Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 lipca 2019 roku wydanym w sprawie z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł., M. M. i P. M. przeciwko Miastu Ł. – (...) w Ł. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w punkcie 1. zasądził od pozwanego na rzecz powodów działających jako konsorcjum kwotę 15.000 zł; w punkcie 2. oddalił powództwo
w pozostałym zakresie; w punkcie 3. zasądził od pozwanego na rzecz powodów działających jako konsorcjum kwotę 4.367 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. (wyrok k. 88, uzasadnienie k. 89 -90 odw.)

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany zaskarżając go w części, tj. w zakresie punktu 1 i 3, zarzucając:

1.  naruszenie art. 197 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U.2018.1986, dalej: p.z.p.) poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż orzeczenie KIO z dnia 12 stycznia 2016 roku (KIO 2820/15) nie jest prawomocne, a tym samym
nie ma mocy zrównanej z wyrokiem sądu powszechnego, co w konsekwencji doprowadziło do uznania przez Sąd, iż w niniejszym postępowaniu nie zaszła sytuacja orzekania
o to samo roszczenie między tymi samymi stronami i sprawa ta została już prawomocnie osądzona,

2.  naruszenie art. 415 i 416 w związku z art. 6 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964, nr 16 poz. 93 dalej: k.c.) poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż roszczenie powodów znajduje alternatywną podstawę prawną
w treści art. 416 k.c., pomimo braku prób wykazania przez stronę powodową przesłanek tego rodzaju odpowiedzialności odszkodowawczej;

3.  naruszenie art. 379 pkt 3 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż o to samo roszczenie między tymi samymi stronami nie toczyła się taka sprawa i nie została już prawomocnie osądzona;

4.  naruszenie art. 316 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i wydanie wyroku, nie biorąc za podstawę stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, a polegającego na nie odniesieniu się do skutecznie podniesionego przez pozwanego zarzutu powagi rzeczy osądzonej;

5.  naruszenie art. 366 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, a tym samym nieuznanie, iż roszczenie dochodzone w niniejszym postępowaniu nie ma przymiotu powagi rzeczy osądzonej;

6.  naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w szczególnie uzasadnionej sytuacji polegającej na nietypowym charakterze sporu, który zdaniem pozwanego ma charakter sporu precedensowego.

Podnosząc powyższe zarzuty pozwany wniósł o:

1.  odrzucenie pozwu i umorzenie postępowania wraz z zasądzeniem solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji oraz za postępowanie apelacyjne, bądź alternatywnie

2.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji oraz za postępowanie apelacyjne, bądź alternatywnie

3.  uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za instancję apelacyjną;

4.  w przypadku oddalenia bądź odrzucenia niniejszej apelacji w całości bądź w części,
o nieobciążanie na podstawie art. 102 k.p.c. pozwanego kosztami niniejszego postępowania wraz z kosztami zastępstwa prawnego z uwagi na zawiłość przedmiotowej sprawy
i nietypowy charakter dochodzonego roszczenia. (apelacja pozwanego k. 95-101)

W odpowiedzi na apelację pozwanego, powodowie wnieśli o jej oddalenie w całości
i zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (odpowiedź powodów na apelację pozwanego k. 114-117.)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest zasadna i skutkuje zmianą wyroku.

W przedmiotowej sprawie bezspornym między stronami był fakt, że strony postępowania uczestniczyły w postępowaniu prowadzonym w trybie ustawy dnia 29 stycznia 2004 roku prawo zamówień publicznych. Powodowie w toku tego postępowania odwołali się do Krajowej Izby Odwoławczej, która wyrokiem z dnia 12 stycznia 2016 roku część podniesionych przez nich zarzutów uwzględniła, obciążając kosztami postępowania Miasto Ł., zaliczając na poczet tych kosztów kwotę 15.000 zł uiszczoną przez powodów tytułem wpisu od odwołania. W wyroku Krajowa Izba Odwoławcza nie zawarła rozstrzygnięcia
o kosztach tego postępowania.

Postanowieniem z dnia 1 grudnia 2016 roku, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia
w Łodzi (sygn. akt II 1Co 2944/16) oddalił wniosek powodów o nadanie klauzuli wykonalności powyższemu wyrokowi, co do obciążenia kosztami postępowania Miasto Ł. i zaliczenia na poczet tych kosztów kwoty 15.000 zł uiszczonej przez powodów tytułem wpisu od odwołania, z powodu braku rozstrzygnięcia nadającego się do egzekucji sądowej.

Powodowie wystąpili o zasądzenie na ich rzecz kwoty 15.000 zł w niniejszej sprawie.

