Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 kwietnia 2018 roku

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2018 roku w Człuchowie

sprawy z powództwa R. M.

przeciwko (...)

o odszkodowanie

1.  oddala powództwo,

2.  nie obciąża powoda R. M. kosztami procesu.

Sygn. akt I C 323/17

UZASADNIENIE

Powód R. M. wniósł do Sądu Okręgowego w Słupsku pozew przeciwko (...) o zapłatę kwoty 25.000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia oraz o nie obciążenie go kosztami procesu. Postanowieniem Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 4 marca 2017 roku przekazano sprawę do Sądu Rejonowego w Człuchowie według właściwości rzeczowej.

W uzasadnieniu powództwa powód wskazał, że odbywając karę pozbawienia wolności w Z. (...) w dniu 26 stycznia 2017 roku został przeniesiony z oddziału (...) na oddział (...)do celi(...), w której przebywał do dnia (...)roku kiedy to został przeniesiony do celi (...) na tym samym oddziale. W czasie pobytu powoda w celi (...) został on dotkliwie pogryziony przez pluskwy, w wyniku czego pozostały mu na ciele ślady, które go oszpeciły. Powód kilkakrotnie udawał się do lekarza w celu otrzymania pomocy medycznej związanej z ugryzieniami. Powód podnosi, iż służba więzienna pomimo kilkukrotnego zgłaszania faktu pogryzień i obecności owadów w celi nie wykazała żadnego zainteresowania tym faktem w skutek czego nie dokonano niezbędnej dezynsekcji celi. Dezynsekcja została wykonana dopiero parę miesięcy później, już po przeniesieniu powoda do innej celi.

Ponadto powód wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

Postanowieniem z dnia 11 lipca 2017 roku Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Człuchowie zwolnił powoda od kosztów sądowych w całości oraz oddalił wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu przyznał, że faktycznie powód przebywał w celi numer (...) oddziału mieszkalnego od dnia (...) roku do dnia (...) roku, kiedy to został przeniesiony do celi numer (...)tego samego oddziału. W tym czasie nie było zgłoszeń ani zaleceń więziennej służby zdrowia dotyczących dokonania dezynsekcji lub dezynfekcji celi numer(...) oddziału mieszkalnego (...), ponieważ nie stwierdzono wówczas występowania robactwa opisywanego przez powoda, tj. pluskiew.

Pozwany wskazał, że w czasie pobytu powoda w celi (...) oddziału mieszkalnego (...), powód trzykrotnie, tj. w dniach (...)roku, był przyjmowany przez lekarza z powodu zmian skórnych. Powód otrzymał stosowne leczenie i nie zgłaszał się już więcej do lekarza. Nie zgłaszał też zmian skórnych czy powikłań. Lekarz przeprowadzający badanie nie stwierdził na skórze powoda blizn po zmianach skórnych.

Pozwany wyjaśnił, że częstą przyczyną wystąpienia robactwa w celi mieszkalnej jest nieprzestrzeganie higieny osobistej przez osadzonych. Jednakże w przypadku zgłoszenia przez osadzonych przypadków wystąpienia pcheł stosowane są środki chemiczne w celi ich wytępienia, natomiast w przypadku wystąpienia wszy czy pluskiew osadzeni kierowani są do lekarza, a wyposażenie (materace, koce, pościel, ubrania) wymieniane są na czyste. Pozwany miał i ma podpisane umowy z zakresie usług deratyzacji, dezynsekcji oraz dezynfekcji z firmą zewnętrzną (...) z siedzibą w C..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód R. M. przebywał w celi numer (...) oddziału mieszkalnego od dnia (...) roku do dnia (...)roku, kiedy to został przeniesiony do celi numer (...) tego samego oddziału.

bezsporne

Podczas pobytu powoda w celi (...) oddziału (...), powód trzykrotnie był przyjmowany u lekarza w okresie od (...) roku do (...) roku z powodu wysypki na rękach oraz zmian skórnych o charakterze grudek zapalnych. Powód otrzymał stosowne leczenie.

bezsporne, nadto wpisy w książeczce zdrowia powoda, zeznania świadków: D. P. 00:17:04-00:24:33 k. 116v-117, G. Z. 00:41:50-00:46:03 k. 117v.

