nr (...) Zarządu Banku (...) S.A. z siedzibą w W. (zmienionej kolejno uchwałami nr (...), (...), (...) i (...)), wprowadzono w powodowym banku procedurę produktową „(...)”. Procedura ta umożliwiała udzielanie pożyczek hipotecznych denominowanych do waluty franka szwajcarskiego. Przewidywała również, że pracownik banku był obowiązany zaprezentować klientowi w pierwszej kolejności ofertę kredytów udzielanych w walucie polskiej. Jeśli klient odrzuciłby ofertę kredytów udzielanych w walucie polskiej, należało przedstawić mu ofertę kredytów udzielanych w walucie wymienialnej. W procedurze przewidziano również, że dla zobrazowania ryzyka kursowego i ryzyka stopy procentowej pracownik banku musiał przekazać klientowi informację o kosztach obsługi ekspozycji kredytowej w przypadku niekorzystnego dla klienta kursu walutowego lub zmiany stopy procentowej, odnoszącą się do modelowej kwoty kredytu i zawierającą koszty obsługi kredytu walutowego przy:

a)  aktualnym kursie złotego do waluty kredytu bez zmiany stóp procentowych,

b)  zastosowaniu do kredytów w walucie wymienialnej stopy procentowej dla kredytów w walucie polskiej oraz założeniu, że kapitał ekspozycji kredytowej jest o 20% większy,

c)  deprecjacji kursu złotego do waluty kredytu w skali odpowiadającej różnicy między maksymalnym i minimalnym kursem złotego do waluty kredytu w ciągu ostatnich 12 miesięcy bez zmiany poziomu stóp procentowych".

Powyższe było zgodne z postanowieniami Rekomendacji S uchwalonej przez KNB/KNF w 2006 roku.

Dowód:

-

pismo okólne z dnia 6.02.2006 r. (k. 273 – 275),

-

informacja uzupełniająca w zakresie prezentacji oferty (k. 276),

-

decyzja z dnia 27.11.2007 r. (k. 277),

-

wzór umowy pożyczki i załączników do umowy (k. 278 – 293),

-

załącznik do pisma okólnego z dnia 6.02.2006 r. (k. 294 – 297),

-

pismo okólne z dnia 19.06.2006 r. (k. 298 – 302),

-

Ocena wpływu na sytuację sektora bankowego i polskie gospodarki propozycji przewalutowania kredytów mieszkaniowych udzielonych w CHF na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu, opracowanie Urzędu KNF (k. 400 – 412),

-

zeznania świadka D. J. na rozprawie w dniu 30.01.2019 r. (k. 483v. – 484)

Powodowy bank w ramach zarządzania ryzykiem walutowym w związku z ekspozycją kredytową w CHF, zawierał na rynku międzynarodowym transakcje CIRS, które miały zabezpieczać zmienność przepływów pieniężnych kredytów hipotecznych udzielanych w CHF wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych oraz ryzyka kursowego.

Po stronie konsumenta, korzystającego z produktu bankowego denominowanego do waluty obcej, istniało z kolei ryzyko walutowe i ryzyko stopy procentowej.

Dowód:

-

sprawozdania finansowe banku za okres 2007 – 2016 (płyta CD na k. 417),

-

zanonimizowany wyciąg z opinii biegłego sądowego wydanej w sprawie z udziałem (...) S.A. w W. (k. 468 – 480, 502 – 509, 510 - 514).

Pozwany A. W. planował zaciągnąć w powodowym banku zobowiązanie kredytowe w kwocie 200.000,00 zł. W placówce powodowego banku zaoferowano pozwanemu „(...)”, denominowaną do franka szwajcarskiego, jako najkorzystniejszy produkt. W toku przedstawiania oferty, zgodnie z przyjętymi procedurami, zaprezentowano pozwanemu przykładowe symulacje spłaty zobowiązania, w zależności od różnie przyjętych kursów waluty. A. W. zapewniano, że frank szwajcarski jest stabilną walutą. Z symulacji wynikało, że rata powinna wynosić około 1500 zł.

W dniu 25 lutego 2008 r. pozwany wystąpił do (...) S.A. z siedzibą w W. z formalnym wnioskiem o udzielenie mu „(...)” denominowanej do franka szwajcarskiego w wysokości 92.440,00 CHF, co odpowiadało w tamtym czasie kwocie 200.000,00 zł.

W toku weryfikacji wniosku ustalono, że pozwany 25 kwietnia 2001 roku zaciągnął już jedno zobowiązanie we frankach szwajcarskich i spłacił je w całości. Zamknięcie poprzedniej umowy nastąpiło 21 listopada 2006 r. W tym okresie kredyty bankowe denominowane do CHF były bardziej atrakcyjne względem zobowiązań zaciąganych w walucie polskiej.

Wniosek kredytowy pozwanego został zatwierdzony w dniu 11 marca 2008 r.

Dowód:

-

wniosek pozwanego z dnia 25.02.2008 r. (k. 87 89),

-

przeliczenie kwoty pożyczki na walutę CHF (k. 90),

-

raport kredytowy (k. 303 – 305),

-

rejestracja wniosku kredytowego (k. 322),

-

zatwierdzenie wniosku kredytowego (k. 324),

-

przesłuchanie pozwanego A. W. na rozprawie w dniu 19.06.2019 r. (k. 516 – 517).

Tego samego dnia, tj. 11 marca 2008 r. powód (...) S.A. z siedzibą w W. i pozwany A. W. podpisali umowę „(...)” nr (...). Umowa nie podlegała negocjacjom, o czym poinformowano pozwanego w placówce banku.

Pożyczka została udzielona w kwocie 92.440,00 CHF, na okres 143 miesięcy, tj. do dnia 15.03.2020 r. Umowa przewidywała: stawkę referencyjną w dniu sporządzenia umowy w wymiarze 2,8217 p.p., stałą marżę (...) SA w wysokości 3,11 p.p. W dniu sporządzenia umowy oprocentowanie pożyczki w stosunku rocznym wynosiło 5,9317 p.p., natomiast rzeczywista roczna stopa procentowa 6,59 p.p. Roczną stopę procentową dla zadłużenia przeterminowanego na dzień sporządzenia umowy ustalono na 28 p.p.

Szacunkowy całkowity koszt pożyczki w dniu sporządzenia umowy wynosił 88.527.89 zł. Prowizja za udzielenie pożyczki została określona na poziomie 0,8% kwoty pożyczki, tj. kwota 739,52 CHF. Zabezpieczeniem pożyczki miała być hipoteka zwykła na nieruchomości będącej własnością J. W., położonej w Ł. przy ulicy (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta KW Nr (...) przez Sąd Rejonowy w Ł., (...) Wydział Ksiąg Wieczystych w Ł., w kwocie 92.440,00 CHF, a także hipoteka kaucyjna na tej samej nieruchomości, do kwoty 24.959,00 CHF. Ponadto zobowiązanie zabezpieczał przelew wierzytelności pieniężnej z umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych, weksel własny in blanco oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji.

