Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku

Wydział IX Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący : SSO Maria Konieczna

Sędziowie: SSO Maria Olszowska /spr/

SSO Barbara Kubasińska- Malcher

Protokolant: st. sekretarz sądowy Dagmara Mazurkiewicz

przy udziale ./.

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2014r. w Rybniku

sprawy z powództwa S. R.

przeciwko (...) SA w J.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki S. R.

od wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu -Zdroju Wydziału IV Pracy

z dnia 4 listopada 2013 r. sygn. akt IV P 73/13

1.  oddala apelację,

2.  odstępuje od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego na rzecz pozwanej za II instancję.

Sędzia: Przewodniczący: Sędzia:

SSO Barbara Kubasińska- Malcher SSO Maria Konieczna SSO Maria Olszowska

Sygn. akt IX Pa 22/14

UZASADNIENIE

W pozwie przeciwko (...) S.A. w J. powódki A. T. (1) oraz S. R. wniosły o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz kwoty po 4.860,- złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu, a to tytułem równowartości 54 akcji pracowniczych, stanowiących ¼ % ilości akcji pracowniczych pozwanej, które powinny być przydzielone zmarłemu mężowi A. T. (1), a ojcu S. J. T. jako emerytowanemu pracownikowi KWK (...) w P.. Nadto powódki wniosły o zasądzenie od pozwanej (...) S.A. na rzecz każdej z nich kosztów procesu według norm przepisanych. Na uzasadnienie podniosły, iż powódka A. T. (1) była żoną, zaś powódka S. R. córką zmarłego emerytowanego pracownika KWK (...) J. T.. J. T. w okresie od dnia 20 stycznia 1975 roku do dnia 25 października 1990 roku, tj. do chwili przejścia na emeryturę pracował w KWK (...) jako górnik pod ziemią. W sumie J. T. przepracował w KWK (...), kopalni która weszła w skład pozwanej (...) S.A. ponad piętnaście lat. Powódki wskazały, iż J. T. zmarł w dniu (...) Po śmierci J. T. przed Sądem Rejonowym w Cieszynie toczyło się postępowanie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po nim, w wyniku którego, z mocy prawomocnego już postanowienia z dnia 28 września 2012 roku sygn. akt I Ns 973/12 spadek po J. T. nabyła jego żona A. T. (1) w 1/4 części spadku, w kolejnej 1/4 części spadek po J. T. nabyła S. R.. Prócz wymienionych spadek po J. T. nabyli jeszcze jego dwaj synowie B. T. i A. T. (2), każdy z nich po 1/4 części. Nadto, iż J. T. w KWK (...) przepracował ponad 15 lat i zgodnie z zasadami podziału akcji (...) S.A. na rzecz pracowników w tym również emerytów i rencistów nie wyłączając takich, którzy pracowali w kopalniach, które weszły w skład (...) S.A. miał prawo do otrzymania 217 akcji (...) S. A. Po śmierci J. T. powódka A. T. (1) wystąpiła do (...) S.A. o przyznanie tych akcji, które należałyby się J. T.. Niewątpliwe powódka A. T. (1) jako żona i spadkobierczyni po J. 'T. i podobnie jej córka S. R. miały prawo domagać się akcji należnych J. T.. Powódka A. T. (1) wystąpiła do (...) S. A. o przyznanie akcji jednak spotkała się z odmową. Niniejszym pozwem powódki wobec faktu, że nie uzyskały akcji (...) Spółki (...) jako spadkobierczynie J. T. domagają się zapłaty równowartości każda z nich z osobna 54 akcji pracowniczych stanowiących 1/4 ilości akcji pracowniczych pozwanej, które przypadłyby zmarłemu J. T.-emerytowanemu pracownikowi KWK (...). Nadto, że J. T. miałby prawo do 217 akcji w związku z ponad 15 letnim stażem pracy w KWK (...). Ponieważ każda z powódek nabyła spadek po J. T. w 1/4 części to zatem zasadne jest dochodzenie przez każdą z nich równowartości 54 akcji pracowniczych. Powódki wskazały, że dochodząc kwoty 4.860,- zł na rzecz każdej z nich przyjęły, że równowartość jednej akcji zamyka się średnio kwotą 90 złotych. Przyjęta zaś wartość 1 akcji ustalona została przez powódki na podstawie średniej wartości giełdowej akcji (...) S.A.