Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2014 r. w Lublinie

sprawy E. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji wnioskodawczyni E. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zamościu

z dnia 18 grudnia 2013 r. sygn. akt IV U 1231/13

oddala apelację.

Sygn. Akt AUa 122/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10.07.2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w B. przyznał i przeliczył E. R. emeryturę na podstawie art. 26 i art. 183 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na wniosek z dnia 17.06.2013 r., i wypłaca emeryturę dotychczasową jako korzystniejszą.

Odwołanie złożyła wnioskodawczyni E. R. powołując się na źle wyliczone świadczenie, wobec jego pomniejszenia z tytułu pobieranej od 2005r. emerytury nauczycielskiej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc, że zastosował przepisy obowiązujące na datę wniosku, przeliczył emeryturę według zasad z art. 26 i 183 ustawy i wypłaca świadczenie dotychczasowe jako korzystniejsze.

Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2013 roku Sąd Okręgowy w Zamościu oddalił odwołanie.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia :

E. R., urodzona (...), na mocy decyzji z dnia 30.08.2005 r. nabyła prawo do wcześniejszej emerytury podstawie art. 88 Karty Nauczyciela i ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS pobierała emeryturę od dnia 1.09.2005 r. Pobiera też w zbiegu rentę z częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową od 1.09.2005 r. do 30.11.2015 r.

W dniu 17.06.2013 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o emeryturę, w którym wniosła o ustalenie podstawy wymiaru emerytury według wariantu najkorzystniejszego na podstawie złożonych dokumentów. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z art. 25 i art. 26 ustawy emerytalnej. Podstawa obliczenia emerytury przy przyjęciu kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji oraz kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego została pomniejszona o sumę kwot pobranych emerytur w kwocie 132.510,00 zł i podzielona przez średnie miesiące życia. Tak ustalona emerytura po waloryzacji od dnia 1 marca 2013 r. wynosi 1.281,32 zł. zaskarżoną decyzją.

Ustalona wnioskodawczyni emerytura w powyższy sposób, jak też wyliczona według zasad z art. 183 ustawy na kwotę 1.422,39 zł., okazały się świadczeniem mniej korzystnymi od dotychczas wypłacanej wcześniejszej emerytury i dlatego organ wypłaca emeryturę nauczycielską.

Sąd wskazał, że zaskarżoną decyzją organ rentowy przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury na podstawie art. 24 ust.1 ustawy z dnia z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz.1227 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 r., z uwagi na datę złożenia wniosku, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego dla kobiet urodzonych do dnia 31 grudnia 1952 r. co najmniej 60 lat. Jednocześnie wysokość świadczenia ustalono w oparciu o przepisy art.25 i 26 cyt. ustawy. Zgodnie z treścią art. 25 ust.1 podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art.173-175, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.) podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust.1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne (ust.1b) i ta regulacja ma zastosowanie do wnioskodawczyni. Przepis został wprowadzony ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 poz.637), która to zmiana weszła w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.

Zgodnie z art. 25-26a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych rzeczywista wysokość emerytury dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. ustalana jest poprzez podzielenie podstawy obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danej osoby, określonym w ukończonych latach i miesiącach. Podstawą obliczenia emerytury jest suma zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz składek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata tego świadczenia, z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Wnioskodawczyni w toku postępowania nie kwestionowała ani wysokości przyjętej przez organ rentowy kwoty zaewidencjonowanych składek ani kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego jak i wysokości pobranych emerytur. Skarżąca nie zgadzała się z zastosowaniem do niej znowelizowanych przepisów prawa, pomniejszających świadczenie o kwoty pobranych wcześniej świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury.

Zdaniem Sądu wnioskodawczyni nabyła prawo do emerytury decyzją z dnia 30.08.2005 r., zaś zaskarżona decyzja przelicza emeryturę, według nowych zasad, po nabyciu wieku powszechnego. Nie jest to świadczenie pierwszorazowe. Wnioskodawczyni nie nabyła prawo do emerytury z mocy prawa dopiero z datą ukończenia 60 lat, skoro już ją pobierała wcześniej. Zdaniem Sądu regulacja art. 25 ust 1b nie narusza, jak twierdzi wnioskodawczyni, jej praw nabytych, skoro złożyła wniosek o przeliczenie emerytury w dacie obowiązywania nowego stanu prawnego, od 1.01.2013 r.

