Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lipca 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 16 lipca 2020 r. na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa J. Z.

przeciwko (...) Bank spółce akcyjnej we W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 30 maja 2017 r. sygn. akt I C 1003/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1. pozbawia wykonalności w całości tytuł wykonawczy – bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) wystawiony przez (...) Bank Spółkę Akcyjną we W. w dniu 14 lipca 2012 roku, opatrzony klauzulą wykonalności zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Zakopanem z dnia 31 grudnia 2012 r. w sprawie I Co 1424/12;

2. zasądza od pozwanej (...) Bank Spółki Akcyjnej we W. na rzecz J. Z. kwotę 8.100 zł (ośmiu tysięcy stu złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3. obciąża pozwaną (...) Bank Spółkę Akcyjną we W. obowiązkiem zapłaty na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Szczecinie nieuiszczonych kosztów sądowych w kwocie 10.806 zł (dziesięciu tysięcy ośmiuset sześciu złotych);

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 19.917 zł (dziewiętnastu tysięcy dziewięciuset siedemnastu złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego;

III.  obciąża pozwaną obowiązkiem zapłaty na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego w Szczecinie kwoty 1000 zł (jednego tysiąca złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym.

Agnieszka Sołtyka Krzysztof Górski Leon Miroszewski

Sygn. akt I ACa 83/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 października 2015 r. powód J. Z. wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) zaopatrzonego przez Sąd Rejonowy w Zakopanem w klauzulę wykonalności w dniu 31 grudnia 2012 r. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Bank Spółki Akcyjnej we W. zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Uzasadniając żądanie powód wskazał, iż w dniu 5 grudnia 2007 r. zawarł z pozwaną umowę kredytu hipotecznego nominowanego do franka szwajcarskiego, w której podał adres miejsca zamieszkania: ul. (...) w S.. Zaznaczył jednak, że wielokrotnie informował pracowników banku, zarówno ustnie, jak i pisemnie, iż wszelką korespondencję powinni kierować na adres przy ul. (...) w S.. Podniesiono, że z uwagi na fakt, iż powód zaniechał spłacania kredytu, pozwana winna była zawiadomić go o wypowiedzeniu tej umowy, czego jak powód twierdzi, do dzisiaj nie uczyniła, gdyż takiego wypowiedzenia nie otrzymał. Pomimo dwukrotnego zawiadamiania banku o braku dostarczenia mu takiego wypowiedzenia, ten wystawił bankowy tytuł egzekucyjny, któremu Sąd Rejonowy w Zakopanem postanowieniem z dnia 31 grudnia 2015 r nadał klauzulę wykonalności. Powód wobec powyższego zarzucił pozwanej, iż nie istniały podstawy do wypowiedzenia umowy kredytu, a ponadto takie wypowiedzenie nie zostało mu prawidłowo doręczone, zatem jego zdaniem wierzytelność nie stała się wymagalna, a wystawienie BTE przedwczesne i niezasadne.

W odpowiedzi na pozew z dnia 14 listopada 2016 r. pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą we W. wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu stanowiska pozwany podał, że w dniu 26 czerwca 2012 r. wypowiedział umowę na podstawie § 10 ust. 1 pkt a) Umowy kredytu hipotecznego nominowanego do CHF Nr (...), kierując pismo na aktualny wówczas adres korespondencyjny powoda. Pozwany zaznaczył, że zmiana adresu następuje poprzez pisemny wniosek o zmianę danych, powód zaś taką informację przesłał pozwanej drogą mailową, czego konsekwencją było wezwanie powoda do przekazania bankowi tejże informacji na odpowiednim formularzu opatrzonym własnoręcznym podpisem. Pozwany zaznaczył jednocześnie, że stosował się do obowiązku uaktualniania adresu powoda w systemie teleinformatycznym.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 30 maja 2017 r., wydanym w sprawie o sygn. I C 1003/16, oddalono powództwo.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji poprzedził ustaleniami faktycznymi, z których wynikało, że w dniu 5 grudnia 2007 r. strony postępowaniaJ. Z. i (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. zawarli umowę kredytu hipotecznego nominowanego do CHF Nr (...). Zgodnie z postanowieniami umowy bank zastrzegł sobie prawo wypowiedzenia umowy kredytu z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, jeśli kredytobiorca nie zapłacił w terminach określonych w harmonogramie spłaty pełnych rat kredytu, za co najmniej dwa okresy płatności. W umowie kredytu został podany adres zamieszkania powoda: ul. (...) w S..

Sąd Okręgowy ustalił, że wobec opóźnień w spłacie rat kredytu pozwana spółka (...) Bank w dniu 25 maja 2012 r. wystosowała do powoda ostateczne wezwanie do zapłaty, kierowane na adres przy ul. (...) w S..