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (...) S.A. w J. wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódek na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniosła, iż powódki kwestionują żądanie pozwu zarówno co do zasady jak i wysokości. Pozwana wskazała, iż w pierwszej kolejności należy podnieść, iż strona powodowa reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, nie wskazała żadnych okoliczności faktycznych, które uzasadniałyby zgłoszone w pozwie żądanie. Nie wskazała również z jakiego tytułu (odpowiedzialności deliktowej czy kontraktowej, czy też odszkodowania) wnosi względem pozwanej o zasądzenie wskazanych w pozwie kwot. Ponadto, iż strona powodowa nie wskazała podstawy prawnej dochodzonego roszczenia. Niewątpliwie, wskazanie podstawy prawnej roszczenia pozwala na ukierunkowanie postępowania cywilnego, a tym samym umożliwia pozwanej obronę swych praw w procesie i w konkluzji zapewnia równowagę stron postępowania. Dzięki temu, pozwana miałaby możliwość ustosunkowania się do merytorycznych zarzutów, a nie do efemerycznych sygnalizacji strony powodowej. Jest to związane z jedna z ważniejszych zasad postępowania cywilnego, jaką jest zasada kontradyktoryjności, obowiązująca również w postępowaniu z zakresu prawa pracy. Strona powodowa nie wskazuje w ogóle na podstawę mającą stanowić przesłankę zapłaty na rzecz powódek żądanych kwot. Nadto, iż w realiach niniejszej sprawy brak po stronie pozwanej legitymacji biernej. Powódki domagają się zasądzenia na ich rzecz kwot odpowiadających równowartości danej liczby akcji. Zgodnie natomiast z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (dalej jako: (...)) akcje, które przysługują pracownikom, stanowią 15% akcji objętych przez Skarb Państwa w dniu wpisania spółki do rejestru. Potwierdza to również przepis art. 3la Ustawy, który stanowi, iż akcje w imieniu Skarbu Państwa zbywa Minister Skarbu Państwa. Właścicielem przedmiotowych akcji do momentu ich zbycia jest Skarb Państwa, a nie pozwana spółka. Pozwana jest jedynie wykonawcą czynności techniczno-organizacyjnych w zakresie zbywania akcji, które wykonuje na podstawie umowy zawartej ze Skarbem Państwa. Czynności te zmierzają do realizacji procedury przyznania akcji dla uprawnionych pracowników, która jest oparta na przepisach Ustawy i rozporządzenia Ministra Skarbu Państwa z dnia 29 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad podziału uprawnionych pracowników na grupy, ustalania liczby akcji przypadających na każdą z tych grup oraz trybu nabywania akcji przez uprawnionych pracowników (dalej: (...)). Potwierdzeniem tego jest okoliczność, iż stronami umowy, na podstawie której następuje zbycie uprawnionemu pracownikowi akcji, są uprawniony pracownik z jednej strony oraz Skarb Państwa z drugiej. Pozwana nie jest uprawniona do decydowania o istnieniu prawa powódek do przyznania im akcji, w szczególności jeżeli nie zostały w tym zakresie spełnione ustawowe przesłanki skorzystania z tego prawa. Pozwana nie jest zatem legitymowana biernie w niniejszej sprawie biorąc pod uwagę sformułowane w pozwie żądanie zasądzenia podnieść trzeba, iż strona powodowa nie określa, w jakim reżimie prawnym - kontraktowym czy deliktowym - domaga się odszkodowania. Uzasadnienie pozwu jest bardzo lakoniczne -strona powodowa podaje jedynie, że Pani A. T. (1) zwróciła się do pozwanej z prośbą o przyznanie akcji, lecz otrzymała odpowiedź negatywną. Jako że zgodnie z Ustawą obowiązek zbycia akcji uprawnionym do nich pracownikom spoczywa na Skarbie Państwa, to zatem jeżeli w ocenie strony powodowej wskutek nieprzyznania akcji powstała po jej stronie jakaś szkoda - czemu pozwana stanowczo zaprzecza - to ewentualnego odszkodowania powódki winny konsekwentnie domagać się od Skarbu Państwa, a nie od pozwanej. Nadto pozwana podniosła, iż prawo do nieodpłatnego nabycia akcji pracowniczych powstaje po spełnieniu warunków określonych w ustawie z dnia 30 sierpnia 1996 r. o prywatyzacji i komercjalizacji. Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 roku o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r., nr 171, poz. 1397 z późn. zmian., a dalej (...)) prawo do nieodpłatnego nabycia akcji przysługuje określonym w tym przepisie, uprawnionym pracownikom. W dalszej części ustawy art. 38 ust. 1 wskazuje, iż uprawnieni pracownicy mogą skorzystać z prawa do nabycia akcji nieodpłatnie, o ile w ciągu sześciu miesięcy od dnia wpisania spółki do rejestru złożą pisemne oświadczenie o zamiarze