System emerytalny wprowadzony ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS jest tzw. systemem zdefiniowanej składki, co oznacza że wysokość otrzymywanego świadczenia jest uzależniona od wysokości wnoszonej do systemu składki i stopy zwrotu z inwestycji. Podstawową cechą tego sytemu jest więc przerzucenie ryzyka wysokości przyszłego świadczenia na przyszłych świadczeniobiorców, a wysokość świadczeń jest uzależniona od długości aktywności zawodowej i wysokości składek. Przyszły świadczeniobiorca winien zatem liczyć się z tym, iż im wcześniej zacznie korzystać ze świadczenia tym jego wysokość będzie relatywnie niższa. Wnioskodawczyni zdecydowała się przejść na wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 88 Karta Nauczyciela i pobierając świadczenie emerytalne uszczupliła zgromadzone w trakcie zatrudnienia składki.

Realizacja prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych wymaga złożenia wniosku o świadczenie. Wniosek o świadczenie emerytalno - rentowe podlega rozpoznaniu według stanu prawnego obowiązującego w dacie jego złożenia (vide: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 grudnia 1998 r., II UKN 341/98 i z dnia 13 września 2005 r., I UK 354/04). Organ, co do zasady, przyznaje świadczenia na wniosek. Organ wydał zaskarżoną decyzję z uwzględnieniem prawa obowiązującego na datę złożenia wniosku i na datę decyzji. W ocenie Sądu Okręgowego organ w oparciu o wskazane przepisy prawidłowo ustalił wysokość emerytury wnioskodawczyni według nowych zasad na datę złożenia wniosku.

Sąd nie uwzględnił wniosku o zadanie pytania prawnego, gdyż przepis w swej treści obowiązującej od 1.01.2013 r. jest jasny, zaś zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca, w zależności od sytuacji gospodarczej, ma prawo wprowadzać zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych, w tym na niekorzyść ubezpieczonych (wyroki Trybunału Konstytucyjnego z 20 grudnia 1999 r., K 4/99 i z 11 lutego 1992 r., K 14/91).

Z tych względów Sąd na mocy art.477 ¹⁴ §1 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

Od tego wyroku apelację wniosła wnioskodawczyni wnosząc o uchylenie wyroku, i ponowne rozpoznanie sprawy i przyznanie emerytury w wyższej kwocie, alternatywnie wnosiła o zawieszenie postępowania i skierowanie do Trybunału Konstytucyjnego pytania prawnego .

Zdaniem wnioskodawczyni okoliczność, że osoby urodzone w tym samym okresie mają różne prawa w zależności od daty złożenia wniosku do ZUS, biorąc pod uwagę bardzo krótki czas na składanie wniosków ( do końca 2012 roku) uderza w zasadę równości wobec prawa .

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wydał, odpowiadające prawu rozstrzygniecie, przedstawiając stosowną argumentację prawną. Ustalenia Sądu I instancji i wyprowadzone na ich podstawie wnioski Sąd Apelacyjny podziela. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba szczegółowego powtarzania ustaleń faktycznych oraz dokonanej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku interpretacji przepisów prawa mających zastosowanie w niniejszej sprawie.

Przede wszystkim podkreślić należy, że z mocy art. 116 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. ( Dz. U. z 2009 r. nr. 153 z póz zm. ) postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na wniosek.

Nadto w zakresie wypłaty wszystkich świadczeń z ubezpieczeń społecznych obowiązuje ogólna reguła, wynikająca z art. 129 ust. 1 ustawy zgodnie, z którą świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Istotnie, w myśl art. 100 tej ustawy, prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, jednakże samo spełnienie warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia nie rodzi po stronie organu rentowego zobowiązania z tytułu powstałego świadczenia, gdyż zależy to od złożenia przez zainteresowanego stosownego wniosku. Ustawa o emeryturach i rentach z FUS odróżnia bowiem moment powstania prawa od momentu wypłaty świadczenia nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku lub wydania decyzji z urzędu. Wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury w dniu 17 czerwca 2013 roku, wobec czego organ rentowy przyznał jej prawo do tego świadczenia od miesiąca złożenia wniosku.