Ustalono również, że w dniu 20 czerwca 2012 r. powód skierował do pozwanej spółki (...) Bank wiadomość e-mail, w której poinformował o zmianie adresu do korespondencji z ul. (...), (...)-(...) S., na ul. (...), (...)-(...) S.. Natomiast w dniu 22 czerwca 2012 r. pozwana poinformowała drogą mailową powoda o konieczności dosłania odręcznie podpisanego wniosku celem rozpatrzenia prośby, wskazując, że wystarczający będzie skan takiego wniosku.

Z ustaleń poczynionych przez Sąd meriti wynika także, że z uwagi na opóźnienia w spłacie rat kredytu pozwana spółka (...)Bank w dniu 26 czerwca 2012 r. skierowała na adres przy ul. (...) w S. wypowiedzenie umowy w oparciu o § 10 ust. 1 pkt a) Umowy kredytu hipotecznego. Wypowiedzenie zostało nadane przesyłką poleconą za potwierdzeniem odbioru. Bank uznał skuteczne doręczenie przesyłki wobec jej prawidłowego awizowania.

Nadto Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 26 października 2012 r. powód odpowiedział na wiadomość e-mail z 22 czerwca 2012 r. i przesłał drogą elektroniczną do banku podpisany wniosek celem rozpatrzenia prośby o zmianę adresu do doręczeń. W tym samym piśmie powód zwrócił uwagę bankowi, że pomimo informowania o zmianie adresu do korespondencji nie przychodzi do niego żadne pismo w sprawie windykacji, jednocześnie zwrócił się o informowanie go o bieżącym stanie zadłużenia.

(...) Bank S.A. z siedzibą we W. pismem z dnia 7 listopada 2012 r. skierował do powoda J. Z., na adres przy ul. (...) w S., pismo informując, że w związku z niespłaceniem co najmniej dwóch pełnych rat kredytu oraz dalej utrzymujących się zaległości z płatnościami rat, wypowiedziała mu skutecznie umowę kredytu z dniem 17 sierpnia 2012 r. W związku z brakiem uregulowania całości zaległych rat kapitałowo-odsetkowych wraz z naliczonymi odsetkami karnymi w ciągu 30 dni od daty wypowiedzenia, całość zadłużenia z tytułu ww. kredytu stała się wymagalna i została przeniesiona na rachunek zadłużenia przeterminowanego.

W związku z utrzymującymi się zaległościami w spłacie rat kredytu pozwany wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi J. Z. na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 14 listopada 2012 r., któremu Sąd Rejonowy w Zakopanem nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 31 grudnia 2012 r.

Pismem datowanym na dzień 4 listopada 2016 r., kierowanym pod adres przy ul. (...), (...)-(...) S., pozwany poinformował powoda, że w odpowiedzi na korespondencję wyraża zgodę na zawarcie ugody, a tym samym na rozłożenie zobowiązania wymagalnego na raty pod warunkiem: dokonania wpłaty w wysokości 35.000 zł do dnia 6 czerwca 2014 r., pod rygorem przyjęcia, że powód nie korzysta z tego rozwiązania. Pozwany wskazała, że zmiana danych adresowych została zrealizowana w dniu 7 listopada 2012 r. zgodnie z jego dyspozycją na adres: ul. (...), (...)-(...) S., zaś w dniu 10 kwietnia 2014 r. na podstawie pisma powoda dokonała zmiany adresu na ul. (...), (...)-(...) S.. Poinformował nadto, że według stanu na dzień 6 maja 2014 r. zadłużenie powoda wynosi 265 084,87 zł oraz 3.477,48 zł tytułem kosztów.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne oraz odwołując się do normy art. 840 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy uznał, że powództwo J. Z. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd I instancji podkreślił, że pozwany skutecznie wypowiedział powodowi umowę kredytu hipotecznego. Za niezasadną uznano przy tym argumentację jakoby nie doręczono powodowi oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu, jak również że wydruk z systemu komputerowego banku nie może stanowić dowodu nadania takiego oświadczenia. Sąd meriti zwrócił uwagę, że z przedstawionej e-mailowej korespondencji pomiędzy bankiem a powodem wynika wprost, że powód wprawdzie zgłosił tym sposobem nowy adres do doręczeń w dniu 20 czerwca 2012 r., jednak pozwana dwa dni później również mailowo zwróciła się do powoda o przedstawienie wniosku o zmianę adresu do korespondencji na stosownym formularzu. Sąd dostrzegł, że powód zastosował się do wskazówek banku, jednak dopiero w dniu 26 października 2012 r. W ocenie Sądu okręgowego należy zatem uznać, że dopiero od tej daty powód skutecznie przedstawił bankowi nowy adres korespondencyjny. Z uwagi na opóźnienia w spłacie rat kredytu oraz przedstawienie pozwanej nowego adresu do korespondencji na właściwym formularzu dopiero 26 października 2012 r. pozwany w dniu 26 czerwca 2012 r. skierowała na adres przy ul. (...) w S. wypowiedzenie umowy w oparciu o § 10 ust. 1 pkt a) Umowy kredytu hipotecznego.