nabycia akcji. Wynika z tego jasno, iż aby móc nieodpłatnie nabyć akcje, należy spełnić kumulatywnie dwa warunki: (1) posiadać określony staż pracy oraz (2) złożyć oświadczenie o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji w określonym przez prawo terminie. Na gruncie niniejszej sprawy wskazać należy, że spadkodawca powódek nie złożył oświadczenia w wymaganym przez prawo terminie (zgodnie z art. 38 ust. 1 w zw. z art. 63 ust. 5 Ustawy termin ten dla pracowników uprawnionych do akcji pozwanej spółki biegł przez okres sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie Ustawy, tj. rozpoczął bieg w dniu 8 kwietnia 1997 r. a upłynął w dniu 8 października 1997 r.). Niezłożenie oświadczenia w terminie powoduje z kolei utratę prawa do nieodpłatnego nabycia akcji (art. 38 ust. 1 Ustawy w brzmieniu obowiązującym również w roku 1997). Jest to natomiast termin prawa materialnego, który nie podlega przywróceniu. Pan J. T. zmarł natomiast w dniu (...) Skoro zatem we wskazanym wyżej, zakreślonym Ustawą oraz Rozporządzeniem okresie spadkodawca nie złożył oświadczenia, tym samym nie był on uprawniony do nabycia akcji pracowniczych pozwanej, a w konsekwencji również brak podstaw do nabycia akcji przez spadkobierczynie J. T.. Wobec braku bowiem złożenia przez spadkodawcę stosownego oświadczenia we właściwym czasie, w skład spadku nie weszła nawet ekspektatywa nabycia prawa do akcji. Brak złożenia oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji sprawił, iż spadkodawca - gdyby dożył do prywatyzacji pozwanej w 2011r., nie byłby uprawniony do nabycia akcji pozwanej. W tym stanie rzeczy zwrócenie się przez powódki do pozwanej Spółki o przyznanie akcji było bezskuteczne i niemające podstaw faktycznych i prawnych. W konsekwencji bowiem dla powstania uprawnienia do nieodpłatnego nabycia akcji pracowniczych, konieczne jest nie tylko uzyskanie niezbędnego stażu pracy, ale również złożenie stosownego oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji. Jest to akt będący oświadczeniem woli podmiotu uprawnionego i w związku z tym musi spełniać wszystkie warunki dotyczące oświadczeń woli, które przewidziane zostały w Kodeksie cywilnym. Nadto, iż ustawodawca - mając na celu aby jak najwięcej pracowników (w tym również byłych) prywatyzowanej spółki skorzystało z uprawnienia do nieodpłatnego nabycia akcji na podstawie Ustawy nałożył na Ministra Skarbu Państwa w rozporządzeniu Ministra Skarbu Państwa z dnia 3 kwietnia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad podziału uprawnionych pracowników na grupy, ustalania liczby akcji przypadających na każdą z tych grup oraz trybu nabywania akcji przez uprawnionych pracowników (Dz. U. z 1997 r., nr 33, poz. 200, dalej „Rozporządzenie II") obowiązek w postaci poinformowania uprawnionych w rozumieniu art. 2 ust. 5 Ustawy pracowników o konieczności złożenia oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji. Zgodnie z § 3 cytowanego rozporządzenia „wezwania dokonuje się przez ogłoszenie w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym i dzienniku lokalnym oraz przez wywieszenie ogłoszenia w siedzibie spółki i we wszystkich jej zakładach lub oddziałach; wezwanie może być także rozpowszechniane w inny zwyczajowo przyjęty sposób". W świetle powyższego nie sposób przyjąć, iż spadkodawca nie miał możliwości dowiedzenia się o konieczności złożenia przedmiotowego oświadczenia albowiem ogłoszenia o tymże ukazały się w licznych czasopismach. Ogłoszenia te spełniały wymogi wynikające z §3 ust. 3 Rozporządzenia, tj. zawierały: informację o terminie i miejscu składania oświadczeń o zamiarze nabycia akcji oraz o skutkach nie złożenia oświadczeń w terminie, pouczenie o obowiązku dołączenia do oświadczenia zaświadczenia, o którym w §4 ust. 3, informację o terminie i miejscu wywieszania list uprawnionych pracowników oraz pouczenie o sposobie i terminach wnoszenia i rozpatrzenia reklamacji. Nadto, iż ogłoszenia prasowe realizowane przez pozwaną i Skarb Państwa stanowiły jedynie element szeroko zakrojonej i bardzo intensywnej kampanii informacyjnej oraz akcji medialnej zainicjowanej przez ministra właściwego ds. Skarbu Państwa. Jak wynika ze sprawozdania sporządzonego przez P.P. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., przeprowadzono również akcję informacyjno - promocyjną poprzez: emisję spotu reklamowego w Radiu (...),

