Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2020 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa L. K.

przeciwko K. G.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 1 grudnia 2017 r., sygn. akt XIII GC 231/15,

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V AGa 475/18

UZASADNIENIE

Powód L. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego K. G. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. kwoty 245.018,02 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu i zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach procesu i nieuiszczonych kosztach sądowych.

Rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach faktycznych i ocenach prawnych.

Strony procesu są wspólnikami (...) spółki z o.o. w B., w której kapitale przysługuje im po 50 % udziałów. Zarząd tej spółki jest dwuosobowy, a w zakresie jej reprezentacji wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu. Powód jest zastępcą prezesa zarządu (...) spółki z o.o., natomiast pozwany jest prezesem jej zarządu. Od 2011 r. strony są w konflikcie, który eskaluje i paraliżuje współpracę spółki oraz grupy spółek powiązanych kapitałowo i osobowo. Grupę kapitałową (...) tworzą (...) spółka z o.o., (...) spółka z o.o. w B. (powód jest prezesem zarządu tej spółki), (...) spółka z o.o. w B., (...) K. G., L. K. spółka jawna w B..

Ponadto powód jest przedsiębiorcą, który pod firmą (...) L. K. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie działalności usługowej wspomagającej pozostałe górnictwo i wydobywane.

Także pozwany jest przedsiębiorcą i działalność gospodarczą prowadzi pod firmą, do której włączył określenie (...). Poza tym pozwany jest prokurentem (...) spółki z o.o. w Z. oraz jej udziałowcem (przysługuje mu część, mianowicie 430 udziałów).

Każda ze spółek grupy (...) specjalizuje się w produkcji i sprzedaży własnego produktu w zakresie asortymentu maszyn górniczych. (...) spółka z o.o. zajmuje się urządzeniami klimatyzacji górniczej, (...) spółka z o.o. – sterowaniem hydraulicznym, (...) spółka z o.o. – wozami wiercąco-ładującymi i pośrednictwem handlowym w zakresie asortymentu urządzeń branży górniczej. (...) spółka z o.o. zajmuje się działalnością handlową (pośredniczy w sprzedaży siłowników i innych elementów maszyn górniczych) oraz tworzeniem koncepcji rozwiązań technicznych, projektowaniem i dalszą realizacją projektów.

W dniu 20 września 2012 r. pomiędzy (...) spółką z o.o. i (...) spółką z o.o. zawarta została umowa pośrednictwa handlowego. Obowiązkami (...) spółki z o.o. (zwanej w umowie agentem), objętymi tą umową, było pośrednictwo w zawieraniu umów przez (...) spółkę z o.o. (zwaną w umowie producentem) z kontrahentami z obszaru umownego, bezpośrednia sprzedaż towarów producenta kontrahentom z obszaru umownego, utrzymywanie stałych kontaktów handlowych z podmiotami gospodarczymi i zainteresowanymi zakupem towarów producenta. Do obowiązków producenta należało zapewnienie agentowi dokumentacji technicznej dotyczącej towarów oferowanych przez agenta na obszarze umownym, a także określenie asortymentu i cen towarów przeznaczonych do sprzedaży na obszarze objętym umową wraz ze szczególnymi warunkami dostawy, to jest podaniem bazy dostawy, rodzaju opakowania, terminu dostawy, opcji cenowych ubezpieczenia. Za wykonywanie czynności wskazanych w umowie agentowi przysługiwało stałe wynagrodzenie w wysokości 17.000 zł miesięcznie, po powiększeniu o VAT wynoszące 20.910 zł, płatne agentowi do 14. dnia następnego miesiąca na podstawie co miesiąc wystawianych faktur VAT. Ponadto za każde zawarcie umowy z inicjatywy agenta przez producenta z klientem z obszaru umownego agentowi przysługiwało wynagrodzenie w wysokości 5 % ceny sprzedaży uzyskanej przez producenta od klienta. Obszarem obowiązywania umowy były wszystkie państwa świata poza Polską. Umowa zawarta została na czas nieokreślony. Obowiązywała od 1 października 2012 r. Każda ze stron omawianej umowy mogła ją wypowiedzieć z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia, ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego. Zgodnie z § 5 ust. 2 umowy, (...) spółka z o.o. miała obowiązek poinformowania (...) spółki z o.o. o istnieniu innych umów pośrednictwa handlowego.