Podkreślono, że powód zawierając umowę kredytu hipotecznego niewątpliwie zobowiązał się stosować do procedur określonych w tejże umowie, jak również regulaminach banku. Sąd zaznaczył, że bank jako instytucja finansowa rozpatruje wniosek o zmianę adresu do korespondencji w sposób sformalizowany i jednakowo praktykowany wobec wszystkich klientów tej jednostki. Zdaniem Sądu świadczy o tym wiadomość e-mail, w której bank zwraca się do powoda o to, aby informację o zmianie adresu do korespondencji przekazał bankowi w formie wniosku na stosownym formularzu.

Na marginesie Sąd I instancji zauważył, że już w dniu 25 maja 2015 r. pozwany wysłał do powoda ostateczne wezwanie do zapłaty, kierując tę korespondencję na adres przy ul. (...) w S., czyli ten, pod którym powód na pewno jeszcze przebywał. Zdaniem Sądu przy zachowaniu należytej staranności powód mógł przewidzieć, że konsekwencją takiego pisma oraz niespłacania rat zgodnie z umową, będzie wypowiedzenie umowy kredytu i skierowanie sprawy do egzekucji. Sąd meriti wskazał, że zabieg z twierdzeniem o zmianie adresu jawi się jako specjalnie wykreowany dla uchylenia się od konsekwencji niespłacania kredytu, tym samym stwarzający ewentualne podwaliny pod niniejszy proces.

Natomiast zarzut, jakoby wydruk z systemu informatycznego nie stanowił dowodu na nadanie pisma z dnia 25 maja 2015 r. zdaniem Sądu Okręgowego jest chybiony. Zwrócono uwagę, że wydruk ten, potwierdzony za zgodność przez prokurentów (...)Bank, stanowi dokument prywatny regulowany przez przepis art. 245 k.p.c. W tym przypadku w ocenie Sądu I instancji dokument ten potwierdza, że w systemie bankowym faktycznie istniał dowód sporządzenia i wysłania pod konkretny adres takiego pisma w dniu 25 maja 2015 r. oraz brak anulowania takiegoż.

Ponadto Sąd Okręgowy wskazał, że powód zgłosił zarzut niekonstytucyjności przepisu art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r., Prawo bankowe, stwierdzonej przez Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2015 roku, co w ocenie powoda, winno skutkować uznaniem, że pozwana uzyskała tytuł wykonawczy, a następnie prowadziła na jego podstawie egzekucję, w oparciu o niekonstytucyjne przepisy. W kontekście powyższego Sąd meriti zważył, że w niniejszej sprawie Bankowy Tytuł Egzekucyjny został opatrzony klauzulą wykonalności w dniu 31 grudnia 2012 r., a więc w czasie obowiązywania zakwestionowanych przepisów Prawa Bankowego. Brak jest zatem – w opinii Sądu - podstaw do uznania w chwili obecnej, że tytuł wykonawczy w postaci BTE, opatrzonego sądową klauzulą wykonalności został wydany w oparciu o nieistniejące przepisy. Zaakcentowano, że ustawodawca w związku z rozstrzygnięciem jest zobowiązany wydania przepisów uzupełniających lukę prawną, która miała powstać po 1 sierpnia 2016 r. Tym samym argument o niekonstytucyjności przepisów, na podstawie których Sąd nadał klauzulę wykonalności BTE, Sąd Okręgowy uznał za niezasadny.

Sąd I instancji za niezasadny uznał także podniesiony przez powoda zarzut przedawnienia, jak również bezpodstawności oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytowej, wynikającej z błędnych wyliczeń rat spłaty kredytu.

Następnie dostrzeżono, że powód podniósł także, iż Sąd Rejonowy w Zakopanem był niewłaściwy do nadania klauzuli wykonalności, ponadto bazował na dokumentach, które nie były ani urzędowymi, ani urzędowo poświadczonymi. Po pierwsze zaznaczono, że Sąd nie dysponuje żadnym materiałem dowodowym na te okoliczności, zaś wniosek o przesłuchanie powoda nie zawierał tezy na jaką okoliczność ten dowód ten miał być przeprowadzony. O tym, że klauzulę wykonalności nadał Sąd Rejonowy w Zakopanem Sąd Okręgowy wskazał, że wie tylko z oświadczeń stron zawartych w pismach procesowych. Niezależnie od tego wskazano, iż faktem jest, że właściwym Sądem do nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu był Sąd właściwy według miejsca zamieszkania dłużnika. Sąd Okręgowy wskazał, że jednak nie zna okoliczności, w których taka czynność została podjęta przed tamtejszym Sądem. Ponadto podkreślono, iż orzekanie w postępowaniu klauzulowym przez sąd równorzędny nie stanowi podstawy nieważności postępowania, a co za tym idzie, nie świadczy o tym, że nadana klauzula wykonalności jest nieważna.