(...), Programie 1 (...). Zorganizowana została także Konferencja Prasowa z udziałem Ministra Skarbu Państwa oraz dyżury telefoniczne ekspertów. Stosowne informacje ukazały się ponadto w sieci internetowej. Informacja o konieczności złożenia oświadczeń w wymaganym przez Ustawę terminie ukazała się również w siedzibie Pozwanej ad 2 oraz we wszystkich oddziałach oraz zakładach. Wobec tak szerokiej skali informacyjnej w zakresie obowiązku złożenia oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji pozwanej nie sposób uznać, iż przeciętna osoba nie mogła uzyskać informacji o konieczność złożenia tego oświadczenia, jeśli chociaż w małym stopniu interesowała się tym, co dzieje się w życiu publicznym na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Tak więc zarówno pozwana jak i Minister Skarbu Państwa dopełnili wszelkich obowiązków wynikających z obowiązku informacyjnego uprawnionych pracowników. Spadkodawca miał więc realną możliwość złożenia oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji, czego jednakże uczynił. Pozwana podniosła ponadto, że żaden przepis nie nakładał na nią obowiązku indywidualnego zawiadamiania osób uprawnionych o możliwości składania oświadczeń. Stanowisko to potwierdzone zostało również przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 maja 2005 r., sygn. akt I PK 245/04 (OSNP 2006/1-2/10), w którego uzasadnieniu Sąd ten zaznaczył, że pozwana spółka nie miała obowiązku indywidualnego zawiadamiania osób uprawnionych do nieodpłatnego nabycia akcji o możliwości składania oświadczeń o zamiarze ich nabycia. W tym stanie rzeczy brak jest podstaw do przyjęcia otrzymania przez spadkobierczynie akcji pracowniczych na podstawie uchwały zarządu Pozwanej nr 695/7/11 z dnia 23 września 2011r. w sprawie regulaminu podziału akcji serii „A" albowiem J. T. nie spełnił wymogów określonych powołanymi wyżej, a mającymi charakter bezwzględnie obowiązujących, przepisami Ustawy i Rozporządzenia. Strona powodowa nie udowodniła wysokości ewentualnej szkody. W pozwie ograniczono się wyłącznie do stwierdzenia, że powódki przyjęły jako równowartość jednej akcji średnią kwotę 90 zł, nie przedstawiając jednocześnie żadnych wniosków dowodowych na okoliczność wysokości ewentualnej szkody. Nadto pozwana podniosła, iż brak jakiegokolwiek zainteresowania spadkodawcy tym, co działo się na kopalni oraz w życiu społecznym w wymiarze lokalnym, po tym jak przeszedł na emeryturę, czyli brak dbałości choć w minimalnym stopniu o swoje własne interesy, stanowi niewątpliwe przyczynienie się do powstania ewentualnej szkody (362 k.c). Biorąc pod uwagę powyższe oraz bardzo szeroką skalę akcji informacyjnej związanej ze składaniem oświadczeń o zamiarze nabycia akcji stwierdzić trzeba, że ewentualna szkoda jest wynikiem wyłącznej winy spadkodawcy. Brak również podstaw do żądania przez powodów zasądzenia odsetek ustawowych od dnia wniesienia pozwu. W kwestii legitymacji czynnej drugą istotną kwestią jest fakt, iż jak wynika z postanowienia Sądu Rejonowego w Cieszynie z dnia 28 września 2012r., sygn. akt I Ns 973/12, Pan J. T. pozostawił po sobie nie tylko zgłaszające w niniejszej sprawie roszczenia: żonę A. T. (1) oraz córkę S. R., ale również synów: B. T. oraz A. T. (2). Stąd też można wywodzić, iż brak po stronie powodowej pełnej legitymacji czynnej. W konkluzji zgłoszone roszczenie (jakkolwiek pozwane konsekwentnie zaprzecza, aby powódkom przysługiwało względem niej roszczenie) należałoby rozpatrywać jako wchodzące w skład spadku zgodnie z art. 922 i nast. k.c. Wskazać zatem należy, iż aby jeden ze spadkobierców mógł skutecznie samodzielnie zgłosić przedmiotowe żądanie, roszczenie to winno ulec podziałowi stosownie do przepisów o dziale spadku -zgodnie z art. 1035 i nast. k.c.

Wyrokiem z dnia 4 listopada 2013r. Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju oddalił powództwo i odstąpił od obciążenia powódek obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania .

