Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym dnia 25 września 2017 roku powód R. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego Województwa (...)– (...) Zarządu Melioracji i (...) w S. kwoty 6.008,84 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 5 sierpnia 2017 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu R. P. podniósł, że wiązała go z pozwanym umowa z dnia 4 kwietnia 2014 roku numer NP/NE/333/4- (...). Na podstawie tej umowy Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. naliczył powodowi kary umowne w łącznej kwocie 12.954,12 złotych. Na poczet kary umownej pozwany zaliczył wpłaconą przez powoda tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy kwotę 6.297,15 złotych oraz dobrowolnie wpłaconą przez powoda kwotę 1.295,41 złotych. Przed Sądem Rejonowym Szczecin – Centrum w Szczecinie w sprawie II C 1488/16 Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. żądał od powoda zapłaty kwoty 5.361,56 złotych tytułem kar umownych. Wyrokiem z dnia 5 czerwca 2017 roku Sąd powództwo to oddalił, uznając, że kara umowna w kwocie 12.954,12 złotych jest rażąco wygórowana, z uwagi na fakt, że zobowiązanie wynikające z umowy zostało wykonane. Zdaniem Sądu, adekwatna wysokość kary umownej zamyka się kwotą 1.555,72 złotych.

Powód podał, że pozwany zatrzymał na poczet kary umownej łącznie kwotę 7.562,56 złotych, a zatem winien zwrócić powodowi kwotę 6.006,84 złotych na podstawie przepisu art. 405 k.c. W dniu 30 listopada 2014 roku powód zawezwał pozwanego do próby ugodowej w sprawie o zapłatę kary umownej wynikającej z umowy z dnia 4 kwietnia 2014 roku numer NP/NE/333/4- (...) kwoty 6.006,84 złotych. Pozwany odmówił zawarcia ugody.

Z ostrożności procesowej powód podniósł, że kara umowna naliczona na kwotę 12.954,12 złotych jest rażąco wygórowana, zważywszy, że umowa została wykonana w całości, a pozwany nie poniósł żadnej szkody na skutek wykonania zobowiązania po upływie umówionego terminu. Zatrzymanie zatem na poczet kary umownej kwoty przewyższającej 1.555,72 złotych nie znajduje uzasadnienia ani w treści umowy ani w treści przepisów kodeksu cywilnego. Żądanie zwrotu dochodzonej pozwem kwoty znajduje zatem uzasadnienie również i w treści przepisu art. 484 § 2 k.c.

Powód wskazał, że domaga się zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w od dnia następnego po terminie płatności wskazanych w wezwaniu do zapłaty z dnia 26 lipca 2017 roku.

W dniu 28 września 2017 roku Sąd Rejonowy w Koszalinie w V Wydziale Gospodarczym wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zgodnie z treścią żądania pozwu (ówczesna sygn. akt V GNc 2431/17).

Pozwany Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. zaskarżył powyższy nakaz zapłaty sprzeciwem z dnia 29 listopada 2017 r., w którym podniósł zarzut niewłaściwości miejscowej Sądu Rejonowego w Koszalinie, wskazując że zgodnie z postanowieniem § 17 umowy numer (...) z dnia 4 kwietnia 2014 roku wyłącznie właściwym do rozpoznania sporów wynikających z tej umowy jest Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany przyznał, że strony łączyła umowa z dnia 4 kwietnia 2014 roku numer NP/NE/333/4- (...), a także że na jej podstawie naliczył kary umowne za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy w łącznej kwocie 12.954,12 złotych, jak również, że na ich poczet powód wpłacił kwotę 1.295,41 złotych oraz że pozwany dokonał potrącenia naliczonych kar umownych w wierzytelnością przysługującą powodowi z tytułu zwrotu złożonego zabezpieczenia wykonania umowy w kwocie 6.297,15 złotych.

W ocenie pozwanego, żądanie zwrotu dochodzonej pozwem kwoty jest nieuzasadnione. Po pierwsze roszczenie z tego tytułu stało się wymagalne w dniu 4 kwietnia 2014 roku i uległo przedawnieniu w dniu 4 kwietnia 2017 roku. Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej złożony w dniu 30 listopada 2014 roku nie mógł wywołać skutku prawnego w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia, gdyż został złożony jedynie dla pozoru – strona powodowa nie miała bowiem zamiaru zawarcia ugody, a nadto z ogólnego sformułowania wniosku nie wynika, aby jego przedmiotem miało być roszczenie o zapłatę z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Nie doszło również do bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej. Podstawą naliczenia kar umownych były postanowienia § 12 ust. 2 pkt 1 umowy, które nie zostały uznane przez Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie orzekający w sprawie II C 1488/16 za nieważne. Istnieje zatem podstawa prawna do nałożenia kary umownej. Wprawdzie prawomocny wyrok tego Sądu wiąże zarówno strony jak i inne organy, ale tylko i wyłącznie w zakresie okoliczności spornych będących przedmiotem jego rozstrzygnięcia. Sąd rozstrzygnął zatem tą kwestię jedynie w zakresie kwoty 5.361,50 złotych, która była przedmiotem żądania w tej sprawie. Nadto pozwana podniosła, że (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. nie jest wzbogacony, gdyż otrzymaną karę umowną przekazał Wojewodzie (...).

Na skutek prawidłowego wniesienia sprzeciwu nakaz zapłaty stracił moc, zgodnie z przepisem art. 505 § 1 k.p.c.

Postanowieniem z dnia 14 grudnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Koszalinie stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu Szczecin – Centrum w Szczecinie.

W piśmie przygotowawczym z dnia 12 marca 2018 roku powód R. P. podtrzymał żądanie pozwu, podnosząc, że w jego ocenie początek biegu terminu przedawnienia roszczenia co do żądania zwrotu kwoty wpłaconej tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy przypada na 29 października 2014 roku, kiedy to roszczenie o jej zwrot stało się wymagalne, a nie na dzień zawarcia umowy, jak to wskazała strona pozwana. Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w sprawie II C 1488/16 jednoznacznie przesądził, że adekwatną kwotę kar umownych stanowi kwota 1.555,72 złotych, a zatem wszystkie kwoty zatrzymane przez pozwanego ponad tą kwotę, zostały zatrzymane bez podstawy prawnej.

Pismem z dnia 22 marca 2018 roku pozwany Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. wskazał, że zgodnie z przepisem art. 528 ust. 1 i nast. ustawy z dnia 20 lipca 2017 roku Prawo wodne, Wody Polskie reprezentują Skarb Państwa oraz wykonują uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do mienia stanowiącego jego własność, w tym wałów przeciwpowodziowych. Stosownie do treści przepisu art. 534 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo wodne, Wody Polskie wstępują w prawa i obowiązki wynikające z zawartych umów i porozumień zawartych przez marszałków województw lub te jednostki organizacyjne samorządu województwa w zakresie utrzymania wód oraz prowadzenia inwestycji w gospodarce wodnej. W związku z powyższym wniósł o zawiadomienie Państwowego Gospodarstwa (...) w W. o toczącym się postępowaniu.

