Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2 października 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale prokuratora Jolanty Kordulskiej

po rozpoznaniu w sprawie M. P.

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.

zażalenia wniesionego przez pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego

na postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 14 lipca 2020r. sygn. akt II K 118/18

w przedmiocie umorzenia postępowania

na podstawie art. 437 § 2 k.p.k.

postanawia

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do merytorycznego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 14.07.2020 r., Sąd Okręgowy w Olsztynie umorzył postępowanie karne wszczęte subsydiarnym aktem oskarżenia wniesionym przez pełnomocnika T. F. przeciwko M. P., z uwagi na brak znamion czynu zabronionego.

Rozstrzygnięcie to zaskarżył pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego, zarzucając mu:

1  obrazę prawa procesowego, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k.,
art. 17 § 1 pkt 2k.p.k., art. 410 k.p.k., art. 170 § 1 k.p.k. która miała wpływ na treść orzeczenia poprzez:

-

procedowanie w trybie art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k. w trybie oceny wiarygodności dowodów uzyskanych w sprawie,

-

dowolną ocenę materiału dowodowego, w szczególności oparcie rozstrzygnięcia na jedynie części dowodów, w tym niepełnej opinii biegłych uzyskanej w sprawie, którzy opiniowali jedynie na podstawie wybiórczo otrzymanych materiałów w tym akt sprawy postępowania przygotowawczego oraz zestawień sald i obrotów oraz rachunków uregulowanych i nieuregulowanych za okres styczeń-grudzień 2015r. (stosownie do zarządzenia Sądu z dnia 17 września 2019r ), pominęli w swojej opinii ustalenia innych biegłych co do nastąpienia stanu niewypłacalności spółki (...) z o.o. oraz zawarli w opinii szereg niejasności, które oskarżyciel subsydiarny wskazał we wniosku dowodowym z dnia 17 czerwca 2020r.,

-

odmowę dania wiary opiniom biegłych z zakresu rachunkowości C. K. i E. C. w zakresie wystąpienia stanu niewypłacalności (...)Sp z zo.o. odpowiednio w okresie od października 2014r. oraz od stycznia 2015r. mimo oczywistych sprzeczności wniosków tych biegłych z opiniującymi w sprawie oraz braku odniesienia do treści tych opinii w opinii uzyskanej na potrzeby sprawy,

-

oddalenie na posiedzeniu w dniu 14 lipca 2020r. wniosku dowodowego pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego o uzyskanie opinii innych biegłych w sprawie po uzupełnieniu materiału podlegającego badaniu (wniosek z dnia 17 czerwca 2020r. zmodyfikowany w dniu 14 lipca 2020r. o powołanie innego biegłego z listy Sądu Okręgowego w Olsztynie),

-

oddalenie na posiedzeniu w dniu 14 lipca 2020r. wniosków dowodowych pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego w tym zgłoszonych w akcie oskarżenia, we wniosku dowodowym z dnia 25 marca 2019r. oraz we wniosku dowodowym z dnia 18 września 2019r.,

-

zaniechanie uzupełnienia opinii biegłych w sprawie w zakresie wskazanym przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego we wniosku dowodowym z dnia 17 czerwca 2020r.

2  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, iż czyn zarzucany M. P. nie zawiera znamion czynu zabronionego, podczas gdy analiza okoliczności sprawy wskazuje, iż wniosek taki jest nieuzasadniony w świetle dotychczas zgromadzonych dowodów a co najmniej przedwczesny z uwagi na brak wyjaśnienia sprzeczności w treści opinii biegłych uzyskanej w sprawie z opiniami uzyskanymi w innych sprawach zwłaszcza, iż opinia uzyskana w sprawie opierała się na niepełnym materiale dowodowym.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Olsztynie celem kontynuowania postępowania i jego uzupełnienia we wnioskowanym przez oskarżyciela subsydiarnego zakresie w trybie wyznaczenia rozprawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się zasadne.

Analiza akt sprawy pod kątem zarzutów sformułowanych w środku odwoławczym, prowadzi do wniosku, że decyzja o umorzeniu postępowania karnego zainicjowanego subsydiarnym aktem oskarżenia wniesionym przez pełnomocnika T. F. przeciwko M. P. jest nie do zaakceptowania w aspekcie obowiązujących regulacji prawnych. Tak procedując, Sąd Okręgowy uchybił treści art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k., a jego twierdzenie, że czyn zarzucony w akcie oskarżenia nie zawiera wszystkich znamion przestępstwa oszustwa, na tym etapie postępowania i w tym stanie dowodów, jest co najmniej przedwczesne.

Podkreślić należy, że tryb przewidziany w art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k. ma charakter sui generis wyjątkowy, ma stanowić narzędzie pozwalające na eliminowanie konieczności procedowania na rozprawie w sprawach, w których akt oskarżenia jest ewidentnie niezasadny, albo z powodu negatywnej przesłanki uniemożliwiającej w ogóle procedowanie, albo w sprawach, w których bez konieczności dokonywania głębszej oceny dowodów widoczny jest na pierwszy rzut oka brak podstaw do oskarżania. Umorzenie postępowania na podstawie uznania, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego ograniczone być powinno do przypadków ewidentnych, przypadków w których zbędne jest przeprowadzanie jakichkolwiek czynności na rozprawie, w których brak podstaw do pociągnięcia oskarżonego do odpowiedzialności jest wprost widoczny, jednoznaczny i oczywisty. Chodzi o sytuację, gdy z samej treści zgromadzonych dowodów, opisu czynu i okoliczności faktycznych przytoczonych w uzasadnieniu aktu oskarżenia jednoznacznie wynika brak znamion czynu zabronionego. Tym samym umorzenie postępowania na posiedzeniu nie może być następstwem oceny dowodów w aspekcie ich wiarygodności.