W czasie pobytu powoda w celi (...) oddziału (...), w celi nie wykonywano żadnych czynności deratyzacji, dezynsekcji oraz dezynfekcji.

dowód: zeznania świadków: S. C. 00:06:00 – 00:13:38 k. 129v, D. S. 00:19:24 - 00:30:32 k. 130, protokoły kontroli (...) z dnia 24 maja 2017r. i 8 czerwca 2017 roku oraz faktury za wykonane usługi z dnia 24 maja 2017 roku i 9 czerwca 2017 roku k. 81-84.

Na rozprawie w dniu 6 listopada 2017 roku powód zmodyfikował powództwo w ten sposób, że domaga się kwoty 2.500,00 zł zamiast 25.000,00 zł.

dowód: zeznania powoda 00:31:56 – 00:36:30 k. 68

Na rozprawie w dniu 6 listopada 2017 roku pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie zmodyfikowanego powództwa.

dowód: zeznania powoda 00:39:53 – 00:40:42 k. 68

Sąd zważył co następuje:

Roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód R. M. dochodził od pozwanego kwoty 25.000,00 złotych z tytułu złych warunków bytowych panujących w celi, w której odbywał karę pozbawienia wolności w Z. przez okres od dnia (...) roku do dnia (...) roku. Powód podkreślił, iż w celi, w której został osadzony we wskazanym okresie występowało robactwo w postaci pluskiew. W wyniku pogryzień przez owady powód musiał korzystać z opieki lekarskiej, a także zostały mu po ugryzieniach blizny na całym ciele, które go szpecą.

Pozwany (...)wniósł o oddalenie powództwa jako bezzasadnego. Podkreślił, iż przez cały okres, w którym powód przebywał w celi (...) oddziału (...), nie odnotowano żadnych jego zgłoszeń, skarg czy też próśb na warunki panujące w celi, w których był osadzony, przy czym warunki te były zgodne z przepisami.

Na gruncie prawa polskiego można uzasadniać żądanie powoda z tytułu zadośćuczynienia regulacją wynikającą z art. 23 k.c. i art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c., bowiem pozwany zobowiązany był do zapewnienia powodowi takich warunków bytowych i sanitarnych, w których godność ludzka i zdrowie nie doznałyby istotnego uszczerbku.

Zgodnie z art. 24 § 1 k.c., ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne; w razie dokonanego naruszenia może żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, ażeby złożyła oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; wreszcie na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego. Z kolei art. 448 k.c. stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Do dóbr osobistych podlegających ochronie prawnej zaliczyć należy godność osobistą, mimo że nie jest ona wprost wymieniona w art. 23 k.c., zawierającym jedynie przykładowy katalog dóbr osobistych. Godność jako przedmiot szczególnej ochrony prawnej wymieniona została natomiast w art. 30 Konstytucji, zgodnie z którym przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Ponadto, jak stwierdził Sąd Najwyższy do katalogu dóbr osobistych podlegających ochronie niewątpliwie należy zaliczyć prawo do godnego odbywania kary pozbawienia wolności, a działania naruszające te dobra mogą rodzić odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 24 i 448 k.c. ( wyrok z dnia 17 marca 2010 r., sygn.. II CSK 486/09)

Podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa określa art. 417 § 1 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Przepis ten jest rozwinięciem normy rangi konstytucyjnej wyrażonej w art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jak została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