Na rozprawie w dniu 7 czerwca 2018 roku pełnomocnik Państwowego Gospodarstwa (...) w W. oświadczył, że podtrzymuje stanowisko procesowe wyrażone przez pozwanego Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. ( protokół rozprawy z dnia 7 czerwca 2018 roku k. 155).

W dniu 7 czerwca 2018 roku Przewodniczący zarządził dokonanie zmiany oznaczenia strony pozwanej na Państwowe Gospodarstwo (...) w W. (k . 156).

Na rozprawie w dniu 31 lipca 2018 roku pełnomocnik Państwowego Gospodarstwa (...) w W. podniósł zarzut braku legitymacji procesowej biernej, wskazując na treść wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie wydanego w dniu 27 czerwca 2018 roku w sprawie II Ca 1538/17, w którym wyrażono pogląd, że Państwowe Gospodarstwo (...) w W. występuje w procesie jako przystępujący do sprawy obok pozwanego Województwa (...).

Wyrokiem z dnia 18 lutego 2020 roku Sąd uwzględnił powództwo i zasądził od pozwanego Państwowego Gospodarstwa (...) z siedzibą w W. na rzecz powoda R. P. kwotę 6.008,84 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 sierpnia 2017 roku do dnia zapłaty i kosztami procesu w kwocie 1.817 złotych (ówczesna sygn. akt III C 685/18).

Pozwany Państwowe Gospodarstwo (...) w W. wywiódł apelację od powyższego wyroku.

W dniu 2 września 2020 roku Przewodniczący w Wydziale II Cywilnym – Odwoławczym w Sądzie Okręgowym w Szczecinie zarządził ujawnienie w systemie jako strony pozwanej nadto Województwa (...) Zarządu Melioracji i (...) w S..

Wyrokiem z dnia 26 listopada 2020 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie (sygn. akt II Ca 470/20):

1)  w punkcie 1 sprostował oczywistą niedokładność w wyroku częściowym wydanym przez Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w dniu 18 lutego 2020 roku pod sygnaturą akt III C 685/18 w ten sposób, że w komparycji po słowie „wyrok” wpisuje słowo „częściowy”;

2)  w punkcie 2 zmienił zaskarżony wyrok częściowy w ten sposób, że nadał mu nową treść, tj.:

I.  oddala powództwo w stosunku do pozwanego Państwowego Gospodarstwa (...) w W.;

II.  nie obciąża powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego Państwowe Gospodarstwo (...) w W.;

3)  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego wywołanego apelacją pozwanego Państwowego Gospodarstwa (...) w W. od wyroku częściowego.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że z uwagi na fakt, że nie doszło do zwolnienia od udziału w sprawie pierwotnie pozwanego Województwa (...) – Zarządu Melioracji i (...) w S., a wydany w sprawie wyrok dotyczy tylko pozwanego Państwowego Gospodarstwa (...) w W., nieoznaczenie wyroku jako wyroku częściowego stanowiło oczywistą niedokładność podlegającą sprostowaniu w trybie przepisu art. 350 § 1 i 3 k.p.c.

Na rozprawie w dniu 13 maja 2021 r. powód R. P. podtrzymał żądanie pozwu, a pozwane Województwo (...) podtrzymało stanowisko wyrażone w sprzeciwie od wydanego w sprawie nakazu zapłaty.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Zarząd Melioracji i (...) w S. był samorządową jednostką budżetową finansowaną przez samorząd województwa i nadzorowaną przez zarząd województwa. Do jego głównych zadań należało miedzy innymi utrzymywanie w sprawności technicznej wód i budowli hydrotechnicznych zapewniających swobodny spływ wód powodziowych oraz lodów, urządzeń melioracji wodnych podstawowych (kanały, wały przeciwpowodziowe, przepompownie melioracyjne).

Powód R. P. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) R. P., w ramach której zajmuje się przygotowaniem terenów pod budowę.

Niesporne, a nadto:

- wydruk z (...) k.9;

4 kwietnia 2014 roku Województwo (...)– (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. zawarł z R. P., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...) R. P., w trybie przetargu nieograniczonego, umowę numer NP./NE/333/4- (...), której przedmiotem była realizacja zamówienia pod nazwą „Konserwacja wałów przeciwpowodziowych poprzez wykonanie dwukrotnego koszenia na terenie województwa (...)” w części zamówienia – zadanie nr 9 – TO S.. Przedmiotem umowy było świadczenie usług związanych z utrzymaniem w należytym stanie technicznym wałów przeciwpowodziowych poprzez wykonanie dwukrotnego koszenia na terenie województwa (...)” w części zamówienia – zadanie nr 9 – TO S. oraz jednokrotną konserwację odcinków cieków i rowów opaskowych zlokalizowanych przy wałach w okresie drugiego koszenia polegających na: wykoszeniu porostu ze skarp wraz z wygrabieniem, hakowaniu roślinności korzeniącej się w dnie, usunięcie namułu z dnia wraz z rozplantowaniem wydobytego urobku, usunięcie zakrzaczeń ze skarp i koryt.

Zgodnie z postanowieniem § 7 umowy terminy wykonania zamówienia były następujące:

1)  pierwsze koszenie od dnia 1 maja 2014 roku do dnia 15 czerwca 2014 roku,

2)  drugie koszenie od dnia 1 sierpnia 2014 roku do dnia 15 września 2014 roku.

Zgodnie z umową, datą wykonania przedmiotu umowy było podpisanie przez zamawiającego protokołu odbioru końcowego przedmiotu umowy.

Wynagrodzenie ryczałtowe za wykonanie zamówienia wynosiło 179.918,50 złotych brutto.

Zgodnie z postanowieniem § 11 umowy R. P. wniósł zabezpieczenie należytego wykonania umowy w wysokości 5% wynagrodzenia ryczałtowego brutto, tj. kwotę 8.995,93 złotych.

Strony postanowiły, że zwrot 70% zabezpieczenia należytego wykonania umowy nastąpi w terminie 30 dni po odbiorze końcowym przedmiotu umowy i usunięciu ewentualnych wad (§ 11 ust. 2 pkt 1).

W przypadku nienależytego wykonania przedmiotu zamówienia zabezpieczenie wraz z naliczonymi odsetkami przechodzi na rzecz zamawiającego i będzie przeznaczone na pokrycie roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zamówienia.

Zgodnie z postanowieniem § 12 umowy obowiązującą strony formą odszkodowania będą kary umowne.

W umowie wskazano, że wykonawca zapłaci zamawiającemu kary umowne między innymi za opóźnienie w wykonaniu prac na poszczególnych obiektach wyszczególnionych w harmonogramie rzeczowo – finansowym w wysokości 0,2% wynagrodzenia brutto za każdy dzień opóźnienia. Zamawiający może potrącić kary umowne z wynagrodzenia wykonawcy lub zabezpieczenia nienależytego wykonania umowy.