W dniu 2 marca 2013 r. pomiędzy (...) sp. z o.o., jako zlecającym, a (...) sp. z o.o., jako przedstawicielem, zawarta została umowa przedstawicielstwa. Na jej podstawie zlecający powierzył przedstawicielowi przedstawicielstwo handlowe w zakresie reprezentowania, sprzedaży, wszelkich kontaktów, tłumaczenia ustnego i pisemnego, rozpowszechniania, sprzedaży swoich produktów na rynku chińskim. W powyższym zakresie zlecający udzielił przedstawicielowi wyłączności w stosunku do (...) i do klientów z grupy (...). W przypadku sprzedaży przez przedstawiciela produktów zlecającego, przedstawicielowi przysługiwał upust w wysokości 12 % cen ofertowych. W razie sprzedaży bezpośredniej, dokonanej przez zlecającego na rzecz przedstawiciela, przysługiwała prowizja w wysokości 12 % od ceny sprzedaży. Umowa zawarta została na czas nieokreślony. Wypowiedzenie umowy było możliwe po 5 latach jej obowiązywania, za 18-miesięcznym okresem wypowiedzenia.

(...) jest jedną z największych prywatnych spółek chińskich. Zajmuje się głównie produkcją maszyn górniczych w zakresie obudów zmechanizowanych, przenośników zgrzebłowych i kombajnów.

W dniach 22-25 października 2013 r. przedstawiciele (...) spółki z o.o. wzięli udział w targach górniczych w P.. W skład jej delegacji, poza pozwanym, weszli M. K., R. C. i A. K.. Ponadto w targach uczestniczyli przedstawiciele (...) spółki z o.o., mianowicie E. B. i D. B.. W targach wziął udział również powód. Celem wyjazdu na targi było prezentowanie przez spółki grupy (...) swojej oferty handlowej, nawiązanie kontaktów handlowych z potencjalnymi, przyszłymi kontrahentami. Pozwany podczas targów nawiązał kontakt z W. B. i M. C., przedstawicielami (...), a także ze spółką (...). Rolę tłumacza języka chińskiego pełnił M. K., pracownik (...) spółki z o.o. Przedstawiciele (...) znali pozwanego z wcześniejszych relacji handlowych. Nawiązano również kontakty z wieloma innymi podmiotami, które jednakże nie przerodziły się w konkretne umowy. Osobą inicjującą kontakty był pozwany. Powód był bierny w nawiązywaniu kontaktów handlowych. Początkowo powód nie wykazywał zainteresowania (...). Przedstawiciele grupy (...) uczestniczyli też we wcześniejszych targach górniczych w P..

Targi, które odbyły się w P. dniach 22-25 października 2013 r., przebiegały w atmosferze konfliktu między L. K. i K. G., który narastał i nie miał korzystnego wpływu dla wizerunku delegacji.

Koszty pobytu pozwanego, M. K., R. C. i A. K. na targach przeprowadzonych w P. w dniach 22-25 października 2013 r. to równowartość kwoty 41.018,02 zł; pokryła je (...) spółka z o.o. Natomiast koszty pobytu powoda na tych targach zostały poniesione przez (...)spółkę z o.o.

Po zakończeniu targów w P. nastąpiła korespondencja elektroniczna pomiędzy (...) i (...)spółką z o.o. Od października do grudnia 2013 r. korespondencję prowadził M. K.. Działając w imieniu (...) spółki z o.o., M. K. zaprosił przedstawicieli (...) do Polski. Celem przejazdu delegacji chińskiej do Polski było doprowadzenie do zawarcia umowy o współpracy gospodarczej pomiędzy (...) spółką z o.o. a (...).

Pod koniec grudnia 2013 r. pozwany polecił M. K. przekazanie wszelkich spraw dotyczących partnera chińskiego, a J. D. polecił przygotowania organizacji przyjazdu delegacji chińskiej.

W dniu 10 grudnia 2013 r. J. D., działając w imieniu (...) spółki z o.o., wysłał (...) zaproszenie do współpracy. Od 20 grudnia 2013 r. J. D. prowadził w imieniu (...) spółki z o.o. korespondencję z chińską spółką.