Sąd Rejonowy ustalił, że mąż powódki A. T. (1), a ojciec powódki S. J. T. zatrudniony był w (...) S.A. KWK (...)

w J. od 20.01.1975 r. do 25.10.1990 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Stosunek pracy ustał wskutek przejścia powoda na emeryturę. Powód ostatnio był zatrudniony na stanowisku górnik cieśla pod ziemią.

Mąż powódki A. T. (1), a ojciec powódki S. J. T. nie złożył pisemnego oświadczenia o zamiarze nabycia akcji (...) S.A. w J..

Pozwana (...) S.A. w J. oraz Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa w Warszawie dokonali szeregu ogłoszeń w prasie o zasięgu ogólnopolskim i lokalnym informujących o wymogach nabycia akcji pracowniczych, zachowując przy tym należytą staranność. Ponadto obwieszczenia zostały wywieszone w oddziałach i zakładach spółki. Ogłoszenia były także zamieszczane zarówno w Internecie, jak i ogłaszane poprzez radio i telewizję. Zorganizowana została również konferencja prasowa oraz dyżury telefoniczne ekspertów w mediach.

Mąż powódki A. T. (1), a ojciec powódki S. J. T. zmarł w dniu (...) w C.. Sąd Rejonowy w Cieszynie postanowieniem z dnia 28 września 2012 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Ns 973/12 z wniosku A. T. (1) z udziałem S. R., B. T., A. T. (2) o stwierdzenie nabycia spadku po J. T. stwierdził, iż spadek po J. T. s. P. i H. zmarłym dnia (...). w C. ostatnio stale zamieszkałym w W. na podstawie ustawy nabyli : wdowa A. T. (1) – w ¼ części, córka S. R. – w ¼ części, syn B. T. – w ¼ części, syn A. T. (2) w ¼ części.

Mąż powódki A. T. (1), a ojciec powódki S. J. T. zamieszkiwał po przejściu na emeryturę w miejscowości W., w 1997 roku był sprawny intelektualnie, czytał prasę. Powód pobierał z Kopalni deputat węglowy.

Pismem z dnia 25.11.2011 r. pozwana (...) S.A. w J. odmówiła powódce A. T. (1) wpisania nazwiska jej zmarłego męża J. T. na listę pracowników uprawnionych do nieodpłatnego otrzymania akcji pozwanej. W uzasadnieniu pozwana wskazała, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy, jeżeli Uprawniony Pracownik (spadkodawca) dożył dnia 1 kwietnia 1993 r., a ani on, ani jego spadkobierca nie złożył oświadczenia w sprawie zamiaru nabycia akcji (...) S.A. w ustawowym terminie, nastąpiła utrata prawa do nieodpłatnego nabycia akcji (art. 38 ust. 1 Ustawy - ustawa nie przewiduje wyjątków w tym zakresie).

Sąd Rejonowy zważył , że powództwo A. T. (1) oraz S. R. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Bezspornym w sprawie było, iż :

1. mąż powódki A. T. (1), a ojciec powódki S. J. T. był zatrudniony u strony pozwanej (...) S.A. w J. na stanowisku i w okresie jak w stanie faktycznym;

2.  mąż powódki A. T. (1), a ojciec powódki S. J. T. nie złożył oświadczenia o zamiarze nabycia akcji pozwanej (...) S.A. w J.;

3.  mąż powódki A. T. (1), a ojciec powódki S. J. T. zmarł w dniu (...)w C.. Sąd Rejonowy w Cieszynie postanowieniem z dnia 28 września 2012 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Ns 973/12 z wniosku A. T. (1) z udziałem S. R., B. T., A. T. (2) o stwierdzenie nabycia spadku po J. T. stwierdził, iż spadek po J. T. s. P. i H. zmarłym dnia(...). w C. ostatnio stale zamieszkałym w W. na podstawie ustawy nabyli : wdowa A. T. (1) – w ¼ części, córka S. R. – w ¼ części, syn B. T. – w ¼ części, syn A. T. (2) w ¼ części.

Spornym natomiast pozostawała kwestia czy pozwana wywiązała się z nałożonych obowiązków dotyczących informowania pracowników (...) S.A. w J. o możliwości nieodpłatnego nabycia akcji, a nadto czy mąż powódki A. T. (1), a ojciec powódki S. J. T. miał obowiązek złożenia oświadczenia o zamiarze nabycia akcji, a co za tym idzie czy spadkobiercom przysługuje, czy też nie, prawo do nieodpłatnego nabycia akcji (...) S.A. w J. ?