Dowód:

-wniosek w sprawie realizacji zamówienia z dnia 14.01.2014 r. k. 53 , k.18 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16,

-specyfikacja istotnych warunków zamówienia k.19-31 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16;

-oferta dotycząca zamówienia nr (...) k. 54 – 57,k.32-35 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16;

-umowa nr (...) wraz z załącznikami k. 68 – 76,

-aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 77,

-potwierdzenie przelewu k.64, k.65 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16

-zeznania świadka Mieszka K. k. 129,

-zeznania świadka S. B.,

-przesłuchanie powoda R. P. k. 183, k. 326.

Pismem z dnia 2 czerwca 2014 roku R. P. wniósł o przedłużenie terminu I koszenia, wskazując, że warunki meteorologiczne – intensywne opady deszczu, skutkujące podniesieniem stanu wód - uniemożliwiają wykonanie prac w umówionym terminie.

Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. nie wyraził zgody na przedłużenie terminu I koszenia.

Dowód:

-notatka z dnia 10.06.2014 r. k. 61, k.55 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16;

-pismo z dnia 18.07.2014 r. k. 65,

-wniosek z dnia 02.06.2014 r. k.53 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16 ;

-przesłuchanie powoda R. P. w charakterze strony k. 183, k. 326.

9 czerwca 2014 roku dokonano sprawdzenia postępu robót przy koszeniu wałów przeciwpowodziowych na terenie działania TO S.. Ustalono:

1)  wały nad rzeką G.:

- koszenie wałów w 80%,

- brak grabienia wykoszonego porostu na odcinkach kontrolowanych,

2)  wały nad Kanałem D.:

- częściowe wykoszenie wałów,

3)  wały nad Kanałem B.:

- roboty wykonano,

4)  wały nad rzeką M.:

- roboty nie rozpoczęte,

5)  wały nad j. Kopań w m. Kopań:

- brak grabienia wykoszonego porostu na odcinkach kontrolowanych,

6)  wały nad j. Kopań w m. W.:

- brak grabienia wykoszonego porostu na odcinkach kontrolowanych,

7)  wały nad rzeką W. P.:

- roboty nie rozpoczęte,

8)  wały nad rzeką W. D.:

- roboty nie rozpoczęte.

Dowód:

-notatka z dnia 09.06.2014 r. k. 60, k.54 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16;

-zeznania świadka Mieszka K. k. 129.

27 czerwca 2014 roku sporządzono protokół częściowego odbioru prac wykonanych w okresie od dnia 4 kwietnia 2014 roku do dnia 27 czerwca 2014 roku.

Potwierdzono wykonanie prac na obiektach numer:

- III – wał przeciwpowodziowy lewy nad rzeką W.,

- V – wał przeciwpowodziowy lewy na rzeką G.,

- VIII – wał przeciwpowodziowy lewy nad rzeką M..

Opóźnienie w wykonaniu prac przy I koszeniu wynosi 12 dni.

Wynagrodzenie za wykonanie prac, zgodnie z umową wynosi:

- za wykonanie zadania numer III – 1 209,60 złotych brutto,

- za wykonanie zadania numer V – 58 463,05 złotych brutto,

- za wykonanie zadania numer VIII – 5 149,01 złotych brutto.

Dowód:

-protokół częściowego odbioru prac z 27.06.2014 r. k. 62 – 63, k. 56 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16;

-potwierdzenie zakończania prac konserwacyjnych z 25.06.2014 r. k.68 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16

-pismo z 25.06.2014 r. k.70 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16;

-zeznania świadka S. B..

Pismem z dnia 1 lipca 2014 roku (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. wniósł o naliczenie R. P. kar umownych, stosownie do par. 12 ust. 2 pkt 1 umowy, za opóźnienie w wykonaniu prac przy I koszeniu na obiektach numer:

- III – wał przeciwpowodziowy lewy nad rzeką W., w wysokości 4 318,04 złotych ( 179,918,50 zł x 0,2% x 12 dni),

- V – wał przeciwpowodziowy lewy na rzeką G., w wysokości 4 318,04 złotych ( 179,918,50 zł x 0,2% x 12 dni),

- VIII – wał przeciwpowodziowy lewy nad rzeką M., w wysokości 4 318,04 złotych ( 179,918,50 zł x 0,2% x 12 dni).

Dowód:

-pismo z dnia 01.07.2014 r. k. 64.

21 lipca 2014 roku (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. wystawił notę księgową (...) na kwotę 12 954,12 złotych tytułem kary umownej za niedotrzymanie warunków umowy nr (...). Termin płatności oznaczono na 10 dni od otrzymania noty.

Dowód:

-nota księgowa (...) k. 83.

Na poczet naliczonych kar umownych R. P. wpłacił pozwanemu w dniu 11 sierpnia 2014 r. kwotę 1.295,41 złotych.

Niesporne, a nadto:

-potwierdzenie przelewu k.66 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16

Wniosek R. P. o obniżenie wysokości kary umownej za opóźnienie w wykonaniu prac przy I koszeniu na obiektach numer III, V i VIII nie został uwzględniony.

Dowód:

-pismo z dnia 05.08.2014 r. k. 66 – 67.

Pismem z dnia 2 września 2014 roku R. P. wniósł o zmianę treści umowy poprzez wydłużenie terminu realizacji zadania wynikającego z umowy z dnia 4 kwietnia 2014 roku do dnia 29 września 2014 roku z uwagi na sytuację meteorologiczną panującą w rejonie realizacji zamówienia publicznego w drugiej połowie sierpnia 2014 roku.

Dowód:

-pismo z dnia 02.09.2014 r. k. 58 – 59, k. 67 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16;

-informacja o wysokości opadów k.130, k.174-178 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16

9 września 2014 roku strony zawarły aneks nr (...) do umowy nr (...), w którym dokonano zmiany terminu wykonania zamówienia w zakresie II koszenia, wskazując, że należy wykonać je wykonać od dnia 1 sierpnia 2014 roku do dnia 29 sierpnia 2014 roku.

Dowód:

-aneks nr (...) do umowy nr (...) k. 78 – 79.

29 września 2014 roku sporządzono protokół końcowego odbioru prac wykonanych w okresie od 4 kwietnia 20154 roku do 29 września 2014 roku. Potwierdzono wykonanie prac na wszystkich obiektach, zgodnie z warunkami umowy oraz protokołami odbiorów częściowych.

Dowód:

-protokół końcowego odbioru prac k. 80 – 81.