Wypłata pożyczki miała nastąpić jednorazowo, w formie bezgotówkowej w terminie do 1 kwietnia 2008 r. W myśl umowy, pożyczkobiorca był zobowiązany do spłaty całości wynikającego z umowy zadłużenia w terminie do dnia 15 marca 2020 r. Spłata rat miała następować do 15 dnia każdego miesiąca. W umowie zawarto klauzulę, zgodnie z którą pożyczkobiorca został poinformowany, iż ponosi ryzyko zmiany kursów waluty, polegające na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu pożyczki oraz wysokości rat pożyczki, wyrażonych w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty pożyczki, a także stopy procentowej, polegające na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej.

Zgodnie z § 4 ogólnej części umowy, pożyczka miała być wypłacana w walucie polskiej lub w walucie wymienialnej, zgodnie z dyspozycją pożyczkobiorcy. W § 5 ustalono, że w przypadku wypłaty pożyczki w walucie polskiej, stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów.

Kolejno, w umowie zawarto zapisy, zgodnie z którymi (...) SA pobiera odsetki od pożyczki, w walucie pożyczki, według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość + ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i marży (...) SA. (§ 6). Dla celów ustalenia stawki referencyjnej - (...) SA posługiwał się stawką LIBOR lub EURIBOR (§ 7).

Rzeczywista roczna stopa procentowa, o której mowa w § 2 pkt 10 Części szczegółowej umowy, została wyliczona na podstawie wielkości wyrażonej w walucie pożyczki. Opłata przygotowawcza oraz pozostałe koszty wyrażone w walucie polskiej - zostały przeliczone na równowartość w walucie pożyczki, przy zastosowaniu obowiązującego w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym (...) SA kursu sprzedaży dla dewiz, zgodnie z aktualną Tabelą kursów. Kolejno, w § 14 wskazano m.in., że do obliczenia szacunkowego całkowitego kosztu pożyczki - przy przeliczeniu kwot wyrażonych w walucie pożyczki na równowartość kwot wyrażonych w walucie polskiej - (...) SA stosuje kurs sprzedaży dla dewiz, zgodnie z aktualną Tabelą kursów, obowiązujący w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym (...) SA.

W dalszej kolejności umowa przewidywała, że prowizja od udzielonej pożyczki, płatna w dniu zawarcia umowy, będzie przeliczona na walutę polską przy zastosowaniu wynikającego z aktualnej Tabeli kursów kursu sprzedaży dla: dewiz - w przypadku wpłaty w formie przelewu środków, pieniędzy - w przypadku wpłaty w formie gotówkowej (§ 16). W § 17 pożyczkobiorca został zobowiązany do spłaty pożyczki w ratach kapitałowo-odsetkowych, płatnych do 15 dnia każdego miesiąca (§ 7 ust. 4 CSU), zgodnie z zawiadomieniami o wysokości raty spłaty pożyczki, doręczanymi pożyczkobiorcy i poręczycielom.

W § 22 umowy zapisano, że w przypadku dokonywania spłat zadłużenia kredytobiorcy z ROR (Rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy), rachunku walutowego lub rachunku technicznego, kredytobiorca jest zobowiązany do zapewnienia w dniu płatności raty środków pieniężnych w wysokości co najmniej równej racie spłaty pożyczki. W przypadku dokonywania spłat zadłużenia pożyczkobiorcy z ROR, środki z rachunku miały być pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty pożyczki lub raty spłaty pożyczki w walucie wymienialnej, w której udzielona jest pożyczka, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu spłaty raty pożyczki – 15 dnia każdego miesiąca, według aktualnej Tabeli kursów. Zgodnie z definicją przewidzianą w umowie, Tabela kursów zawiera kursy (...) SA obowiązujące w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych, jest dostępna w (...) SA oraz na stronie internetowej (...) SA.

Zgodnie z § 32 ust. 1 umowy niespłacenie przez pożyczkobiorcę części albo całości raty spłaty pożyczki w terminie określonym w umowie, spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez (...) SA przeliczona na walutę polską, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 7 ust. 4 CSU, według aktualnej Tabeli kursów.

Za każdy dzień kalendarzowy w okresie utrzymywania się zadłużenia przeterminowanego z tytułu pożyczki, (...) SA zastrzegł sobie prawo do pobierania odsetek według obowiązującej w tym okresie zmiennej stopy procentowej dla kredytów przeterminowanych (§ 34). Stopa procentowa dla kredytów przeterminowanych w stosunku rocznym jest równa czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Od dnia 05 marca 2015 r. stopa odsetek umownych od zadłużenia przeterminowanego wynosiła 10% (4x 2,5%), gdyż stopa kredytu lombardowego NBP w tym czasie wynosiła 2,5%.

Dalej w § 35 ustalono, że jeżeli splata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska:

1)  w formie bezgotówkowej - kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej - według kursu kupna dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków na rachunek, z którego następuje spłata rat pożyczki, zgodnie z aktualną Tabela kursów,

2)  w formie gotówkowej - kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej - według kursu kupna dla pieniędzy, obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków na rachunek, z którego następuje spłata rat pożyczki, zgodnie z aktualną Tabelą kursów.

(...) SA w umowie zastrzegła, że może wypowiedzieć umowę w części dotyczącej warunków spłaty w przypadku:

1)  niedokonania przez Pożyczkobiorcę spłaty dwóch kolejnych rat pożyczki w terminach określonych przez (...) SA w wysłanych do Pożyczkobiorcy i poręczycieli dwóch kolejnych przypomnieniach, o których mowa w § 33 COU,

2)  naruszenia przez Pożyczkobiorcę postanowień umowy. (§ 40).

Ustalono, że (...) SA powiadomi o wypowiedzeniu umowy pożyczkobiorcę poprzez doręczenie wypowiedzenia, oraz że okres wypowiedzenia umowy wynosi 30 dni, licząc od dnia następnego po dniu doręczenia pożyczkobiorcy wypowiedzenia umowy (§ 41).

A. W. nie analizował dokładnie umowy przed jej podpisaniem. W związku z tym, że był stałym klientem (...) S.A., ufał, że bank zaproponował mu najkorzystniejszy produkt bankowy.