W tej sytuacji Sąd I instancji stwierdził, że powód nie wykazał przesłanek umożliwiających wydanie orzeczenia o pozbawieniu tytułu wykonawczego wykonalności, a w szczególności nie wykazał, że pozwany nie może egzekwować roszczenia wynikającego z tytułu wykonawczego, czy też wygaśnięcia zobowiązania. W ocenie Sądu Okręgowego powód nie sprostał ciężarowi udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne. Wobec powyższego wobec nie wykazania okoliczności zaistnienia przesłanek z przepisu art. 840 k.p.c. Sąd powództwo oddalił o czym orzekł jak w wyroku z dnia 30 maja 2017 roku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając orzeczenie w całości. Jednocześnie zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucono:

1.  naruszenie art. 61 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że powód nie zawiadomił pozwanego Banku skutecznie o zmianie miejsca zamieszkania, podczas gdy powód zawiadomił pozwany Bank o zmianie miejsca zamieszkania, a przyjęcie tego oświadczenia przez pozwany Bank zostało potwierdzone w mailu nadanym przez pracownika Banku, co doprowadziło do przyjęcia skuteczności złożonego przez Bank oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu hipotecznego i oddalenia powództwa;

2.  naruszenie art. 385 ¹ k.c. i art. 385 ² k.c. poprzez nieprawidłowe przyjęcie, że klauzula zawarta w § 3 ust. 2 umowy kredytu hipotecznego nominowanego do CHF nr (...) udzielonego przez pozwany Bank nie ma charakteru abuzywnego, pomimo tego, że w sposób wyraźny kształtuje prawa i obowiązki stron w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, co doprowadziło do niezasadnego oddalenia powództwa;

3.  naruszenie art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód nie wykazał przesłanek umożliwiających wydanie orzeczenia o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, a w szczególności nie wykazał, że pozwana nie może egzekwować roszczenia wynikającego z tytułu wykonawczego czy też wygaśnięcia zobowiązania, podczas gdy powoda wykazał, że pozwany Bank nie wypowiedział skutecznie powodowi umowy kredytu hipotecznego, bowiem pomimo posiadania przez niego informacji o zmianie adresu zamieszkania powoda, nadał korespondencję na nieaktualny adres zamieszkania, co doprowadziło do nieuzasadnionego oddalenia powództwa;

4.  naruszenie art. 840 § 1 i § 2 k.p.c. poprzez:

- przyjęcie, iż powód nie wykazał, aby zaistniała przesłanka wynikająca w tych przepisów i nie wykazał żadnego konkretnego zdarzenia, z którym wiąże wygaśnięcie swojego zobowiązania, podczas gdy powód wykazał, że skutecznie złożyć pozwanemu Bankowi oświadczenie o zmianie swojego adresu zamieszkania, a co za tym idzie Bank nie wypowiedział skutecznie powodowi umowy kredytu hipotecznego, co z kolei uzasadniało przyjęcie zaistnienia przesłanki pozbawienia bankowego tytułu wykonawczego wykonalności,

- przyjęcie, iż brak jest podstaw do uznania, że bankowy tytuł egzekucyjny został wydany w oparciu o nieistniejące przepisy, podczas gdy Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 14 kwietnia 2015 r. w sprawie P 45/12 orzekł, że art. 96 ust. 1 i art. 97 ust 1 ustawy z dnia 29 sierpnia - Prawo bankowe są niezgodne z art. 32 ust 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, co doprowadziło do oddalenia powództwa;

5.  naruszenie art. 245 k.p.c. poprzez przyjęcie, że wydruk z systemu informatycznego stanowi dokument prywatny stanowi dowód sporządzenia i wysłania pod konkretny adres takiego pisma, podczas gdy powód wskazał, że wydruk ten nie może stanowić dowodu na nadanie pisma z dnia 25 maja 2015 r.;

6.  naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie tej oceny w sposób dowolny poprzez:

- przyjęcie, że powód nie oświadczył skutecznie o zmianie swojego adresu zamieszkania pozwanego Banku, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jasno wynika, że oświadczenie powoda dotarło do pozwanego Banku, bowiem powód otrzymał od pracownika Banku odpowiedź na maila, w którym informuje o zmianie swojego miejsca zamieszkania, a zatem przyjęcie, iż takie oświadczenie do Banku nie dotarło jest fikcją,

- przyjęcie, iż Bank skutecznie wypowiedział powodowi umowę kredytu hipotecznego, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego taki wniosek nie wypływa, bowiem pozwany Bank wysłał oświadczenie o wypowiedzeniu umowy na nieaktualny adres zamieszkania powoda po tym, jak powód zawiadomił skutecznie Bank o zmianie swojego adresu zamieszkania,

- poprzez przyjęcie, iż wydruk z systemu informatycznego stanowił dowód na nadanie pisma z dnia 25 maja 2015 r., podczas gdy powód wydruk ten nie może zostać uznany za dowód prywatny w świetle art. 245 k.p.c.