-oświadczenie powoda o ukończeniu prac k. 71 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16,

-lista przeprowadzonych prac k.74 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16

Pismem z dnia 8 grudnia 2014 roku (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. skierował do R. P. oświadczenie o potrąceniu wierzytelności w kwocie 11.658,71 złotych z tytułu kar umownych, z przysługującą R. P. wierzytelnością wynikającą z wniesionego zabezpieczenia należytego wykonania umowy w wysokości 6.297,15 złotych. W piśmie tym wskazano, że kara umowna za opóźnienie w wykonaniu umowy została naliczona na kwotę 12.954,12 złotych. Na jej poczet została wpłacona kwota 1.295,41 złotych. Po dokonanym potrąceniu do zapłaty pozostała kwota 5.361,56 złotych, do której zapłaty wezwano powoda- w nieprzekraczalnym terminie 10 dni od daty otrzymania ww. pisma.

Dowód:

-pismo z dnia 08.12.2014 r. k. 82.

8 grudnia 2014 roku R. P. złożył w Sadzie Rejonowym Szczecin – Centrum w S. wniosek o zawezwanie Województwa (...) Zarządu Melioracji i (...) w S. do próby ugodowej w sprawie o miarkowanie kar umownych naliczonych na podstawie umowy numer (...) z dnia 4 kwietnia 2014 roku do kwoty 1.295,41 złotych oraz o zwrot kwoty 8.995,93 złotych tytułem wpłaconego przez R. P. wadium.

Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. nie wyraził zgody na zawarcie ugody.

Niesporne, a nadto:

-wniosek o zawezwanie do próby ugodowej k. 23 – 24 oraz k. 2-4 akt sprawy III Co 346/14 Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie

-pismo Województwa (...) Zarządu Melioracji i (...) w S. z dnia 08.04.2015 r. k. 26,

-pisma (...) Zarządu Melioracji i (...) w (...).07.2014 r. k.10 akt sprawy III Co 346/14 Sądu Rejonowego szczecin- Centrum w Szczecinie.

-protokół posiedzenia z dnia 09.04.2015 r. w sprawie III Co 346/14 k.36 akt sprawy III Co 346/14 Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie

Pozwem z dnia 8 stycznia 2016 roku Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. wniósł o zasądzenie od R. P. kwoty 5.361,56 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty i kosztami procesu według norm przepisanych tytułem kary umownej za uchybienie terminu wykonania zobowiązania wynikającego z umowy numer (...) z dnia 4 kwietnia 2014 roku. Wyrokiem z dnia 5 czerwca 2017 roku Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie oddalił powództwo, wskazując w uzasadnieniu, że zostały spełnione wskazane w umowie z dnia 4 kwietnia 2014 roku przesłanki do obciążenia R. P. karą umowną za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania, jednakże naliczona z tego tytułu kwota 12.954,12 złotych, naliczona w oparciu o wynagrodzenie obejmujące wykonanie całości zamówienia, jest rażąco wygórowana. Realizacja przedmiotu wykonania umowy obejmowała wykonanie usług na dziewięciu obiektach, a do opóźnienia w wykonaniu usługi doszło jedynie na trzech obiektach i dotyczyło pierwszego koszenia. Karę umowną można było zatem obliczyć w odniesieniu do wynagrodzenia za poszczególne obiekty, z których wykonaniem pozwany był opóźniony. I tak kara umowna za obiekt nr III powinna wynieść 29,03 złotych (1.209,60 zł x 0,2% x 12 dni), za obiekt nr V 1.403,11 złotych (58.463,05 zł x 0,2% x 12 dni), a za obiekt nr VIII 123,58 złotych(5.149,01 zł x 0,2% x 12 dni). Łącznie zatem za adekwatną karę można by uznać kwotę 1.555,72 złotych.

Niesporne, a nadto:

-pozew o zapłatę z 08.01.2015 r. k. 3-9 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16 ;

-pozew na formularzu k. 90-98 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16

-wyrok Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 05.06.2017 r. sygn. akt II C 1488/16 z uzasadnieniem k. 10 – 22, k. 188-200 akt sprawy Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie sygn. akt II C 1488/16

Pismem z dnia 14 lipca 2017 roku R. P. wezwał Województwo (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. do zapłaty kwoty 6.008,84 złotych z tytułu zwrotu bezpodstawnie naliczonej kary umownej, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty.

Dowód:

-wezwanie do zapłaty z dnia 14.07.2017 r. wraz z potwierdzeniem nadania k. 27 - 29

Pozew R. P. przeciwko Województwu (...) Zarządowi Melioracji i (...) w S. – poprzednikowi prawnemu Państwowego Gospodarstwa (...) w W. o zapłatę kwoty 6.008,84 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 sierpnia 2017 roku wpłynął do Sądu Rejonowego w Koszalinie w dniu 25 września 2017 roku.

Niesporne

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo przeciwko Województwu (...) okazało się w całości uzasadnione.

W przedmiotowej sprawie powód R. P. domagał się zasądzenia od pozwanego Województwa (...)– (...) Zarządu Melioracji i (...) w S. kwoty 6.008,84 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 5 sierpnia 2017 roku do dnia zapłaty

Powód wywodził swoje roszczenie z faktu odpadnięcia, na skutek zmiarkowania przez Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w sprawie o sygn. akt II C 1488/16 kary umownej naliczonej za opóźnienie w wykonaniu zamówienia z umowy numer (...), podstawy do zatrzymania przez pozwanego dochodzonej pozwem kwoty 6.008,84 złotych na skutek potrącenia wierzytelności z tytułu kar umownych z przysługującym powodowi roszczeniem o zwrot złożonego zabezpieczenia należytego wykonania umowy.

Jako podstawę prawną żądania pozwu powód wskazał przepis art. 405 k.c., który stanowi, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że poza sporem było, że powoda R. P. wiązała z Województwem (...) Zarządem Melioracji i (...) w S. umowa numer NP./NE/333/4- (...), której przedmiotem było świadczenie usług związanych z utrzymaniem w należytym stanie technicznym wałów przeciwpowodziowych poprzez wykonanie dwukrotnego koszenia na terenie województwa (...)” w części zamówienia – zadanie nr 9 – TO S. oraz jednokrotną konserwację odcinków cieków i rowów opaskowych zlokalizowanych przy wałach w okresie drugiego koszenia polegających na: wykoszeniu porostu ze skarp wraz z wygrabieniem, hakowaniu roślinności korzeniącej się w dnie, usunięcie namułu z dnia wraz z rozplantowaniem wydobytego urobku, usunięcie zakrzaczeń ze skarp i koryt. (...) Zarząd Melioracji i (...) w S. był samorządową jednostką budżetową finansowaną przez samorząd województwa i nadzorowaną przez zarząd województwa. Do jego głównych zadań należało m.in. utrzymywanie w sprawności technicznej wód i budowli hydrotechnicznych zapewniających swobodny spływ wód powodziowych oraz lodów, urządzeń melioracji wodnych podstawowych (kanały, wały przeciwpowodziowe, przepompownie melioracyjne).

W dacie wniesienia pozwu w niniejszej sprawie, tj. 25 września 2017 r., obowiązki w zakresie utrzymania wałów przeciwpowodziowych regulowała ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 roku, poz. 1121), zgodnie z którą obowiązki te spoczywały na Województwie (...) Zarządzie (...) i Melioracji (...) w S..

