Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 marca 2021 r.

Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Marek Jasiński

po rozpoznaniu 22 marca 2021 r. w G.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko G. S. (1)

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

postanawia

na podstawie art. 15zzs ² ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem C.-19, innych chorób zakaźnych i wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zamknąć rozprawę.

Sygn. akt I C 1681/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2021 r.

Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Marek Jasiński

po rozpoznaniu 22 marca 2021 r. w G.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko

przeciwko G. S. (1)

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

I.  oddala powództwo;

II.  na podstawie art. 102 k.p.c. odstępuje od obciążania powódki kosztami procesu.

ZARZĄDZENIE

Dnia 22 marca 2021 r.

Sędzia Marek Jasiński

Sygn. Akt, I C 1681/13

UZASADNIENIE

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu. Pozwany potwierdził, że od 1966 roku pozostaje w związku małżeńskim z powódką. Pozwany ponadto potwierdził, że w dniu 3 lutego została wydana decyzja stwierdzająca nabycie przez niego prawa własności spornej nieruchomości na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Pozwany jednakże zaprzeczył, aby sporna nieruchomość została nabyta do majątku wspólnego małżonków. Pozwany podniósł, że sporna nieruchomość należała do jego rodziny. Posiadanie tej nieruchomości zostało przywrócone dziadkowi pozwanego – J. S. (1) na mocy postanowienia Sądu Grodzkiego w G. z dnia 19 sierpnia 1949 roku. Pozwany dalej podniósł, że w spadku po zmarłym J. S. (1) nabył udział w części 1/3 w prawie własności nieruchomości obok siostry – I. G. (1) oraz marki J. S. (2). Pozwany dalej wskazał, że do dnia wydania aktu własności ziemi, tj. 3 lutego 1973 roku nie zaistniało żadne zdarzenie uzasadniające stwierdzenie uwłaszczenia na podstawie przepisów ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Pozwany wskazał w szczególności, że nie doszło do zawarcia jakiejkolwiek nieformalnej umowy przenoszącej własność spornej nieruchomości, zaś posiadaczem samoistnym pozwany był jedynie w zakresie własnego udziału. Pozwany wskazał, że razem z matką posiadał udział siostry – I. G. (1) w jej imieniu. Powodem, dla którego została wydana decyzja – akt własności ziemi z dnia 3 lutego 1973 roku była wyłącznie chęć uproszczenia spraw związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. W ocenie pozwanego akt własności zmieni w istocie został wydany z naruszeniem przepisów prawa, zaś wykazanie braku przesłanek uzasadniających uwłaszczenie na podstawie przepisów ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych może nastąpić na podstawie każdego środka dowodowego.

Pismem procesowym wniesionym w dniu 24 lutego 2015 roku powódka sprecyzowała roszczenie w ten sposób, że zażądała uzgodnienia treści księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku III Wydział Ksiąg Wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie z działu II Księgi Wieczystej nr (...) wpisu G. S. (1) i dokonanie wpisu prawa własności M. S. córki A. i J. oraz G. J. syna B. i J., małżonków na prawach małżeńskiej wspólności majątkowej.

Na rozprawie strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. S. (2), G. S. (2) oraz I. G. (1) byli współwłaścicielami w 1/3 części każdy z nich, nieruchomości położonej w G.-Z. o powierzchni 6,58 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Obecnie nieruchomość ta ma powierzchnię 5,3465 ha i obejmuje działki ewidencyjne o numerach (...). Powyższa współwłasność powstała w wyniku dziedziczenia po zmarłym J. S. (1), który zmarł w 1950 roku, pozostawiając testament, na mocy którego powołał do spadku w częściach równych swoją synową – M. S. oraz wnuków – G. S. (1) i I. G. (1).

Dowód: Odpis księgi wieczystej nr (...) (k. 9-20).

I. G. (1) oraz G. S. (1) zamieszkiwali w odziedziczonym gospodarstwie rolnym od urodzenia, pomagając swojej matce – J. S. (2) w obejściu gospodarskim i prowadzeniu tego gospodarstwa rolnego. W gospodarstwie tym uprawiano buraki i zboże oraz hodowano trzodę chlewną. J. S. (2) w 1945 roku została wdową.

I. G. (1) w 1959 roku wyszła za mąż. Początkowo wraz z mężem zamieszkiwała dalej we wskazanym gospodarstwie rolnym. W listopadzie 1961 roku I. G. (1) wraz z mężem przeprowadziła się do M..