Delegacja (...), zaproszona przez (...) spółkę z o.o., została przyjęta w Polsce w dniach 6-10 stycznia 2014 r. przez (...) spółkę z o.o., która w całości poniosła koszty wizyty delegacji chińskiej. Przedstawiciele delegacji chińskiej odwiedzili siedziby wszystkich spółek grupy (...), a także (...) spółki z o.o.

Oświadczeniem zawartym w piśmie z 31 stycznia 2014 r. (...) spółka z o.o. wypowiedziała (...) spółce z o.o. umowę pośrednictwa handlowego z 20 września 2012 r. z uwagi na zamiar ograniczenia kosztów, wynikających z opłaty ryczałtowej przewidzianej w umowie. Rozwiązanie umowy było autonomiczną decyzją zarządu (...) spółki z o.o.

W dniu 2 lutego 2014 r. pomiędzy (...) oraz (...) spółką z o.o. zawarta została umowa o współpracy. Jej strony postanowiły nawiązać długoterminową współpracę biznesową w celu rozpoczęcia współpracy w zakresie marketingu, wymiany technicznej, inwestycji, finasowania itp. Strony umowy postanowiły wzajemnie sobie pomagać na rzecz rozwoju wspólnej działalności na rynku chińskim i europejskim, ponadto zobowiązały się zapewnić dla siebie wzajemną politykę preferencyjnej sprzedaży. Umowa stanowiła zarys dla rozpoczęcia współpracy i miała zostać rozszerzona zgodnie z projektami współpracy w przyszłości. W oparciu o tę umowę nie doszło między jej stronami do wymiany handlowej.

Sąd Okręgowy wskazał dowody, na których się oparł. Wyjaśnił też, że pominął dowód z zeznań świadków M. C. i W. B., gdyż uznał, że okoliczności, które miały być przedmiotem dowodu z zeznań tych osób zostały dostatecznie wyjaśnione zeznaniami innych świadków. Sąd Okręgowy oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, jako niemający znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu.

Bezsporne jest między stronami procesu, że pozwany nie dysponował i nie dysponuje zgodą (...) spółki z o.o. na zajmowanie się interesami konkurencyjnymi. Sporne było, czy (...) spółka z o.o. i (...) spółka z o.o. są spółkami konkurencyjnymi, mianowicie czy druga z nich wyłącznie spółką projektowo-koncepcyjną czy również handlową. Sporne jest również, czy koszty delegacji poniesione w związku z targami w P. w październiku 2013 r. stanowią szkodę spółki pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym z działalnością pozwanego, jeśli jest konkurencyjna.

Przepis art. 211 § 1 k.s.h. stanowi, że członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi, ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu.

W ocenie Sądu Okręgowego, pozwany, jako prokurent (...) spółki z o.o., z mocy ustawy miał obowiązek zajmowania się jej interesami. Prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstw (art. 109 ¹ § 1 k.c.). W tym zakresie spraw prokurent jest umocowany do dokonywania czynności sądowych i materialnoprawnych. Może więc reprezentować przedsiębiorcę przed wszystkimi sądami, a także przed organami państwowymi i samorządowymi. Szeroki wachlarz czynności pozasądowych mieszczących się w granicach umocowania prokurenta wskazuje judykatura, wymieniając: zawieranie umów sprzedaży, przyjmowanie darowizn, podpisywanie czeków i weksli, udzielanie i zaciąganie kredytów, pożyczek, zawieranie umów o pracę i umów najmu oraz umów dzierżawy oraz o świadczenie usług, a także przejmowanie i poręczanie długów.

Rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie wymagało, (...) spółka z o.o. był spółką konkurencyjną w stosunku do (...) spółki z o.o.

W doktrynie przyjmuje się, że spółka konkurencyjna to spółka, która stanowi konkurencyjne przedsięwzięcie, konkurencyjny interes. U rdzenia problemu jest więc pojęcie konkurencyjnego interesu.

Kodeks spółek handlowych nie zawiera legalnej definicji interesu konkurencyjnego. Interes konkurencyjny rozumiany może być jako działalność pozostająca w związku z działalnością spółki w ten sposób, że nie jest ona obojętna dla sytuacji prawnej i ekonomicznej spółki. Dla zaistnienia konkurencyjności interesów niezbędne jest występowanie ich identyczności lub podobieństwa rodzajowego oraz występowanie elementu rywalizacji dwóch podmiotów. Rywalizacja to dążność spółki do uzyskania przewagi nad konkurentem, uzyskanie korzyści lub wzmocnienia jej sytuacji rynkowej, która wiąże się ze stratą lub osłabieniem pozycji innego podmiotu.