Uwzględniając powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie powództwa w całości oraz o zasądzenie od strony pozwanej zwrotu kosztów postępowania w tym zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. Nadto wniesiono o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z odpisu umowy kredytu hipotecznego nominowanego do CHF nr (...) na okoliczność jej treści i postanowień abuzywnych.

Pozwany odpowiadając na apelację wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w drugiej instancji wg norm przepisanych. Nadto zgłoszono wnioski dowodowe z dokumentów załączonych do odpowiedzi na apelację.

Wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 16 marca 2018 r., wydanym w sprawie o sygn. I ACa 586/17, oddalono apelację (pkt I) oraz zasądzono od powoda na rzecz pozwanego kwotę 8100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., wydanym w sprawie o sygn. II CSK 497/18, wskutek rozpoznania skargi kasacyjnej powoda, uchylono powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego i sprawę przekazano do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd Najwyższy podzielił zapatrywanie powoda, że w dniu 20 czerwca 2012 r. skutecznie zawiadomił pozwanego o zmianie miejsca zamieszkania. Jak dostrzegł Sąd Najwyższy, w umowie kredytu nie przewidziano określonego sposobu zawiadomienia banku o zmianie miejsca zamieszkania. W związku z powyższym za wystarczające uznano zawiadomienie w formie elektronicznej (poprzez e-mail). W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy, uznał, że wypowiedzenie przez Banku umowy kredytu nie było skuteczne. Nadto, Sąd Najwyższy wskazał, że błędnie Sąd Apelacyjny uznał za spóźnione podniesienie zarzutu, że umowa kredytu zawiera w § 3 ust. 2 klauzule abuzywne. Zwrócono uwagę, że przepisy dotyczące nieuczciwych postanowień umownych stanowią implementację do krajowego systemu prawnego dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, zaś istotne podsumowanie dotychczasowego stanowiska TSUE zawarto dopiero w wyroku z dnia 3 października 2019 r. (w sprawie C-260/18).

Sąd Apelacyjny po ponownym rozpoznaniu sprawy zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się uzasadniona i skutkowała wydaniem orzeczenia o charakterze reformatoryjnym.

W pierwszej kolejności (przed odniesieniem się do zarzutów apelacji) dokonał (w zakresie objętym zaskarżeniem) Sąd Apelacyjny ponownej oceny przedstawionego pod osąd materiału procesowego i w jej wyniku stwierdził, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne (zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów oraz stanowisk stron procesu. Sąd odwoławczy podzielając te ustalenia, przyjmuje je i czyni częścią swojego stanowiska, uznając za zbędne ich ponowne szczegółowe przytaczanie.

Ocenę prawną powództwa i zarzutów apelacji należy rozpocząć od stwierdzenia, że Sąd Apelacyjny aprobuje kwalifikację prawną rozpoznawanego w sprawie roszczenia i wywody Sądu Okręgowego dotyczące wykładni tej normy, Z tej przyczyny również brak jest podstaw, by wywody te ponawiać lub uzupełniać. Niezbędne dla rozstrzygnięcia kwestie zostaną omówione w ramach odniesienia się do zarzutów apelacji.

Analizując stanowisko skarżącego przypomnieć należy wstępnie, że immnantem elementem oceny prawnej żądania pozwu jest wiążąca sąd w niniejszej sprawie zgodnie z art. 398 ²⁰ k.p.c. wykładnia prawa dokonana w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 497/18, którym uchylono poprzedni wyrok Sądu Apelacyjnego i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy wyjaśnił, że wobec braku zastrzeżenia w umowie kredyty formy ad solemnitatem lub ad eventum dla oświadczeń informujących o zmianie adresu kredytobiorcy za skuteczne należy uznać oświadczenie przesłane drogą mailową. W tym kontekście (wobec niezakwestionowania w toku postępowania odwoławczego dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego wyroku należy uznać, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy (kierowane na adres który został przez powoda notyfikowany jako nieaktualny w oświadczeniu o zmianie adresu dla korespondencji) nie zostało doręczone powodowi ze skutkiem o którym mowa w art. 61 §1 k.c.. Jeśli tak to nie wywołało ono skutków prawnych.