Dowód:

-

umowa pożyczki hipotecznej z dnia 11.03.2008 r. z załącznikiem nr 2 (k. 91 – 98),

-

oświadczenie (...) SA z dnia 11.03.2008 r. (k. 102),

-

oświadczenie J. W. z dnia 11.03.2008 r. (k. 103),

-

wydruk księgi wieczystej nr (...) (k. 104 – 109),

-

wydruk danych historycznych dot. stóp procentowych NBP w latach 1998 -2015 (k. 134 – 135),

-

rejestracja umowy kredytowej (k. 323),

-

przesłuchanie pozwanego A. W. na rozprawie w dniu 19.06.2019 r. (k. 516 – 517).

W czasie, kiedy pozwany podpisywał wyżej opisaną umowę, powodowy bank stosował praktykę informowania klientów o ryzyku kursowym i ryzyku stopy procentowej. W sporządzonych przez bank biuletynach przedstawiono wahania waluty CHF względem waluty polskiej na przestrzeni okresu od stycznia 2000 r. do grudnia 2008 r. Na tej podstawie klient dowiadywał się, że w okresie ostatnich 9 lat wartość CHF oscylowała w granicach od 2,20 zł do 3,00 zł.

Dowód:

-

informacja o ryzyku kursowym i ryzyku stopy procentowej (k. 261 – 268, 269 – 272).

W oparciu o złożoną przez A. W. dyspozycję wypłaty, w dniu 20 marca 2008 r. została przeksięgowana przez Bank na rachunek pozwanego o numerze (...) kwota 201.841,93 zł, stanowiąca równowartość 91.700,48 CHF. Z kwoty udzielonej pożyczki w wysokości 92.440,00 CHF została potrącona prowizja w kwocie 739,52 CHF.

Dowód:

-

dyspozycja wypłaty pożyczki z dnia 20.03.2008 r. (k. 99, 415),

-

potwierdzenie wykonania przelewu z dnia 20.03.2008 r. (k. 100),

-

zestawienie operacji na rachunku bankowym pozwanego z dnia 20.03.2008 r. (k. 146 – 147),

-

historia umowy kredytowej za okres od 11.03.2008 r. do 30.06.2008 r. (k. 148 – 151).

Pozwany zlecił bankowi dokonywanie automatycznych potrąceń środków z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego (ROR) pozwanego A. W. o numerze (...), prowadzonym w złotych polskich. A. W. co kwartał był pisemnie informowany o wysokości obowiązujących go rat. W zawiadomieniach informowano go, że wpłaty dokonane w złotych przeliczane są zgodnie z aktualną Tabelą kursów w (...) SA.

Dowód:

-

dyspozycja spłaty pożyczki (k. 101),

-

zawiadomienie o wysokości rat z 17.11.2014 r. (k. 126),

-

zawiadomienie o wysokości rat z 17.08.2015 r. (k. 127).

Na podstawie ustawy z dnia 29.07.2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165 poz. 984 z 2011 r.)A. W. 11 grudnia 2012 r. zwrócił się do banku z wnioskiem o umożliwienie spłaty zobowiązania w ramach ww. zmiany Ustawy z dnia 29.07.2011r. Dla klienta założony został wcześniej rachunek techniczny walutowy w CHF o numerze (...). W związku z powyższym zaproponowano wprowadzenie zmian do umowy nr (...) z dnia 11.03.2008 r. w postaci aneksu zmieniającego zapis dotyczący rachunku spłaty kredytu w następujący sposób:

1.  dla celów związanych z obsługą kredytu mieszkaniowego (...) SA otwiera dla Kredytobiorcy dodatkowy, bezpłatny, nieoprocentowany rachunek prowadzony w walucie kredytu,

2.  spłaty pożyczki hipotecznej będą dokonywane z następujących rachunków:

a) nr (...) prowadzonego w walucie kredytu,

b) nr (...), prowadzonego w walucie polskiej,

z zastrzeżeniem, że środki z rachunku, o którym mowa w lit. b, miały być pobierane w przypadku gdy na rachunku, o którym mowa w lit. a, brak było środków pieniężnych w ilości wystarczającej na spłatę raty.

Bezsporne, nadto dowód:

-

wniosek z dnia 11.12.2012 r. (k. 309),

-

opinia analityka banku z załącznikami (k. 310 – 313).

Kształtowanie się średniego kursu złotego względem franka szwajcarskiego w Polsce w okresie od upłynnienia kursu złotego Radę Polityki Pieniężnej, tj. od 11 kwietnia 2000 r., do końca I kwartału 2015 r. prezentuje poniższy wykres:

Dowód:

-

Opinia na temat wybranych aspektów funkcjonowania rynku kredytów hipotecznych indeksowanych lub denominowanych w walutach obcych oraz kształtowania się kursu walutowego PLN/CHF – opracowanie dr J. T., (...) (k. 365 – 393).

W okresie od zawarcia umowy, tj. 11 marca 2008 r., do marca 2015 r. następował regularny i powszechny na rynku walut wzrost ceny franka szwajcarskiego, co znajdowało również odzwierciedlenie tabeli kursów dziennych CHF względem PLN stosowanych przez (...) S.A. w W.. Różnice przedstawia poniższa tabela:

Zestawienie kursów dziennych CHF względem waluty polskiej stosowanych przez (...) S.A. w wybranych datach
Zdarzenie	Data i godzina	Kurs CHF/PLN		Kurs CHF/PLN
		Kupna	Sprzedaży	Kupna	Sprzedaży
		Dewizy (transakcje bezgotówkowe)		Pieniądze (transakcje gotówkowe)
Data złożenia wniosku o udzielenie „(...)”	08-02-25 08:00	2.1636	2.2610	2.1571	2.2678
Data podpisania umowy „(...)”	08-03-11 08:00	2.2249	2.3250	2.2182	2.3320
Data, do której pozwany regularnie płacił raty	20-03-2015 15:25	3,9084	3,9476	3,9084	3,9476

Tabela kursów dziennych CHF w powodowym banku w pewnym stopniu odzwierciedlała sytuację na rynku bankowym. Była sporządzana na podstawie systemu (...), który pobiera kursy walut obcych z rynku walut, a następnie oblicza kursy średnie, które są podstawą tworzenia Tabeli kursów w (...) S.A. Celem narzuconego spreadu, ujmowanego w tabeli, było pokrycie kosztów operacyjnych banku i zapewnienie bankowi zysku. Musiał on odzwierciedlać ryzyko i konkurencyjność. Od 2008 r. spread na rynku bankowym, jak też w (...) S.A., ustalano na wyższym poziomie niż przed tą datą, uzasadniając to niepewnością na rynku bankowym.

Wzrost kursu franka szwajcarskiego do złotego miał relatywny wpływ na wysokość raty z tytułu zaciągniętej przez pozwanego „(...)”, która w końcowym okresie przekraczała 2000 zł.