Pozwany G. S. (1) w latach 1962-1964 odbywał zasadniczą służbę wojskową. We wskazanym gospodarstwie rolnym był zatrudniony W. K., który do swojej śmierci w latach 1970-tych zamieszkiwał w tym gospodarstwie.

Dowód: Przesłuchanie powódki M. S. (k. 96-98), przesłuchanie pozwanego G. S. (1) (k. 98-99), zeznania świadka J. B. (k. 100), zeznania świadka I. G. (1) (k. 124-126).

Strony zamieszkały w spornym gospodarstwie rolnym w poczynając od lat 1970-tych przejmowali jego prowadzenie. Strony nie konsultowały kwestii związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego z I. G. (1). Pozwany czasami korzystał z porad swojej matki – J. S. (2). W prowadzeniu gospodarstwa rolnego pomagała także stronom rodzina powódki.

Dowód: Przesłuchanie powódki M. S. (k. 96-98), przesłuchanie pozwanego G. S. (1) (k. 98-99), zeznania świadka J. B. (k. 100), zeznania świadka I. G. (1) (k. 124-126), zeznania świadka A. S. (k. 126-127), zeznania świadka B. W. (k. 127), zeznania świadka M. Ł. (k. 128)

I. G. (1) nie została zawiadomiona o wszczęciu postępowania administracyjnego zmierzającego do wydania decyzji – aktu własności ziemi. Nie została ona także zawiadomiona o przesłuchaniu G. S. (1), a także sama nie została przesłuchana w charakterze strony.

Dowód: Zeznania świadka I. G. (1) (k. 177-178).

Dowód: Odwołanie I. G. (1) z dnia 18 grudnia 2014 roku (k. 213-223).

Dowód: Postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 03.02.2016 r., XVI Ca 622/15 (k. 372).

Postanowieniem z dnia 6 listopada 2017 roku w sprawie XIII Ns 1763/16 Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku oddalił wniosek G. S. (1) o wydanie aktu własności ziemi nieruchomości położonej w G., obejmującej działki nr (...), dla których Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku prowadzi księgę wieczystą nr (...). Postanowienie uprawomocniło się dnia 05 października 2018 roku.

Dowód: Postanowienie Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku z dnia 06.11.2017 r., XIII Ns 1763/16 (k. 374).

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz aktach sprawy o sygn. XIII Ns 1763/16, przesłuchania stron oraz zeznań świadków: J. B., I. G. (1), A. S., B. W. oraz M. Ł..

Sąd uznał za wiarygodne dowody z dokumentów zgromadzone w aktach sprawy. Dokumentom prywatnym Sąd dał wiarę w zakresie wskazanym w art. 245 k.p.c., natomiast dokumentom urzędowym w zakresie wynikającym z art. 244 k.p.c. Dokumenty te nie były w toku postępowania przez żadną ze stron, a także nie budziły wątpliwości Sądu. Zważyć należy, że dokumenty zgromadzone w toku postępowania potwierdzały także wnioski wynikające z dowodów osobowych.

Sąd uznał częściowo za wiarygodne zeznania świadka J. B.. Zeznania te były co do zasady spójne, zaś z ich treści wynikały logiczne wniosku. Sąd ma na uwadze, że pewne wydarzenia z przed 50 lat zatarły się już w pamięci świadka, to jednak miał wiedzę o wydarzeniach związanych z przedmiotem sporu. Świadek był blisko związany z rodziną S., często rozmawiał z matką pozwanego – J. S. (2). W ocenie Sądu świadek nie miał jakiegokolwiek interesu w zeznawaniu na korzyść którejkolwiek ze stron.

Sąd uznał także za częściowo wiarygodne zeznania świadka I. G. (1). Zeznania te były co do zasady jasne, spójne, zaś z ich treści było można wysnuć logiczne wnioski. Sąd ma na uwadze, że świadek jest siostrą pozwanego, to jednak należy mieć na uwadze, że nie miała interesu w przedstawianiu kwestii związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego na korzyść pozwanego, bowiem świadek stał na stanowisku, że także jest współwłaścicielem spornego gospodarstwa rolnego. Zeznania świadka w zakresie związanym z postępowaniem administracyjnym, przedmiotem którego był akt własności ziemi, znajdują ponadto potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Dokonując oceny zeznań tego świadka Sąd także miał na uwadze, że od wydarzeń będących podstawą sporu upłynęło 50 lat, zatem pewne wydarzenia mogły zatrzeć się w pamięci świadka.

