Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2020 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Kopalni (...)

z o.o. w K.

przeciwko (...) Spółki z o.o. w K.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 16 kwietnia 2019 r. sygn. akt VII GC 216/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Paweł Czepiel SSA Jerzy Bess

Sygn. akt I AGa 171/19

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 6 listopada 2020 roku

Wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Kielcach zasądził od strony pozwanej (...) Spółki z o.o. w K. na rzecz strony powodowej (...) Spółki z o.o. w K. kwotę 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 7 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 10.417 zł tytułem kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, z którego to uzasadnienia wynika, że w dniu 7 sierpnia 2015 r. pozwana zawarła z Syndykiem masy upadłości (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w W. umowę sprzedaży kruszywa z kopalni sprzedającego J. położonej w C., o frakcji, ilości i normach wskazanych w załączniku nr (...) do umowy (§1). W preambule umowy kupujący zamieścił oświadczenie, że na podstawie tej umowy będzie realizował inwestycję pn Budowa drogi ekspresowej (...) odcinek(...) Odbiór kruszywa miał następować partiami z kopalni (...), na podstawie przesyłanych sprzedającemu przez kupującego miesięcznych harmonogramów odbiorów stanowiących jednocześnie zamówienie na kruszywo. Cena netto jednej tony kruszywa została określona w załączniku nr 1 (§3 ust. 2). W §4 ust. 1 sprzedający zadeklarował, że sprzedane kruszywo będzie odpowiadało wymaganiom wskazanym w umowie. W §4 ust. 2-6 umowy strony szczegółowo uregulowały procedurę składania reklamacji kruszywa. Umowa została zawarta na okres do dnia 31 stycznia 2018 r. W §6 ust. 6 umowy strony zastrzegły karę umowną, którą miał zapłacić kupujący sprzedającemu, jeżeli w okresie obowiązania umowy nie odbierze kruszywa w ilości wskazanej w załączniku nr (...) do umowy. Kara miała stanowić iloczyn nieodebranego kruszywa oraz jego ceny i zostać zapłacona w terminie 14 dni od daty doręczenia kupującemu noty obciążeniowej.

W załączniku nr (...) do umowy strony określiły wymagania jakie miało spełniać kruszywo, jego ilość i cenę netto jednej tony. I tak: kruszywo o frakcji 0-31,5 wymagania PN-EN 13043 i PN-EN 13242, ilość 275 652, cena 16 zł (przelew) i 15,50 zł (przedpłata), kruszywo o frakcji 0-63 wymagania PN-EN 13242, ilość 88 652, cena 16,90 zł (przelew) i 16,50 zł (przedpłata), kruszywo niesklasyfikowane według norm, ilość 215 289, cena 6 zł (przelew) i 5,50 zł (przedpłata).

Pismami z dnia 26 maja 2017 r. i 21 lipca 2017 r. powódka wezwała pozwaną do przystąpienia do realizacji umowy z dnia 1 sierpnia 2015 r. i przesłania w związku z tym harmonogramu odbiorów na kolejne miesiące. W odpowiedzi, w piśmie z dnia 1 sierpnia 2017 r. pozwana wskazała, że wielokrotne próby pozyskania materiału z miejsc wskazanych przez (...), który zostałby zaakceptowany przez instytucję sprawującą nadzór na budowie drogi (...)skończyły się niepowodzeniem. Badania laboratoryjne wykazały całkowitą nieprzydatność i dyskwalifikację oferowanego przez kopalnię materiału do użycia w celu budowlanym na przedmiotowej inwestycji. Pozwana zadeklarowała od dnia 3 sierpnia 2017 r. odbiór materiału o frakcji 0-31,5 mm i 0,63 mm z przeznaczeniem na cele budowlane - Budowa drogi ekspresowej (...) odc. (...) Przedstawiła także harmonogram odbiorów w miesiącu sierpniu 2017 r.