Dowód:

-

wyciąg z Zestawienia kursów dziennych CHF względem waluty polskiej stosowanych przez (...) S.A. w okresie od połączenia z (...) S.A., tj. od 3 stycznia 2000 r. do 30 marca 2015 r. (płyta CD k. 417),

-

tabela zawierająca zestawienie kursów CHF i spłaconych rat (k. 434 – 436),

-

zeznania świadka B. M. na rozprawie w dniu 30.01.2019 r. (k. 482 – 483v.),

-

przesłuchanie pozwanego A. W. na rozprawie w dniu 19.06.2019 r. (k. 516 – 517).

W okresie kredytowania pozwany spłacał zobowiązanie na rzecz banku w walucie polskiej. Do początku 2015 roku A. W. regularnie płacił raty wynikające z umowy.

Pismem z dni 21 maja 2015 r. pozwany zwrócił się do (...) SA o zawieszenie spłaty rat na okres 6 miesięcy, począwszy od czerwca 2015 r. Zastrzegł przy tym możliwe w tym czasie dokonywanie nieregularnych wpłat w różnych kwotach. Wniosek został ponowiony pismami z dnia 8 czerwca 2015 r. i 12 czerwca 2015 r. Istotnie, w maju i czerwcu 2015 r. pozwany regulował zobowiązanie w niepełnych kwotach rat, skutkiem czego 27 maja 2015 r. odnotowano na ROR pozwanego wymagalny kapitał niespłacony w wysokości 624,81 CHF, który w kolejnych okresach rozliczeniowych narastał. Od lipca 2015 r. A. W. całkowicie zaprzestał spłaty pożyczki.

Łączna wysokość spłaconego kapitału w okresie od 20 marca 2008 r. do 20 kwietnia 2015 r. wyniosła 204.242,80 zł, łączna wysokość spłaconych odsetek w tym samym czasie wyniosła 38.690,49 zł, natomiast łączny wymiar odsetek karnych we wskazanym okresie to kwota 9,89 zł.

Dowód:

-

historia operacji na kontrakcie bankowym (k. 110 – 114),

-

zestawienie operacji od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. (k. 116 – 125),

-

zawiadomienie o wysokości rat z 17.08.2015 r. (k. 127),

-

historia naliczanych rat, historia spłat kredytu i zestawienie odsetek karnych (k. 133),

-

wniosek z dnia 21.05.2015 r. (k. 138),

-

wniosek z dnia 12.06.2015 r. (k. 139),

-

zaświadczenie z dnia 21.04.2015 r. (k. 167 – 172),

-

informacja banku z dnia 10.10.2018 r. (k. 306 – 308),

-

tabela zawierająca zestawienie kursów CHF i spłaconych rat (k. 434 - 436),

-

rozliczenie umowy pożyczki (k. 498 – 501 oraz płyta CD na k. 486).

W związku z zaniechaniem regularnej spłaty rat pożyczki przez A. W., powodowy bank wysyłał do pozwanego, stosownie do § 40 umowy, dwa monity wskazujące wysokość zadłużenia z tytułu umowy, wysokość zadłużenia przeterminowanego oraz kwotę odsetek od zadłużenia przeterminowanego. W piśmie z dnia 16 czerwca 2015 r. (...) SA poinformowała pozwanego, że zadłużenie z tytułu pożyczki wynosi 20.499,95 CHF, zadłużenie przeterminowane wynosi 546,69 CHF, natomiast należne opłaty bankowe wynoszą 15 zł.

Pozwany nie uiścił żądanych przez powódkę rat pożyczki w wysokości wskazanej w zawiadomieniach, skutkiem czego powodowy bank, pismem z dnia 13 października 2015 r. sporządzonym przez prawidłowo umocowanych pracowników, doręczonym A. W. w dniu 26 października 2015 r., wypowiedział pozwanemu umowę pożyczki w części dotyczącej warunków spłaty z powodu niedotrzymania warunków finansowych. W treści przedmiotowego pisma powódka wskazała, że zadłużenie z tytułu pożyczki wynosi 18.570,66 CHF, odsetki od zadłużenia przeterminowanego wynoszą 49 CHF, zaległe odsetki wynoszą 117,07 CHF, zaległy kapitał wynosi 2.475,98 CHF. Bank wskazał, że ogółem do zapłaty pozostaje kwota 21.212,71 CHF oraz opłaty bankowe w kwocie 3,90 zł. 30-dniowy termin wypowiedzenia upłynął z dniem 27 listopada 2015 r.

Dowód:

-

monit z dnia 16.06.2015 r. (k. 128),

-

monit z dnia 1.06.2016 r. (k.314),

-

oświadczenie o wypowiedzeniu umowy z dnia 13.10.2015 r. z potwierdzeniem odbioru (k. 129, 130),

-

pełnomocnictwo z dnia 23.12.2014 r. (k. 131),

-

pełnomocnictwo z dnia 23.12.2014 r. (k. 132),

-

pełnomocnictwo z dnia 2.07.2012 r. (k. 319 – 321),

-

pełnomocnictwo z dnia 8.09.2014 r. (k. 315 – 318).

W związku z wypowiedzeniem umowy, pismem z dnia 29 listopada 2016 r. (...) SA wezwała pozwanego do zapłaty łącznej sumy 23.466,29 CHF oraz dalszych odsetek naliczanych na bieżąco od kwoty kapitału - w terminie 7 dni od doręczenia. Pismo doręczono pozwanemu 5 grudnia 2016 r.

W odpowiedzi na wezwanie pozwany zwrócił się do powodowego banku pismem z dnia 9 grudnia 2016 r. z prośbą o zaproponowanie warunków zawarcia umowy restrukturyzacyjnej.

Dowód:

-

wezwanie do zapłaty z dnia 29.11.2016 r. z dowodem doręczenia (k. 136, 137),

-

pismo z dnia 9.12.2016 r. (k. 140).

Pismem z dnia 11 lipca 2017 r. powodowy bank wezwał A. W. do zapłaty kwoty 24.751,37 CHF przysługującej z tytułu kapitału 21.046,64 CHF i odsetek 2.704,73 CHF w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania. A. W. odebrał pismo w dniu 3 sierpnia 2017 r.

Dowód:

-

wezwanie do zapłaty z dnia 11 lipca 2017 r. (k. 6),

-

potwierdzenie odbioru korespondencji (k. 7).