Wynikająca z art. 417 k.c. oraz z art. 77 Konstytucji RP odpowiedzialność Skarbu Państwa jest odpowiedzialnością za samo naruszenie prawa przy wykonywaniu władzy publicznej, jest oderwana od zawinienia. Delikt ten obejmuje zaniechania ze strony organu państwowego lub samorządowego, jeżeli ciążył na nim obowiązek działania wyznaczony przez obowiązujące przepisy prawa. Również przepisy art. 24 kc i 448 kc stanowiące podstawę roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych, nie wymagają dla obciążenia sprawcy tego naruszenia wykazania po jego stronie winy oraz przewiduje domniemanie bezprawności jego działania ( uchwała SN z dnia 18 października 2011 r., sygn.. III CZP 25/11).

Obecnie brak jest przepisów rangi międzynarodowej, które regulowałyby ściśle kwestię warunków bytowych osób pozbawionych wolności. Jednakże każde Państwo musi zapewnić osadzonym godziwe warunki odbywania kary pozbawienia wolności. Jest to jeden z podstawowych wymagań demokratycznego państwa prawnego, które znajduje wyraz w normach prawa międzynarodowego. Każda osoba pozbawiona wolności musi być traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka ( art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia 1996r. (Dz. U. 1977r., Nr 38, poz. 167). W związku z powyższym nie budzi wątpliwości, że każda osoba pozbawiona wolności ma prawo być osadzona w zakładzie karnym w godziwych i humanitarnych warunkach, gdzie nie jest naruszona godność ludzka. Warunki takie gwarantuje również Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 40, 41 ust. 4 i art. 47.

Zdaniem powoda, przebywanie w celi, w której nie zapewniono mu godnych warunków bytowych, naruszało jego dobra osobiste w postaci godności i z tej też przyczyny domagał się zadośćuczynienia.

Przesłanką odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych jest bezprawność tj. sprzeczność z przepisami albo zasadami współżycia społecznego. Zaznaczyć jednak należy, że pewne niedogodności są związane z pozbawieniem wolności. W związku z powyższym, z uwagi na zastrzeżenia powoda należy rozważyć czy jego zarzuty stanowią naruszenie w/w norm, czy jednak dolegliwości, z którymi nie będzie związana odpowiedzialność pozwanego.

Dla przyjęcia odpowiedzialności za zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych zgodnie z art. 24 k.c. konieczne jest zaistnienie 3 przesłanek, a więc oprócz bezprawności działania sprawcy również dwie inne przesłanki tj.:

1. istnienie dobra osobistego podlegającego ochronie,

2. jego naruszenie lub zagrożenie.

Samo stwierdzenie bezprawności zachowania jest tylko jedną z trzech przesłanek jego odpowiedzialności. Nie może więc samo przez się prowadzić do odpowiedzialności pozwanego. Odpowiedzialność ta powstaje dopiero z chwilą jednoczesnego spełnienia powyższych trzech przesłanek.

Zgodnie z ogólną zasadą dowodową wyrażoną w art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. w przedmiotowej sprawie ciężar wykazania istnienia dobra osobistego podlegającego ochronie oraz faktu jego naruszenia spoczywał na powodzie jako osobie, która z faktów tych wywodzi określone skutki prawne.

W ocenie Sądu powód R. M., mimo ciążącego na nim obowiązku wykazania okoliczności, z których wywodzi określone dla siebie skutki prawne, nie wykazał jakichkolwiek przesłanek rodzących odpowiedzialność pozwanego.