W piśmie z dnia 23 sierpnia 2017 r. powódka zadeklarował wydanie materiału spełniającego wymagania określone w umowie, zaś w przypadku oczekiwania przez pozwaną na materiał o innych niż w umowie parametrach konieczne będzie zawarcie nowej umowy.

Dnia 28 lutego 2018 r. powódka wystawiła notę księgową nr (...) i obciążyła pozwaną karą umowną w kwocie 6 849 297,30 zł na podstawie §6 ust. 5 i 6 umowy sprzedaży z dnia 7 sierpnia 2015 r. z terminem zapłaty 14 dni od dnia jej doręczenia. Kara została obliczona jako iloczyn ilości kruszywa i jego ceny tj. 267 482 tony x 16 zł netto - kruszywo 0-031,50, 81 982 tony x 16,9 zł netto - kruszywo 0-63, 215 289 tony x 6 zł netto - kruszywo niesklasyfikowane.

Laboratorium pozwanej na podstawie badań próbek kruszywa frakcji 0-31,5 mm i 0-63 mm z kopalni (...), pobranych z magazynów materiałowych w dniach 31 marca 2016 r., 18 kwietnia 2016 r., 19 kwietnia 2016 r., 23 kwietnia 2016 r., 25 kwietnia 2016 r., 6 maja 2016 r., 11 maja 2016 r., 24 października 2016 r. stwierdziło, że nie spełniają one wymagań PN-EN 13242:2004 oraz STWiORB D-04.04.02. Dotyczyło to takich parametrów jak zawartość frakcji pylastych, wskaźników piaskowych i nośności.

(...) Sp. z o.o. Laboratorium (...) w K. na zlecenie S. dokonało badań próbek kruszywa z kopalni (...) frakcji 0-31,5 mm i 0-63 mm, pobranych przez pozwaną z magazynów. W 2016 r. próbki zostały pobrane w dniach: 31 marca 2016 r., 18 kwietnia 2016 r., 19 kwietnia 2016 r., 21 kwietnia 2016 r., 25 kwietnia 2016 r., 29 kwietnia 2016 r., 6 maja 2016 r., 11 maja 2016 r., 25 października 2016 r. W 2017 r. badaniu poddano jedną próbkę kruszywa pobraną w dniu 30 października 2017 r. przez podmiot oznaczony w raporcie jako Laboratorium (...) z miejsca poboru oznaczonego jako (...). Wykonane z badań raporty odnoszą się do norm PN-EN 933-1:2012, PN-EN 933-1, PN-B 04481, PN-EN 933-8:2012. Zawartość pyłów wg PN-EN 933-1 wynosiła w badanych próbkach od 7% do 11,2%.