Jak wskazał bowiem Sąd Najwyższy, na mocy umowy kredytu powód zobowiązany był do informowania pozwanego banku o zmianie adresu (§ 12 ust. 1 lit. f umowy). Na płaszczyźnie rzeczonego postanowienia umownego Sąd Najwyższy wyprowadził wniosek, że wobec braku określenia formy zawiadomienia, mogło ono nastąpić w formie elektronicznej. Uwzględniając zaś, że z niekwestionowanych ustaleń faktycznych wynika, iż powód zawiadomił pozwaną o zmianie adresu poprzez przesłanie informacji e-mailem, Sąd Najwyższy uznał, iż powód uczynił zadość swemu obowiązkowi. Konsekwencją tego jest przyjęcie, iż nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu (a to wobec wysłania pisma zawierającego oświadczenie woli w tym przedmiocie na nieaktualny adres powoda). Wyjaśnić nadto należy, że w rozpatrywanym przypadku - stosownie do treści art. 398 ²⁰ k.p.c. - związanie poglądem prawnym wyrażonym przez Sąd Najwyższy przejawiało się także przyjęciem, że zarzut w zakresie abuzywności poszczególnych postanowień umownych nie powinien zostać uznany za spóźniony i podlegać powinien rozpoznaniu merytorycznemu, w szczególności przy uwzględnieniu zapatrywania prawnego wyrażonego w wyroku TSUE z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 oraz w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019 r., w sprawie IV CSK 3009/18. Zarzut ten został zgłoszony jako dodatkowy (mający zwalczać tytuł wykonawczy na wypadek nieuwzględnienia zarzut dotyczącego bezskuteczności wypowiedzenia umowy).

Oznacza to, że fundamentalną kwestią przy rozpoznaniu niniejszej sprawy jest po pierwsze rozważenie, czy przyjęta bezskuteczność wypowiedzenia umowy kredytu wpisuje się w hipotezę przepisu art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. W przypadku stwierdzenia że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu nie wywołało skutków prawnych uznać należałoby, że w momencie wystawienia bankowego tytułu umowy kredytu nie zaktualizowały się przesłanki do domagania się dochodzonego w tytule żądania (w takiej sytuacji wobec bezskuteczności wypowiedzenia strony nadal łączyła umowa kredytu i bank nie mógł żądać zwrotu całej niezapłaconej kwoty z odsetkami kredytowymi i odsetkami za opóźnienie według stóp umownych). Przesądzenie tej kwestii powodowałoby samoistnie konieczność pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności. Z uwagi na specyfikę bankowego tytułu wykonawczego bowiem przesądzono w nauce i orzecznictwie, że w ramach zarzutów z art. 840 k.p.c. badaniu podlegają również przesłanki aktualizacji roszczenia stwierdzonego w tytule wykonawczym.

W przypadku stwierdzenia że w dacie wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego umowa kredytu została wypowiedziana (oświadczenie o wypowiedzeniu zostało złożone adresatowi zgodnie z regułą art. 61 §1 k.c.) , powstawałaby konieczność oceny zarzutów skarżących co do nieważności umowy kredytu z uwagi na abuzywność klauzul umownych.

Przed oceną powyższych kwestii wywód prawny w zakresie bezskuteczności wypowiedzenia umowy kredytu uzupełnić należy stwierdzeniem, że normą regulującą skuteczność złożenia adresatowi oświadczenia woli w postaci innej niż elektroniczna jest przepis art. 61 § 1 k.c. Oświadczenie jest zatem złożone jeśli dotrze ono do tej osoby, w taki sposób, że mogła się z nim zapoznać. Jeżeli treść oświadczenia woli składanego innej osobie zawarta jest w piśmie przesyłanym pocztą, a przesyłka - wobec nieobecności adresata - zostanie pozostawiona w urzędzie pocztowym z powiadomieniem o tym adresata a następnie (wobec niepodjęcia je w terminie) zwrócona nadawcy , dojście oświadczenia do wiadomości tej osoby, w rozumieniu art. 61 § 1 k.c., nastąpi po okresie od awizowania wystarczającym dla podjęcia przez adresata czynności zmierzających do zapoznania się z ich treścią. W judykaturze ustala się niekiedy ten okres analogicznie do reguł przewidzianych dla pism sądowych (art. 139 §1 k.p.c.). przyjmując że taki okres będzie umożliwiał adresatowi zapoznanie się z jego treścią ( o ile oczywiście uzyska wiedzę o awizowaniu przesyłki). W innych przypadkach przyjmuje się że do skutku o którym mowa w a. 61 §1 k.c. dojdzie następnego dnia po awizowaniu przesyłki.

W związku z tym przyjmuje się, że skierowanie oświadczenia woli za pośrednictwem poczty pod właściwym adresem dla odbiorcy tego oświadczenia uznać należy za doręczone jeśli adresat zostanie przez pocztę poinformowany o złożeniu przesyłki w urzędzie z uwagi na jego nieobecność (awizo). W takiej sytuacji oświadczenie dochodzi do adresata w chwili w której mogło się z nim zapoznać (podjąć z urzędu pocztowego - por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 53/09 i z dnia 18 kwietnia 2011 r., V CSK 215/11, niepublikowane).