Zgodnie z art. 102 pkt 1 kkw skazany ma prawo do odpowiedniego ze względu na zachowanie zdrowia wyżywienia, odzieży, warunków bytowych, pomieszczeń oraz świadczeń zdrowotnych i odpowiednich warunków higieny.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd wziął pod uwagę treść dokumentacji: historii rozmieszczenia osadzonego powoda w (...) protokołów z kontroli i faktur sporządzonych przez firmę (...) z którą Z. ma podpisaną umowę na deratyzację, dezynfekcję, dezynsekcję swoich pomieszczeń, książeczki zdrowia osadzonego powoda oraz zeznań świadków G. Ż. oraz D. P. (lekarzy pełniących służbę w (...)), D. S. i S. C. (kwatermistrza i wychowawcy pełniących służbę na pawilonie (...) w (...)), a także częściowo zeznania samego powoda. Zeznania powoda mogły być uwzględnione jedynie w takiej części, w jakiej były zbieżne z pozostałym materiałem dowodowym. W świetle powyższego szczególnego znaczenia nabiera fakt, iż powód w trakcie pobytu w (...) nie skarżył się na warunki, w jakich był osadzony. Przeciwnie, z twierdzeń strony pozwanej wskazanych w odpowiedzi na pozew, a niekwestionowanych przez powoda wynika, że powód żadnych uwag, skarg ani wniosków co do tych warunków odbywania kary pozbawienia wolności w/w jednostce penitencjarnej nie zgłaszał. Przeprowadzone przez sąd dowody w postaci zeznań świadków oraz oględzin dokumentów w żadnym zakresie nie potwierdziły zeznań powoda, a wręcz wykluczały jego twierdzenia, iż został on pogryziony przez pluskwy.

Reasumując brak było podstaw do ustalenia, by w celi nr (...) oddziału mieszkalnego (...) w okresie w którym powód był w niej osadzony, były insekty - pluskwy.

Rozważając podstawy faktyczne i prawne dochodzonego przez powoda roszczenia wskazać należy, że powód nie wykazał, aby warunki panujące w celi numer (...) pawilonu (...) (...), w której przebywał, w sposób zasadniczy i istotny naruszały obowiązujące przepisy prawa regulujące wykonywanie tymczasowego aresztowania oraz kary pozbawienia wolności w zakresie warunków bytowych osadzonych. Powód nie wykazał faktu, iż w celi numer (...) pawilonu (...) występowały insekty-pluskwy.

Należy też zauważyć, że powód w trakcie pobytu w Zakładzie Karnym miał możliwość zgłoszenia skarg i wniosków co do warunków, w jakich przebywał, wychowawcy, z którym miał codzienny kontakt. Nigdy tego jednak nie uczynił.

Wskazując, w jakich warunkach powinny być osadzone osoby pozbawione wolności czy to w ramach tymczasowego aresztowania, czy też w ramach odbywania kary, nie można pominąć przeciętnych warunków materialnych i bytowych w kraju. Poziom dobrobytu jest inny aniżeli w państwach zachodnich Unii Europejskiej, inne są nie tylko warunki odbywania kary pozbawienia wolności, ale także warunki szkolnictwa powszechnego czy poziom świadczeń zdrowotnych. Nie można zatem utożsamiać obniżonych standardów wyposażenia jednostek penitencjarnych i ich gorszego stanu technicznego z automatycznym zagrożeniem dla poszanowania praw osobistych jednostki.

Powód naruszając porządek prawny powinien liczyć się i mieć świadomość, że za popełnione przestępstwo zostanie mu wymierzona kara pozbawienia wolności, a pobyt w zakładzie karnym będzie wiązał się z naturalnymi dolegliwościami w postaci pogorszenia standardu życia, albowiem co do zasady obejmuje to zwykłe następstwa przymusowej izolacji. Dlatego też osadzony zawsze musi liczyć się z ograniczeniem przestrzeni życiowej, prywatności, intymności oraz niższym niż na wolności standardem życia. Stanowią one bowiem istotę kary pozbawienia wolności. W tym też zakresie godność i wolność osoby osadzonej oraz jej prawo do prywatności musi czasami doznać ograniczeń.

Wobec powyższego, skoro powód nie wykazał w toku niniejszego procesu okoliczności, które stanowiłyby podstawę do uznania, że naruszono jego dobro osobiste w zakresie godności, to zasadnym było oddalić jego roszczenie w całości.