Wyniki badań laboratoriów nie zostały powódce przez pozwaną przedstawione. Ustnie na etapie rozmów dotyczących przyczyn braku odbioru przez pozwaną kruszywa, powódka została poinformowana w sposób ogólnikowy, że kruszywo nie spełnia wymagań, norm, nadaje się tylko na drogi serwisowe. Pozwana nie zgłosiła reklamacji wymaganej umową.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym, po dokonaniu analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego, Sąd Okręgowy uznał powództwo za zasadne w całości. Sąd wywiódł, że na mocy § 1 umowy sprzedaży z dnia 7 sierpnia 2015 r, zawartej z poprzednikiem prawnym powódki, pozwana zobowiązała się do zakupu w okresie do dnia 31 stycznia 2018 r. kruszywa z kopalni (...) o określonej ilości, frakcji, normach i cenie jednostkowej netto za tonę wskazanych w załączniku nr 1 do umowy. Jedynie w załączniku strony określiły wymagania jakie miało spełniać dostarczone przez powoda kruszywo. Miało to być kruszywo o frakcji 0-31,5 mm spełniające normy PN-EN 13043 i PN-EN 13242, kruszywo frakcji 0-63 mm spełniające normę PN-EN 13242 oraz kruszywo niesklasyfikowane wg norm. Żadnych innych wymogów co do parametrów jakie miało spełniać kruszywo należące do dwóch pierwszych frakcji, w szczególności dotyczących kategorii tego kruszywa, zawartości frakcji pylastej, umowa zawarta przez strony nie zawierała. Postanowieniem umownym określającym jakie wymogi ma spełniać kruszywo z całą pewności nie jest preambuła do umowy zawierająca oświadczenie pozwanej o treści, że „kupujący na podstawie zawartej umowy realizował będzie inwestycję pn: „Budowa Drogi Ekspresowej S-7 odcinek (...)”. Była to jedynie informacja dla sprzedawcy jakie będzie przeznaczenie tego kruszywa. Powyższy zapis nie jest równoznaczny z zapewnieniem sprzedawcy, że kruszywo będzie spełniać wymagania powyższej inwestycji. Sprzedawca miał co prawda świadomość do jakich celów i na jaką inwestycję miało być użyte kruszywo, jednakże w samej treści umowy nie ma zapisów, że ma ono spełniać inne niż określone w załączniku nr(...) do umowy wymogi, w szczególności takie których wymagał inwestor czyli (...). W umowie nie ma w szczególności zapisu, że dostarczone przez powódkę kruszywo ma spełniać wymagania Specyfikacji Technicznej Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych D-04.04.02. Podbudowa z mieszanki niezwiązanej, na którą powołuje się laboratorium pozwanej w badaniach próbek kruszywa. Pozwana nie wykazała, że doszło do zmiany umowy w części określającej wymogi jakościowe kruszywa. Ponadto umowa sprzedaży kruszywa została zawarta przed zawarciem przez pozwaną umowy z inwestorem (...). Pozwana nie miała wiedzy co do wymogów tej umowy odnośnie materiałów. Przy czym zmiana umowy sprzedaży w świetle §8 ust. 9 dla swej ważności wymagałaby formy pisemnej. Pozwana nie wykazała, aby po zawarciu umowy sprzedaży kruszywa i po wejściu w miejsce swojego poprzednika prawnego powódka zobowiązała się dostarczyć pozwanej kruszywo spełniające powyższy parametr.

Pozwana nie kwestionowała, że nie odebrała od powódki kruszywa w ilości i o wartości wskazanej przez powódkę.

W ocenie Sądu Okręgowego z przedłożonych przez pozwaną dokumentów w postaci wyników badań nie wynikało, aby kruszywo nie odpowiadało wymogom umowy. Przeprowadzone badania w ogóle nie dotyczyły kruszywa niesklasyfikowanego, które pozwana zobowiązała się odebrać w ilości 215 289 ton o wartości, przy przyjęciu nawet niżej ceny jednostkowe czyli 5,50 zł, wynoszącej 1 184 089,50 zł netto. Już to samo uprawniałoby powódkę do obciążenia pozwanej karą umowną na podstawie §6 ust. 6 umowy. Wyniki badań próbek kruszywa frakcji 0-31,5 mm i 0-63 mm wykonanych przez laboratorium pozwanej kończą się wnioskami, że kruszywo nie spełnia wymagań PN-EN 13242:2004 i STWiORB D-04.04.02. Podbudowa z mieszanki niezwiązanej. Jak wskazano wyżej wymóg spełnienia przez kruszywo dostarczone przez powódkę wymagań powyższej specyfikacji technicznej, w szczególności w zakresie zawartości frakcji pylastej, nie był wymogiem określonym przez strony w umowie.