Sąd I instancji uwzględnił powództwo podnosząc, że nie jest to roszczenie o koszty postępowania przed Krajową Izbą Odwoławcza, lecz roszczenie mające jedynie swoje źródło zobowiązaniowe w wyroku KIO z dnia 12 stycznia 2016 roku, który jest dowodem na jego istnienie (art. 244 k.p.c.). Nadto Sąd ten uznał, że nawet gdyby nie podzielić tego stanowiska, to podstawę prawną roszczenia stanowi art. 416 k.c.

W powyższym stanie sprawy Sąd Odwoławczy uznaje za błędną dokonaną przez Sąd I instancji ocenę prawną zasadności roszczenia powodów i ich ochrony na gruncie przepisów kodeksu cywilnego, a w konsekwencji za zasadny zarzut 2 apelacji.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, iż charakter rozstrzygnięcia, z którego powodowie wywodzą skutki prawne wskazuje, że w pozwie podnoszą w istocie roszczenie o zwrot poniesionych kosztów postępowania przed Krajową Izbą Odwoławczą, którymi Izba obciążyła pozwanego zaliczając na ich poczet dokonany przez powodów wpis.

Jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w prawomocnym postanowieniu z dnia 2 grudnia 2016 roku w sprawie sygn. akt II 1 Co 2944/16, oddalającym wniosek powodów o nadanie klauzuli wykonalności powyższemu wyrokowi, w punkcie 3. stwierdzony został jedynie obowiązek poniesienia przez Gminę kosztów postępowania i choć niewątpliwie rodzi w sferze obowiązków dłużnika określone skutki prawne, nie wynika
z niego jednak jakiej wysokości i na czyją rzecz Gmina ma obowiązek koszty zwrócić. Krajowa Izba Odwoławcza nie rozstrzygnęła tu o żadnych roszczeniach wnioskodawców
w rozumieniu przepisów prawa cywilnego, których ochrony mogliby się domagać na drodze egzekucji sądowej.

W przedmiotowym wyroku Krajowa Izba Odwoławcza nieprawidłowo nie zawarła wymaganego prawem rozstrzygnięcia o kosztach tego postępowania. Wymóg taki wynika
z przepisu art. 192 ust. 9 przywołanej już ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych, znajdującej zastosowanie w niniejszej, w myśl którego w wyroku oraz w postanowieniu kończącym postępowanie odwoławcze Izba rozstrzyga o kosztach postępowania odwoławczego, w myśl zasady wynikającej z ust. 10, że strony ponoszą koszty postępowania stosownie do jego wyniku.

Z kolei rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 roku w sprawie wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu odwoławczym i sposobu ich rozliczania (tj. Dz.U. z 2018 roku, poz. 972) precyzuje w § 3 pkt 1 i 2, że do kosztów postępowania odwoławczego, zwanych dalej „kosztami”, zalicza się m.in. wpis oraz uzasadnione koszty stron postępowania odwoławczego, które w przypadku uwzględnienia odwołania przez Izbę (co miało miejsce w niniejszej sprawie): zasądza koszty od zamawiającego na rzecz odwołującego (pkt 1), a jeżeli uczestnik postępowania odwoławczego, który przystąpił po stronie zamawiającego, wniósł sprzeciw wobec uwzględnienia zarzutów przedstawionych w odwołaniu w całości albo w części, gdy zmawiający uwzględnił część zarzutów, a odwołujący nie wycofał pozostałych zarzutów odwołania, Izba zasądza od wnoszącego sprzeciw równowartość kwoty wpisu na rzecz odwołującego się oraz uzasadnione koszty stron postępowania odwoławczego, na rzecz odwołującego się lub zmawiającego (pkt 2), natomiast w przypadkach nieuregulowanych ust. 1-3 Izba orzeka o kosztach postępowania odwoławczego stosownie do jej wyniku.

Z regulacji powyższych przepisów wynika zatem, że roszczenia powodów obejmujące zwrot poniesionych przez nich kosztów postępowania odwoławczego w postaci wpisu
w istocie stanowi roszczenie o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego przed Krajową Izbą Odwoławczą, którego to rozstrzygnięcia, pomimo obowiązywania przepisów obligujących do jego wydania, zabrakło w ww. wyroku.

Niezasadne są zatem zarzuty apelacyjne pozwanego, w zakresie w jakim wskazuje,
że umieszczone w wyroku rozstrzygnięcie o kosztach postępowania przed KIO zostało prawomocnie osądzone (zarzut 1,3,4,5 apelacji), bowiem zabrakło w nim wskazania kto,
na czyją rzecz i w jakiej wysokości ma dokonać zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, co ostatecznie nie pozwoliło na jego wykonanie w drodze egzekucji.

