Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Marzena Głuchowska

Protokolant Barbara Wypych

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2017 r. w Kaliszu

odwołania J. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 24 listopada 2016 r. Nr (...)

w sprawie J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o rentę rodzinną

Oddala odwołanie

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24.11.2016 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w ostrowie (...) odmówił odwołującej J. S. przyznania renty rodzinnej po I. S. zmarłym dnia (...) z uwagi na to, iż małżonkowie pozostawali w separacji, nie było między nimi wspólności małżeńskiej.

Z decyzją powyższą nie zgodziła się J. S., domagając się jej zmiany i przyznania renty rodzinnej po I. S..

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i (...) ustalił następujący stan faktyczny sprawy.

I. S. zmarł dnia (...). Pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy. W dniu śmierci I. S. był żonaty z J. S. rocznik 1965 r.

W sprawie IC 1171/05 Sądu Okręgowego w Kaliszu toczyło się postępowanie sądowe o orzeczenie separacji pomiędzy małżonkami S.. Postępowanie zakończyło się wyrokiem z dnia 16.10.2006 r. o orzeczeniu separacji. W sprawie tej w pozwie wniesionym w dniu 05.08.2005 r. odwołująca podała, iż nie mieszka z mężem od 3 lat. Wskazała, iż I. S. nie interesował się losem współmałżonki ani dzieci. Z wywiadu kuratora z dnia 12.01.2006 znajdującego się w aktach wymienionej sprawy wynika, iż I. S. utrzymywał jedynie sporadyczny kontakt z dziećmi.

(dowód: akta sprawy IC 1171/05 Sądu Okręgowego w Kaliszu)

Z małżeństwa odwołującej i I. S. pochodzą dzieci: P. rocznik 1987, K. rocznik 1988 i Ł. rocznik 1997.

W sprawie III RC 110/03 Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie w dniu 24.03.2004 r. zapadł wyrok zasądzający alimenty od I. S. na rzecz małoletnich P., K. i Ł.. Nie były zasądzone alimenty od I. S. na rzecz jego żony J. S..

(dowód: kopia wyroku Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie z dnia 24.03.2004 r. w sprawie IIIRC 110/03 zasądzającego alimenty dla dzieci w aktach rentowych)

I. S. wyprowadził się z domu kilka lat przed złożeniem przez odwołującą pozwu o separację. Mieszkał początkowo w budynkach gospodarczych, potem w samochodzie, jakiś okres u swoich braci, a następnie w mieszkaniu socjalnym w P., przydzielonym na skutek starań brata Z. S., z zasobów gminnych. I. S. podejmował dwukrotnie leczenie uzależnienia od alkoholu, także inicjowane przez brata Z. S.. Odwołująca nie została wskazana przez Urząd Gminy w D. jako osoba zaangażowana w próby podjęcia leczenia I. S.. I. S. ubiegał się o pomoc socjalną w styczniu 2006 r. podając, iż prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Gdy była potrzeba podjęcia leczenia przez I. S., zajmował się tym jego brat Z.. Brat także wspomagał I. S. przy opłatach czynszu, czy wykupieniu karty na opłacenie energii elektrycznej.

Po orzeczeniu separacji małżonkowie S., nie zamieszkiwali razem, nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego, nie było między nimi więzi majątkowych oraz wspólności małżeńskiej.

(dowód: zeznania świadka Z. S., informacje z Urzędu Gminy w D. z dnia 14.03.2017 r. k.17, informacje Gminnego Ośrodka Pomocy (...) w D. z dnia 15.03.2017 r. i 17.03.2017 r. – k.18, 19-20).

Sąd odmówił wiary zeznaniom odwołującej J. S. w części dotyczącej tego, czy między nią i mężem istniała wspólność majątkowa małżeńska w dacie śmierci I. S.. Powyższe zeznania pozostają w sprzeczności z całością zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 70 „ustawy emerytalnej”, wdowa ma prawo do renty rodzinnej jeżeli:

1.  w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy,

2.  wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust.1 lub 2, miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Odwołująca nie miała prawa do alimentów ze strony męża. Nie pozostawała z I. S. w dacie jego śmierci we wspólności małżeńskiej.