Oprócz wyników badań laboratorium, pozwana nie przedłożyła żadnych dokumentów m.in. protokołów pobrania próbek, z których wynikałoby z jakich dostaw (ich daty i ilość dostarczonego kruszywa) pochodziły pobrane próbki, jaka ilość kruszywa została pobrana do badań. Odnośnie do próbek, których badań nie wykonywało laboratorium pozwanej nie ma danych, że nie spełniały one normy PN-EN 13242:2004. Raporty z badań przeprowadzonych przez niezależne laboratorium na zlecenie S. (wykonawcy robót) zawierają wyłącznie wyniki badań i nie odnoszą się do norm wskazanych przez strony w załączniku nr 1 do umowy. Z przedłożonych raportów wynika, że w badanych próbkach zawartość frakcji pylastych w kruszywie była różna: 7%, 9,3%, 9,4%, 9,5%, 9,6%, 9,7%,10,2%, 11%, 11,2%. Z kolei wszystkie wyniki badań laboratorium pozwanego wykazały 12%. Z umowy sprzedaży nie wynika, że kruszywo ma mieć ten parametr nie przekraczający 9%, jak twierdziła pozwana.

Pozwana nie dochowała wymogów określonych w §4 ust. 2-6 umowy dotyczących składania reklamacji kruszywa. Pozwana pozbawiła powódkę możliwości uczestnictwa w procedurze pobierania i badania próbek kruszywa jakie przewidywała umowa. Pozwana, zgodnie z zawartą umową, utraciła uprawnienia z rękojmi z tytułu wad kruszywa. Niezależnie od powyższego pozwana nie złożyła oświadczenia o odstąpieniu od umowy z dnia 7 sierpnia 2015 r. z powodu wad kruszywa. Pozwana nie wykazała, aby przysługiwało jej skuteczne wobec powódki prawo do odmowy odbioru towaru stanowiącego przedmiot zawartej przez strony umowy, co czyni żądanie powódki zapłaty kary umownej zasadne.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c.