Według stanu na dzień 20 lutego 2018 r. w księgach banku (...) S.A. w W. figurowało wymagalne zadłużenie wobec A. W. z tytułu umowy pożyczki hipotecznej w CHF nr (...) w kwocie 26.042,99 CHF, na które składały się: należność główna w wysokości 21.046,64 CHF oraz odsetki za okres od 15 czerwca 2015 r. do 20 lutego 2018 r. w kwocie 4.996,35 CHF. Na tej podstawie w dniu 20 lutego 2017 r. uprawniony pracownik banku sporządził wyciąg z ksiąg bankowych.

Dowód:

-

wyciąg z ksiąg bankowych (k. 5),

-

pełnomocnictwo z dnia 11.07.2016 r. (k. 8, 115),

-

wydruk z rejestru przedsiębiorców KRS (k. 9 – 10).

Z kolei według stanu na dzień 10 października 2018 r. pozwany spłacił na rzecz powodowego banku: kapitał w łącznej kwocie 207.180,02 zł, odsetki w sumie 39.009,41 zł i odsetki karne w wysokości 31,15 zł.

Dowód:

-

informacja banku z dnia 10.10.2018 r. (k. 306 – 308),

-

tabela zawierająca zestawienie kursów CHF i spłaconych rat (k. 434 - 436),

-

rozliczenie umowy pożyczki (k. 498 – 501 oraz płyta CD na k. 486).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione w całości.

Podstawą prawną rozstrzygnięcia jest art. 720 k.c. i nast., jak również warunki umowy pożyczki zawartej przez strony oraz art. 385 indeks 1 § 1 k.c.

Bezsporne było w niniejszej sprawie, to, że w chwili zawierania umowy o pożyczkę hipoteczną pozwany był konsumentem, a nadto, że cel pożyczki nie miał związku z działalnością gospodarczą, zaś ogólne warunki umowy nie były indywidualnie negocjowane. Cel pożyczki nie został określony, a sposób sformułowania warunków umowy przesądził o zakwalifikowaniu umowy pożyczki jako umowy denominowanej kursem CHF. W umowie pożyczki sumę wyrażono wyłącznie w CHF.

Zgodnie z ogólną definicję konsumenta wyrażoną w art. 22 ^{( 1 )}k.c. „za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.” W związku z konsumenckim charakterem spornej umowy pożyczki, wskazać należy, że wydanie rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie wiązało się z koniecznością zastosowania prawa unijnego, w sposób odzwierciedlający przepisy dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, uwzględniając w tym dorobek orzeczniczy TSUE, w szczególności orzeczenia odnoszące się do wykładni art. 4 i 6 dyrektywy 93/13 (dalej: dyrektywa 93/13) wydane na tle umów kredytu zawierających ryzyko kursowe (walutowe). Wykładnia prawa unijnego dokonana przez TSUE wiąże z kolei nie tylko w sprawie, w której wydano orzeczenie w trybie prejudycjalnym, lecz jest wiążąca dla wszystkich sądów unijnych we wszystkich sprawach, w których zastosowanie znajduje, w analogicznych okolicznościach faktycznych, zinterpretowany przez Trybunał Sprawiedliwości przepis prawa unijnego (doktryna acte éclairé).

Dokonując oceny sprzeczności zapisów umownych zawartych w umowie pożyczki hipotecznej z dnia 11 marca 2008 roku należało ustalić, czy zakwestionowane przez pozwanego postanowienia umowne, przede wszystkim jej § 22, ale i § 2, określający wysokość zobowiązania powoda, mają niedozwolony charakter i czy określają główne świadczenia stron, oraz czy można je zastąpić w jakikolwiek sposób inną wartością niż umówione- o czym Sąd wypowie się w dalszej części swoich rozważań.

Stosując prounijną wykładnię art. 385 ¹ § 1 k.c. w zgodzie z dyrektywą 93/13 Sąd doszedł do wniosku, iż abuzywne klauzule umowne zawarte w § 22 pkt 2 umowy (rzutującym na wykonanie umowy przez pozwanego w sposób określonym w § 19 i 20 oraz , również przez powoda, w § 2 i 5 umowy stron – w części ogólnej i części szczególnej umowy) dotyczą głównych świadczeń stron i jako takie przesądzają o nieważności całej umowy, nie sposób bowiem po ich wyeliminowaniu umowę utrzymać.

Postanowienie umowne zawarte w § 22 części ogólnej umowy przewidywało, że w przypadku dokonywania spłat zadłużenia kredytobiorcy z ROR (Rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy), rachunku walutowego lub rachunku technicznego, kredytobiorca jest zobowiązany do zapewnienia w dniu płatności raty środków pieniężnych w wysokości co najmniej równej racie spłaty pożyczki. W przypadku dokonywania spłat zadłużenia pożyczkobiorcy z ROR, środki z rachunku miały być pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty pożyczki lub raty spłaty pożyczki w walucie wymienialnej, w której udzielona jest pożyczka, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...) SA w dniu spłaty raty pożyczki – 15 dnia każdego miesiąca, według aktualnej Tabeli kursów. Zgodnie z kolei definicją przewidzianą w umowie, Tabela kursów zawierała kursy (...) SA obowiązujące w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych, jest dostępna w (...) SA oraz na stronie internetowej (...) SA. Zakres głównego świadczenia pozwanego był zatem zdeterminowany niedozwolonym postanowieniem umownym, zostawiającym bankowi całkowitą swobodę ustalania wysokości kursu waluty wg określonej przez siebie tabeli, zawierającej również, jak się okazało, dowolnie kształtowany przez bank element spreadu. Wbrew twierdzeniom powoda, klauzula denominacyjna miała zatem istotny wpływ na kształtowanie się nie tylko świadczenia pozwanego, ale i na kwestie opóźnienia, wysokość zadłużenia, powstanie przesłanek wypowiedzenia etc, a także, jak przemawia za tym treść ogólnej części umowy w §5- wysokość zobowiązania powoda. Wbrew twierdzeniom powoda, łączący strony stosunek nie był umową pożyczki walutowej wyrażonej w walucie obcej, lecz pożyczki denominowanej kursem CHF; chociaż od początku we wniosku o zawarcie umowy pojawiała się kwota wyrażona w CHF, to świadczenie kredytobiorcy spełniane było w PLN. Dyspozycja wypłaty była dyspozycją wypłaty w CHF, ale nr konta, na które miała wpłynąć wypłata (k. 100) to rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, prowadzony w złotówkach, zatem świadczenie banku wg określonych przez bank reguł zostało spełnione w złotówkach. Historia operacji na koncie przedstawiona przez powoda prowadzona jest w CHF, ale nie jest to historia rachunku. Historia rachunku powoda k. 116 i następne świadczy o tym, że wszystkie świadczenia, tak powoda, jak i pozwanego spełniane były w złotówkach, a więc podlegały przeliczeniu przy zastosowaniu niedozwolonych klauzul umownych, naruszających zasadę równości stron w relacji z konsumentem. Nie może się zatem ostać teoria o walutowym charakterze umowy stron. Denominowany charakter umowy przesądza również o tym, ze po wyeliminowaniu z umowy klauzul denominacyjnych nie wiadomo w ogóle jakie jest zobowiązanie powoda. W związku z tym kontrola postanowień umowy określającej świadczenia stron i § 22 umowy (część ogólna umowy), określający sposób dotyczących zasad określania kursów waluty obcej, stosowanych do wyliczenia wysokości świadczeń stron, przeprowadzona przez Sąd w celu oceny przesłanek określonych w art. 385 ^{( 1)} § 1 k. c. , doprowadziła do wniosku, że postanowienie to, a w konsekwencji również i § 5 dotyczący wypłaty pożyczki,§ 18 oraz 19 umowy stron, dotyczące jej spłaty oraz § 21 umowy stron, ale i §2 części wstępnej umowy mają charakter abuzywny. Zgodnie z treścią tego przepisu postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne); nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W niniejszej sprawie o jednoznaczności nie może być mowy, a klauzule wskazane wyżej, uznać należy za niedozwolone w rozumieniu tego przepisu z przyczyn wskazanych wyżej tj ze względu na dowolność w kształtowaniu tabel kursowych przez jedną ze stron stosunku prawnego. Pogląd ten, pozwalający na ocenę klauzul tego typu jako abuzywnych jest już ugruntowany w orzecznictwie, zaś walka powoda z tymże, w wielostronicowych pismach procesowych powielających w nieproduktywny sposób tę samą argumentację, jest oczywiście bezowocna.