Transponując powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy uznać należało, że jakkolwiek z treści § 10 ust. 3 umowy stron wynika, że skutek doręczenia korespondencji banku może być określony według zasad przewidzianych w art. 138 i 139 k.p.c., to wobec skierowania oświadczenia do powoda pod nieaktualnym adresem nie można przyjąć, by oświadczenie o wypowiedzeniu doszło do adresata w sposób umożliwiający zapoznanie się z nim.

Jak bowiem wyjaśniono wyżej, w świetle wykładni prawa dokonanej w orzeczeniu Sądu Najwyższego należy uwzględnić to, że powód przed wysłaniem oświadczenia o wypowiedzeniu skutecznie (ze skutkiem prawnym dla obowiązków i praw obu stron umowy kredytu) poinformował pozwanego skutecznie o zmianie adresu.

W związku z powyższym nie ma podstaw w świetle art. 61 §1 k.c. do przyjęcia, że wypowiedzenie odniosło skutek prawny i doprowadziło do rozwiązania umowy kredytu oraz (po upływie terminie wypowiedzenia ) zaktualizowało obowiązek zwrotu należności wynikających z bankowego tytułu egzekucyjnego.

To zaś stanowi o tym, że nie było przesłanek do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, stosownie do art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.).

Lokując powyższe kwestie na płaszczyźnie przepisu art. 840 § 1 k.p.c. uznać należało, że już tylko brak skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu stanowi o tym, że nie wystąpiło zdarzenie, które doprowadziło do nadania klauzuli wykonalności przez zakwestionowanie istnienia obowiązku lub jego zakresu. Nie może bowiem budzić wątpliwości, że zwrot „zdarzenie” użyte w tym przepisie, rozumiany powinien być także jako niezrealizowanie się jeszcze stanu wymagalności roszczenia objętego tytułem wykonawczym, czyli ujęcie w tym tytule należności przedwczesnej i w związku z tym jeszcze niezaskarżalnej w chwili powstania tytułu (tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 kwietnia 2016 r., II CSK 522/15, Lex nr 2052524). Zatem wykazanie przez powoda bezskuteczności oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu przed wystawieniem tytułu oznaczało, że w dacie jego wystawienia roszczenie o zwrot całej niespłaconej kwoty nie było jeszcze wymagalne (a zatem ta część kredytu, której termin zapłaty jeszcze nie nastąpił nie mogła być objęta wystawionym tytułem). W tej sytuacji bankowy tytuł egzekucyjny nie odpowiada istotnemu i faktycznemu stanowi rzeczy, który był podstawą nadania klauzuli wykonalności. Z tych przyczyn roszczenie powoda zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Odnosząc się do argumentacji pozwanego podnoszonej w toku postępowania apelacyjnego a sprowadzającej się do twierdzenia, że adres pod którym było doręczane powodowi wypowiedzenie kredytu był adresem prowadzonej przez powoda działalności ujawnionym w CEIDG, przypomnieć należy, że z materiału procesowego wynika jednoznacznie , że adres ten w chwili doręczenia oświadczenia o wypowiedzeniu był nieaktualny (powód nie przebywał ani nie prowadził działalności pod tym adresem).

Adres, o którym w obecnym stanie prawnym mowa w art. 5 ust 1 pkt. 6) ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1291 z późn. zm.) a w dacie dokonywania czynności miedzy stronami ujawniany w CEIDG na podstawie art. 25 ust. 1 pkt. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 2168 z późn. zm.) jest funkcjonalnie i prawnie powiązany wyłącznie z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wskazanie adresu przez przedsiębiorcę w ewidencji służącej do ujawniania danych związanych z prowadzoną przez niego działalnością może zatem być interpretowane jedynie jako wyraz woli otrzymywania pod tym adresem korespondencji (oświadczeń od podmiotów publicznoprawnych i prywatnoprawnych) w związku z działalnością. Ujawnienie adresu dla doręczeń nie może więc być rozumiane jako wywołujące skutki prawne w innych, niezwiązanych z działalnością gospodarczą sferach aktywności życiowej osoby zaewidencjonowanej w CEIDG. Innymi słowy jedynie w sferze profesjonalnej działalności przedsiębiorcy można przyjmować skutki związane z brakiem aktualizacji adresu (domniemanie prawne zgodności danych i odpowiedzialność odszkodowawczą za zaniechanie ich uaktualnienia zgodnie z mającym zastosowanie w niniejszej sprawie art. 33 cytowanej wyżej ustawy o działalności gospodarczej).

Doręczenia pism niezwiązanych z działalnością zatem pod adresem ujawnionym w ewidencji odniosą skutek w świetle art. 61 §1 k.c. tylko wówczas jeśli dotrą do adresata w sposób, który umożliwi mu zapoznanie się ich treścią. Jeśli więc adres jest nieaktualny w momencie awizowania przesyłki to mimo nieujawnienia jego zmiany w ewidencji, to w świetle art. 61 §1 k.c. z faktu skierowania korespondencji pod ten adres nie można wywodzić skutków, jakie prawo wiąże w konkretnym przypadku ze złożeniem oświadczenia woli.