Pozwana wniosła apelację i zaskarżyła wydany wyrok w całości. Orzeczeniu zarzuciła: 1) sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym polegającym na: a) uznaniu, że pozwana nie wykonywała postępowania reklamacyjnego tj. nie przekazała stronie powodowej w sposób przewidziany w umowie informacji dotyczących niewłaściwych parametrów jakościowych kruszywa, a co za tym idzie ich całkowitej nieprzydatności dla pozwanej, b) bezpodstawnym przyjęciu, że po stronie powodowej na skutek działania pozwanej spółki zaistniała jakakolwiek szkoda, c) dostarczone kruszywo było odpowiedniej, przepisanej w treści umowie jakości, które nadawało się do odbioru przez pozwaną, a co za tym idzie, pozwana nie wykonała należycie umowy poprzez nieodebranie zamówionego kruszywa od powódki, 2) naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § k.p.c i art. 316 k.p.c poprzez: a) przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i wywiedzenie z materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logiki i doświadczenia życiowego i wadliwe przyjęcie, że pozwana w sposób nieodpowiedni, sprzeczny z treścią umowy zakomunikowała powodowej spółce fakt istotnych odchyłów jakościowych zamówionego towaru podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że takie informacje były przekazywane, a biorąc pod uwagę fakt wcześniejszej współpracy stron przy analogicznych transakcjach, telefoniczny sposób komunikacji był wystarczający. Ponadto Sąd meritii przy ustalaniu niniejszej okoliczności całkowicie zdyskredytował zeznania strony pozwanej oraz jej świadków opierając tym samym ustalenia tylko i wyłącznie na materiale dowodowym zaprezentowanym przez stronę powodową, b) dowolną, niewszechstronną ocenę materiału dowodowego poprzez bezzasadne przyjęcie, że dostarczony przez stronę powodową towar spełniał wymogi jakościowe określone w umowie podczas gdy wprost ze zgromadzonego materiału dowodowego w postaci wyników badań laboratoryjnych wynika, że dostarczane przez stronę powodową transze towaru nie spełniały wymogów jakościowych wynikających z umowy, a w szczególności norm wynikających z załącznika nr 1 do tejże umowy tj. PN-EN 13242:2004., c) dowolną, niewszechstronną ocenę materiału dowodowego i wadliwe przyjęcie, że z badań niezależnego laboratorium (...). z o.o nie wynika, że dostarczony towar nie spełniał norm jakościowych ujętych w umowie łączącej strony podczas gdy norma PN-EN 13242:2004 jest niejako normą „ogólną", której regulacje dzielą się na szereg rozdziałów wskazujących na uszczególnione normy jakościowe kruszyw używanych w budownictwie drogowym takich jak „rozdz. 4.3.1 Uziarnienie wg PN-EN 933-1", a którego to kryterium nie spełniało kruszywo dostarczone przez powódkę zgodnie z treścią badań przeprowadzonych przez niezależny podmiot, a co za tym idzie było dla pozwanej kompletnie nieprzydatne do prowadzenia wskazanej w treści umowy inwestycji, d) dowolną i niewszechstronną ocenę materiału dowodowego poprzez całkowite pominięcie faktu wcześniejszej współpracy stron przy dostawach kruszywa z tej samej kopalni spełniającego wymagania odpowiednie dla realizacji inwestycji drogowej, a co za tym idzie dyskredytacja istotnych kwestii dotyczących sposobu komunikowania się stron i dokonywania stosownych ustaleń w zakresie procesu reklamacyjnego i określania wymogów jakościowych dostarczanego towaru, a które to wymagania były doskonale, właśnie z uwagi na wcześniejszą współpracę przy wykonywaniu analogicznych inwestycji, stronie powodowej znane, 3) naruszenie prawa procesowego tj. art. 217 § 1 i 3 k.p.c w zw. z art. 227 k.p.c. i 278 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego podczas gdy sprawa niniejsza niewątpliwie wymagała wiadomości specjalnych w zakresie jakości kruszywa dostarczonego przez powódkę jak również interpretacji badań tegoż kruszywa przeprowadzonych przez pozwanego i (...) sp. z o.o., 4) naruszenie prawa materialnego tj. art. 484 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, iż w przedmiotowym stanie faktycznym istniały przesłanki do naliczenia kary umownej podczas gdy ze stanu faktycznego sprawy niniejszej wynika, że strona powodowa nie poniosła żadnej szkody w związku z działaniem pozwanej, a zgodnie z jednolitą linią orzeczniczą kara umowna ma przede wszystkim charakter odszkodowawczy, a co za tym idzie prawo jej naliczenia przysługuje tylko i wyłącznie gdy na skutek działania pozwanej powódka odniosłaby jakąkolwiek szkodę - co nie miało miejsca gdyż zamówione przez pozwaną kruszywo zostało sprzedane - zatem żadna szkoda w majątku powódki nie powstała, a jej zapłata przez pozwaną doprowadziłaby do bezpodstawnego wzbogacenia powódki.

W konsekwencji apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu za obie instancje, alternatywnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jako bezzasadna nie zasługiwała na uwzględnienie i podlegała oddaleniu w całości.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Okręgowy prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 § 1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny. Sąd drugiej instancji w całości podzielił również zawarte w uzasadnieniu rozważania prawne.

Zarzuty błędnego ustalenia stanu faktycznego w niniejszej sprawie nie są zasadne.

Skuteczne zakwestionowanie zasady swobodnej oceny dowodów wymaga od skarżącego wykazania, że w następstwie istotnych błędów logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego albo też pominięcia dowodów prowadzących do wniosków odmiennych niż przyjęte przez sąd orzekający, ocena dowodów była oczywiście błędna lub rażąco wadliwa. Podważenie oceny materiału dowodowego dokonanej przez Sąd pierwszej instancji wymaga, więc od skarżącego wskazania konkretnego dowodu przeprowadzonego w sprawie, którego zarzut ten dotyczy i podania, w czym skarżący upatruje wadliwą jego ocenę. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął to sąd, wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż dokonana przez sąd. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać.