Reasumując: kwota stanowiąca wysokość świadczenia wyrażona w PLN, które spełnić miał powód w ramach swojego obowiązku umownego, tj postawienia kredytu do dyspozycji pożyczkobiorcy, nie jest w umowie oznaczona; nie są również wskazane konkretne i zobiektywizowane zasady jej określenia. Z umowy i z regulaminu można wywieść jedynie, że wypłata (świadczenie ze strony banku) nastąpi w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w banku w chwili wypłaty. Również w przypadku spłaty zobowiązania brak jest określenia zupełnych i obiektywnych zasad ustalania wysokości świadczenia, do którego zobowiązany jest kredytobiorca.

W związku z tym Sąd Okręgowy uznał za abuzywne wszystkie postanowienia umowne odwołujące się do tabel kursowych sporządzanych przez bank (§ 21, § 22 i § 5 umowy) a umowę, wobec braku możliwości jej utrzymania, za nieważną. To zaś powoduje, że powództwo podlega oddaleniu. Trudno doszukiwać się możliwości utrzymania umowy poprzez zastosowanie średniego kursu NBP do wzajemnych świadczeń, ponieważ podstawy takiej trudno po wytyczeniu przez Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie C-260/18 kierunku jednoznacznie prokonsumenckiej wykładni poszukiwać w drodze nie przystających do natury stosunku prawnego łączącego strony analogii, a do tego musiałby się odwołać Sąd. Powoływane orzeczenie TSUE nie określa kryteriów dotyczących możliwości dalszego obowiązywania umowy bez nieuczciwych warunków, lecz pozostawia ich ustalenie krajowemu sądowi. Sąd Okręgowy stwierdza, że art. 358 kc nie ma tu zastosowania- dotyczy on uprawnień dłużnika obligacyjnego, a pozwany wobec stwierdzenia nieważności umowy nie ma takiego przymiotu; nie mają też zastosowania odpowiednie przepisy prawa wekslowego ze względu na radykalną odmienność abstrakcyjnego zobowiązania wekslowego i kauzalnego zobowiązania pozwanego wobec powoda. Wykładnia prokonsumencka dokonana w ramach ww orzeczenia TSUE nie pozwala na bezrefleksyjne przyjęcie, jak chciałaby strona pozwana, że w takim razie pozostaje między stronami ważna umowa we frankach.