Sąd Okręgowy nie zgodził się z tym, że (...) spółka z o.o. jest wyłącznie spółką koncepcyjno-projektową, realizującą na zamówienie gotowe projekty rozwiązań technicznych dla przemysłu górniczego. Nie negując faktycznej i potencjalnej działalności spółki w tak wskazanym zakresie, stwierdził, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na wnioskowanie, że (...) spółka z o.o. przede wszystkim zajmuje się handlem oraz pośrednictwem w sprzedaży maszyn i urządzeń dla przemysłu górniczego. Wynika to z zeznań świadków M. K., B. M., J. S. i J. N. oraz ze sprawozdania zarządu (...) spółki z o.o. za okres od 20 listopada 2012 r. do 31 grudnia 2013 r.

Zaistniała sprzeczność interesów ekonomicznych (...) spółki z o.o. i (...) spółki z o.o. w zakresie zadań realizowanych przez obie spółki w ramach umów pośrednictwa handlowego łączących je z (...) spółką z o.o. na obszarze rynku chińskiego. Obie umowy uprawniały (...) spółkę z o.o. i (...) spółkę z o.o. do pośrednictwa w zawieraniu umów, oferowania i sprzedaży towarów znajdujących się w ofercie handlowej (...) spółki z o.o. O ile więc K. G. podjął się, jako prokurent (...) spółki z o.o., czynności wynikających z łączącej go z (...) spółką z o.o. umowy pośrednictwa, to było to sprzeczne z interesem ekonomicznym (...) spłki z o.o., której był wspólnikiem i prezesem jej zarządu. W takim zakresie złamał zakazu konkurencji określony w art. 211 k.s.h.

Przepis art. 293 § 1 k.s.h. stanowi, że członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy. W świetle art. 293 k.s.h. przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej członka zarządu spółki są: niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków, szkoda, związek przyczynowy między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków a szkodą oraz zawinienie niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków. Dla określenia relacji kauzalnej podstawowe znaczenie ma art. 361 § 1 k.c. Zgodnie z nim, zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W doktrynie i orzecznictwie znajduje aprobatę stanowisko, że dla stwierdzenia w określonym stanie faktycznym adekwatnego związku przyczynowego należy ustalić, czy zdarzenie stanowi warunek konieczny wystąpienia szkody oraz czy szkoda jest normalnym następstwem tego zdarzenia (selekcja następstw). Test warunku koniecznego, charakterystyczny dla teorii równowartości warunków (ekwiwalencji), pozwala stwierdzić, czy między zdarzeniem a szkodą zachodzi obiektywna zależność. W tym celu należy zbadać, czy niewystąpienie zdarzenia powodowałoby, że szkoda także nie wystąpiłaby. Analizie poddawana jest dana, indywidualna sytuacja, a w szczególności konkretny skutek (szkoda), a nie skutek danego rodzaju. Badana jest przyczynowość określonego zdarzenia dla konkretnej szkody. Dla wyniku testu nie mają znaczenia możliwe inne zdarzenia, które mogą mieć wpływ na istnienie i wysokość szkody. Test warunku koniecznego może prowadzić do stwierdzenia braku takiej zależności, co jest równoznaczne z nieistnieniem związku przyczynowego i niemożnością przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej. Natomiast pozytywny wynik testu oznacza, że dane zdarzenie stanowi warunek konieczny wystąpienia szkody.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala przyjąć, że koszty delegacji związane z udziałem w targach w P. w październiku 2013 r. pozostawały w adekwatnym związku przyczynowym z działaniem pozwanego, opisanym wyżej, polegającym na złamaniu zakazu konkurencji. Dokonując oceny związku przyczynowego, zgodnie z opisaną wyżej metodologią, warunkiem uznania kosztów delegacji za szkodę powstałą w wyniku złamania zakazu konkurencji przez pozwanego byłoby ustalenie, że gdyby zakazu nie złamał, to szkoda taka nie powstałaby. Tymczasem wyjazd delegacji grupy (...) na targi do P. nie miał na celu umożliwienia pozwanemu realizacji umowy pośrednictwa w zakresie sprzedaży produktów z oferty (...) spółki z o.o., lecz zaprezentowanie oferty wszystkich spółek wchodzących w skład grupy (...), w tym również samej (...) spółki z o.o. w zakresie produkowanych przez nią maszyn i urządzeń górniczych. Świadek M. K.zeznał, że (...) spółka z o.o. wystawiła swoją delegację na targi, żeby przedstawić ofertę swojej grupy, nawiązać kontakty handlowe, w przyszłości prowadzić sprzedaż. Celem delegacji nie było podpisanie umowy z (...). Z kolei z zeznań świadka E. B. wynika, że celem wyjazdu było zaprezentowanie oferty grupy (...). Była to oferta składająca się z 3 podstawowych produktów grupy, były to wiertnica, jeżeli chodzi o (...) spółkę z o.o., sterowanie hydrauliczne obudów zmechanizowanych, jeżeli chodzi o (...) spółkę z o.o. i przemysłowe urządzenia chłodnicze dedykowane dla górnictwa podziemnego wytwarzane przez (...) spółkę z o.o. Świadek zeznał: „Celem wyjazdu było ogólne zaprezentowanie naszej oferty, nie mieliśmy z góry sprecyzowanego adresata.” Natomiast A. K. zeznał między innymi: „na targach mieliśmy swoje stanowisko, reprezentowaliśmy całą grupę, to jest (...), (...) i (...), cel wyjazdu było czysto marketingowy. Chodziło o pokazanie firmy, możliwości zaprezentowania katalogu, ale również podejrzenie tego, co ma konkurencja. Zawsze się to robi, nic nie mówi spółka (...).” Z zeznań świadków i stron wynika, że targi górnictwa w P. były największymi na świecie, odbywały się co dwa lata. Przedstawiciele spółek odwiedzali je w latach 2011, 2013 i 2015.