W niniejszej sprawie powódka dochodziła zapłaty części kary umownej, którą naliczyła na podstawie § 6 umowy z dnia 7 sierpnia 2015 r. (...).

Zgodnie z § 1 umowy w związku z realizowaną przez kupującego (pozwaną) inwestycją pn. „Budowa Drogi Ekspresowej S-7, odcinek(...), sprzedający (powódka) zobowiązuje się do sprzedaży na rzecz kupującego kruszywa z kopalni sprzedającego J. położonej w miejscowości C., ul. (...) o frakcji, w ilości i o normach wskazanych w załączniku nr 1 do niniejszej umowy, zwanego dalej kruszywem, a kupujący zobowiązuje się do jego odebrania oraz do zapłaty ceny. W załączniku nr (...) do umowy strony określiły, że przedmiotem umowy będzie kruszywo 0-31,5 spełniające wymagania PN-EN 13043 i PN-EN 13242, kruszywo 0-63,0 – spełniające wymagania PN-EN 13242 oraz kruszywo niesklasyfikowane według norm. W myśl natomiast § 6 ust. 6 umowy kupujący zapłaci sprzedającemu karę umowną jeżeli w okresie obowiązywania umowy wskazanym w § 5 nie odbierze kruszywa w ilości wskazanej w załączniku nr 1 do niniejszej umowy. Kara ta obliczona zostanie jako iloczyn nieodebranego kruszywa oraz jego ceny. Kara zapłacona zostanie w terminie 14 dni od daty doręczenia do kupującego noty obciążeniowej.

Powódka wykazała, że pomimo zawarcia umowy i określenia warunków jej wykonania przez obie strony, pozwana nie odebrała kruszywa i nie zapłaciła należnej ceny. Powódka po kilkukrotnym wzywaniu jej do wykonania umowy i prowadzonych rozmowach wystawiła notę obciążeniową i zażądała zapłaty kary umownej. Pozwana nie zaprzeczyła okoliczności nieodebrania kruszywa i braku zapłaty. Żądanie oddalenia powództwa w sprzeciwie od nakazu zapłaty, jak i w złożonej apelacji, opierała na twierdzeniu niewywiązania się powódki z obowiązku dostarczenia kruszywa spełniającego wymogi narzucone na pozwaną przez inwestora (...). Pozwana nie przedstawiła jednak wystarczającego materiału dowodowego, za pomocą, którego zdołałaby wykazać, że oferowany przez powódkę towar nie spełniał norm określonych przez strony w umowie, a wyłącznie te normy były dla obu stron wiążące. Pozwana zdawała się ignorować fakt, że w załączniku nr 1 strony określiły wyłącznie normy jakim kruszywo miało odpowiadać. Powyższe wynikało również z podniesionych w apelacji zarzutów. Pozwana zarzucając Sądowi pierwszej instancji błąd w ustaleniu spełnienia norm jakościowych określonych w umowie, w kolejnym zarzucie wprost wskazała, że określone przez strony w umowie normy miały charakter ogólny, a dostarczone przez powódkę kruszywo nie odpowiadało nie wskazanej normie, ale należąc do tejże normy jakości, nie odpowiadało specyfikacji, jakiej wymagał inwestor (...). Nie oznacza to, że dostarczony towar był niezgodny z normą, którą strony same w umowie określiły. Pozwana będąc profesjonalnym podmiotem i decydując się na tak ogólne określenie towaru jaki zamówiła, winna była mieć świadomość, że warunki takie będzie spełniać szereg rodzajów kruszywa. Pozwana zawierając umowę z powódką i określając w umowie normę zamawianego towaru w sposób jednoznaczny, przed zawarciem umowy z inwestorem drogi i przed określeniem przez niego cech materiału z jakiego droga ma zostać wykonana, podjęła ryzyko, którego konsekwencji nie może przerzucać na powódkę. Pozwana zobowiązała powódkę do dostarczenia kruszywa należącego do określonej normy jakości. Powódka wykonała swoją część zobowiązania, a wymagania jakie stawia pozwana w toku postępowania nie zostały objęte umową i nie wiążą powódki.