Temu aby § 21 i 22 ust 2 umowy w zakresie klauzul przeliczeniowych w takim zakresie w jakim odsyłają do „aktualnej tabeli kursów” uznać za niedozwolone, za odnoszące się do świadczeń głównych stron i jako taki powodujące nieważność całej umowy, nie stoją na przeszkodzie podnoszone bez powoda liczne okoliczności pozbawione znaczenia dla oceny klauzul jako abuzywnych: to, czy pozwany miał inne kredyty w innej walucie, czy znał mechanizm indeksacji, czy sam przejawiał inicjatywę negocjowania warunków umowy w tym kursu ani też to, co było impulsem do kwestionowania abuzywnego charakteru klauzul abuzywnych , ani tym bardziej to, że pięć lat po zawarciu nieważnej umowy pozwany otworzył rachunek walutowy. Wszystkie te argumenty były już rozważane w orzecznictwie z negatywnym dla powoda wynikiem. Podstawą do ich zdyskredytowania jest m.in to, że abuzywność postanowień umownych ocenia się wg stanu na dzień zawierania umowy, więc to, co nastąpiło później pozbawione jest jakiejkolwiek doniosłości. Pozbawione znaczenia jest też to, co stało się impulsem do podniesienia zarzutu abuzywności klauzul przez konsumenta- oczywiste jest to, ze aspekt ekonomiczny nie jest tu bez znaczenia, i że dopóty dopóki kurs franka był dla konsumentów korzystny, nikt nie wspominał o niedozwolonych klauzulach indeksacyjnych/waloryzacyjnych. Poniekąd jednak istotą uprawnień konsumenta jest możliwość podniesienia zarzutu niedozwolonych klauzul umownych dopiero w sytuacji, w której stają się dla niego niekorzystne ekonomicznie. Wcześniej nie istnieje realny interes ekonomiczny w podnoszeniu takiego zarzutu i oczywiste jest, że dopóty dopóki interes ten nie zaistnieje, nie istnieje tez motywacja do kwestionowania postanowień umownych mimo abuzywności, która datuje się od daty zawarcia umowy. Nie niweczy to uprawnień konsumenta do podniesienia zarzutu nieważności umowy w każdym czasie. Nie ma również znaczenia to, jakie były procedury odnośnie informowania o ryzyku kursowym. To, czy abuzywność była wywołana przez jedną ze stron wskutek naruszenia procedur wewnętrznych czy przepisów nie ma z punktu widzenia oceny faktu abuzywności żadnego znaczenia, podobnie jak to, czy pozwany miał wybór między klauzulą abuzywną i nieabuzywną. Nadmiernie obszerna argumentacja banku, dotycząca całkowicie nieistotnych kwestii, staje się nużąco powtarzalna w tego typu sprawach, i w ocenie sądu nie wymaga szerszego omówienia, podobnie jak odnoszenie się do twierdzeń, ze pozwany zaakceptował warunki umowy i że miał możliwość wyboru innego typu umowy- wszystkie te twierdzenia to argumentacja tyleż rozpaczliwa, co całkowicie pomijająca istotę abuzywności postanowień denominacyjnych, istotę i cel ochrony konsumenta, jakie ma realizować zastosowanie przepisów o abuzywności klauzul niedozwolonych oraz skutek klauzul abuzywnych dla ważności umowy. Jak się wydaje, chociaż nie zostało to w jasny sposób wyrażone, powyższe zastrzeżenia powodowego banku zmierzają do podniesienia zarzutu z art. 5 k.c. W tym miejscu należy odnieść się do aktualnej tezy Sądu Najwyższego w wyroku z 15 września 2016 r., sygn. I CSK 615/15 w którym Sąd ten wskazuje, iż: „Powołaniem się na zasady współżycia społecznego nie można podważać ani modyfikować wyraźnych dyspozycji przepisów prawnych, które, kierując się względami bezpieczeństwa obrotu prawnego, przewidują sankcję bezwzględnej nieważności czynności sprzecznych z prawem, a nie przewidując żadnych od tego wyjątków, samodzielnie i wyczerpująco przesądzają o prawach stron. Nieważność czynności prawnej nie ma nic wspólnego z nadużywaniem prawa przy jego wykonywaniu, a jest jedynie konsekwencją sprzeczności z ustawą dokonanej czynności. Powołanie na nieważność w procesie cywilnym, czy to w formie zarzutu, czy w pozwie o jej ustalenie są jedynie aktami o charakterze proceduralnym. Sankcja nieważności czynności prawnej następuje już z mocy prawa i dlatego nie przewiduje się jakiegoś materialnego „uprawnienia do powoływania się na nieważność czynności prawnej”. Wracając wszakże do kwestii nieważności umowy denominowanej kursem CHF, wskazać należy, że w ocenie Sądu utrzymanie stosunku prawnego bez postanowień uznanych za bezskuteczne nie było w świetle okoliczności niniejszej sprawy możliwe. Postanowienia analizowanej umowy odnoszące się do mechanizmu denominacji dotyczyły głównego przedmiotu umowy - miały bezpośredni wpływ na ukształtowanie głównego świadczenia stron. Ich bezskuteczność prowadziłaby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również – pośrednio – do zaniknięcia ryzyka kursowego, stanowiącego o istocie łączącego strony stosunku prawnego. W konsekwencji, kwota zobowiązania banku jak i kredytobiorcy wyrażona byłaby w walucie PLN przy jednoczesnym pozostawieniu oprocentowania opartego o stawkę LIBOR 3M, właściwą jak wynikało z postanowień umowy jak i OWKM dla kredytów zawartych walucie franka szwajcarskiego (CHF). Usunięcie zatem postanowień określających główne świadczenia stron – podobnie jak postanowienia określającego niektóre z essentialia negotii – musi oznaczać brak konsensu co do zawarcia umowy w ogóle. (zob. wyrok z dnia 14 marca 2019 r., D., C‑118/17, EU:C:2019:207, pkt 48, 52; podobnie, również wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 D., pkt 44). To zaś oznacza, że na skutek kontroli abuzywności w/w postanowień sporną umowę należy uznać za nieważną, w związku z tym, że brak było podstaw do zastąpienia abuzywnych postanowień umowy jakimikolwiek innymi postanowieniami mogącymi wynikać z przepisów o charakterze dyspozytywnym, bowiem na dzień zawarcia spornej umowy, tj. na dzień 11 marca 2008 r. brak było w przepisach prawa polskiego przepisów mogących wypełnić lukę powstałą w wyniku stwierdzenia bezskuteczności postanowień odnoszących się do kursów waluty. W tym zakresie za niedopuszczalne uznać należało zastępowanie przez Sąd z urzędu niedozwolonego postanowienia umownego innym mechanizmem wyliczenia kwoty kredytu – w tym zastosowania kursu kupna waluty czy średniego kursu stosowanego przez NBP. Należy bowiem zwrócić uwagę, że art. 358 k.c. w kształcie regulującym możliwość spełnienia świadczenia w walucie polskiej w przypadku, w którym przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, i określającym wartość waluty obcej według kursu średniego NBP, wszedł w życie dopiero w dniu 24 stycznia 2009 r., mocą nowelizacji kodeksu cywilnego z dnia 23 października 2008 r. (Dz.U. Nr 228, poz. 1506). Nie może być zatem miarodajny dla określenia treści zobowiązania wynikającego z umowy zawartej między stronami. Nieważność umowy ze skutkiem ex tunc oznacza w niniejszej sprawie, że wszelkie dokonane przez pozwanego zmiany regulaminu, jak również podpisanie przez strony aneksu do umowy nie mogły odnieść pożądanego skutku i należy je uznać za bezskuteczne. W tym miejscu należało raz jeszcze podzielić stanowisko zaprezentowane w wyroku TSUE z dnia 3 października 2019 r. o sygn. akt C-260/18, iż artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę.

Zaprezentowana linia TSUE jest zgodna z najnowszym orzecznictwem Sądu Najwyższego zaprezentowanym w uzasadnieniu wyroku wydanego w dniu 11 grudnia 2019 roku w sprawie o sygn. akt 382/18, którym to wyrokiem Sąd Okręgowy posiłkował się przy wydaniu rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, uznając zawarta w nim argumentację za własną. Poniżej główne założenia wydanego w sprawie VCSK 382/18 wyroku Sądu Najwyższego:

1.  postanowienia przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kwoty kredytu oraz spłacanych rat na inną walutę określają główne świadczenia stron,

2.  jeżeli po wyeliminowaniu tego rodzaju postanowień niedozwolonych utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, to przemawia to za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).

3.  brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem, którym mowa w art. 3851 §1 zd. 1 k.c. oznacza, że nie wywołuje ono skutków prawnych od początku i z mocy samego prawa, co sąd ma wziąć pod uwagę z urzędu

4.  świadczenie spełnione (nadpłacone) przez kredytobiorcę na podstawie postanowienia abuzywnego jest świadczeniem nienależnym. Oznacza to, iż co do zasady podlega ono zwrotowi, choćby kredytobiorca był równolegle dłużnikiem banku (tzw. teoria dwóch kondykcji),

5.  niemożliwym jest utrzymywanie umowy kredytu poprzez jej przekształcenie w kredyt złotówkowy oprocentowany według stawki LIBOR (tzw. odfrankowienie), a to z kolei skutkuje jej nieważnością,

6.  wprowadzenie do umowy kredytu zmian spowodowanych ustawą antyspreadową nie stanowi przesłanki do uznania, iż kredytobiorca zgodził się na pierwotne klauzule abuzywne, chyba że kredytobiorca świadomie zrezygnował z możliwości powoływania się na ich postanowienia oraz na ich zastąpienie postanowieniem dozwolonym.