W świetle powyższego uprawnione jest wnioskowanie, że koszty (...) spółki z o.o., wynikające z delegacji przedstawicieli spółki na targi, były niezależne od ewentualnych działań pozwanego w ramach (...) spółki z o.o. Koszty te zostałyby poniesione również w sytuacji, gdyby pozwany nie podejmował działań w ramach umowy pośrednictwa łączącej go z (...) spółką z o.o., jak i nie podjął działań zmierzających do nawiązania relacji gospodarczych z (...). Również bowiem w takiej sytuacji taka sama delegacja reprezentowałaby (...) spółkę z o.o. w 2013 r. na targach w P., co wiązałoby się z poniesieniem tych samych kosztów. Brak adekwatnego związku przyczynowego między kwotą poniesionych kosztów a działaniami pozwanego, naruszającymi zakaz konkurencji, Sąd Okręgowy wskazał jako przyczynę oddalenia powództwa w tym zakresie.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że powództwo jest bezzasadne także w zakresie żądania zapłaty kwoty 204.000 zł tytułem utraconych korzyści za okres od 1 kwietnia 2014 r. do 1 marca 2015 r., których (...) spółka z o.o. nie osiągnęła w następstwie rozwiązania przez (...) spółkę z o.o. umowy pośrednictwa z 20 września 2012 r. Zdaniem powoda, rozwiązanie umowy przez (...) spółkę z o.o. i zawarcie przez nią umowy z (...) spółką z o.o. było konsekwencją działania pozwanego, zaangażowanego w konkurencyjną działalność (...) spółki z o.o. oraz pełniącego funkcję przewodniczącego rady nadzorczej (...) spółki z o.o. Ostatnia okoliczność, zdaniem powoda, nie pozostawała bez wpływu na przejęcie pośrednictwa. Powód podniósł, że (...) spółka z o.o. od dnia rozwiązania umowy o pośrednictwo nie otrzymuje wynagrodzenia w wysokości 20.910 zł brutto miesięcznie, a gdyby nie działanie pozwanego na rzecz jego spółki, to umowa pośrednictwa handlowego pomiędzy (...) spółką z o.o. i (...) spółką z o.o. byłaby nadal wykonywana.

