Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2019 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Sidyk

Protokolant: Gabriela Mulica

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2019 roku w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. G.

przeciwko „(...)” z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego „(...)” z siedzibą w W. na rzecz powódki W. G. kwotę 130 000 zł (sto trzydzieści tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 marca 2018 roku w wysokości 7% w stosunku rocznym, tj. wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych oraz kolejnymi ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego „(...)” z siedzibą w W. na rzecz powódki W. G. kwotę 85 000 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 marca 2018 roku w wysokości 7% w stosunku rocznym, tj. wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych oraz kolejnymi ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie zmiany ich wysokości do dnia zapłaty;

3.  oddala powództwo w pozostałej części;

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 10 323 zł 96 gr (dziesięć tysięcy trzysta dwadzieścia trzy złote dziewięćdziesiąt sześć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.  nakazuje pobrać od pozwanego „(...)” z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w C. kwotę 6 825 zł (sześć tysięcy osiemset dwadzieścia pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów sądowych, których powódka nie miała obowiązku uiścić w części, co do której powództwo zostało uwzględnione;

6.  odstępuje od ściągnięcia z zasądzonego na rzecz powódki roszczenia kosztów sądowych w części, co do której powództwo zostało oddalone.

Sygn. akt IC 529/18

UZASADNIENIE

Powódka W. G. w pozwie z dnia 9 listopada 2018 roku wniosła o zasadzenie na jej rzecz od pozwanego „(...)” z siedzibą w W.:

1)  kwoty 160 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek śmierci matki K. G. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 marca 2018 roku do dnia zapłaty;

2)  kwoty 115 000 zł tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej na skutek śmierci matki K. G. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 marca 2018 roku do dnia zapłaty;

3)  kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że w dniu 8 lipca 2016 roku doszło do wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć poniosła jej matka K. G.. Pozwany, jako ubezpieczyciel sprawcy tego wypadku, w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej co do zasady przyjął odpowiedzialność za skutki zdarzenia. Nagła śmierć K. G. bardzo negatywnie wpłynęła na sytuację życiową powódki. W chwili wypadku K. G. miała 30 lat, jej małoletnia córka W. G. - 2,5 roku. K. G. była bardzo związana z córką. Małoletnia powódka przed wypadkiem była dzieckiem pogodnym, wesołym i otwartym. Po śmierci matki przez długi okres była płaczliwa i smutna. Obecnie w zachowaniu i słowach nieustannie wyraża tęsknotę za matką. Małoletnia powódka ujawnia silną potrzebę kontaktu fizycznego i psychicznego z matką, straciła ona matkę w wieku zaledwie 2,5 roku życia, a więc w takim okresie swojego rozwoju, gdy potrzeba bliskości matki, potrzeba obcowania z nią jest bardzo silna. K. G. zmarła w sile wieku i gdy jej rodzina miała jeszcze w perspektywie kilkadziesiąt lat wspólnego życia i wiele planów na przyszłość. Pozwany wypłacił powódce zadośćuczynienie w kwocie 20 000 zł oraz odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej na skutek śmierci matki w kwocie 15 000 zł. W ocenie powódki, wypłacone jej kwoty z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania są rażąco niskie i przez to niesprawiedliwe. Powódka w chwili śmierci matki była bardzo małym dzieckiem, które wymagało i nadal wymaga szczególnej troski i czułości ze strony obojga rodziców, ale to właśnie obecność matki musiała być i była w jej życiu dominująca. Ponadto, w związku ze śmiercią matki obecna sytuacja życiowa i perspektywy na przyszłość W. G. uległy znacznemu pogorszeniu, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że matka nie tylko w znacznym stopniu przyczyniała się do utrzymania i zaspokajania finansowych potrzeb rodziny, lecz także aktywnie uczestniczyła w życiu córki. Z uwagi na posiadane wykształcenie - wyższe magisterskie o specjalizacji zarządzanie finansami i bankowość - w perspektywie czasowej K. G. byłaby w stanie realnie zwiększać swoje dochody, a tym samym wpłynąć na polepszenie sytuacji życiowej rodziny, tymczasem jej śmierć spowodowała, że córka utraciła możliwość polepszenia w przyszłości swojej sytuacji. Z tych względów, według powódki, adekwatnym zadośćuczynieniem byłaby kwota 180 000 zł, a tytułem odszkodowania kwota 130 000 zł, co po odliczeniu wypłaconych sum - daje kwoty świadczeń dochodzone niniejszym pozwem.