Analogicznie oceniać należy sytuację, w której kontrahent wyraźnie wskaże drugiej stronie stosunku prawnego inny (niż ujawniony w CEIDG) adres dla doręczenia oświadczeń istotnych dla wykonywania (bytu prawnego) łączącej strony umowy. Wówczas zaniechanie skierowania oświadczenia pod wskazanym adresem (skierowanie pod adresem z CEIDG) w świetle art. 61 także nie będzie wywoływało skutków prawnych jeśli adresat (np. z uwagi na nieaktualność danych w CEIDG) nie otrzyma korespondencji (informacji o korespondencji)

W realiach niniejszej sprawy pozwany przedstawiając omawianą argumentację pomija to, że umowa między stronami dotyczyła kredytu zaciągniętego w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Nie wynika z żadnego dowodu, by umowa ta była zawierana w ramach działalności gospodarczej. Już to powoduje, że odwoływanie się do domniemań prawnych wynikających z ujawnienia adresu w CEIDG nie może odnieść skutku. Po wtóre pozwany został powiadomiony wyraźnie o nowym adresie dla doręczeń (a więc o dezaktualizacji poprzedniego adresu). Po trzecie z materiału procesowego wynika, że powód po przesłaniu informacji pozwanemu o zmianie adresu dla doręczeń wyjechał z kraju i podjął zatrudnienie za granicą. Zatem oświadczenie kierowane pod adresem ujawnionym (niezaktualizowanym ) w CEIDG nie mogło być uznane za skuteczne w rozumieniu art. 61 k.c. Argumentacja odwołująca się do faktu niezaktualizowania adresu ujawnionego w ewidencji nie może więc wpływać na ocenę skuteczności oświadczenia o wypowiedzeniu umowy.

Przesądzenie, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu nie zostało doręczone powodowi i nie wywołało skutków prawnych przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego stanowi samoistną przesłanek do uwzględnienia powództwa opartego o treść normy art. 840 k.p.c. Oznacza to, że zbędne dla rozstrzygnięcia staje się dokonywanie ocen dotyczących ważności umowy kredytu ( abuzywności poszczególnych postanowień umownych i jej wpływu na ważność umowy). Stąd też jako zbyteczne i pozbawione znaczenia prawnego oceniać należy przesądzanie w niniejszej sprawie tych kwestii.

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i pozbawił wykonalności w całości tytuł wykonawczy – bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) wystawiony przez (...) Bank Spółkę Akcyjną we W. w dniu 14 lipca 2012 roku, opatrzony klauzulą wykonalności zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Zakopanem z dnia 31 grudnia 2012 r. w sprawie I Co 1424/14.

Konsekwencją zmiany wyroku jest rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za I instancję, przy uwzględnieniu, że pozwana przegrała postępowanie w całości. Na koszty poniesione przez powoda w postępowaniu pierwszoinstancyjnym złożyły się wyłącznie koszty zastępstwa procesowego w wysokości po 7.200 zł, ustalone na podstawie § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (w brzmieniu obowiązującym na dzień wytoczenia powództwa, tj. w dniu 5 listopada 2002 r.).

Natomiast o nieuiszczonych kosztach sądowych orzeczono stosownie do treści art. 13 ust. 1 u.k.s.c. Na koszty sądowe złożyła się nieuiszczona przez powoda opłata sądowa w wysokości 10.776 zł, której wysokość ustalono na podstawie art. 13 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 21 u.k.s.c. (w brzmieniu obowiązującym w dniu wniesienia pozwu, tj. 5 listopada 2015 r.).

O kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 zdanie pierwsze w zw. z art. 98 k.p.c., wedle zasady analogicznej - jak w przypadku kosztów pierwszoinstancyjnych. Na poniesione przez powoda złożyły się koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 8.100 (ustalone na podstawie § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji). Natomiast na poniesione przez powoda koszty postępowania kasacyjnego złożyła się opłata od skargi kasacyjnej – 1000 zł, opłata od pełnomocnictwa w postępowaniu kasacyjnym – 17 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 10.800 (ustalone na podstawie § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 4 pkt 1 wyżej wskazanego rozporządzenia, w brzmieniu obowiązującym na dzień wniesienia skargi kasacyjnej). W efekcie przyjąć należało, iż powstała po stronie powodowej suma kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego wynosi 19.917 zł i taką też kwotę pozwana winna zwrócić powodowi.

W punkcie IV wyroku Sąd Apelacyjny – na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. - nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego w Szczecinie kwotę 1000 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, tj. opłaty od apelacji, której powód nie miał obowiązku uiszczenia. Wysokość należnej opłaty ustalono w oparciu o przepis art. 13 ust.1 u.k.s.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia apelacji, tj. 22 czerwca 2017 r.).

Agnieszka Sołtyka Krzysztof Górski Leon Miroszewski