Sąd Okręgowy stwierdził, że brak pewności, że gdyby nie działalność konkurencyjna pozwanego, nadal obowiązywałaby umowa pośrednictwa z 20 września 2012 r. Była zawarta na czas nieokreślony i w każdym czasie mogła być rozwiązana. Możliwość wypowiedzenia umowy przez którąkolwiek ze stron przewidywał § 7 ust. 1 tej umowy. Jak wskazali między innymi świadkowie powołani przez powoda, były 2 przyczyny jej rozwiązania. Pierwszą z nich był narastający konflikt między stronami, paraliżujący działania całej grupy (...). Natomiast drugą była chęć (...) spółki z o.o. ograniczenia kosztów przez wyeliminowanie comiesięcznej opłaty ryczałtowej, należnej bez względu na rezultat osiągany w konsekwencji wykonywania umowy. D. B., w latach 2006-2015 wiceprezes (...) spółki z o.o., zeznał między innymi: „Wiem, że między wspólnikami w (...) zaistniał konflikt, panowie się pokłócili, nie wiem co było tego powodem. Rozwiązanie umowy z (...) nie miało związku z zawarciem umowy z (...). W zaistniałej sytuacji umowa z (...) sp. z o.o. i tak zostałaby rozwiązana. Powodem tego było ograniczenie kosztów (…). Nawet pamiętam, żeK. G.namawiał nas, aby tę umowę pozostawić, gdyż było to w jego interesie. Podkreślam, że była to wyłącznie nasza decyzja, nic by nie zmieniło.” Natomiast E. B., do 2015 r. członek zarządu (...) spółki z o.o., stwierdził: „Powodem rozwiązania umowy były koszty. Z naszej strony była wola kontynuowania umowy, lecz bez ryczałtowego wynagrodzenia. Nie było na to zgody ze strony spółki (...) z uwagi na to, że w tym czasie zaistniał konflikt między wspólnikami. J. N., członek rady nadzorczej, stwierdził: „(...) wypowiedział umowę, był to czas gdy (...) miał problemy finansowe. W tym stanie rzeczy nawet gdyby konflikt nie istniał, umowa (…) funkcjonowałaby w zmienionym kształcie, bardziej racjonalnym ekonomicznie dla obu stron. Bez stałego wynagrodzenia ryczałtowego.” Zatem twierdzenie powoda o niemożliwości rozwiązania umowy bez działania pozwanego stanowi jedynie przypuszczenie, które nie jest podstawą do dokonania ustaleń faktycznych.

Na koniec Sąd Okręgowy dodał, że powództwo nie mogło być uwzględnione nawet przy założeniu jego zasadności. Powód wytoczył pozew na podstawie art. 295 § 1 k.s.h., zgodnie z którym jeżeli spółka nie wytoczy powództwa o naprawienie wyrządzonej jej szkody w terminie roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę, każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej spółce. Zgromadzony materiał dowodowy prowadzi do ustalenia, że strony pozostają w zadawnionym konflikcie osobistym. Konflikt ten znajduje odzwierciedlenie w licznych postępowaniach sądowych, które w istocie stanowią arenę osobistej walki stron. W ocenie Sądu Okręgowego, intencją powoda nie jest działanie w interesie i dla dobra (...) spółki z o.o., której działalność została sparaliżowana w dużej mierze zachowaniem powoda. Rzeczywistą jego intencją jest zgnębienie i upokorzenie przeciwnika. Działanie takie, jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w istocie stanowi nadużycie prawa i jako takie nie zasługuje na ochronę prawną (art. 5 k.c.).

Orzeczenia o kosztach procesu i nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd Okręgowy oparł na art. 98 k.p.c. i art. 113 § 1 u.k.s.c.

W apelacji powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części oddalającej powództwo o zapłatę kwoty 41.018,02 zł przez jego uwzględnienie powództwa w tej części oraz zasądzenie kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Zarzucił naruszenie przepisów postępowania, mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na błędach w zakresie wskazań logicznego rozumowania i w efekcie poczynieniu błędnych ustaleń, a także art. 328 § 2 k.p.c. przez niewyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia.