Pozwany „(...)” z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany potwierdził, że w dniu 8 lipca 2016 roku obejmował ochroną ubezpieczeniową w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu marki B. o nr rej. (...), w związku z ruchem którego doszło do wypadku komunikacyjnego i śmierci K. G.. Pozwany potwierdził również, że po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego przyjął odpowiedzialność za przedmiotowe zdarzenie oraz wypłacił na rzecz powódki kwotę 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 15 000 zł tytułem pogorszenia sytuacji życiowej powódki. W ocenie pozwanego uwzględniając wypłacone powódce zadośćuczynienie, na gruncie niniejszej sprawy, dochodzone dalsze zadośćuczynienie w wysokości 160 000 zł jest żądaniem nazbyt wygórowanym. Odnosząc się natomiast do żądania zasądzenia odszkodowania pozwany wskazał, że odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. ma na celu kompensację uszczerbku majątkowego. Wskazany przepis nakłada na powódkę obowiązek wykazania szkody majątkowej polegającej na znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej w związku ze śmiercią najbliższego członka rodziny, tj. matki powódki. Rekompensacie podlega rzeczywiste znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, które nie może być źródłem wzbogacenia się najbliższego członka rodziny. Pozwany wskazał, że zarobki zmarłej K. G. od 2012 roku kształtowały się na poziomie najniższego wynagrodzenia, a zatem przyznanie powódce renty rodzinnej wynoszącej w 2016 roku kwotę 882 zł 56 gr, przy miesięcznych zarobkach matki w wysokości 1 502 zł 23 gr, rekompensuje szkodę materialną powódki i śmierć matki nie powinna wpłynąć na ograniczenie planów życiowych powódki czy też rzutować ujemnie na warunki życiowe powódki w przyszłości. Pozwany zakwestionował też zasadność dochodzenia ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia 1 marca 2018 roku, skoro szkoda została pozwanemu zgłoszona dopiero w dniu 2 lutego 2018 roku (k. 137-139).

Sąd ustalił, co następuje :

W dniu 8 lipca 2016 roku przed godziną 6.00 rano w pobliżu miejscowości Ł. w kierunku K., w powiecie (...), doszło do wypadku drogowego z udziałem kierującego pojazdem marki B. nr rej. (...) A. P.. W wyniku zdarzenia śmierć poniosła K. G., pasażerka samochodu osobowego marki P. (...) nr rej. (...), kierowanego przez jej męża T. G. (1). Po przeprowadzeniu postępowania karnego w sprawie XI K (...) Sąd Rejonowy w C. ustalił, że wyłącznym sprawcą zdarzenia był kierujący samochodem B. A. P..

Wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2017 roku w sprawie XI K (...)Sąd Rejonowy w C. uznał oskarżonego A. P. za winnego popełnienia czynu z art. 177 § 2 k.k. i wymierzył mu za to karę jednego roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres trzech lat tytułem próby.

Wyrokiem z dnia 25 sierpnia 2017 roku w sprawie VII Ka (...) Sąd Okręgowy w C., po rozpoznaniu apelacji obrońcy oskarżonego, utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

/ dowód: odpis skrócony aktu zgonu (k. 16 akt sprawy), odpis karty wypadku (k. 19-20 akt sprawy), wyrok Sądu Rejonowego w C. z dnia 5 kwietnia 2017 roku z uzasadnieniem (k. 239, k. 245-247 akt sprawy XI K (...)), wyrok Sądu Okręgowego w C. z dnia 25 sierpnia 2017 roku, sygn. akt VII Ka (...) (k. 272 akt sprawy XI K(...))/

K. G. (ur. (...)) i T. G. (1) (ur. (...)) zawarli związek małżeński w dniu 1 sierpnia 2009 roku. Przed ślubem znali się przez okres około 5 lat. W tym okresie czasu remontowali dla siebie dom po dziadkach. Ze związku K. i T.małżonków G. w dniu 12 grudnia 2013 roku urodziła się powódka W. G..