W ocenie Sądu Rejonowego należy stwierdzić brak spełnienia po stronie zmarłego J. T. ustawowych przesłanek do nabycia prawa do akcji. Zgodnie bowiem z Ustawą z dnia 30 sierpnia 1996r. o komercjalizacji i prywatyzacji (t.j. Dz.U.2013.216), aby dana osoba mogła skorzystać z prawa do nieodpłatnego nabycia akcji musi spełnić łącznie następujące przesłanki: musi być „uprawnionym pracownikiem" w rozumieniu art. 2 pkt 5 w/w Ustawy, przez co nabywa prawo do nieodpłatnego nabycia akcji, a nadto musi złożyć, w terminie określonym w art. 38 ust.1 Ustawy (sześć miesięcy od wpisania spółki do rejestru), oświadczenie o woli nieodpłatnego nabycia akcji, która to przesłanka jest warunkiem skorzystania z prawa do nieodpłatnego nabycia akcji. Z kolei, w świetle art. 38 c ustawy prawo do nieodpłatnego nabycia akcji podlega dziedziczeniu, co realizowane jest w ten sposób, że spadkobierca uprawnionego pracownika może skorzystać z tego prawa, o ile uprawniony pracownik złożył oświadczenie o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji w ustawowym terminie. Z cytowanego wyżej przepisu jednoznacznie zatem wynika, że poza wymaganym stażem pracy, niezbędne jest spełnienie drugiego wymaganego przez prawo warunku w postaci złożenia oświadczenia w wymaganym przez prawo terminie. Zmarły J. T. zaś nie złożył oświadczenia w wymaganym przez prawo terminie (zgodnie z art. 38 ust. 1 w zw. z art. 63 ust. 5 Ustawy termin ten dla pracowników uprawnionych do akcji (...) Spółki (...) biegł w okresie od 8 kwietnia 1997r. do 8 października 1997r. - sześć miesięcy od dnia wejścia w życie Ustawy). Po upływie tego terminu nastąpiła utrata prawa do nieodpłatnego nabycia akcji. Termin ten jest terminem zawitym prawa materialnego i żaden przepis nie przewiduje możliwości jego przywracania. Nadto należy wskazać, iż strona pozwana nie była zobowiązana do informowania każdego z pracowników poprzez indywidualne zawiadomienie (vide orzeczenie Sądu Najwyższego z 15 maja 2005 roku w sprawie I PK 245/04).

Nadto należy zauważyć, że powódki nie wykazały ani bezprawności działań pozwanej, ani faktu niewłaściwego wykonania zobowiązania przez pozwaną, ani też związku przyczynowego między działaniem pozwanej, a powstaniem szkody. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego odpowiedzialność kontraktowa w rozumieniu art. 471 k.c. wymaga wykazania, że uprawniony pracownik utracił prawo do akcji w wyniku niewłaściwego wykonania obowiązków przez podmioty, do których należało przeprowadzenie procesu nieodpłatnego zbywania akcji (vide np. wyrok SN z 26.03.2009 roku sygn. IIPK 249/08 i wyrok SN z 10.02.2010 roku sygn. IIPK 212/09). Pozwana wykazała, że dopełniono wszystkich wymogów wynikających z Rozporządzeń Ministra Skarbu Państwa z dnia 3 kwietnia 1997 roku i 29 stycznia 2003 roku w sprawie szczegółowych zasad podziału uprawnionych pracowników na grupy, ustalenia liczby akcji przypadających na każdą z tych grup oraz trybu nabywania akcji przez uprawnionych pracowników (Dz. U. Z 1997 roku Nr 33, poz. 200 i z 2003 roku Nr 35 poz.303). Pozwana dokonała szeregu ogłoszeń w prasie o zasięgu ogólnopolskim i lokalnym informujących o wymogach nabycia akcji pracowniczych, zachowując przy tym należytą staranność. Ponadto obwieszczenia zostały wywieszone w oddziałach i zakładach spółki. Ogłoszenia były także zamieszczane zarówno w Internecie, jak i ogłaszane poprzez radio

i telewizję. Zorganizowana została również konferencja prasowa oraz dyżury telefoniczne ekspertów w mediach.