Ponadto zarzucił naruszenie prawa materialnego, to jest art. 361 § 1 k.c. przez jego niewłaściwą wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz art. 5 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Taka ocena dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i doświadczenia życiowego. Powinna uwzględniać wymagania prawa procesowego, wskazania wiedzy naukowej, reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny ma obowiązek rozważyć materiał dowodowy jako całość, dokonując wyboru określonych środków dowodowych i – ważąc ich wiarygodność oraz moc – odnieść je do pozostałego materiału dowodowego. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, czy też wskazaniom wiedzy naukowej. Jedynie uchybienie im może być bowiem przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Zasadne podniesienie zarzutu naruszenia tego przepisu nie może więc polegać na samym wyrażeniu przez stronę odmiennego od przedstawionego przez sąd przekonania o wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Obraza przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. może polegać albo na przekroczeniu granic swobody oceny wyznaczonej logiką, doświadczeniem, czy zasadami nauki, albo na niedokonaniu przez sąd wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego sprawy. W tym drugim przypadku wyciągnięte przez sąd wnioski mogą być logiczne i zgodne z doświadczeniem życiowym, jednakże poczynione są w oparciu tylko o część materiału dowodowego, z pominięciem pozostałej części tego materiału, która pozwoliłaby na wyciągnięcie innych wniosków.

Żeby wykazać, że celem delegacji na targi w P. w 2013 r. było zawarcie przez (...) spółkę z o.o. umowy z kontrahentem chińskim ((...)), powód odwołał się do zeznania świadka M. K. („Podpisanie umowy z (...) byłoby sukcesem delegacji i traktowane jako spełnienie jednego z celów delegacji”). Abstrahuje to od tego, że zeznając o celu delegacji, świadek M. K. podkreślił, że nie było nim podpisanie umowy z (...), lecz przedstawienie oferty i nawiązanie kontaktów handlowych dla przyszłej sprzedaży. Zwrócił na to uwagę Sąd Okręgowy, który ustalenie w przedmiocie celu wyjazdu delegacji spółek grupy (...) na targi w 2013 r. poczynił także w oparciu o zeznania świadków E. B. i A. K.. Skoro podpisanie umowy w (...) nie było celem tej delegacji, zawarcie umowy, jako dalej idące niż cel wyjazdu, rzeczywiście byłoby sukcesem, będąc dalej idącym zdarzeniem.

Jeżeli idzie o pozostałe dowody, wprawdzie powód zarzucił, że Sąd Okręgowy naruszył art. 233 § 1 k.p.c. przez uchybienie zasadom logicznego rozumowania, ale nie odniósł tego do innych konkretnych dowodów i w odniesieniu do nich nie wskazał, na czym ma polega sprzeczność rozumowania Sądu pierwszej instancji z tymi zasadami.

Zwraca uwagę, że powód w apelacji w istocie kwestionuje prawną ocenę faktów, podnosząc w tym względzie, że działanie pozwanego było celowe, gdyż umyślnie podjął działania o charakterze konkurencyjnym i że szkoda, której naprawienia domaga się także na etapie postępowania apelacyjnego pozostaje w związku przyczynowym z działaniem pozwanego.

Mając na względzie swoje dotychczasowe uwagi, Sąd Apelacyjny podziela więc ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i, jako prawidłowe, przyjmuje je za własne.

Niezasadny jest też zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w brzmieniu sprzed 7 listopada 2019 r., które ma zastosowanie w sprawie. Przepis ten stanowił, że uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Nie sposób bowiem zgodzić się z tym, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera braki w zakresie wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku. Sąd Okręgowy, jak tego wymagał art. 328 § 2 k.p.c. w brzmieniu sprzed 7 listopada 2019 r., nie tylko wskazał przepisy prawa, które mają zastosowanie w sprawie, ale też wyjaśnił, dlaczego w okolicznościach faktycznych sprawy mają one zastosowanie i w jaki sposób wpływają na rozstrzygnięcie. Wbrew powodowi, treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku pozwala na sprawdzenie toku rozumowania Sądu Okręgowego, które zostało oddane w szerokim wywodzie. Odmienne oceny prawne ustalonych faktów, jakie powód zawarł w apelacji, nie są równoznaczne z zarzuconym niewyjaśnieniem przez Sąd Okręgowy podstawy prawnej wyroku i niemożnością sprawdzenia toku rozumowania Sądu pierwszej instancji.