Prawidłowo Sąd pierwszej instancji zinterpretował postanowienia preambuły umowy. Preambuła ta nie jest postanowieniem umowy, w którym strony miały określić cechy kruszywa. Zawiera ona jedynie oświadczenie pozwanej na co zamierza je przeznaczyć, jednak nie stanowi ona zobowiązania dla powódki do spełnienia wymagań inwestora.

Pozwana sama przyznała, że nie dochowała wymagań procesu składania reklamacji towaru określonego w umowie. Usiłowała wykazać, że reklamowała kruszywo w sposób zwyczajowo przyjęty pomiędzy stronami.

W tym miejscu zasadne pozostawało wskazanie, że przy wykładni oświadczenia woli należy - poza kontekstem językowym - brać pod uwagę także okoliczności złożenia oświadczenia woli, czyli tzw. kontekst sytuacyjny. Jednak oświadczenia woli ujęte w formie pisemnej, czyli wyrażone w dokumencie, ustala się przyjmując za podstawę wykładni przede wszystkim tekst dokumentu. W procesie jego interpretacji podstawowe znaczenie przypada językowym regułom znaczeniowym. Tekst dokumentu, choć w procesie złożenia oświadczeń przez strony pozostaje wtórny dla rzeczywistej woli stron, w ramach wykładni tych oświadczeń - z uwagi na pewność obrotu - stanowi bazę dla ich interpretacji. Nie jest bowiem możliwe ustalenie woli stron, a w konsekwencji treści dokonanej przez nie czynności prawnej, w oderwaniu od tak doniosłego faktu, jak materialne zwerbalizowanie tych oświadczeń. Sąd Apelacyjny w Krakowie wielokrotnie wyrażał pogląd, że prawidłowa, pełna i wszechstronna wykładnia postanowień umowy nie może pomijać treści zwerbalizowanej na piśmie, ponieważ sformułowania i pojęcia, a także sama semantyka i struktura aktu umowy są jednym z istotnych wykładników woli stron, pozwalają ją poznać i ocenić. Wykładnia umowy nie może prowadzić do stwierdzeń pozostających w sprzeczności z jej treścią. Przy ustalaniu sensu wyrażonego w dokumencie oświadczenia woli według rzeczywistej woli stron miarodajne jest zarazem to, w jaki sposób tak adresat jak i odbiorca rozumieli znaczenie tego oświadczenia, nawet gdyby ich rozumienie odbiegało od obiektywnego znaczenia użytych w dokumencie słów lub zarzutów. Wymaga to badania i oceny stanu świadomości i intencji każdej ze stron, a tym samym szerszej niż sam dokument podstawy wykładni. Niezbędne są co najmniej oceny informacji każdej ze stron o tym, jak same zinterpretowały oświadczenie woli i jak je zrozumiały. Jednakże przy wykładni woli stron ujętej w umowie pisemnej sens oświadczeń ustala się przyjmując za podstawę wykładni przede wszystkim tekst dokumentu, a podstawowe znaczenie przypada językowym regułom znaczeniowym. Wykładni poszczególnych wyrażeń dokonuje się zarazem z uwzględnieniem całego kontekstu oraz związków treściowych występujących między postanowieniami zawartymi w tekście, a zatem nie można przyjąć takiego znaczenia interpretowanego zwrotu, które pozostawałoby w sprzeczności z pozostałymi składnikami wypowiedzi zawartymi w tekście umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 lipca 2019 r., I ACa 804/18).