Z dniem 1 stycznia 2018 roku obowiązki w zakresie utrzymania wałów przeciwpowodziowych reguluje ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 roku, poz. 1121). Zgodnie z przepisem art. 525 ust. 1 tej ustawy, z dniem jej wejścia w życie, tj. 1 stycznia 2018 roku, znosi się Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej oraz znosi się dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Zgodnie z ust. 2 tego przepisu tworzy się Państwowe Gospodarstwo (...), zwane dalej (...). Przepis art. 526 tej ustawy stanowi, że z dniem wejścia w życie ustawy Wody Polskie wykonują zadania dotychczasowego Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, dotychczasowych dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz marszałków województw związane z utrzymaniem wód oraz pozostałego mienia Skarbu Państwa związanego z gospodarką wodną, a także inwestycjami w gospodarce wodnej. Zgodnie natomiast z treścią przepisu art. 527 ww. ustawy, z dniem wejścia w życie ustawy należności, zobowiązania, prawa i obowiązki Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej będącego państwową jednostką budżetową oraz regionalnych zarządów gospodarki wodnej będących państwowymi jednostkami budżetowymi stają się odpowiednio należnościami, zobowiązaniami, prawami i obowiązkami Wód Polskich. Przepis art. 536 stanowi, że z dniem wejścia w życie ustawy Wody Polskie stają się stronami umów dotyczących przedsięwzięć inwestycyjnych na wodach publicznych będących własnością Skarbu Państwa, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 2 i 4 ustawy uchylanej w art. 573, oraz urządzeń melioracji wodnych podstawowych, o których mowa w art. 71 ustawy uchylanej w art. 573, w tym umów finansowanych lub współfinansowanych ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, 3 i 4 lit. d ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, realizowanych dotychczas przez regionalne zarządy gospodarki wodnej, województwa, marszałków województw lub właściwe wojewódzkie jednostki organizacyjne, i zakończą realizację przedsięwzięć na podstawie tych umów i tych decyzji. Przepis art. 534 ust. 5 stanowi, że z dniem wejścia w życie ustawy Wody Polskie przystępują do toczących się postępowań sądowych i administracyjnych, w których stronami są:

1) Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej,

2) dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,

3) marszałkowie województw,

4) kierownicy wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych

- dotyczących spraw wynikających z przepisów ustawy uchylanej w art. 573.

Na gruncie wykładni cytowanych przepisów, w uzasadnieniu uchwały z dnia 27 lutego 2020 roku ( sygn. akt III CZP 57/19) Sąd Najwyższy wskazał, że z treści przepisu art. 534 ust. 5 pkt 3 ustawy Prawo wodne wynika, że przejęcie przez Wody Polskie zobowiązań jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa, jak i tych, które wynikają z realizacji zadań marszałka województwa, ma charakter generalnego następstwa procesowego inter vivos. Nadto następstwo procesowe przewidziane w tym przepisie może mieć miejsce tylko wtedy, gdy zachodzi następstwo materialnoprawne określone w art. 534 ust. 1 ustawy Prawo wodne, ewentualnie w art. 536 tej ustawy. Następstwo prawne wynikające z art. 534 ust. 5 ustawy prawo wodne obejmuje jedynie roszczenia kontraktowe: o wykonanie umowy lub naprawienie szkody wynikającej z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Z żadnego z przepisów ustawy Prawo wodne nie wynika natomiast następstwo prawne wód polskich co do roszczeń wynikających z innych zdarzeń prawnych takich jak delikt, czy bezpodstawne wzbogacenie.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że strona powodowa wywodziła roszczenie z przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c. i nast.). Jako alternatywną podstawę prawną powód wskazał przepis art. 484 § 2 k.c. W tym miejscu wskazać należy, że wskazywane przez powoda jako podstawa prawna żądania przepisy prawa materialnego nie wiążą sądu i mogą być przezeń pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu, konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy bowiem do sądu. Nie można jednakże wykluczyć, że powołanie przez stronę określonej normy prawa materialnego jako mającej stanowić podstawę rozstrzygania o tym roszczeniu wiąże sąd w tym sensie, że stanowi uzupełnienie okoliczności faktycznych określających żądania pozwu (art. 321 § 1 w związku z art. 187 § 1); jednakowoż w tym zakresie musi istnieć jawność, której gwarancją w zasadzie jest występowanie w charakterze strony powodowej osoby posiadającej profesjonalne przygotowanie prawnicze ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2008 r., II CSK 613/07, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1999 r., III CKN 407/98). Dlatego też, mając na uwadze, że przywołane powyżej podstawy prawne żądania pozwu zostały wskazane przez reprezentującego powoda pełnomocnika w osobie radcy prawnego, Sąd ocenił zasadność żądania pozwu, w granicach przywołanych okoliczności faktycznych, w świetle treści przepisu art. 405 k.c. Odpowiedzialność z tego tytułu ponosi Województwo (...), które zatrzymało kwotę przewyższającą należną mu karę umowną.

Przystępując do rozważań merytorycznych, to w pierwszej kolejności wskazać należy, że podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia okazał się nieuzasadniony.

Przepis art. 117 § 1 i 2 k.c. stanowi, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Zgodnie z przepisem art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną, o czym stanowi przepis art. 119 k.c.

Zgodnie z przepisem art. 120 § 1 k.c., bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

Przedmiotem sporu jest świadczenie pieniężne spełnione przez powoda tytułem zabezpieczenia należytego wykonania umowy z dnia 4 kwietnia 2014 roku, zawartej w trybie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 roku, poz. 1843 ze zm.). Zgodnie z postanowieniem § 11 ust. 2 umowy, zwrot 70% zabezpieczenia należytego wykonania umowy nastąpi w terminie 30 dni po odbiorze końcowym przedmiotu umowy i usunięciu ewentualnych wad. Postanowienie to odpowiada treści przepisu art. 151 ust. 1 Ustawy Prawo zamówień publicznych, który stanowi, że zamawiający zwraca zabezpieczenie w terminie 30 dni od dnia wykonania zamówienia i uznania przez zamawiającego za należycie wykonane.