Sąd także uznał za częściowo wiarygodne zeznania świadka A. S.. Zeznania świadka były co do zasady jasne, spójne i spontaniczne, zaś z ich treści można było wysnuć logiczne wnioski. Sąd jednakże nie dał wiary zeznaniom tego świadka w zakresie w jakim wskazywał on, że matka pozwanego przepisała gospodarstwo rolne na pozwanego i powódkę. Wniosek taki bowiem nie wynika z pozostałego zgromadzonego materiału dowodowego. W ocenie Sądu świadek nie był zainteresowany wynikiem sprawy, zaś stosunek pokrewieństwa łączący go z powódką nie wpływał na treść jego zeznań. Sąd także uwzględnił, że świadek zeznawał o wydarzeniach sprzed 50 lat, zatem pewne fakty mogły mu się już zatrzeć w pamięci.

Za wiarygodne Sąd także uznał zeznania świadka B. W.. Świadek jest siostrą powódki, jednakże w ocenie Sądu, okoliczność ta nie wpływała na treść zeznania świadka. Zeznania świadka były jasne, spójne, zaś z ich treści wysnuć można logiczne wnioski. Zeznania świadka korespondują ponadto z pozostałym uznanym za wiarygodny, materiałem dowodowym. Sąd także przy ocenie zeznań tego świadka uwzględnił, że relacje świadka dotyczyły wydarzeń sprzed 50 lat, zatem niektóre fakty mogły się już zatrzeć w pamięci świadka.

Sąd za nieistotne uznał zeznania świadka M. Ł.. Z zeznań świadka wynika, że poznała ona powódkę i pozwanego w latach 80-tych XX wieku, a zatem nie posiada informacji o kwestiach związanych prowadzeniem spornego gospodarstwa rolnego na początku lat 70 XX wieku.

Sąd z dużą ostrożnością oceniał dowód z przesłuchania stron. W zakresie przesłuchania powódki, Sąd nadał temu dowodowi walor wiarygodności jedynie w części. Sąd miał na uwadze trwający między stronami konflikt. Sąd wziął pod uwagę także, iż powódka w trakcie przesłuchania podawała okoliczności nie związane z przedmiotem sporu, które miały podważyć wiarygodność pozwanego. Powódka w sposób szczegółowy opisała kwestie związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Sąd natomiast nie nadał waloru wiarygodności przesłuchaniu powódki w zakresie samoistnego posiadania przez pozwanego gospodarstwa rolnego. Ze zgromadzonego materiału dowodowego jednoznacznie bowiem wynika, że pozwany nie czuł się właścicielem całości gospodarstwa, zaś siostra pozwanego – I. G. (1) w dalszym ciągu uważała się za współwłaścicielkę tego gospodarstwa.