Pozwana nie może interpretować umowy w sposób sprzeczny, a momentami wręcz oderwany od jej literalnego brzmienia, jak usiłowała to robić w złożonej apelacji. Strony określiły w zawartej umowie rodzaj kruszywa, jaki miała zapewnić powódka, określiły również szczegółowo procedurę reklamowania towaru i skutki nie dochowania jej. Apelująca nie może skutecznie wyłączyć postanowień umowy powołaniem się na wcześniej ukształtowany i zupełnie odmienny mechanizm wzajemnej współpracy. Nie można było podzielić argumentu pozwanej, że zawierając umowę na dostarczenie kruszywa za kwotę niemal 7.000.000 zł dokonała zakupu na próbę. Zawarta umowa miała charakter ostateczny. Z jej treści nie wynikało, że chciała jedynie dokonać oceny towaru. Jeżeli tak by było strony zawarłyby umowę obejmującą mniejszą ilość kruszywa. Pozwana nie odstąpiła od umowy, nie dążyła do jej rozwiązania. Zawieranie umowy na taką kwotę jedynie celem wypróbowania niewielkiej części towaru byłoby działaniem w wysokim stopniu nieprofesjonalnym i nieracjonalnym.

Podnoszone w apelacji argumenty pozostawały sprzeczne, niekonsekwentne z twierdzeniami podnoszonymi w toku całego postępowania sądowego.

Sąd Apelacyjny oddalił wniosek zgłoszony w apelacji o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. Podczas rozprawy dnia 6 listopada 2020 r. pełnomocnik pozwanej sprecyzował tezę dowodową i stwierdził, że powiela wniosek złożony w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa drogowego i inżynierii na okoliczność jakości kruszywa oferowanego przez powódkę w szczególności w zakresie niespełnienia wymogów polskiej normy wskazanej przez strony jako parametr jakościowy pozostawał bez znaczenia dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.). Badanie czy zaoferowane kruszywo spełniało parametry jakościowe nieobjęte umową nie mogło wpłynąć na rozstrzygnięcie i ocenę zarzutów apelacji.

Zgodnie z art. 484 § 1 k.c. w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.

Podkreślenia wymagało, że możliwość dochodzenia zapłaty kary umownej nie jest w żadnej mierze uzależniona od wystąpienia po stronie wierzyciela szkody majątkowej. Naruszenie postanowień umownych (nienależyte wykonanie lub niewykonanie umowy) jest wystarczającą okolicznością do żądania kary umownej. Kara umowna ma rekompensować ogół skutków, jakie towarzyszą niewykonaniu zobowiązania w sferze interesów wierzyciela i stanowić dodatkowe zabezpieczenie prawidłowego wykonania umowy.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy przykładowo w wyroku z dnia 11 września 2019 r., IV CSK 473/18, co do zasady zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody. W związku z tym brak szkody bądź niższa wysokość poniesionej szkody wobec zastrzeżonej kary mogą być rozważane jedynie poprzez zastosowanie mechanizmu miarkowania (art. 484 § 2 k.c.).

Zarzuty apelacji odnoszące się do kwestii związanych z poniesieniem przez powódkę szkody w wyniku nieodebrania przez pozwaną kruszywa, a także późniejszej sprzedaży wydobytego materiału, pozostawały pozbawione znaczenia dla oceny prawidłowości zaskarżonego orzeczenia.

Na marginesie jedynie warto zasygnalizować, że wysokość przewidzianej w umowie kary umownej może sugerować potrzebę zastosowania art. 484 § 2 k.c. i jej miarkowania. W niniejszym postępowaniu powódka dochodziła jednak jedynie jej niewielkiej części – 100.000 zł stanowiących ok. 1/68 całości. Pozwana wskazała w apelacji, że naliczona kara umowa jest rażąco wygórowana, jednak nie dążyła w niniejszej sprawie do jej miarkowania.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1 wyroku i oddalił apelację na podstawie powołanych przepisów oraz art. 385 k.p.c.

W punkcie 2 wyroku Sąd Apelacyjny orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, t. jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

SSA Grzegorz Krężołek SSA Paweł Czepiel SSA Jerzy Bess