Powód skupił się w apelacji na winie pozwanego, jako przesłance odpowiedzialności odszkodowawczej, podkreślając celowy, umyślny charakter jego działania. Dla zasadności powództwa odszkodowawczego spełnione musiałyby być jednak wszystkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, a zatem zdarzenie (zawinione, gdyż idzie o odpowiedzialność odszkodowawczą opartą na zasadzie winy), szkoda i związek przyczynowy między danym zdarzeniem i szkodą, który musi być adekwatny w rozumieniu art. 361 § 1 k.c., trafnie wyjaśnionym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Brak jednej z nich oznacza bezzasadność powództwa odszkodowawczego.

Stanowisko powoda opiera się na tym założeniu, że, gdyby pozwany podjął starania o uzyskanie zgody na zajmowanie się interesami konkurencyjnymi i uczestniczenie w spółce konkurencyjnej (art. 211 § 1 k.s.h.), (...) spółka z o.o. wiedziałaby o konkurencyjnym zaangażowaniu pozwanego i nie wysłałaby do P. delegacji z jego udziałem, gdyż generowałoby to koszty, których efekty przyniosłyby korzyść konkurencyjnemu podmiotowi. Potencjalny brak zgody powoda na wyjazd pozwanego na udział w delegacji w 2013 r. (wywodzony przez niego z zasad reprezentacji, choć skarżący odnosi to do odmiennej sytuacji niż składanie oświadczeń woli przez (...) spółkę z o.o. innemu podmiotowi) nie oznacza nieuczestniczenia przez (...) spółkę z o.o. w targach w 2013 r. Pozostawałoby to w abstrakcji od tego, że przedstawiciele (...) spółki z o.o. w Targach w P. brali w nich udział nie tylko wcześniej (w 2011 r.), ale także później, to jest w 2015 r. Nawet zatem wyeliminowanie udziału pozwanego w delegacji na targi w 2013 r. nie oznacza nieponiesienia przez (...) spółkę z o.o. jej kosztów. Zasadnie więc Sąd Okręgowy w okolicznościach sprawy stwierdził, że koszty delegacji na targi w P. w 2013 r. zostałyby poniesione przez (...) spółkę z o.o. również wtedy, gdyby pozwany nie uczestniczył w spółce konkurencyjnej i nie był zaangażowany w konkurencyjne interesy. Oznacza to brak adekwatnego związku przyczynowego, o jakim mowa w art. 361 § 1 k.c.

Jeżeli chodzi o zarzut naruszenia art. 5 k.c. w kontekście postępowania powoda, jakie Sąd Okręgowy wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, trzeba podkreślić, że przepis ten ma zastosowanie wtedy, gdy określonemu podmiotowi przysługuje prawo podmiotowe. Tymczasem w niniejszej sprawie powód dochodził odszkodowania na rzecz (...) spółki z o.o., a nie na swoją rzecz. Nie ma jednak racji powód, gdy twierdzi, że pozwany w niniejszym procesie nie zarzucił nadużycia prawa, o jakim mowa w art. 5 k.c. Nastąpiło to w odpowiedzi na pozew, w której pozwany zawarł wywód o nadużyciu prawa przez powoda w okolicznościach sprawy (k. 224 odwrót). Zwalnia to od uwag w odniesieniu do spornego w judykaturze zagadnienia, czy sąd może z urzędu stosować art. 5 k.c. Kończąc omawianie kwestii stosowania art. 5 k.c., Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na to, że zastosowanie tego przepisu nie wymaga wyartykułowania naruszonej zasady współżycia społecznego. Przepis art. 5 k.c., w którym mowa o niezdefiniowanych zasadach współżycia społecznego, odsyła bowiem do zasad słuszności, dobrej wiary w znaczeniu obiektywnym, czy też zasad uczciwości, obowiązujących w obrocie cywilnoprawnym. Tym samym przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania (wyroki Sądu Najwyższego: z 28 listopada 2001 r., IV CKN 1756/00, niepubl.; z 23 maja 2013 r., IV CSK 660/12, niepubl.).

Podsumowując, zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Zatem apelacja – jako bezzasadna – podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do wyniku sprawy w drugiej instancji oraz wartości przedmiotu zaskarżenia, a to na podstawie art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 99 k.p.c., a także w oparciu o § 2 pkt 5 w związku § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity w Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

SSA Zofia Kołaczyk SSA Grzegorz Stojek SSA Olga Gornowicz-Owczarek