Matka powódki ukończyła licencjackie studia dzienne w (...) w C. o specjalizacji zarządzanie przedsiębiorstwem, a następnie wyższe studia magisterskie na (...) o specjalizacji zarządzanie finansami i bankowość. W chwili wypadku K. G. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w firmie (...) Spółce z o.o. w K. na stanowisku asystenta do spraw administracji produkcji a jej wynagrodzenie w ostatnich miesiącach przed śmiercią wynosiło 1 850 zł brutto, tj. 1 502 zł 23 gr netto. K. G. była osobą bardzo ambitną, pracowitą, zaangażowaną, wykazywała inicjatywę w pracy, chciała poszerzać swoją wiedzę i kwalifikacje. Była odważna, komunikatywna, nie bała się wyzwań.

Począwszy od 8 lipca 2016 roku K. G. miała awansować i rozpocząć pracę na stanowisku planista produkcji. Zmiana wiązałaby się z podwyżką wynagrodzenia do kwoty 3 500 zł brutto.

T. G. (1) od 2003 roku do chwili obecnej jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w firmie (...) Spółce z o.o. w K.. Początkowo pracował jako mechanik utrzymania ruchu, potem awansował na stanowisko brygadzisty utrzymania ruchu, a następnie na stanowisko change agenta w dziale aktualizacji. Średnie wynagrodzenie T. G. (1) za okres od lipca do września 2018 roku wynosiło 6 006 zł 64 gr brutto, tj. 4 270 zł 98 gr netto.

Po śmierci K. G. decyzją ZUS z dnia 3 sierpnia 2016 roku małoletniej powódce została przyznana renta rodzinna w kwocie 769 zł 56 gr netto.

/ dowód : odpis skrócony aktu małżeństwa (k. 17 akt sprawy), odpis skrócony aktu urodzenia powódki (k. 18 akt sprawy), odpis decyzji ZUS z dnia 3 sierpnia 2016 roku z załącznikiem (k. 23-25 akt sprawy), życiorys K. G. (k. 26 akt sprawy), odpis informacji o wypłacanym wynagrodzeniu (k. 27 akt sprawy), odpis umowy o pracę z dnia 8 stycznia 2016 roku (k. 28 akt sprawy), odpis zaświadczenia o dochodach z dnia 18 października 2018 roku (k. 41), odpis zaświadczenia z dnia 22 stycznia 2019 roku (k. 118), zeznania świadka R. K. (nagranie, adnotacje k. 131-132), zeznania świadka A. M. (nagranie, adnotacje k. 133-134), zeznania przedstawiciela ustawowego powódki - T. G. (1) (nagranie, adnotacje k. 179v-181)/

Małoletnia W. G. była silnie emocjonalnie związana z matką K. G., miała z nią bardzo pozytywne relacje, jako małoletnie dziecko szukała przede wszystkim bliskiego kontaktu z matką. K. G. była bardzo dobrą i kochającą mamą dla powódki, spędzała z dzieckiem każdą wolną chwilę, organizowała jej zabawy, chodziła z nią na spacery. W. była wesołym, pogodnym i spokojnym dzieckiem.

Po śmierci matki dziewczynka w pewnym momencie zauważyła, że mama zniknęła z jej życia, że jej nie ma. Zaczęła wówczas być rozdrażniona i płaczliwa. Z czasem zaczęła odczuwać strach i zazdrość, że inne dzieci w przedszkolu mają mamy, a ona nie ma swojej mamy. Czuła się zagubiona, zdarzało się że nie reagowała na bodźce, zamknęła się w sobie. Bywało, że w nocy dziewczynka nie spała w swoim łóżeczku, ale kładła się na dywaniku od tej strony łóżka, gdzie sypiała wcześniej jej mama.