Jeżeli zatem Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 12 stycznia 2016 roku nieprawidłowo nie zawarła wymaganego prawem rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, to powodowie mieli możliwość skorzystania ze środków służących uwzględnieniu ich roszczenia bądź w drodze wniosku o uzupełnienie wyroku bądź skargi od tego wyroku do sądu powszechnego – Sądu Okręgowego.

Odnośnie do pierwszej ze wskazanych dróg postępowania, za którą opowiedział się Sąd Okręgowy w Szczecinie w postanowieniu z dnia 30 września 2019 roku, II Ca 759/19, wskazać należy, że wobec tego, iż prawo zamówień publicznych nie zawiera uregulowania kwestii uzupełnienia rozstrzygnięć wydawanych w postępowaniu odwoławczym przed Krajową Izbą Odwoławczą, to w tej sytuacji odpowiednie zastosowanie do uzupełnienia orzeczeń KIO wydanych w tym postępowaniu znajdzie art. 1202 k.p.c., który przewiduje możliwość wystąpienia przez stronę z wnioskiem o uzupełnienie wyroku sądu polubownego co do żądań zgłoszonych w postępowaniu, o których sąd polubowny nie orzekł w wyroku. Uzupełnienie to może dotyczyć także dodatkowych rozstrzygnięć, które powinny znaleźć się w wyroku sądu polubownego jako orzeczeniu kończącym postępowanie, czyli m.in. kosztów postępowania.

Zdaniem Sądu odwoławczego, droga do zaspokojenia roszczenia powodów w powyższym zakresie otwiera się także na skutek wniesienia przewidzianej w art. 198a ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, skargi do sądu, dopuszczalnej pomimo braku substratu zaskarżenia. Skarga ta odnosiłaby się wprawdzie do orzeczenia rozliczającego koszty postępowania, którego jak już ustalono, pomimo przepisów obligujących KIO do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego, w wyroku zabrakło, to jednak Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2016 roku, III ZZP 111/15 dopuszczająca wniesienie skargi do sądu od wyroku Krajowej Izby Odwoławczej dotyczącej zarzutów oddalonych w uzasadnieniu tego orzeczenia, a nierozstrzygniętych w sentencji, w ocenie Sądu odwoławczego daje i w tym wypadku taką możliwość.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że przyznanie w wyroku przez Krajową Izbę Odwoławczą racji odwołującym się przez uwzględnienie odwołania i jednoczesne nieuwzględnienie wyniku tego postępowania w orzeczeniu o kosztach postępowania odwoławczego kosztów postępowania „stosownie do jego wyniku” (art. 192 ust. 10 ustawy Prawo zamówień publicznych), a więc według zasad analogicznych jak w procesie cywilnym (w tym wypadku według zasady odpowiedzialności za wynik sprawy wynikającej z art. 98 k.p.c.) powoduje, że wyrok ten jest niekorzystny dla odwołujących się w tej części w jakiej jego uprawomocnienie się skutkuje brakiem możliwości dochodzenia zwrotu od pozwanego zaliczonej na poczet kosztów postępowania odwoławczego kwoty wpisu. W ocenie Sądu odwoławczego, taki stan rzeczy uzasadnia dopuszczalność skargi z art. 198a ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych na niezawarte w wyroku KIO, a wymagane prawem, rozstrzygnięcie o kosztach tego postępowania i stosowną reformację niepełnego orzeczenia przez sąd powszechny.

Z powyższego względu Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 poprzez oddalenie powództwa, o czym orzekł w punkcie I wyroku.

Konsekwencją powyższej zmiany jest zamiana rozstrzygnięcia w zakresie kosztów procesu za postępowanie przed Sądem I instancji, co czyni bezzasadnym zarzut zawarty
w punkcie 6 apelacji. Podstawą ich ustalenia jest art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i art. 105 § 2 k.p.c., stroną przegraną są zaś powodowie. Pozwany poniósł koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł, które powodowie powinni solidarnie mu zwrócić, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art 386 § 1 k.p.c. w punkcie I zmieniając punkt 2 zaskarżonego wyroku. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego będącego radcą prawnym zostało ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i art. 105 § 2 k.p.c., zasądzając solidarnie od powodów jako strony przegrywającej w postępowaniu apelacyjnym, na rzecz i na żądanie pozwanego koszty poniesione przez pozwanego w łącznej kwocie 2.550 zł, na którą złożyła się opłata od apelacji w kwocie 750 zł oraz 1.800 złotych kosztów zastępstwa procesowego. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego będącego radcą prawnym zostało ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

Beata Matysik Bartosz Kaźmierak Marcin Wojciechowski