Niesporne było między stronami, że odbiór końcowy zamówienia miał miejsce 29 września 2014 roku i świadczenie powoda zostało odebrane bez uwag. Pozwane Województwo (...) zobowiązane był zatem do zwrotu 70% zabezpieczenia, tj. kwoty 6.297,15 złotych, w terminie do dnia 29 października 2014 roku. Od tego dnia, tj. od 29 października 2014 roku, rozpoczął się zatem bieg terminu przedawnienia roszczenia i upływał w dniu 29 października 2017 roku. Na gruncie prawa cywilnego nie do przyjęcia jest zaakceptowanie sytuacji, w której założyć by można - jak to pozwany podniósł w odpowiedzi na pozew - że uprawniony, wskutek przedawnienia, utraciłby roszczenie jeszcze zanim roszczenia tego mógł dochodzić (zanim nastąpił termin, w którym z roszczeniem tym mógł wystąpić). Przedawnienie roszczenia nie może rozpocząć biegu w dacie wcześniejszej niż ta, w której w ogóle roszczenie to powstaje ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2019 roku, V Aca 155/19). Roszczenie z tytułu zwrotu zabezpieczenia nie powstało w dniu zawarcia umowy, jak to wynika ze stanowiska procesowego strony pozwanej, lecz dopiero po upływie 30 dni od daty odbioru końcowego, tj. 29 października 2014 roku. Przed dniem upływu terminu przedawnienia, w dniu 25 września 2017 roku, powód wniósł powództwo do Sądu Rejonowego w Koszalinie, co stosownie do treści przepisu art. 123 § 1 pkt 1 k.c., skutkowało przerwaniem biegu terminu przedawnienia. W tej sytuacji zarzuty co do przerwania biegu terminu przedawnienia na skutek złożenia przez powoda wniosku o zawezwanie do próby ugodowej są bezprzedmiotowe.

Przystępując do dalszych rozważań wskazać należy, że przesłanki powstania zobowiązania z bezpodstawnego wzbogacenia są następujące: uzyskanie korzyści majątkowej (wzbogacenie), osiągnięcie korzyści z majątku innej osoby (zubożenie), związek między wzbogaceniem a zubożeniem oraz uzyskanie korzyści bez podstawy prawnej.

Niesporne jest, że pozwane Województwo (...) uprawnione było, stosownie do treści przepisu art. 483 § 1 k.c., do zastrzeżenia, że naprawienie szkody wynikłej z nienależytego wykonania umowy w zakresie uchybienia terminu w wykonaniu prac na poszczególnych obiektach, nastąpi poprzez zapłatę określonej sumy pieniężnej (kara umowna). Pozwany nie kwestionował również, że zostały spełnione przesłanki do naliczenia kary umownej, zgodnie z § 12 ust. 2 pkt 1 umowy, za opóźnienie w wykonaniu w wykonaniu prac przy I koszeniu na obiektach numer: III (wał przeciwpowodziowy lewy nad rzeką W.), V (wał przeciwpowodziowy lewy na rzeką G.) i VIII ( wał przeciwpowodziowy lewy nad rzeką M.) w rozmiarze 12 dni. Z mocy postanowienia § 12 pkt 5 umowy pozwany uprawniony był również do potrącenia naliczonych kar umownych z zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Zgodnie z przepisem art. 147 ust. 2 ustawy Prawo zamówień publicznych zabezpieczenie służy pokryciu roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Istotą instytucji zabezpieczenia jest zagwarantowanie zamawiającemu podpisującemu umowę z wykonawcą, że w razie nienależytego wykonania lub niewykonania umowy będzie on mógł zaspokoić swoje roszczenia w tym zakresie. Zabezpieczenie służy więc umożliwieniu zamawiającemu zaspokojenia jego roszczeń wynikłych z niewłaściwego wywiązania się wykonawcy z zobowiązania określonego treścią umowy w sprawie zamówienia publicznego poprzez pokrycie tych roszczeń z kwoty zabezpieczenia bez konieczności występowania na drogę sądową. Odgrywa ono zatem rolę gwarancyjną i dyscyplinującą wykonawcę do należytego wykonania umowy. Ustawowe zakreślenie celu zabezpieczenia wskazuje, że zabezpiecza ono wszelkiego rodzaju roszczenia służące zamawiającemu w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania przez wykonawcę. Z punktu widzenia omawianego przepisu obojętne jest, czy roszczenie to przysługuje zamawiającemu z mocy ustawy czy jedynie z mocy kontraktu. Roszczenie to powinno być jednakże roszczeniem pieniężnym. Zabezpieczenie będzie zatem służyć w szczególności pokryciu następujących roszczeń o zapłatę: odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.), odszkodowania z tytułu zwłoki w wykonaniu umowy wzajemnej (art. 491 § 1 k.c.), odszkodowania z tytułu niemożności świadczenia, za którą wykonawca ponosi odpowiedzialność (art. 493 § 1 k.c.), odszkodowania z tytułu szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania z umowy wzajemnej (art. 494 k.c.) oraz kary umownej (art. 483 § 1 k.c.).

Powód, jakkolwiek przyznał zasadność obciążenia go obowiązkiem zapłaty kary umownej z tytułu opóźnienia w wykonaniu umówionego zadania, to podniósł, że naliczona z tego tytułu kwota 12.954,12 złotych jest rażąco wygórowana. Przepis art. 484 § 2 k.c. stanowi, że jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Żądanie miarkowania kary umowne powód zgłosił w procesie toczącym się przed Sądem Rejonowym Szczecin – Centrum w Szczecinie w sprawie II C 1488//16 o zapłatę kwoty 5 361,56 złotych tytułem kary umownej. Sąd orzekający w tej sprawie oddalił powództwo Województwa (...) Zarządu Melioracji i (...) w S., wskazując, że kara umowna w kwocie 12.954,12 złotych, obliczona jako iloczyn 12 dni opóźnienia i 0,2% umówionego wynagrodzenia za wykonania całego zadania jest rażąco wygórowana, zważywszy na fakt, że opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy dotyczyło trzech na dziewięć obiektów, że opóźnienie to było nieznaczne oraz że na skutek opóźnienie zamawiający nie poniósł żadnej szkody oraz że umowa została wykonana w pełnym zakresie w umówionym terminie (pozwany dochował terminu II koszenia). W ocenie Sądu, adekwatna wysokość kary umownej zamyka się kwotą 1.555,72 złotych. Kwota ta została wyliczona przy uwzględnieniu wysokości umówionego wynagrodzenia za każdy z obiektów, którego dotyczyło opóźnienie. I tak kara umowna za obiekt nr III powinna wynieść 29,03 złotych (1.209,60 zł x 0,2% x 12 dni), za obiekt nr V 1.403,11 złotych (58.463,05 zł x 0,2% x 12 dni), a za obiekt nr VIII 123,58 złotych (5.149,01 zł x 0,2% x 12 dni). Wyrok wydany w tej sprawie nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się.

Zgodnie z przepisem art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Przepis ten należy odczytywać łącznie z art. 366 k.p.c., który stanowi, że wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami ( por. wyrok Wojewódzkiego Sadu Administracyjnego w O. z dnia 26 czerwca 2012 roku, I SA/OI 405/19). Powagą rzeczy osądzonej objęte jest w zasadzie rozstrzygnięcie zawarte w sentencji wyroku, nie zaś jego uzasadnienie. Motywy orzeczenia mogą jednak stanowić konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu. W szczególności, powagą rzeczy osądzonej mogą być objęte ustalenia faktyczne w takim zakresie, w jakim indywidualizują sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu i w jakim określają one istotę danego stosunku prawnego. Chodzi jednak tylko o elementy uzasadnienia dotyczące rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, w których sąd wypowiada się w sposób stanowczy, autorytarny o żądaniu, zwłaszcza wtedy, gdy powództwo zostało w całości lub części oddalone. Wówczas również one będą korzystać z powagi rzeczy osądzonej ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 czerwca 2019 roku, III AUa 317/19).