Aktualnie występują sytuacje, w których powódka okazuje silny gniew swym rówieśnikom w przedszkolu, zdarzały się zachowania z kręgu agresywnych. W. G. obecnie wycofuje się z prawdziwego okazywania emocji, zmienia temat jak rozmowa schodzi na trudne i smutne dla niej tematy, ukrywa prawdziwe emocje za opowiadaniem historyjek. Takie zachowania są skutkiem przebytej przez powódkę traumy. Trauma bowiem bezpowrotnie niszczy iluzję omnipotencji dziecka oraz nieograniczonych umiejętności chronienia go przed krzywdą przez rodziców. W. straciła poczucie przewidywalności i bezpieczeństwa jej świata. Zaczyna ją absorbować kwestia czyhającego wokół niej zagrożenia oraz braku wystarczających zabezpieczeń. Charakterystyczna dla niej wielka potrzeba poczucia bezpieczeństwa została zaburzona. Oderwanie od matki w tak młodym wieku jest dla powódki destrukcyjne i traumatyczne dla rozwoju jej sfery emocjonalnej i osobowościowej.

W wyniku śmierci matki K. G. w życiu małoletniej powódki zaszły zatem istotne zmiany. Strata matki jest poważną krzywdą dla dziecka, niewyobrażalnym dramatem, wymaga ono w takiej sytuacji szczególnego postępowania i działań terapeutycznych, aby zniwelować dezorganizację życia emocjonalnego dziecka w przyszłości.

Śmierć nagła zawsze jest pełnym zaskoczeniem i burzy poczucie bezpieczeństwa dziecka, takie traumatyczne zdarzenie z reguły ma wpływ na przyszłe życie dziecka. Nagła strata matki może u powódki skutkować zaburzeniami lękowymi w przyszłości i w związku z tym wymagać działań terapeutycznych. U powódki aktualnie obserwuje się naturalną remisję objawów stresu, lecz sytuacja w której traumatyczne wydarzenie dotyczyło najważniejszej i osiowej postaci w życiu dziecka, tj. matki, która jest archetypem gwaranta poczucia bezpieczeństwa dla małoletnich - będzie nieodwracalną krzywdą dla powódki.

Dziecko, które przeżyło taką traumę jak powódka jest bardziej podatne na stres i na zranienia, gorzej radzi sobie z sytuacjami trudnymi, ma zaniżoną samoocenę i trudności w odnalezieniu bezpieczeństwa. Dzięki pracy ojca i rodziny udało się zabezpieczyć małoletnią powódkę w podstawowy zbiór adaptacyjnych mechanizmów obronnych, poczuła się względnie bezpieczne, niemniej jednak należy pracować nad tym, aby w dalszym życiu nie wykorzystywała negatywnych dla siebie i swego rozwoju sposobów radzenia sobie z traumą straty matki w tak młodym wieku.

T. G. (1) w dniu 29 grudnia 2018 roku zawarł ponowny związek małżeński. Jego druga żona A. bardzo dobrze traktuje małoletnią W. i opiekuje się nią jak własnym dzieckiem. Początkowo W. G. była zazdrosna o ojca, obecnie jest w dobrych relacjach z A. G. i traktuje ją jak mamę. Zdarzają się jednak incydenty, które wytrącają małoletnią powódkę z równowagi, np. pewnego dnia usłyszała od kolegi z przedszkola, że Ania nie jest jej mamą tylko macochą i to określenie bardzo jej się nie spodobało, wywołało u niej płacz i stres. W. G. nadal pamięta swoją biologiczną mamę, czasami ją wspomina, mówi że jakąś zabawkę czy ubranie kupiła jej mamusia, zauważa że jest podobna w wyglądzie fizycznym do swojej mamusi.

/ dowód: opinia biegłej sądowej z zakresu psychologii U. B. (k. 161-162), zeznania świadka T. G. (2) (nagranie, adnotacje k. 129-130), zeznania świadka Z. G. (nagranie, adnotacje k. 130-131), zeznania świadka R. K. (nagranie, adnotacje k. 131-132), zeznania świadka M. K. (nagranie, adnotacje k. 133), zeznania przedstawiciela ustawowego powódki - T. G. (1) (nagranie, adnotacje k. 179v-181)/

Sąd zważył, co następuje :

Odpowiedzialność pozwanego „(...)” z siedzibą w W. za sprawcę wypadku z dnia 8 lipca 2016 roku, w wyniku którego śmierć poniosła K. G. była co do zasady pomiędzy stronami bezsporna. Odpowiedzialność ta opiera się na podstawie art. 435§1 k.c. w związku z art. 436§1 k.c. i art. 822 k.c. Spór dotyczył natomiast wysokości zadośćuczynienia z art. 446§4 k.c. oraz wysokości odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej z art. 446§3 k.c. dla małoletniej powódki i daty początkowej żądania odsetek za opóźnienie.

Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę z art. 446§4 k.c.

Stosownie do art. 446§4 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego, który poniósł śmierć wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Roszczenie najbliższych członków rodziny zmarłego o przyznanie odpowiedniego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, które zmierza do zaspokojenia szkody niematerialnej, jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia o przyznanie stosownego odszkodowania określonego w art. 446§3 k.c. Roszczenie o zadośćuczynienie ma na celu kompensację doznanej krzywdy, a więc złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby bliskiej, traumatycznych przeżyć z nią związanych oraz ułatwienie przystosowania się do zmienionej sytuacji życiowej. Jest ono odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie jest oderwane od sytuacji majątkowej pokrzywdzonego oraz od konsekwencji, jakie śmierć osoby bliskiej powoduje w szeroko rozumianej sferze interesów majątkowych powoda.

Na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek zarówno zmarłego jak i pokrzywdzonej osoby bliskiej.

(por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 roku z uzasadnieniem, III CSK 279/10, LEX nr 898254; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2012 roku, IV CSK 416/11, LEX nr 1212823; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2014 roku, IV CSK 374/13, LEX nr 1438653; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2015 roku, II CSK 594/14, LEX nr 1801545).

W świetle ustalonego stanu faktycznego należy stwierdzić, że więź emocjonalna, psychiczna, pomiędzy małoletnią powódką W. G. a jej matką K. G. była bardzo silna.

Nie budzi wątpliwości, że na skutek wypadku komunikacyjnego powódka W. G. doznała poważnej krzywdy. Relacje matki z córką cechowały się serdecznością, tkliwością, uczuciowością. Wskutek śmierci matki powódka doznała bezpowrotnych zubożeń w zakresie otrzymywania uczuć matczynych, korzystania ze wzorów postępowania matki, oddziaływania postawy życiowej matki.

Powódka przeżyła w bardzo młodym wieku sytuację traumatyczną o znacznym nasileniu. Nagła śmierć matki stanowiła bowiem traumatyczne wydarzenie w jej życiu, którego skutki powódka może odczuwać w ciągu całego swojego życia, mimo troskliwości, którą otacza ją obecnie ojciec i jego druga żona.

W wyniku śmierci matki K. G. w życiu małoletniej powódki zaszły zatem istotne zmiany. Strata matki jest poważną krzywdą dla dziecka, niewyobrażalnym dramatem, wymaga ono w takiej sytuacji szczególnego postępowania i działań terapeutycznych, aby zniwelować dezorganizację życia emocjonalnego dziecka w przyszłości. Nagła strata matki może u powódki skutkować zaburzeniami lękowymi w przyszłości i w związku z tym wymagać działań terapeutycznych. U powódki aktualnie obserwuje się naturalną remisję objawów stresu, lecz - zgodnie z opinią biegłej sądowej z zakresu psychologii - sytuacja w której traumatyczne wydarzenie dotyczyło najważniejszej i osiowej postaci w życiu dziecka, która jest archetypem gwaranta poczucia bezpieczeństwa dla małoletnich - będzie nieodwracalną krzywdą dla powódki.

Biegła psycholog podkreśliła w swojej opinii, że dziecko, które przeżyło taką traumę jak powódka jest bardziej podatne na stres i na zranienia, gorzej radzi sobie z sytuacjami trudnymi, ma zaniżoną samoocenę i trudności w odnalezieniu bezpieczeństwa. Dzięki pracy ojca i rodziny udało się zabezpieczyć powódkę w podstawowy zbiór adaptacyjnych mechanizmów obronnych, dziecko poczuło się względnie bezpieczne, niemniej jednak należy pracować nad tym, aby w dalszym życiu nie wykorzystywało negatywnych dla siebie i swego rozwoju sposobów poradzenia sobie z traumą straty matki w tak młodym wieku.

Podkreślić należy, że przyznane zadośćuczynienie ma pełnić funkcję kompensacyjną na całe życie małoletniej. Z całą pewnością natomiast uświadomienie braku matki jako najbliższej osoby, które dorastając powódka może odczuwać coraz silniej, jest poważnym zagrożeniem dla rozwoju emocjonalnego dziecka i osiągania dojrzałości emocjonalnej w przyszłości. Niewątpliwie bowiem utrata matki w tak młodym wieku na stałe wdrukuje się w osobowość małoletniego człowieka i może powodować zaburzenia emocji w dalszym życiu, przede wszystkim w płaszczyźnie poczucia bezpieczeństwa, przynależności i miłości.