Nie ulega dla Sądu Rejonowego wątpliwości, że pozwana prawidłowo wywiązała się z ciążących na niej obowiązków wynikających z cytowanych wcześniej przepisów. Wszyscy zainteresowani pracownicy i byli pracownicy (...) mogli w terminie złożyć oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji i z tego prawa korzystali, o czym świadczy chociażby ilość przyznanych akcji, w tym również emerytom i rencistom pozwanej (...). Osoby uprawnione do nieodpłatnego nabycia akcji miały wystarczającą ilość czasu, aby dowiedzieć się o przysługującym im prawie do nieodpłatnego nabycia akcji oraz zainteresować się sposobem jego realizacji. Zgodnie z Konstytucją ustawy oraz rozporządzenia są źródłami powszechnie obowiązującego w Polsce prawa, a także istnieje domniemanie powszechnej jego znajomości. Mąż powódki A. T. (1), a ojciec powódki S. J. T. nie złożył wymaganego oświadczenia nie dlatego, że pozwana nie wykonała ciążącego na niej obowiązku, ale dlatego, że sam nie dołożył należytej staranności w realizacji należnych mu praw. Równocześnie należy podkreślić, że zmarły J. T. po przejściu na emeryturę zamieszkiwał w miejscowości W., a więc w woj. (...) gdzie akcja informacyjna pozwanej była szczególnie nasilona, a nadto w 1997 roku był w pełni sprawny intelektualnie, czytał prasę. Nadto powód pobierał z Kopalni deputat węglowy. Tak więc zmarły J. T. po przejściu na emeryturę chociażby w tym zakresie miał kontakt z Kopalnią. Tak więc miał on możliwość zapoznania się z ogłoszeniami dotyczącymi wymogów nabycia akcji pracowniczych, tak jak pozostali pracownicy pozwanej. A więc nawet w tym czasie miał obiektywną możliwość powzięcia informacji o obowiązku złożenia oświadczenia o zamiarze nabycia akcji pozwanej (...) S.A.

Powódkom jako spadkobiercom J. T. nie przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia akcji (...) S.A. w J. albowiem zmarły jako uprawniony pracownik nie złożył oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji w ustawowym terminie i mając na względzie powyższe, Sąd Rejonowy w pkt 1 wyroku oddalił powództwo jako niezasadne.

W punkcie 2 wyroku, Sąd Rejonowy odstąpił od obciążenia powódek obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz pozwanej. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, a zatem decydujące znaczenie na obowiązek zwrotu kosztów procesu ma wynik procesu. Wyjątek od powyższej ogólnej zasady przewiduje art. 102 k.p.c., który pozwala w szczególnie uzasadnionych wypadkach na zasądzenie od strony przegrywającej tylko części kosztów lub nieobciążanie jej w ogóle kosztami. Sąd uznał, że w niniejszej sprawie zachodzą podstawy do zastosowania art. 102 k.p.c. Za zwolnieniem powódek od ponoszenia kosztów procesu strony pozwanej (...) S.A. w J. przemawiają względy słuszności. Obciążeniu powódek kosztami procesu strony pozwanej sprzeciwił się również wynik porównania sytuacji ekonomicznej stron. Zdaniem Sądu Rejonowego powódki nie tylko mogły, ale wręcz powinny żądać wyjaśnienia swoich żywotnych interesów w postępowaniu sądowym, choćby ich żądania okazały się w efekcie nieuzasadnione. Powódki mogły być subiektywnie przekonanymi o słuszności swych żądań, które ze względu na materialno-prawny charakter terminu do złożenia oświadczenia o chęci nabycia akcji nie mogły być uwzględnione, z czego powódki jako osoby nie będące prawnikami mogły nie zdawać sobie sprawy.

Sposób skorzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu rozpoznającego sprawę i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążania kosztami procesu strony przegrywającej spór. Trudna sytuacja

życiowa, majątkowa, zdrowotna, osobista, która uniemożliwia pokrycie przez stronę kosztów procesu należnych przeciwnikowi, należy do okoliczności uzasadniających odstąpienie od zasady wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. (vide postanowienie SN w sprawie II PZ 1/11). Zdaniem Sądu Rejonowego z okoliczności sprawy wynika, że obciążenie powódek kosztami procesu przeciwnika – pozwanej J.S.W. byłoby rażąco niezgodne z zasadami słuszności.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju z dnia 4.11.2013r. wniosła powódka S. R. zaskarżając go w całości w części odnoszącej się do jej żądania zarzucając:

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału poprzez przyjęcie, że żądanie pozwu w części odnoszącej się do żądania S. R. nie zasługuje na uwzględnienie podczas gdy zebrany materiał dowodowy zebrany w sprawie winien prowadzić do wniosków i w konsekwencji rozstrzygnięć odmiennych niż w zaskarżonym wyroku. W konsekwencji dalszej zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła również obrazę przepisów art.471 k.c.

Powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie jej żądania w całości.

W uzasadnieniu apelacji powódka podniosła, że przyczyn nie złożenia oświadczenia przez spadkodawcę należy szukać po stronie pozwanej a to w tym, że akcja wzywania do zapisywania się na akcje pozwanej nie była przeprowadzona w pełni tak jak powinna w szczególności brak było ogłoszenia wzywającego do składania oświadczeń o zamiarze nabycia akcji w prasie ogólnokrajowej, co zawęziło krąg odbiorców informacji o konieczności składania i to w określonym terminie oświadczeń o zamiarze nabycia akcji i przyczynił się do znacznego umniejszenia szans na dotarcie do takiej informacji do spadkodawcy.