Moc wiążąca wyroku i postanowienia orzekającego co do istoty sprawy, dotyczy w zasadzie związania treścią jego sentencji, a nie uzasadnienia. Jednakże przy orzeczeniach oddalających powództwo, gdy z sentencji nie wynika zakres przedmiotowy rozstrzygnięcia, doniosłe i wiążące mogą być również motywy rozstrzygnięcia zawarte w uzasadnieniu orzeczenia, szczególnie ustalenia prejudycjalne sądu, prowadzące do oddalenia powództwa lub wniosku ( por. m. in. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia: 13 października 2005 roku, ICK 217/05; z dnia 15 lutego 2007 roku, II CSK 452/06; z dnia 8 marca 2010 roku, II PK 258/09; z dnia 29 września 2011 roku, IV CSK 652/10). W uchwale z dnia 12 marca 2003 roku ( sygn. akt III CZP 97/02) Sąd Najwyższy wskazał, że sąd nie jest związany ustaleniami wynikającymi z uzasadnienia orzeczenia w takim zakresie, w jakim nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia zawartego w wyroku. Jest natomiast związany wskazanymi w uzasadnieniu ustaleniami mającymi wpływ na końcowe rozstrzygnięcie, w szczególności ustaleniami prejudycjalnymi, których skutkiem było wydanie określonego wyroku lub postanowienia orzekającego co do istoty sprawy.

Wynikające z przepisu art. 365 k.p.c. związanie wyrokiem sądu cywilnego oznacza brak możliwości zignorowania zarówno ustaleń faktycznych stanowiących bezpośrednio podstawę rozstrzygnięcia, jak i podstawy prawnej. Nie jest dopuszczalne odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych w kolejnych procesach sądowych między tymi samymi stronami, chociażby przedmiot tych spraw się różnił. Zakazane jest również prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczności podważające ustalenia faktyczne zawarte w wiążącym orzeczeniu. Mocą wiążącą objęte jest to, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia. Moc wiążącą uzyskuje bowiem rozstrzygnięcie o żądaniu w powiązaniu z jego podstawą faktyczną i w kolejnym postępowaniu sąd ma obowiązek przyjąć, że istotna z punktu widzenia zasadności żądania kwestia kształtowała się tak, jak to zostało ustalone w prawomocnym wyroku ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 lipca 2019 roku, I ACa 517/18, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 kwietnia 2019 roku , III AUa 62/19).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że jakkolwiek przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie II C 1488/16 była zasadność żądania kwoty 5.361,56 złotych tytułem kary umownej naliczonej za opóźnienie w wykonaniu prac przy I koszeniu na obiektach numer: III (wał przeciwpowodziowy lewy nad rzeką W.), V (wał przeciwpowodziowy lewy na rzeką G.) oraz VIII (wał przeciwpowodziowy lewy nad rzeką M.), to rozstrzygnięcie w tym przedmiocie – z uwagi na podniesiony przez pozwanego w tej sprawie R. P. zarzut miarkowania kary umownej –wymagało oceny wysokości naliczonej kary umownej. Podstawą wydania wyroku oddalającego powództwo w sprawie II C 1488/16 było ustalenie, że naliczona kara umowna jest rażąco wygórowana, a jej adekwatna wysokość opiewa na kwotę 1.555,72 złote. Sąd orzekający w niniejszej sprawie jest zatem związany ustaleniem Sądu orzekającego w sprawie II C 1488/16, że kara umowna zamyka się kwotą 1.555,72 złote.

Wyrok sądu miarkujący karę umowną ma charakter konstytutywny i wywiera skutek ex tunc, gdyż reguluje wysokość kary od chwili jej wymagalności czyli modyfikuje treść tego zobowiązania wynikającą z klauzuli zastrzegającej karę umowną ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2007 roku, I CSK 270/07). W okolicznościach faktycznych sprawy taki charakter ma wyrok Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie wydany w sprawie II C 1488/16. W świetle treści uzasadnia tego wyroku, która jak wyżej wskazano, wiąże są orzekający w niniejszej sprawie, R. P. zobowiązany był do zapłaty tytułem kary umownej wyłącznie kwoty 1.555,72 złotych. Na poczet zobowiązania z tego tytułu dokonał wpłaty w kwocie 1.295,41 złotych, a pozwany – na skutek naliczenia kary umownej na kwotę 12.954,12 – złożył oświadczenie o potrąceniu roszczenia z tego tytułu z roszczeniem przysługującym R. P. z tytułu zwrotu wniesionego zabezpieczenia do kwoty 6.297,15 złotych. Zważywszy na zmiarkowanie kary umownej do kwoty 1.555,72 złotych, oświadczenie o potrąceniu wierzytelności mogło wywołać skutek jedynie tylko w takim zakresie, w jakim uznano karę umowną za należną , tj . do wysokości 260,31 złotych (1.555,72 zł – 1.295,41 zł = 260,31 zł). Oświadczenie o potrąceniu z wierzytelności o zwrot ustanowionego zabezpieczenia w zakresie ponad kwotę 260,31 złotych, tj. co do kwoty 6.008,84 złotych, nie znajdowało uzasadnienia w łączącym strony stosunku umownym. Kara umowna bowiem, jak wyżej wskazano od chwili wymagalności, wynosiła 1.555,72 złote. Zatrzymanie zatem przez pozwanego kwoty 6.008,84 złotych nie znajduje uzasadnienia w postanowieniu umowy o zastrzeżeniu kary umownej ani w treści przepis art. 483 k.c. Bez znaczenie jest przy tym okoliczność, że Sąd w sprawie II C 1488/16 nie stwierdził nieważności postanowień umowy zastrzegających karę umowną. Przedmiotem sporu nie była bowiem ważność postanowień zastrzegających karę umowną, ponieważ R. P. nie podważał ważności postanowień umowy w tym zakresie. Podnosił jedynie, że naliczona na ich podstawie kara umowna jest rażąco wygórowana i ten zarzut został uwzględniony.

Odnosząc się natomiast do zarzutu, że (...) Zarząd Melioracji i (...) nie jest wzbogacony, gdyż przekazał otrzymaną od powoda karę umowną do Wojewody (...), to wskazać należy, że zarzut ten jest bezzasadny, gdyż po pierwsze nie wykazano, iżby istotnie środki te zostały przekazane, a poza tym, trudno mówić o „zużyciu wzbogacenia” w przypadku jednostki budżetowej.