Nawet jeżeli dwuletnie czy trzyletnie dziecko może na tym etapie rozwoju nie uświadamia sobie, dlaczego doszło do utraty rodzica, to jest dlaczego nagle zniknął on z jego życia, to doświadczenie życiowe wskazuje, że dziecko w tym wieku odseparowane od rodziców przeżywa silnie negatywne konsekwencje tej rozłąki. Krzywda dziecka może ujawnić się z biegiem lat, wraz z uświadamianiem sobie przez dziecko braku rodzica i dorastaniem bez niego, wówczas krzywda będzie najintensywniejsza i bardziej rozciągnięta w czasie. Dlatego w odniesieniu do uprawnionych małoletnich, odmiennie niż dorosłych, przyznane zadośćuczynienie rekompensuje przede wszystkim cierpienia psychiczne, które dopiero wystąpią w przyszłości (por. też: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 lutego 2015 roku, VI ACa 365/14, LEX nr 1771052).

W różnych sytuacjach życiowych, np. w szkole, w czasie przedstawień szkolnych, na które zapraszani są rodzice, w gronie rówieśników mających oboje rodziców, na szkolnych wycieczkach, czy różnych uroczystościach rodzinnych, np. podczas pierwszej Komunii, w czasie świąt, w czasie różnych egzaminów, wizyt u lekarza, itp. W. G. będzie zapewne silniej uświadamiać sobie fakt, że ona nie ma biologicznej matki. Nie będzie mogła liczyć na obecność matki i dzielić się z nią swoimi radościami i smutkami.

Z tych wszystkich względów, Sąd uznał za zasadne przyjęcie jako punktu wyjścia do ustalenia zadośćuczynienia należnego małoletniej powódce W. G. kwotę 150 000 zł. Pozwany wypłacił powódce kwotę 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia. W związku z powyższym, Sąd zasądził na rzecz powódki pozostałą do zapłaty kwotę 130 000 zł tytułem zadośćuczynienia (punkt 1 wyroku).

Odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej z art. 446§3 k.c.

W związku z wprowadzeniem do systemu prawnego art. 446 § 4 k.c. przewidującego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę wskutek śmierci osoby najbliższej, nie ma podstaw do uznawania, że stosownym odszkodowaniem z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej (art. 446 § 3 k.c.) objęte są także niekorzystne zmiany w sferze dóbr niemajątkowych najbliższych członków rodziny osoby zmarłej. Roszczenie odszkodowawcze z art. 446 § 3 k.c. kompensuje tylko szkodę majątkową, a szkoda niemajątkowa może w nim znaleźć odbicie jedynie pośrednio, o tyle tylko, o ile wywołuje lub zwiększa zakres szkody majątkowej. Natomiast przy ustalaniu tego odszkodowania podlegają rozważeniu inne czynniki niematerialne, nie podlegające uwzględnieniu w ramach zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c.

Odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. obejmuje te elementy szkody, które nie ulegają uwzględnieniu przy zasądzeniu renty, o której stanowi art. 446 § 2 k.c. Są to szeroko pojęte szkody majątkowe, często nieuchwytne lub trudne do obliczenia, prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej. Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., obejmuje wszelkie niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego, jak też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, ale wyłącznie takie, które rzutują na ich sytuację materialną, przy czym pogorszenie sytuacji życiowej polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, lecz także na utracie realnej możliwości polepszenia warunków życia w przyszłości.

W przypadku dziecka, do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej prowadzi przede wszystkim utrata osobistych starań rodzica o jego utrzymanie i wychowanie; chodzi więc o niemożność skorzystania z możliwości majątkowych zmarłego gdyby żył, w tym wsparcia materialnego w starcie w dorosłe życie, a także konsekwencje utraty rodzica, który współdziałał w wychowaniu i pieczy nad dzieckiem. Ocena zakresu pogorszenia sytuacji życiowej członka rodziny, nie może się odnosić tylko do stanu z dnia śmierci poszkodowanego, ale musi prowadzić do porównania hipotetycznego stanu odzwierciedlającego sytuację, w jakiej w przyszłości znajdowałby się bliski zmarłego, do sytuacji w jakiej znajduje się w związku ze śmiercią poszkodowanego.