Tezy tego orzeczenia dotyczą umowy kredytowej, ale zachowują aktualność również w stosunku do umów pożyczek indeksowanych kursem CHF.

Strona powodowa sformułowała również ostatecznie, z pewną pomocą ze strony Sądu, roszczenie ewentualne o zasądzenie od pozwanego 294.340zł z odsetkami od daty wydania orzeczenia jako zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia. Sąd skłonił się, orzekając o roszczeniu ewentualnym, przy ocenie wysokości wzbogacenia do zastosowania tzw teorii salda. Teoria salda zastosowania w tej sprawie nie polega, jak się błędnie zakłada, na potrąceniu wzajemnie przysługujących roszczeń, tylko na ocenie wysokości bezpodstawnego wzbogacenia. Porównanie, ile kredytobiorca wpłacił do banku z udostępnionym kredytobiorcy kapitałem wyznacza zakres ewentualnego wzbogacenia kredytobiorcy kosztem banku, ponieważ miarą wzajemnego i równoczesnego zwrotu świadczeń jest kwota efektywnego wzbogacenia, czyli różnica miedzy tymi dwoma wartościami. Zgodnie z art. 405 KC: ,,kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości, przy czym wartość wzbogacenia w przypadku nieważności umowy dwustronnie zobowiązującej wyznacza nie sama kwota korzyści, lecz ocena wartości wzbogacenia w obiektywnym rachunku ekonomicznym. Sąd podzielił koncepcję wyrażoną w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 grudnia 2019r wydanego w sprawie I ACa 697/18, która sprowadza się do uznania, że skoro umowa była od początku nieważna, to pozwany był zobowiązany do zwrotu bankowi kwot nienależnie otrzymanego świadczenia już od dnia wypłaty poszczególnych transz / transzy kredytu, a zatem kiedy dokonywał kolejnych spłat, zobowiązanie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia istniało już, z tym że nie było jeszcze wymagalne. Pozwany spełniał więc istniejące, choć niewymagalne jeszcze zobowiązanie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, mylnie przyjmując, że świadczy na poczet umowy kredytu, podczas gdy w istocie świadczył na poczet długu z bezpodstawnego wzbogacenia, powstałego wskutek nieważności tejże umowy pożyczki.

Według teorii dwóch kondykcji , każda ze stron nieważnej umowy kredytu hipotecznego ma własne roszczenie i może domagać się od strony przeciwnej wszystkiego, co na jej rzecz świadczyła, a kwestia wzbogacenia w ogóle nie podlega ustaleniu. Powstają zatem dwa całkowicie odrębne roszczenia, podlegające rozłącznej ocenie, zaś ich ewentualna kompensata wymagałaby aktywności stron, tj. oświadczenia jednej lub drugiej strony o potrąceniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażonej w cytowanym wyżej orzeczeniu powyższe stanowisko jest błędne, jako mające swoje źródło w wadliwej kwalifikacji umowy kredytu jako umowy wzajemnej (w takim przypadku za wskazanym stanowiskiem wprost przemawiałyby przepisy art. 395 i 397 k.c.), względnie wynika z pominięcia treści art. 410 § 1 k.c., który wprost nakazuje stosować przepisy art. 405 i n. k.c. także do świadczenia nienależnego. Zastosowanie teorii salda ma zatem ten skutek, że kiedy w trakcie realizacji umowy jedna ze stron została wzbogacona w większym zakresie niż druga, wartość wzbogacenia wyznacza kwota wyższa. Jak to wynika z zaświadczenia wystawionego przez powodowy Bank k. 306-308 łączna wysokość spłaconego kapitału w okresie od 20 marca 2008 r. do 20 kwietnia 2015 r. wyniosła 204.242,80 zł, łączna wysokość spłaconych odsetek w tym samym czasie wyniosła 38.690,49 zł. Ponieważ roszczenie o odsetki w ogóle nie powstaje, łączna kwota spłacona przez pozwanego to 242. 933,29zł, podczas gdy kwota otrzymana przez pozwanego od Banku to 201.841,93 zł. Pozwany zapłacił zatem, spełniając świadczenie na poczet jeszcze wówczas niewymagalnego roszczenia banku z art. 405 i następnych k.c., więcej niż od banku otrzymał, co sprawia, że po stronie powoda nie powstaje żadne roszczenie. Wskazać również należy, że powodowy Bank zażądał tytułem roszczenia ewentualnego 294. 340zł, a więc więcej niż świadczył pozwanemu i nie wiadomo w jaki sposób suma ta została obliczona- można przypuszczać na podstawie wywodu pisma na k. 581 v że częścią żądania ewentualnego są odsetki za korzystanie z kapitału w wysokości 92.498zł, i chociaż powstania roszczenia o odszkodowanie za korzystanie z kapitału co do zasady wykluczyć nie można, to nie wiadomo w jaki sposób roszczenie z tego tytułu zostało obliczone, musi zatem zostać uznane za nieudowodnione. Ponadto, chociaż istnieje podstawa prawna do zgłoszenia tego rodzaju roszczeń, to jednak ostrożnie należy podejść do sytuacji, w której umowy kredytu czy pożyczek indeksowanych czy denominowanych kursem CHF okażą się nieważne na skutek abuzywności zamieszczonych w nich postanowień, a skutki nieważności umowy będą zastąpione możliwością domagania się „rynkowego” wynagrodzenia za korzystanie z wypłaconej w wykonaniu nieważnej umowy kredytu kwoty.

Powyższe rozważania czynią zbędnym omówienie oddalenia wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych, ponieważ rozstrzygnięcie w oparciu o powołane wyżej przepisy nie wymagało wiadomości specjalnych i dowód ten był zbędny dla rozstrzygnięcia. Ponadto materiał dowodowy co do zasady jeśli chodzi o dokumenty nie był kwestionowany przez żadną ze stron, a zeznania świadków i powoda jedynie go uzupełniały. Sąd pominął zeznania świadków w takim zakresie w jakim zawierały ocenę co do sposobu ustalania kursów walut tj co do twierdzeń, że odpowiadały realiom rynkowym- jest to ocena, a nie zeznania co do faktu.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98§1 k.p.c- koszty po stronie pozwanej to koszty zastępstwa procesowego w kwocie 5400zł kosztów zastępstwa procesowego i 17zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W związku z powyższym należało orzec jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)

(...)

15 października 2020r SSO Joanna Kitłowska-Moroz