W zakresie przesłuchania pozwanego, Sąd także uznał ten dowód za wiarygodny jedynie w części, w szczególności Sąd odmówił wiarygodności temu dowodowi w zakresie, w jakim wskazywał, że osobą decydującą w sprawach związanych z gospodarstwem rolnym do swojej śmierci była matka pozwanego – J. S. (2). Wniosek taki nie wynika w żaden sposób ze zgromadzonego materiału dowodowego. Dokonując oceny wyjaśnień pozwanego, Sąd także wziął pod uwagę, że pozwany próbował umniejszyć roli powódki w sprawach związanych z prowadzeniem spornego gospodarstwa rolnego.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawą sporu w niniejszej sprawie jest kwestia rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności. Powódka dochodziła w niniejszym postępowaniu usunięcia niezgodności pomiędzy stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym poprzez wpisanie jej w dziale II księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku obok pozwanego jako właściciela spornej nieruchomości na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej. Nabycie prawa własności powódka wiążę bowiem z wydaniem przez Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w G. decyzji z 3 lutego 1973 roku nr RL.V.wł.973, na mocy której stwierdzono, że pozwany nabył własność spornej nieruchomości na podstawie art. 1, 5 i 12 ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Zgodnie z art. 1 ust. 1 tej ustawy nieruchomości wchodzące w skład gospodarstw rolnych, zwane dalej "nieruchomościami", i znajdujące się w dniu wejścia w życie ustawy w samoistnym posiadaniu rolników stają się z mocy samego prawa własnością tych rolników, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku, natomiast zgodnie z ust. 2 powołanego przepisu rolnicy, którzy do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy posiadają nieruchomości jako samoistni posiadacze nieprzerwanie od lat pięciu, stają się z mocy samego prawa właścicielami tych nieruchomości, chociażby nie zachodziły warunki określone w ust. 1. Jeżeli jednak uzyskali posiadanie w złej wierze, nabycie własności następuje tylko wtedy, gdy posiadanie trwało co najmniej przez lat dziesięć. Kwestia spełnienia przez pozwanego na dzień wejścia w życie ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych była badana przez tut. Sąd w postępowaniu prowadzonym pod sygn. akt XIII Ns 1763/16. Postanowieniem z dnia 6 listopada 2017 roku, które uprawomocniło się dnia 5 października 2018 roku, Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku w sprawie o sygn. akt XIII Ns 1763/16 oddalił wniosek pozwanego o stwierdzenie nabycia prawa własności spornej nieruchomości na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Sąd bowiem ustalił, że na dzień wejścia w życie tej ustawy pozwany nie spełniał przesłanek wskazanych w art. 1 tej ustawy. Sąd w tym postępowaniu związany jest prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku z dnia 6 listopada 2017 roku w sprawie sygn. akt XIII Ns 1763/16. Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Granice przedmiotowe mocy wiążącej należy oceniać według reguł przyjętych w art. 366 k.p.c. w odniesieniu do przedmiotowych granic powagi rzeczy osądzonej. W konsekwencji moc wiążącą z perspektywy kolejnych postępowań uzyskują jedynie ustalenia dotyczące tego, o czym orzeczono w związku z podstawą sporu (rozstrzygnięcie o żądaniu w połączeniu z jego podstawą faktyczną) (por. wyr. SN z 9 września 2020 r., I (...) 21/18, LEX nr 3080100). Tym samym Sąd w niniejszym postępowaniu związany jest nie tylko sentencją prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku z dnia 6 listopada 2017 roku w sprawie o sygn. akt XIII Ns 1763/16, lecz także tymi ustaleniami faktycznymi będącymi podstaw rozstrzygnięcia. Skoro zatem Sąd w sprawie XIII Ns 1763/16 ustalił, że G. G. S. (3) nie spełniał przesłanek do nabycia z mocy prawa własności spornej nieruchomości, zaś takie ustalenia faktyczne były podstawą rozstrzygnięcia, to Sąd w niniejszym postępowaniu nie jest władny w tym zakresie poczynić odmiennych ustaleń faktycznych, tym bardziej, że powódka nie zaoferowała, wbrew ciążącemu na niej z mocy art. 6 k.c. i 232 k.p.c. dowodów pozwalających na dokonanie odmiennych ustaleń faktycznych.

Wobec powyższego sporna nieruchomości nie mogła wejść do majątku stron na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej. Żądanie przewidziane art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece może być uwzględnione tylko wówczas, gdy ustalony przez sąd stan prawny nieruchomości okaże się tożsamy ze stanem objętym żądaniem pozwu. Jeżeli natomiast stan prawny okaże się inny, co do osób podlegających wpisowi lub co do rodzajów lub rozmiarów praw podlegających wpisowi w miejsce wpisów istniejących, to sąd nie może pozytywnie orzekać, ponieważ orzekłby wówczas o przedmiocie nieobjętym żądaniem (por. wyr. SO w Olsztynie z dnia 23.04.2019 r., IX Ca 1510/18, LEX nr 2679760) – art. 321 § 1 k.p.c.

W pkt. II wyroku Sąd odstąpił od obciążania powódki kosztami procesu w całości. Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Określone art. 102 k.p.c. przesłanki, obejmujące wystąpienie w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, należy rozumieć w ten sposób, iż dotyczy to sytuacji, w których zasądzenie kosztów na rzecz wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Istotne w tym zakresie są zatem okoliczności związane z przebiegiem sprawy - charakterem zgłoszonego roszczenia, jego znaczenia dla strony, subiektywnym przekonaniem o zasadności roszczenia, przedawnieniem roszczenia oraz leżącymi poza procesem np. związane z sytuacją majątkową i życiową strony. Ocena, czy takie wypadki wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego.

Sąd wziął pod uwagę, że roszczenie powódki oparte było na decyzji Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w G. z dnia 03 lutego 1973 roku Nr RL.V.wł.9/73. Decyzja ta została następnie uchylona w wyniku czynność podjętych przez siostrę pozwanego – I. G. (1) po upływie 50 lat od jej wydania. W ocenie Sądu powódka mogła być subiektywnie przekonana o zasadności swojego roszczenia, zaś to przekonanie było oparte na obiektywnych podstawach. W ocenie Sądu obciążenie powódki kosztami procesu stosownie do treści art. 98 § 1 k.p.c. chociażby w części uznać należy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i poczuciem sprawiedliwości.

Sygn. akt I C 1681/13

ZARZĄDZENIE

Dnia 29 kwietnia 2021 roku

SSR Marek Jasiński