Szczególny charakter szkody rekompensowanej stosownym odszkodowaniem oznacza potrzebę daleko idącej indywidualizacji zakresu świadczeń przysługujących na podstawie art. 446 § 3 k.c., bowiem rozmiar stosownego odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej jest uzależniony od sytuacji majątkowej i życiowej rodziny, statusu majątkowego zmarłego i jego możliwości zarobkowych.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się także pogląd, że prawidłowa wykładnia określenia "stosowne odszkodowanie" w rozumieniu art. 446 § 3 k.c. powinna uwzględniać także wartość ekonomiczną odszkodowania. Musi ono wyrażać taką kwotę, która odczuwalna jest jako realne, adekwatne przysporzenie zarówno przez uprawnionego, jak i z obiektywnego punktu widzenia uwzględniającego ocenę większości rozsądnie myślących ludzi.

(por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2019 roku, IV CSK 149/18, LEX nr 2690294 oraz przytoczone tam liczne orzecznictwo sądowe).

W dacie wypadku powódka W. G. miała 2,5 roku; tak więc utrata matki jest dla niej szczególnie dotkliwą stratą w wymiarze ekonomicznym. Ujemne następstwa śmierci matki dla małoletniej powódki związane są bowiem z utratą oparcia ze strony rodzica w postaci możliwości tworzenia podstaw, w tym podstaw finansowych, do samodzielnego życia dziecka, w odniesieniu do uzyskania wykształcenia, zawodu, warunków bytowych, rozwijania uzdolnień i osobowości. Utrata rodzica dla małoletniego dziecka rzutuje bowiem nie tylko na jego aktualne położenie, ale wpływa też na jego widoki na przyszłość.

Powódka W. G. nie będzie mogła już nigdy liczyć na opiekę matki przejawiającą się w formie „fizycznej” dbałości o jej osobę, zapewnienie jej bezpieczeństwa, wyboru właściwego leczenia w przypadku zaistnienia takiej potrzeby, zapewnienia materialnego i osobistego wsparcia związanego z wyborem szkoły, studiów, zawodu, sposobu spędzania wolnego czasu itp., czy pomocy w dokonywaniu wyborów w innych sprawach życiowych. Zatem, owo pogorszenie obejmuje nie tylko zakres świadczeń materialnych, ale in concreto także utratę wsparcia i pomocy oraz niezbędnej opieki, której można było oczekiwać ze strony matki i która do chwili śmierci tę osobistą pieczę nad powódką sprawowała.

Opieka ze strony A. G. nie zniweluje w całości strat małoletniej powódki będących skutkiem śmierci biologicznej matki. Należy też dodać, że perspektywy finansowe, zawodowe K. G. były znacznie korzystniejsze niż A. G.. K. G. miała stałą pracę, była pracownikiem umysłowym, awansowała i jej wynagrodzenie miało wzrosnąć do 3 500 zł brutto. A. G. pracowała w Polsce jako pracownik fizyczny, obecnie nie pracuje, nie posiada obywatelstwa polskiego.

Oczywiście nie jest możliwe wyliczenie odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej w sposób ściśle matematyczny, jest ono niewymierne i „stosowne”. Niewątpliwie szkoda poniesiona przez małoletnią W. G. ma bardzo duży wymiar ekonomiczny. Oczywistym jest przy tym fakt, że sprawowanie opieki przez ojca powódki i jego drugą żonę, nie stanowi podstawy do przyjęcia, że powódka nie poniosła szkody. Jest to bowiem opieka ze strony tylko jednego rodzica i jego kolejnego małżonka, która nie przywróci dziecku opieki ze strony rodzonej matki.

Z tych wszystkich względów, Sąd uznał za zasadne określenie wysokości odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej dla powódki W. G. w kwocie 100 000 zł. Pozwany wypłacił powódce 15 000 zł, a zatem Sąd zasądził na rzecz powódki 85 000 zł (punkt 2 wyroku).

Odsetki ustawowe za opóźnienie.