Reasumując powyższe rozważania, należna pozwanemu kara umowna wynosiła 1.555,72 złote. Zatrzymanie na jej poczet kwoty 6.008,84 złotych nie ma uzasadnienia ani w treści przepisów o karze umownej ani w postanowieniach łączącej strony umowy, co obliguje pozwaną do jej zwrotu na podstawie przepisu art. 405 k.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uwzględnił powództwo w całości i zasądził od pozwanego Województwa (...) na rzecz powoda kwotę 6.008,84 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 sierpnia 2017 roku do dnia zapłaty.

Roszczenie o odsetki ustawowe za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego znajduje oparcie w treści art. art. 359 § 1 k.c., art. 481 § 1 i 2 k.c. Zgodnie z treścią przepisu art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Dłużnik popada w opóźnienie jeśli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym stało się ono wymagalne także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2003 r., sygn. II CK 146/02).

Z brzmienia art. 405 k.c. nie wynika termin, w jakim nastąpić ma wykonanie obowiązku zwrotu spełnionego świadczenia, co nakazuje odwołać się w tym zakresie do reguł ogólnych art. 455 k.c., który stanowi, że jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 września 2015 roku, I ACa 651/15, Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22 lipca 2015 roku, I ACa 9/15). Skutkiem wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia jest to, że świadczenie staje się wymagalne. Z chwilą wezwania do zapłaty zobowiązanie bezterminowe przekształca się z mocy ustawy w zobowiązanie terminowe, a na dłużniku spoczywa obowiązek niezwłocznego spełnienia świadczenia.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 6.008,84 złotych pismem z dnia 14 lipca 2017 roku, w którym zakreślił termin na dokonania zapłaty na 7 dni od otrzymania pisma. Z materiału dowodowego sprawy nie wynika w jakiej dacie pozwany otrzymał wezwanie do zapłaty, jednakże doświadczenie życiowe wskazuje, że doręczenie pisma mogło nastąpić w ciągu co najwyżej 10 dni od nadania pisma. Pismo zostało nadane w dniu 14 lipca 2017 roku, a zatem mogło zostać doręczone najpóźniej w dniu 24 lipca 2017 roku. Żądanie zatem odsetek za opóźnienie od dnia 15 sierpnia 2017 roku należy uznać za uzasadnione.

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił na podstawie dokumentów zaoferowanych przez strony, co do prawdziwości i wiarygodności których nie powziął zastrzeżeń oraz na podstawie zeznań świadków Mieszka K. i S. B. oraz zeznań powoda w charakterze strony, które uznał za wiarygodne. Podstawą rekonstrukcji ustaleń faktycznych w sprawie stały się także zgromadzone w aktach dokumenty, w tym dokumenty z akt postępowań toczących się przed Sądem Rejonowym Szczecin- Centrum w Szczecinie w sprawach II C 1488/16 i III Co 346/14. Dokumenty te mają charakter dokumentów urzędowych, korzystających z domniemania zgodności z prawdą zawartych w nim treści. Zgodnie bowiem z art. 244 § 1 k.p.c., dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Strona, która zaprzecza prawdziwości dokumentu urzędowego albo twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia organu, od którego dokument ten pochodzi, są niezgodne z prawdą, powinna okoliczności te udowodnić (art. 252 k.p.c.). Wiarygodności i mocy dokumentów z postępowania karnego będących podstawą ustaleń faktycznych żadna ze stron nie kwestionowała

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Przepis art. 98 § 1 k.p.c. stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty te, zgodnie z treścią art. 98 § 3 k.p.c. złożyła się: opłata od pozwu w kwocie 301 złotych, wynagrodzenie pełnomocnika powoda, którego wysokość ustalono na podstawie § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804 z późń. zm.)na kwotę 1.800 złotych, opłata skarbowa od złożonego dokumentu pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17 złotych oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa powoda na rozprawie w dniu 14 maja 2019 roku w kwocie 331 złotych obejmujących koszty przejazdu powoda z miejsca jego zamieszkania (P.) do siedziby sądu w Szczecinie samochodem osobowym o pojemności silnika 1,6 cm ³ .

Wysokość kosztów przejazdu powoda do sądu ustalono zgodnie z przepisem art. 85 ust. 1 i 2 w zw. z art. 91 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który stanowi, że świadkowi przysługuje zwrot kosztów podróży - z miejsca jego zamieszkania do miejsca wykonywania czynności sądowej na wezwanie sądu - w wysokości rzeczywiście poniesionych, racjonalnych i celowych kosztów przejazdu własnym samochodem lub innym odpowiednim środkiem transportu. Górną granicę należności, o których mowa w ust. 1, stanowi wysokość kosztów przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. Powyższe precyzuje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r., poz.167) wydane na podstawie art. 77 ⁵ § 2 k.p. Zgodnie z § 3 rozporządzenia pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości udokumentowanej biletami lub fakturami obejmującymi cenę biletu środka transportu, wraz ze związanymi z nimi opłatami dodatkowymi, w tym miejscówkami, z uwzględnieniem posiadanej przez pracownika ulgi na dany środek transportu, bez względu na to, z jakiego tytułu ulga przysługuje. Na wniosek pracownika pracodawca może wyrazić zgodę na przejazd w podróży krajowej lub podróży zagranicznej samochodem osobowym, motocyklem lub motorowerem niebędącym własnością pracodawcy. W takim przypadku, pracownikowi przysługuje zwrot kosztów przejazdu w wysokości stanowiącej iloczyn przejechanych kilometrów przez stawkę za jeden kilometr przebiegu, ustaloną przez pracodawcę, która nie może być wyższa niż określona w przepisach wydanych na podstawie art. 34a ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1265 oraz z 2013 r. poz. 21). Zgodnie z treścią § 2 pkt 1b Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 roku w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów nie będących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27, poz. 271 ze zm.) maksymalna wysokość stawki za 1 km przebiegu samochodu osobowego o pojemności skokowej silnika do 900 cm ³wynosi 0,5214 złotych, a o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm ³ wynosi 0,8358 zł.

Powód przyjechał do Sądu na jedna rozprawę w dniu 14 maja 2019 roku samochodem osobowym o pojemności silnika 1,6 cm ^{3 .} Sąd za pomocą serwisu internetowego G. maps ustalił, że trasa S. – P. i z powrotem mierzy 396 km. Wartość tę należy pomnożyć przez obowiązującą stawkę ustalając, że za dojazd na jeden termin rozprawy należy się zwrot kwoty 331 zł (396 km x 0,8358 zł =331 zł).

W związku z powyższym, Sąd w punkcie II wyroku zasądził od pozwanego Województwa (...) na rzecz powoda R. P. kwotę 2.449 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 1.817 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III C 105/21

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować w kontrolce uzasadnień.

2.  Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi Województwa (...) - r.pr. M. C.;

3.  Zarządzenie wykonać w terminie 14 dni.

4.  Przedłożyć z apelacją lub za miesiąc.

14.06.2021 r.

Sędzia Justyna Pikulik