Warunkiem nabycia prawa do renty rodzinnej przez wdowę (wdowca) jest poza spełnieniem przesłanek określonych w art. 70 ust. 1 i 2 „ustawy emerytalnej” pozostawanie przez małżonków do dnia śmierci jednego z nich w stanie faktycznej wspólności małżeńskiej. Ciężar dowodu niepozostawania w tej wspólności spoczywa na organie rentowym. Powyższą uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 26.10.2006 r. (III UZP 3/06, OSNP 2007/9-10/138), której nadano moc zasady prawnej, odstąpiono od tej linii orzeczniczej, która kładła nacisk na formalny, a nie rzeczywisty aspekt pojęcia „wspólność małżeńska”. Wedle wcześniejszych stanowisk tego Sądu, trwać ona miała bowiem dopóty, dopóki nie unieważniono małżeństwa, nie orzeczono rozwodu lub separacji (patrz m.in. wyrok SN z dnia 25.11.2004r., I UK 17/04, OSNP 2005/11/164).

Termin „wspólność małżeńska” nie został zdefiniowany w „ustawie emerytalnej”. Nie występuje też jako pojęcie języka prawnego w innych ustawach. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się jednak, że wspólność małżeńska to określony stan faktyczny istniejący wskutek zawarcia małżeństwa, który charakteryzuje się realną więzią pomiędzy małżonkami (patrz m.in. wyrok SN z dnia 29.09.2005 r., II UK 306/04). Za wspólność małżeńską należy rozumieć rzeczywisty związek łączący małżonków, obejmujący wspólne zamieszkiwanie, prowadzenie wspólnego gospodarstwa, wspólne pożycie, wierność i pomoc we współdziałaniu dla dobra rodziny. (patrz wyrok SN z dnia 06.03.1997 r., II UKN 17/97, OSNAPiUS 1997, nr 23, poz. 477).

Okoliczności dotyczące istnienia albo nieistnienia rzeczywistej wspólności małżeńskiej, muszą być badane z uwzględnieniem również uczuciowej motywacji zachowań małżonków. Wspólność małżeńska obejmuje bowiem również więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową (patrz m.in. wyrok SA w Białymstoku z dnia 25.10.2000 r., III AUa 410/00, OSA 2001, z. 6, poz. 25).

Dla przyjęcia istnieniu „wspólności małżeńskiej” nie jest przy tym konieczne, aby występowały wszystkie, wyżej wymienione elementy ją definiujące. W szczególnej sytuacji można bowiem uznać jej występowanie nawet wówczas, gdy małżonkowie żyją od kilkunastu lat oddzielnie i to nawet na różnych kontynentach (patrz m.in. wyrok SN z dnia 12.06.2002 r., II UKN 443/01, OSNP 2004, nr 2, poz. 38). Niekiedy zatem konieczne jest uwzględnienie szczególnych, niezależnych od woli małżonków okoliczności, które w sposób swoisty kształtują relacje małżeńskie, zwłaszcza gdy takie okoliczności jak warunki życiowe, niemożność znalezienia pracy, czy też stan zdrowia są niezależne od woli stron i mogą prowadzić do okresowego, a czasami nawet wieloletniego osobnego zamieszkiwania małżonków. Takie szczególne okoliczności nie muszą automatycznie przemawiać za tezą, że pomiędzy małżonkami ustała wspólność małżeńska (wyrok SN z dnia 07.05.1997 r., II UKN 14/97, Prawo Pracy z 1997 r., nr 7, poz. 38).

Przenosząc powyższe na stan faktyczny sprawy niniejszej, należy uznać, że J. S. nie pozostawała z I. S. we wspólności małżeńskiej w długim okresie przed jego śmiercią i w chwili jego śmierci. Zgodzić się należy z twierdzeniem, iż w każdym przypadku oceniać należy odrębnie realizację wszystkich elementów składających się na pojęcie wspólności małżeńskiej. W niniejszej sprawie istotne dla poczynienia ustaleń są okoliczności, które podawano i ustalono w sprawie o orzeczenie separacji. Po śmieci I. S. ocena istnienia wspólności odbywać mogłaby się jedynie w oparciu o twierdzenia zainteresowanej wynikiem sprawy odwołującej oraz zeznania osób postronnych, które na temat małżeństwa nie swojego, mówić mogą w oparciu o pojedyncze okoliczności, których byli świadkami lub w oparciu o to co jedna ze stron im powiedziała. Oceny, iż między I. S. i jego żoną w dacie śmierci I. S. nie istniała wspólność małżeńska, nie zmienią sporadyczne kontakty małżonków czy kontakty ojca z dziećmi.

Odwołanie J. S., jako pozbawione słuszności należało oddalić, o czym orzeczono na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.

SSO Marzena Głuchowska