Ocena rozmiaru szkody, a w konsekwencji wysokości żądanego odszkodowania i zadośćuczynienia, podlega weryfikacji sądowej. Jednakże byłoby niedopuszczalne przyjęcie, że poszkodowany ma czekać z otrzymaniem świadczenia z tytułu odsetek do chwili ustalenia wysokości szkody w konkretnym przypadku przez sąd. Orzeczenie sądowe w postępowaniu odszkodowawczym oczywiście nie ma charakteru konstytutywnego, nie jest więc źródłem zobowiązania sprawcy szkody względem poszkodowanego do zapłaty odszkodowania (zadośćuczynienia). Rzeczywistym źródłem takiego zobowiązania jest czyn niedozwolony.

Zasadą jest więc, że zarówno odszkodowanie jak i zadośćuczynienie za krzywdę stają się wymagalne po wezwaniu zobowiązanego przez poszkodowanego do spełnienia świadczenia (art. 455§1 k.c.). Od tej chwili biegnie termin do odsetek za opóźnienie (art. 481§1 k.c.). Zasada ta doznaje wyjątków, które wynikają np. z art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

(por.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2010 roku z uzasadnieniem, II CSK 434/09, LEX nr 602683; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2009 roku, V CSK 370/08, LEX nr 584212; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2005 roku z uzasadnieniem, I CK 7/05, LEX nr 153254; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 roku, I CSK 433/06, LEX nr 274209).

Przy czym, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, które Sąd w niniejszej sprawie podziela, wierzyciel oprócz złożenia samego zawiadomienia o wypadku powinien także określić swoje roszczenie. Jeżeli tego nie zrobił, to ubezpieczyciel popadł w opóźnienie dopiero z upływem wymaganego terminu liczonego od daty określenia swych roszczeń przez powoda wobec pozwanego (por. uzasadnienie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 roku, I CK 131/03, OSNC 2005/2/40).

Zgłoszenie szkody w niniejszej sprawie wraz z wezwaniem do zapłaty nastąpiło pismem z dnia 26 stycznia 2018 roku doręczonym pozwanemu w dniu 2 lutego 2018 roku (k. 29-36 akt sprawy, potwierdzenie wpływu zgłoszenia szkody - w aktach szkody k. 143). Z tego względu, ustawowe odsetki za opóźnienie zostały zasądzone od daty po upływie 30 dni, tj. od dnia 6 marca 2018 roku. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

Koszty procesu i koszty sądowe (poniesione przez Skarb Państwa).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1804 ze zm.).

Koszty poniesione w toku procesu przez powódkę W. G. obejmowały: część opłaty od pozwu w kwocie 5 000 zł (k. 98), koszty zastępstwa procesowego w kwocie 10 800 zł, opłatę od pełnomocnictwa - 17 zł (k. 15), wynagrodzenie biegłego - 465 zł (k. 165). Razem - 16 282 zł.

Pozwany poniósł koszty zastępstwa procesowego w wysokości 10 800 zł.

Łącznie koszty procesu wyniosły kwotę 27 082 zł.

Powódka wygrała proces w 78 %. W związku z powyższym, Sąd zasądził na rzecz powódki koszty procesu w kwocie 10 323 zł 96 gr, według następującego wyliczenia: 27 082 zł × 78/100 (koszty, które powinien ponieść pozwany) – 10 800 zł (koszty, które pozwany poniósł w toku procesu) = 10 323 zł 96 gr (koszty do dopłaty przez pozwanego na rzecz powódki).

Koszty sądowe poniesione w toku procesu przez Skarb Państwa obejmowały: pozostałą część opłaty od pozwu w kwocie 8 750 zł (13 750 zł - 5 000 zł).

Stosownie do art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2019 roku, poz. 785 ze zm.) Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 6 825 zł tytułem zwrotu w/w kosztów sądowych, których powódka nie miała obowiązku uiścić. Kwota ta stanowi należne koszty sądowe, w części co do której powództwo zostało uwzględnione, tj. w 78 %.

Natomiast na podstawie art. 113 ust. 4 powołanej ustawy, z uwagi na charakter sprawy oraz sytuację materialną i życiową powódki, Sąd odstąpił od obciążenia powódki kosztami sądowymi z zasądzonego roszczenia.