W odpowiedzi na apelację powódki S. R. pozwana (...) S.A. w J. wniosła o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na apelację pozwana podniosła, że zgodnie z par.3. ust.2 Rozporządzenia Ministra Skarbu Państwa z dnia 3.04.1997r w sprawie szczegółowych zasad podziału uprawnionych pracowników na grupy, ustalania liczby akcji przypadających na każdą z tych grup oraz trybu nabywania akcji uprawnionych pracowników , to na Ministrze Skarbu Państwa spoczywał obowiązek informacyjny w przedmiocie konieczności złożenia oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji przez uprawnionych pracowników. Jak wykazało postępowanie dowodowe przed Sądem I instancji, Minister Skarbu Państwa wykonał ten obowiązek prawidłowo, a dodatkowo pozwana na podstawie umowy zawartej ze Skarbem Państwa, aktywnie włączyła się w czynności w przedmiocie tego obowiązku. Działania pozwanej polegały w szczególności na publikacji ogłoszeń w czasopismach lokalnych, oraz na dokonaniu ogłoszeń w siedzibie (...) S.A , w tym we wszystkich jej zakładach oraz oddziałach- okoliczności te są pomiędzy stronami bezsporne. Jak słusznie natomiast wskazał w uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji, „ ojciec powódki A. T. (1) nie złożył wymaganego oświadczenia nie dlatego, że pozwana nie wykonała ciążącego na niej obowiązku, ale dlatego, że sam nie dołożył należytej staranności w realizacji należnych mu praw. Równocześnie należy podkreślić, że zmarły J. T. po przejściu na emeryturę zamieszkiwał w miejscowości W., a więc w woj. (...) gdzie akcja informacyjna pozwanej była szczególnie nasilona, a nadto w 1997r. w pełni sprawny intelektualnie, czytał prasę. Nadto powód pobierał z kopalni deputat węglowy. Tak więc zmarły J. T. po przejściu na emeryturę chociażby w tym zakresie miał kontakt z kopalnią. Tak więc miał on możliwość zapoznania się z ogłoszeniami dotyczącymi wymogów nabycia akcji pracowniczych, tak jak pozostali pracownicy pozwanej.

A więc nawet w tym czasie miał obiektywną możliwość powzięcia informacji o obowiązku złożenia oświadczenia o zamiarze nabycia akcji pozwanej (...) S.A.”.

Tym samym niezrozumiałe są zarzuty powoda wskazane zarówno w toku postępowania przed Sądem I instancji jak i w apelacji. Podkreślenia wymaga, że przeprowadzona akcja informacyjna w przedmiocie obowiązku złożenia oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji w znaczny sposób wykraczała poza zakres wskazany w Rozporządzeniu z 1997r.

Rozpoznając apelację powódki S. R. Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie zasłużyła na uwzględnienie, ponieważ argumenty w niej zawarte nie mogły skutecznie podważyć ustaleń dokonanych przez Sąd Rejonowy, także co do wskazania podstawy faktycznej przyjętego przez ten Sąd rozstrzygnięcia.

Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd I instancji przeprowadził w rozpoznawanej sprawie właściwe postępowanie dowodowe, a wnioski , które wywiódł na tej podstawie były w pełni uprawnione, w niczym nie naruszając sformułowanej w art.233 par.1 kpc swobodnej oceny dowodów.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je jako własne.

Zgadza się także z argumentacją Sądu Rejonowego przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Strona pozwana wykazała w toku procesu, że wypełniła prawidłowo swoje obowiązki przewidziane w art.36 ust.5 ustawy z 30.08.1996r. o komercjalizacji i prywatyzacji ( Dz. U z 2002r. , nr.171, poz.1397 ze zm.) Sąd Rejonowy w pisemnym uzasadnieniu wyroku szczegółowo uzasadnił swoje stanowisko odnośnie wypełnienia przez pozwaną obowiązku wynikającego z art.36 ust.5 wyżej cytowanej ustawy, a argumenty przedstawione przez Sąd Rejonowy Sąd Okręgowy w pełni podziela.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy po myśli art.385 kpc oddalił apelację powódki jako bezzasadną.

Na mocy art.102 kpc Sąd Okręgowy odstąpił od obciążania powódki kosztami postępowania mając na uwadze trudną sytuację powódki, która pozostawała bez pracy, opiekując się chora matką, która w trakcie procesu zmarła.

Sędzia Przewodniczący Sędzia

SSO Barbara Kubasińska-Malcher SSO Maria Konieczna SSO Maria Olszowska