W tym stanie rzeczy, prawidłowo Sąd I instancji przyjął, że to właśnie data złożenia wniosku wskazuje na to, jaki stan prawny winien być brany pod uwagę jako kryterium ustalenia zarówno prawa jak i jego wysokości. Wynika to również z przepisu art. 186 cytowanej ustawy o FUS, w szczególności z jego ustępu 2 pkt 1 wskazującego, że przepisy ustawy stosuje się do wniosków o świadczenia zgłoszonych począwszy od dnia jej wejścia w życie. Przepis ten przewiduje stosowanie ustawy o FUS we wszystkich tych sprawach, w których wprawdzie wniosek został złożony przed jej wejściem w życie, lecz dopiero na jej gruncie możliwe jest przyznanie prawa do świadczenia lub podwyższenie jego wysokości, jak to ma miejsce w obu przypadkach wymienionych w ustępie 1, a także wówczas, gdy choć jedna przesłanka do przyznania prawa do świadczenia została spełniona po wejściu w życie ustawy. Nie przewiduje natomiast - jako zasady - możliwości stosowania poprzedniego stanu prawnego, jeżeli tylko wniosek o przyznanie prawa do świadczenia został zgłoszony po jej wejściu w życie. Zweryfikować tę zasadę mogą wyłącznie przepisy intertemporalne ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 czerwca 2013 roku ( III AUa 1806/12 , LEX nr 1335638.)

Art. 25 ust. 1b ustawy nakazujący tak jak to miało miejsce w przypadku wnioskodawczyni pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne - został dodany do ustawy emerytalnej z dniem 01.01.2013 r., na mocy ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 637). Ustawa ta nie zawierała żadnych przepisów intertemporalnych, należy zatem przyjąć, że przepis ten znajduje zastosowanie do wszystkich wniosków zgłoszonych począwszy od dnia jego wejścia w życie, tzn. od dnia 1 stycznia 2013 roku.

Prawidłowo więc w zaskarżonej decyzji ustalona została wysokość emerytury wnioskodawczyni, z uwzględnieniem stanu prawnego obowiązującego po dniu 1 stycznia 2013 roku.

W świetle przedstawionej argumentacji, nie są trafne wywody apelacji dotyczące naruszenia zasady ochrony praw nabytych czy też zasady równości. To od decyzji wnioskodawczyni zależało w jakiej dacie wystąpić z wnioskiem o świadczenie, co miało wpływ na jego wysokość, bowiem o początkowej wysokości świadczenia emerytalnego decydują określone zasady przyznawania tych świadczeń.

Ustawodawca, w zależności od sytuacji gospodarczej, ma prawo wprowadzać zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych, w tym na niekorzyść ubezpieczonych (wyroki Trybunału Konstytucyjnego z 20 grudnia 1999 r., K 4/99 i z 11 lutego 1992 r., K 14/91).

Trybunał Konstytucyjny w swych licznych orzeczeniach wielokrotnie podkreślał, że zakazane jest nierówne traktowanie podmiotów podobnych, co jednak nie wyklucza nierównego traktowania podmiotów, które podobne nie są ze względu na daną cechę istotną, relewantną. Innymi słowy - zasada niedyskryminacji i równości nie oznacza nakazu jednakowego traktowania sytuacji wszystkich podmiotów, gdyż ich sytuacja faktyczna i prawna może być różna. Trybunał Konstytucyjny min. wskazywał też, że odstępstwa od zasady równości wobec prawa są dopuszczalne, jeśli spełniają trzy warunki: po pierwsze - są relewantne, tj. racjonalnie uzasadnione; po drugie - są proporcjonalne, a więc waga interesu, jakiemu służy zróżnicowanie musi pozostawać w odpowiedniej proporcji do wagi interesów podmiotów, które zostaną naruszone; po trzecie - pozostają w związku z innymi wartościami, zasadami czy normami konstytucyjnym, uzasadniającymi różne traktowanie podmiotów podobnych (zob. np. wyrok TK z dnia 12 maja 1998 r., sygn. akt U 17/97, Lex nr 32606).

Dodatkowo wskazać należy, że będące przedmiotem sporu prawo, z którego korzysta ubezpieczona, nie doznało uszczerbku. W zaskarżonej decyzji nie podjęto wypłaty nowo ustalonej emerytury, albowiem jej wysokość jest niższa od kwoty świadczenia, jakie skarżąca pobierała dotychczas. Wobec tego emerytura wnioskodawczyni jest wypłacana w dotychczasowej wysokości.

W tym stanie rzeczy wyrok Sądu Okręgowego odpowiada prawu, a apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.