Tymczasem w przedmiotowej sprawie, jak słusznie zarzucił skarżący, Sąd Okręgowy takiej niedopuszczalnej oceny dokonał i jednocześnie przedwcześnie uznał, że oskarżony M. P. swoim działaniem nie wyczerpał znamion przestępstwa z art. 286 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy bowiem uznając, że w chwili zawierania umów z firmą oskarżyciela subsydiarnego T. F., (...)sp. z o.o. miało możliwość wywiązania się z przyjętych zobowiązań finansowych, a zatem po stronie oskarżonego nie doszło do realizacji znamion przestępstwa oszustwa, oparł się na opinii biegłych z zakresu ekspertyz ekonomicznych i finansowych z Instytutu (...) w Ł.. Przyjmując tę opinię za rzetelną i pełną pominął odmienne ustalenia wynikające z dowodów, do których odwołał się oskarżyciel subsydiarny, przechodząc do porządku nad istotnymi wątpliwościami, jakie rodzą się na tym tle.

Jest to o tyle istotne, iż dowody te, a mianowicie opinie sporządzone na potrzeby innych toczących się postępowań, w sposób odmienny definiują sporne zagadnienie, i tak:

- biegły C. K. opiniujący w sprawie 3 Ds. 567.2019 Prokuratury Rejonowej Olsztyn-Południe w Olsztynie, aktualnie II K 1844/19 Sądu Rejonowego w Olsztynie, stan niewypłacalności obligujący M. P. do złożenia wniosku o upadłość (...) sp. z o.o. ustalił na miesiąc październik 2014,

- biegła E. C., opiniująca w sprawie V GZd 10/18 Sądu Rejonowego w Olsztynie, stan niewypłacalności spółki ustaliła na miesiąc styczeń 2015 r.

W sytuacji, gdy aktualnie obowiązujące regulacje prawne (vide art. 393 § 3 k.p.k.), dokumentom powstałym poza postępowaniem karnym nadają moc równorzędnych dowodów w sprawie, rolą Sądu pozostaje rzeczowe i szczegółowe odniesienie się do zawartych w tych dowodach treści i wyjaśnienie rysujących się na tym tle sprzeczności.

W realiach niniejszej sprawy ogólnikowa konstatacja Sądu – w istocie jednozdaniowa, nie poparta żadną analizą – warunku tego nie spełnia.

Co więcej, treść zaskarżonego postanowienia wskazuje, iż Sąd ten w sposób nieuprawniony zawęził byt przestępstwa z art. 286 § 1 k.k., utożsamiając w realiach niniejszej sprawy zdolność (jej brak) do wywiązania się z zaciągniętych zobowiązań w ujęciu przedmiotowej normy prawnokarnej z pojęciem niewypłacalności w rozumieniu przepisów ustawy Prawo upadłościowe w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016 r.

Tymczasem, takiego znaku równości postawić się nie da. O ile bowiem kategoria stanu niewypłacalności jest definiowana w aspekcie regulacji cywilnoprawnej, przy uwzględnieniu poziomu przeterminowanych ponad 3 miesiące zobowiązań do wartości bilansowej przedsiębiorstwa oraz wielkości straty za dany rok (tak np. opinia Instytutu (...) w Ł.), o tyle już sam brak możliwości terminowego wywiązania się z przyjętego zobowiązania w dacie jego powstania i świadomość takiego stanu rzeczy po stronie zobowiązanego może rodzić odpowiedzialność prawnokarną.

Oszustwem jest bowiem także takie działanie sprawcy, który w dacie powstania zobowiązania nie miał faktycznej możliwości jego realizacji na warunkach określonych w umowie, miał świadomość tego stanu rzeczy, a przyjęcie tego zobowiązania wiązało się z pokrzywdzeniem kontrahenta umowy, z punktu widzenia interesów którego, ocenie podlega „niekorzystność rozporządzenia”, i na którego nie powinno być przerzucane ryzyko prowadzenia własnej działalności gospodarczej.

Aczkolwiek, Sąd I instancji w ogólności w sposób trafny zdefiniował przesłanki warunkujące odpowiedzialność z art. 286 § 1 k.k., to jednakże, niezależnie od uwag poczynionych na wstępie, nad wyraz pobieżnie odniósł się do zagadnienia będącego przedmiotem osądu.

Pomimo, iż swoje rozstrzygnięcie oparł na opinii Instytutu, w istocie na końcowych wnioskach opinii, to jednakże pominął całą sferę ustaleń wynikających z treści tejże opinii.

Tytułem przykładu wystarczy chociażby odwołać się do analizy wskaźników finansowych odnoszących się do głównych obszarów stanu finansowego Spółki (...)w tym związanych z poziomem wskaźnika płynności bieżących i możliwości Spółki do terminowego regulowania zobowiązań bieżących (vide str. 11-12 opinii), co już pod znakiem zapytania stawia możliwość definitywnego wypowiedzenia się w sprawie, w trybie określonym treścią art. 339 § 3 pkt. 1 k.p.k.

Reasumując, rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego (lub jej braku) nastąpić powinno po wnikliwej ocenie całości okoliczności przedmiotowej sprawy dokonanej po przeprowadzeniu przewodu sądowego i przeprowadzeniu dowodów wskazywanych zarówno w akcie oskarżenia, jak i późniejszych wnioskach oskarżyciela subsydiarnego.

Z powyższych względów orzeczono jak wyżej.